De Restutitionibus in Integrum

161쪽

'L et di xR II. C A ps T X tribus relcriptis constituit L. a. q. O 5. c. de hιs, quae υι mei. cavi'. sane, quorum luc lentissimuin est , quod in d. L. 4. legitur his

verbis : Si per vim, vel matum mortis , autem latus eo oris vensitio a vobia extorta es, O non Possea eam eonsensu eorroborastis ; iuxta parpetui formam e icti , intra annum quidem agentes , quo everiundi pseesas ε' , si res non restituatur , quadruρli eondemnationem referetis, Milleat rediito a vobis pretio : Post annum veroeaasia eognita eadem actio in simplum ρε mittitur; quae cavsie eognitio eo pertinet, ut ita demum

decernatu' , s alia actio non se. Ex quo tu ris loco satis intelligimus contra stulti bonae fidei, qualis est venditio , metus caussa ce lebratum jure civili irritum non esse sed praetorio auxilio infirmati impetrata actione quod metus eausia , vel infra annum , vel postea caussa cognita, si alia actio non sit. Scio Nooditum Leo eie. adfirmare id locum habere, quum venditor adversus tertium pos sessorem experitur , quod emtor . qui metum intulit, solvendo non est. Nam, ut hoc Verum sit, quod in praesentia nihil moror ; nihil nostrae sententiae olficit , sed potius confirmat : ostendit enim venditionem vi extor

162쪽

tam irritam non esse : quoniam si esset , venditor recta a possetare posset rem venditam

vindicare .

Huic autem sententiae quaedam iuris loca obstare videntur. in quibus dicitur contra ctus bonae fidei ob metum irritos esse : nam Paulus in L. t mulier a r. f. 3. D. quod met. cauisi. docet ex dotis promissione ob metum non nasci obligationem , quod talis promissio nudius momenti sit: & Alexander in L.

C. de reseius. Dend. statuit venditionem metu extortam irritam esse. Sed hae leges nostrae sen-rentiae minime ossiciunt. Etenim locus Pauli ad rem non facit: quoniam non de contractu

bonae fidei, sed stricti juris tractat, nempe de dotis promissione, quae per stipulationem fiebat, quum ante Theodosii iunioris tempora dotis promissio sine stipulatione non valeret

L. 6. C. de Ap. promiis . In relcripto vero

Alexandri, quum malae fidei emtio irrita pronuntiatur, id accipiendum est effectu spectato : nam, quae valent, M per praetorem rescinduntur, nulla, irrita , & nullius momenti esse saepissime dicuntur , potissimum , si res integra sit, ii e. in nudis placiti, pro-rin i lsionis finibus stet: nam oppolita doli mali,

163쪽

L i agit II. CAP υτ α s69 vel metus excepti me in irritum recidunt , atque hoc sensu pacta, δc promissiones vi extortae, nee non pacta contra leges irrita esse dicutitur in cor itatione veteris. iurisconsulti apud Schultingium L I. dc promissiones ob metum factae nullius momenti esse dicuntue

a Paulo in L. N. quod met. ea . Porro quamvis negotia omnia , seu bonae

fidei, seu stricti juris, civili jure ob metum

irrita non essent; tamen si in contractu bonae fidei unus ab altem fuisset vi coactus , facile huic prudentum interpretatione succurrebatur. Etenim , si res imperfecta esset, hoc est, qui ui coactus fuerat, nihil dum praestitisset, atque ab eo, qui coegerat, comemretur poterat metu allegato, atque exceptione opposita , quae initio in factum , tum doli mali dicta est , condemnationem effugere , ic contractum irritum reddere: q.uoniam doli mali exceptio generali; eit, de datur, quicunque potest aequitate defensionis actionem infringere L. q. g. 33. L. Ia D. δε dol. O met. excepti quid autem aequias est, quam eum defendere, quivi coactus est, si ab eo conveniatur , qui vim intulit Θ Λtque ejusmodi exceptio negotiis bonae fidei inesse dicebatur, quod non oporte-A ret

164쪽

s7o DR RusTITUT. IN INTEGRUM ret eam a praetore postulare: quum ipsa natura negotii bonae fidei exigeret , ne quid dolo, aut vi esset admissum . Quare Ulpianus in L. sed etsi ai. D. fol. mat. scribit , doli mali exceptionem inesse actioni de dote , uxeaeteris boliae fidei 'Ditetis . Atque hoc sensu negotia bonae fidei re integra ob metum ipso iura nulla dici poterant. Re vero persecta , hoc est impleto contractu per vim facto, limcuisse puto ei, qui coactus fuerat , adversus

alterum contrahentem , qui coegerat, eX eOdem contractu experiri , ut illata injuria emendaretur ; in quo & illud interdum continebatur , ut ab omni contractu recederetur , Sc quod datum fuerat , reciperetur restituto eo, quod fuerat acceptum . Quod quamvis nullo iuris loco aperte doceamur; tamen ex eo, quod de dolo superius dictum est, potest: confirmari, potitii:num quod in metu dolus insit L. item si I 4. f. ia. D. quod met. eclusi. bc ex eo, quod contractus bonae fidei

ex fide bona essent dirigendi , bc si quid contra esset factum , ex eodem contractu agi posset, ut injuria ex fide bona corrigeretur. Quare Ulpianus in L. nihil Ii 6. pr. D. de reg. Dr. inquit: Nihil consensui tam contrarium

165쪽

quam Mis , atqus metus , quem comProbare contra bonos mores os . Comprobari vero metus

videbatur non modo, si qui coactus fuerat, implere contra tum ab eo, qui metum intulerat , adigeretur : sed etiam, si, qui coactus fuerat, non posset ab eo qui coegerat, aliqua actione suum repeterς.

CAPUT XI

Da forma depellendi metus in n*otἰis gerendis illisi jure praetorio , seu da in integrum rasitutiona qb m m .

R Tque ita iure civili iis subveniebatur ἰ qui in contractibus bonae fidei ob metum damnum senserant: sed deinde iure printorio plenius succursum est iis, quibus quavis ratione in negotiis gerendis metus damnum attulisset. Quo factum , ut in negotiis, seu bonae fidei, seu stricti iuris de metu ex edicto praetoris ageretur. Etenim ultimis reipublicae Roman)e temporibus C. Octavius praetor propriam actionem proposuit adversus eos,

qui per vim aliquid abstulissent, Cicero lib. s.

166쪽

s a DE RESTITUT. IN INTEGRUM in Varr. cap. 65. quae actio , quum non daretur , nisi in eam , qui per vim quid abstulisset ; quod fortasse in caussa fuit, cur C. Gallius ab L. Μetello Siciliae propraetore actionem non impetrarit in Q. Apronium , ' quod is non videretur per vim abstulisse , quod ex edicto C. Verris acceperat, Cicero Ioe. eu. Cassius praetor novam formulam proposuit, qua si quid metu gestum fuisset , infirmaretur: exceptionem vero metus nullanx

propoluit, quum crederetur exceptionem dodiuificere . Sed postea bc haec introducta est . quoniam utilius est metus, quae in rem scripta est , quam doli exceptionem allegare L. q. g. s. D. de dol. O met. except. Quare Praetor edixit: Quod metus eos a gesum erit , ratum non tabebo. Ollim sta edicebatur, quod vi, metusque causa : vis enim fiebat mentio propter necessitatem impositam contrariam voluntati, ut scribit Ulpianus in L. i. D. quod

Ex hoc autem edicto, quaecunque metus caussa gesta sunt, rata non habentur . Ut vero quid metus caussa gestum dicatur, exi-Eitur , ut metus juitus fuerit, iniuria illatus, atque ejus rei caussa, quae extorta est. Etenim

167쪽

L i a E R II. C A P t1 et M. 373nim principio iustus metus si, oportet, nam vanus timor ne metus juidem dici potest . Idcirco Cajus in L. 6. D. quod met. eavg. Nos docet metum non vani hominis , sed qui merito possit cadere in hominem constantinsimum ad hoc edictum pertinere; cujusmodi

est metus mortis , & cruciatus corporis L. q. Q δε his, quae υἰ, mei. eausi. fiunt. Ad cruciatum corporis pertinent tormenta , verbera , vincula, carcer L.a. 7. Pen. O ule. D. quod met. eavsi. addi potest stuprum : ad mortem

reserri potest servitus, & deportatio L. s. q.

'I. O a. D. eod. Atque horum justus. metus

est, non modo, si nobis quid metuamus, sed iam si uxori, liberis , parentibus , similibusque coniunctis personis d. L. 8. q. ula. Contra justus metus non est, si quis timuerit alienas iactationes, ibanes minas , MXa tionem, instrumenti de aliqua re pecuniaria suppressionem , nominationem ad civilia munera , & similia L. 7. pr. D. eod. L. 8. O 9.

c. de his, quae vi, men causi. Oc. 'Hane Romani iuris doctrinam Dommatius lib. I. tit. I 8. sed . a. exagitat , quod solum metum mortis , de cruciatus corporis ad infirmandum , quod geritur , valere consti- A a s . tuat:

168쪽

tuat: quod nullam videatur habere persona τum , quibus metue injicitue rationem, quum metum exigat, qui merito post cadere in hominem constantissimum : & denique quod injuriam videatur probare eorum , qui mino ris mali metu iniecto aliena eripiunt, atque extorquent . Sed immerito : etenim principioco metum mortis, & cruciatus corporis exem- pli tantum caussa referri , quod ejusmodi metus plerumque iacutiatur , atque ad ea, quae gesta sunt infirmanda valeat. Et sane eX eOdem jure Romano constat metum servitutis, carceris, suppressionis instrumentorum de stata hominis ad edictum pertinete L. 8. q. I. OL. 22. D. quod inet. Et certe in L. 5. D. eod. dicitur metum accipiendum esse non quemlibet timorem, sed majoris malitatis et & in

L. vlt. C. de his, quae vi, metusque cavis . Otahabetur venditiones, donationes, transacticinnes per potentiam factas infirmari; quod de eo, qui aliquem saltem in mediocri officio constitutum timuit , statuitur in L. Pen. C. eod. & de athleta inciviliter custodito , & a

certaminibus prohibito in L. vlt. f. a. quod met. eausi. Quare non dubitaverim adfirmare gestum ab eo , qui incendium , aut

169쪽

Lia ΕR II. CAru T XI. 37seversionem patrimonii timuit, ratum non esse habendum , potissimum , quod fortunarum iactura cruciatum quoque corporis adserat. Quum autem dicitur metum , qui in hominem constantissimum cadat, ad hoc edictum pertinere ; id ex communi scriptorum interpretatione civiliter accipiendum est, ut scilicet semper personarum , ac caeterorum adiunctorum ratio habeatur , quo definiri possit, metus gravis, an levis , iustus , an injustus censendus sit: nec nisi vanus timor excludatur. Ad rem Celsus in L. vanἱ i 84. II. δε reg. Jur. Vani timoris jusa exeusatio nonas. Et Ulpianus in L. 7. pr. D. quod met. caus. Si quis metieulosus rem nullam frusta

timuerit , per hoc edictum non resiluitur: quoniam neque vi, neque metus causia factum est.

Ita esen eius , & Huberus ad tit. pand. quod met eausi. De iis vero, quae metu minoris mali ge-Ma sunt , plerique tradunt saltem ossicio judicis restitutionem esse tribuendam: ita Bar- tolus , Baldus, Zc Paulus a Castro ad L. ii rerrifras ia. C. da trans & Glossa in L. r.

170쪽

s76 DR REsTITuT. IN INTEGRUM putat restitutionem ossicio judicis esse dan-

dam , adhuc si quid ex lavi, 9 vano timore

gestum sit. Sed separanda sint, quae eX Va no timore , ab iis, quae levioris mali metu gesta sunt: nam illa in civitate revocari, aut de iis actionem dari non expedit : quinniam vani timoris justa excusatio non est , Haec vero, quae ex levioris mali metu gesta sunt, quamvis ad edictum de metu non pertineant ; tamen saltem edicto de dolo malo vindicanda esse non videtur dubitandum , utas , qui eum metum iniecit ad injuriae eme dationem , seu damni reparationem vel ,r scita contractu obligetur . Quis enim magis

dolo facit, quam qui metu adhuc lavioris mali aliena aufert, vel sibi promitti curat e Atque huc pleraeque species pertinent, veluti, si quis iudicis jussit simulato, aut crimen

accusationem minatus quid extorserit L. i. Oct. D. de eonetis si magistratus quid injuria imperet, prohibeatve , aut si metator hospitium imperet immunibus , aut pro iis , qui in numero militum, ossicio umve non stut T. 6. 3. 3. 4. O 6. D. A Q. praesid. si centurio militi praecipiat, quae ad tyronem pertineat, aliquid extorquendi gratia L. a. c. da