Probabilismus methodo mathematica demonstratus

41쪽

3o PROBABILIs Mus actus virtutis dicitur melior alio . Nam hoo

loco melius ita sumitur. Cor. t. Melius non est consormius rationi rectar, virtuti, pr entiae, quam bonum , cum,

a per ista consormitas in indivisibili consistat a) .

Cor. ρυ- Unde si bonum minus contarme rationi re .eed. ctae, quam melius, esset absolute difforme, ideo que non bonum , sed malum . Quare melius in eadem indivisibili conBrmitate ad rationem rectam consistens cum bono , magis quam bonum ad uirtutis medium appropinquat , ut Ax. II. iapparebit .

a. Bonum, & melius per se est lieitum, cumcqnstet, nullo praecepto per se prohiberi posse a Dicitur autem se, quia aliunde fieri potest, ut prohibeatur . Sic bonum, & lieitum est die Veneris ova comedere, melius, & licitum U vere: sed si quis voverit eo die comedere Pistes, aut Superior vovere prohibeat, neque vorum comettio , quae est bonum , neque Votῖ emissio, quae est melius, licita amplius, sed illicita, Se mala est.' . XUII. Temerarium, quod nullo motivo magno , ao

gravi nititur . . t

XVIII. . Prudens contra, quod motivo gravi, ac soludo nititur.

XIX. Prudentius , quod motivo majore , ac solidi ea

42쪽

Prudentissimum , quod motivo inter limites

ADVERTAT Lector, nos hoc loco sumere Prudens , ac Temerarium tantum quod spectat ad rationem iudicii de bonitate, vel malitia operationum, seu de licito, & illicito per investigationem rationum, quibus aliquid permissum, vel inhibitum iudicatur . Quo modo sumitur tem

rarium a D. Antonio Par. a. Sum. tit. I 2. cap. I. in materia Fidei, & Morum necessaria ad salutem, nempe cum asseritur tanquam certum, non potes ratione , vel auctoritate probari oecaciter . Non vero sumere quod spectat impetum passi nis , vel contemptum regulae dirigentis : qu modo sumitur temerarium a D. Thoma a. a. qua . 53. art. 3. ad. 2. . Quod pertinet ad eas prucientiae partes, quae Consilium, & Iudicium dicuntur , in quibus motiva de actionis honestate, vel pravitate inveniuntur, & expenduntur, ut magis infra constabit. Cor. Hinc evidenter liquet, temerarium , seu imprudens hoc pacto sumptum esse idem , ac improbabile , prudens idem , ac probabile , mu- dentius idem , ac probabilius , prudentit imum idem, ac probabilissimum , seu haec esse Synonyma: atque propterea iudicare de licito, aut illicito , & agere prudenter qui probabiliter , prudentius qui probabilius , prudentissime qui proba bilissime, temere vero, & impruuenter qui improbabiliter judicat , & operatur et quandoquidem etiam

43쪽

a pei etiam improbabile nullo gravi motivo , Def. II. probabile gravi, & magno b), probabilius ma- per jore c) , probabilissimum maximo fundamento Def. 8. nititur a .

Def. io. DROBABILIOR IsTae constanter negant, pro- I babile esse idem , ac prudens cum prob biliori comparatur , ideoque iudicare, & agere prudenter , qui in conflictu probabilioris opini nis stantis pro Lege secundum minus probabilem libertati faventem iudicat , & operatur . Sed id ab iis nondum exigimus. Satis est nunc, e per ut admissis his definitionibus, ut debent e , Coq. concedant, probabile absolute, & separatim acceptum esse idem, prudens . Quod si neque hoc dare velint, nos cum illis non magnopere contendemus. Nam quod nunc, ut ordo Doctrinae postulat , definitionibus traditur , infra suis locis multipliciter demonstrabitur. Qua propter allatas definitiones nunc accipiant ut lubet. Alias haec omnia invenient demonstrata. XXI. tum , quod removet a periculo, tutius quod

magis remoVet.

CUM autem triplex periculum distingui

possit, nempe errandi, peccandi, ik damni incurrendi, hinc tutum triplex esse potest , t

44쪽

METH. ΜΑΤΗ. DEMONST. P. I. 33 tum ab errore , tutum a peccato , & tutum adamuo . Error vero , sicut & peccatum potest considerari dupliciter , materialiter , & form

liter ae

r. Error materialis dicitur, qui re vera opponitur certae veritati , a tamen non cognoscitur, nec cognosci debet, aut potest . . a per Peccatum materiale est alnio, quae aliquo prae- Sch.Def. cepto vere prohibetur, seu opponitur certae Le- 5.n. 6.gi , hoc tamen non cognoscitur , nec cognosci debet, aut potest . Quae verba in his definitionibus addita sunt ad excludendam ignorantiam vincibilem veritatis , & praecepti , in qua error , aut peccatum tantum materiale dari non potest . . . a. Error formalis dicitur assensus mentis scienter approbantis verum pro falso, vel falsum pro vero b . Quod etiam locum habet, cum id, b per quod est verum , ab errante tamen falsum re- idem.

Peccatum formale est amo contra praeceptum, quod vel vere exiliit , simulque scitur existere, vel debet, & potest iciri existere , vel existere reputatur. His verbis continentur omnes Casus, quibus ex Conscientia, vel recta , vel erronea, vincibili , aut invincibili, formaliter errari, &peccari potest, ut consideranti liquet. ICHOLIUM II. . SUNT ex Probabilioristis, qui praefatam peccati distinctionem reiiciunt , eamque. R nin his ad quaestionem involvendam excogitatam arbitrantur. Existimant enim, actionem Legi vere existenti oppositam peccatum formale esse ,

45쪽

34 .P R OBABILIS MUs uteumque Legis illius existentia ignoretur, ta men as culpam non imputari.

Sed primum eius distinctionis uel ipse meminit D. Thomas Oii l. 3. art. 27. , & usus est . Deinde hoc nihil refert, eum dissidentia huiusnodi non rei, sed puri nominis sit. Nam nec nos ipsi peccati materialis nomine aliud , quam culpam non imputabilem intelligimus. Ex quo patet, utri quaestionem ipsam involvere dicendi sint, an nos , qui ad eam solvendam utimur plana quadam rei distin 'ione, an illi, qui pura quadam nominali subtilitate. XXII.

Tutum ab errore , & a peccato , quod removet a periculo erroris , & peccati, vel materialis simul , & formalis : vel solius formalis. tum primo modo , tutum simpliciter ς tutum vero secundo modo, tutum secundum quid, d ctrinae causa , possumus appellare.

XXIII.

Tutius ab eremre , 3c a peccato , quod a periculo erroris , & peccati tam formalis , quam miserialis magis removet. t XXIV. tum a damno quod a gravi malo incurrendo removet, tutius, quod magis. remoVet.

Haec ita subtiliter, & minute distinguere, ac definire placuit ad tollendas omnes ambigui

tates .

46쪽

cabitur .

in Practicis favens libertati certo licitum , est plicito tutum ab errore , & peccato , & tutum etiam a damno , quia sentiendo, quod eam to verum , & operan ., quod certo licitum , nullum est periculum , aut formalitrr , aut ma terialiter errandi , vel peccandi, vel grave aliquod malum per se incurrendi, ut liquet.

in Speculativis, vel favens libertati opinativa tantum licitum in Practicis, si sit tutum , non potest esse tutum nisi secundum quid i quia cum opinatisa sint incerta, a) possunt esse a parte rei illicita , ac falsa; ideoque qui sentit, quod opinatile solum est verum , vel iacit , quod si tum opinariis est licitum, periculo se exponit materialiter peccandi, & errandi, aut etiam gravis mali incurrendi.

Veritati iam notae, vel consonat communitati Masegiserorum , O pietati , ae humilitati Sanct- verba sunt D. Bonaventurae in pr. dist. 26. art. I. qu. a. γ, videlicet quod pietatem fovet, ac pium est et in Practicis vero favet Leo, tutius est , sive sit in se verum , sive opinativum, sive etiam salsum ; quia ita sentiendo,& operando, adhuc magis recedimus a periculo erroris , & peccati tum formatis , tum minterialis , & damni alicujus incurrendi , ita ut impossibile sit, ut hoc modo vel formalito, Vei

Cor. I.

47쪽

36 PROBABILIS MUS

materialiter erremus, aut peccemus, aut grave

malum aliquod incurramus . Quoniam de peccato , & damno res facilis intellectu est , assi ramus exemplum aliquod de errore in Speculativis , ut haec Doctrina de eo, quod eil tutius

in illis, in quibus difficilius intelligitur , magis innotescat . Docer Fides generalem Carnis resurrecti nem. Haec veritas iam cognita & certa est. Inquiritur a Theologis, num aliqui sint non morituri , ideoque non resurrecturi . Nonnulli aD firmant, nonnulli negant probabiliter, aut probabilius . Sententia negans, sive statuatur probabilis , sive probabilior affirmante tutior ab e rore est , & ita vocatur a D. Thoma , ut alibi apparebit ; quia etsi reipsa falsa esset, eam i men tenendo, nullum est periculum amittendae illius certae veritatis de universali resurrecti ne , quinimmo per illam magis confirmatur , ac stabili tur: tenendo vero contrariam affirmantem , est periculum amittendae hujusce verit

iis, si nempe ea forte reipsa falsa est . Simile de multis aliis esto iudicium .

. Tutius semper , & quacumque comparatione est id, quod vergit in favorem certae veritatis, Legis, & carentiae cuiusque mali, quia si teneatur , aut fiat, impossibile est , ut adsit

periculum aut formale , aut materiale veritatis

amittendae, vel violandae Legis, vel mali alicujus incurrendi . s. Quod si ex utraque parte sit periculum peccati , id est tutius , quod removet a maiori periculo simpliciter , vel a periculo majoris peccati . Exemplum sit in Sacerdote inveniente Iuvenem moribundum dubie . dispositum ad

48쪽

METH. MATH. DEMONST. P. I. 37 absolutionem : quem si absolvat , sorte Sacramentum irritum facit , si non absolvat , sorte

peccat contra charitatem, illum exponendo periculo aeternae damnationis . In hoc casu tutius est absolvere , ut cogitanti liquet. 6. Minus vero tutum in Practicis comparatum tutiori semper est id , quod libertati fa- Uet . Nam minus removet a periculo vel terialiter simul, & formaliter , vel saltem materialiter peccandi ; quamquam possit esse in se tutum , tutissimum , ut patet in licito opinat ve , in quo periculum reperitur peccati saltem materialis , & potissimum in certe licito , in quo periculum nullum reperitur. a Aliquan- a per do vero minus tutum est idem ac non tutum , seu Schώφω- non licitum , ac deducibile ad praxim . God nam. ex sermonis contextu, aliisque circumstantiis 1. a. desumendum est. Nam alioqui nomen comparativum, si usurpetur de eodem subjecto, per se

infert formam positise in ipso existentem b ς b per

ideoque minus tutum per se infert securitatem, Gn. I a. 7 Tutius proprie se tenet ex parte rei , seu num. a. Ob 1ecti, tutum vero ex parte sub)ecti, seu operantis , hoc est tutius desumitur ex parte materiae, ex. ca. ex parte veritatis in Speculativis,

vel ex parte Legis , seu Praecepti in Practicis ;tutum Vero a certitudine , vel opinione operantis. Nam sicut certitudo formaliter c) , ita Sc opi- c pernio, ac probabilitas utpote assensus mentis, sicuti Sch. Def. Def. 23. 26. videbitur, multo magis non in re, sed Σ. num. 2. potius in mente est: & tutum est, quod vel cer- d) perto , Ved opinative verum, aut licitum est tu- Sch. praefrius autem quod certae veritati, aut legi lavet. e num. 6.8 Tutius non est idem , ac certum , vel ρrο- e per

habilissimum , vel probabilius , vel probabile : idemn. q.

49쪽

33 PROBABILI sM Ustum quod illud se tenet ex parte obiecti, hare a per vero ex parte subiecti a : tum quod emissidem num. gnificat maiorem remotionem a periculo , ista

praeced. Vero maiorem, vel minorem mentis assensionem,& adhaesionem, ut de certitudine jam patet ex Def4., & de probabilitate magis pat bit Def. 26. 27. 28. : tum quod tutius potest esse etiam falsum, ne improbabile . Plures enim opiniones tutiores sunt improbabiles, ut illa , quae requirit Co tritionem perfectam ad iustificationem in Sacramento Poenitentiae . Itaque tutius , seu favens

Legi potest esse certum , probabilisimum , pr habilius , probabile , & improbabile , ac falsum:

Contra vero certum , probabilissimum , pro fi lius , probabile potest esse minus tutum , seu favens libertati, modo superius explicato. 9. Quod est bonum, aut melius per se est simpliciter tutum, cum repugnet in eo peccatum vel formale , vel materiale esse posse. Immo melius comparate ad bonum in eadem specie potest, &solet dici tutius: quia constat, operantem quod est melius in eadem virtute, magis adhuc recedere a tras ressione, quippe qui ad virtutem ma- sis accedit . tamquam in rigore id, non nisimproprie tutius dici possit, ut consideranti patet.

Dictum est per se, quia aliunde fieri potest, b) per ut bonum, aut melius non sit licitum h , ideo-Gr. Σ. que neque tutum , ut ex n. sequenti liquet.

Def. I 6. Io. God est certo falsum in Speculativis , aut certo illicitum in Practicis, nullo modo potest esse tutum, quia illud sentiendo, aut faciendo , & materialiter, & formaliter erramus, ac peccamus. Quod autem est Opi,atiis selsum ideoque& verum vel illicitum, potest esse tuitum secundum quid, quo modo supra n. a. explicavimus. 'opia

50쪽

META. MATH. DEMONST. P. I. DXXU. inio est assensus mentis ad unam partem e tradictionis cum formidine de opposita. Hoc est ne opposita sorte sit vera , ideoque ea, cui mens assentit, falsa. γNomen opinionis etiam aliis modis sumitur tum apud SA. Patres, tum etiam apud antiquos Scholasticos , aliosque Doctores , nempe pro levi credulitate , pro apparenti peruasione&c. ; sed hoc loco a nobis sumitur, ut definia

tum est.

Cor. I. Hinc omnis opinio est incerta , &aequaliter , quia hujusmodi est omne opinativum a . a perea. Iste assensus non est firmus , & perfectus, Cor. I. sed imperfectus, & imbecillis . Perspicuum est Def. 7. enim , Intellectum perfecte assentire non posse ei parti, quam formidat esse falsam.

3. Opinio non est error, nec materialis, noque formalis . Non materialis , quia huiusmodi

est , quod est certo falsum b) : opinio autem b per

non est certo falsa , sed incerta e . Non se Sch. f. malis, quia iste est assensus mentis scienter ap- I.num.6. probantis verum pro falso , vel falsum pro ve- c perro d) : Opinio autem assensus uni parti tantum Cor. I.hu- cum sermidine de opposita. ius. Unde Alex. Alen. Par. pr. Sum. Theologi- d Eer e quaest. 58. art. a. ad. a. . Ubi es opinio non Sch. De ferror. Nam ereor formalisὶ ponis per- 3. m.6.tinaciam sentemiae, evim falsum asseritur veτum , o verum salsum.

ρ opinio non est dubium , neque eum illo coire potest, quia dubium proprie est suspensio se perassensus . Dicitur prorae , quia si dubium Def. 6.C sum