De Restutitionibus in Integrum

141쪽

tatem adiret, de dolo teneri ; nisi is solus creditor sit: quoniam tunc cessat de dolo a ctio, quum sufficiat doli mali exceptio . Parique ratione, qui potest doli mali replicatione suum servare, ei denegatur de dolo actio, puta et , qui dolo deceptus transegit : quoniam poterit pacti conventi eaeceptionem doli mali replicatione elidere L. t 9., OL. 28. C. de trans. Idem tradit Paulus in L. quum a te, D. de dol. mal. de eo, qui de bitorem iudicio convenit, quique ab eo deceptus, quasi pecuniam servo, vel procuratori solvisset, eumdem ab iudice passus est

absolvi : nam huic actio de dolo non datur, quum possit ex integro agere , atque exce ptionem rei iudicatae, doli mali replicatione excludere . Sed huic Pauli responso alterum eiusdem jurisconsulti in L. serous 2O. f. I. D. eod. videtur Obitare, ubi dicitur : Si par- suas, is mihi nullam Deietatem tibi DUIa eumes . eui heres sum : O Ob id iudieio absoloi eapui us sm , daniam mihi de dolo actionem Iulianus fetibἱe . Multa comminiscuntur interpretes, ut has leges concilient. Donelius XV. min. 4 o. purat in hac lege a Paulo Iuliani sententiam referri, minime vero probari. Cu-

142쪽

iacius vero ad hanc legem, M ad L. T. g. 9.D. da GL mah putat ei, qui litem amisit, dari de dolo actionem , quum adversarius recusat se, ex pristina actione conveniri et ubi veroidi, non recusat, actionem de dolo denegari , quum actor possit doli replicatione adversias exceptionem rei iudicatae se defendere. At mihi' dicendum videtur, vel actionem de dolo in L L. ao. t. non esse doli actionem proprie sic dictam: sed pristinam actionem , quae ob dolum datur , seu pristinam actionem facta doli mali commemoratione ,

ut adversus rem iudicatam impetretur et Vel Potius, quum adversus rem iudicatam non soleret actio dari, ut aliquis esset litium finis

det. . idcirco Iulianus docuit de dolo esse agendum: at ubi dolus evidens erat , ut in specie proposita in L L. 25. in qua dolus in ipso iudicio fuerat:adhibitus, facile pristina actio dabatur ; ideoque in ea specie Paulus scripsit denegandam de dolo actionem, quum pristina susticiat , atque adversus exceptionem rei iudicatae doli replicatio . Quam igitur vel alia actIo, vel in integrum restitutio , vel interdictum , vel exceptio ι

143쪽

LIEER II. CAPUT VIII. s 9ptio, vel replicatio potest decepto opitulari, denegatur actio de dolo . Sed huic doctrinae

plura iuris loca repugnare videntur , quae longum foret expendere, de quibus eatis uti potest Donelius XV. eomin. 4o. Illud dumtaxat moneri potest: saeptili me apud iurisconsultos de dolo agere , O actionem de dolo non denotare proprie dictam doli aes ionem : sed aliam quamlibet actionem , quae ob dolum adversa rii datur : praeterea quum in contractu inia minato dolus fuerit admissus , non praescriptis verbis, sed de dolo esse agendum L. 5. 9. a. O s. O L. i5. D. de praeser. Derb. Cuius rei ea ratio est , quod in eius nodi negotiis obli satio ex re, seu ex facto ipso oriatur ; in

quo si dolus futirit adhibitus , ex dolo potius, quam eri civili negotio obligatio', &'actio

nascitur . Non modo exigitur, ut alia actio non sit,

ut de dolo detur, sed etiam, iusta caussa . Iusta caussa est , non modo, si quis deceptus sit, Si ea re suu in amiserit 1 sed etiam si in

re non levi sit deceptus , atque ab eo , cui nulla debetur reverentia. H nc neque de modica summa infra duos aureos haec actio datur L. 9. vis. O L. Ic.'D. de dia./mal. ne

144쪽

s5O DR RMTITUT. IN INTEGRUM que adversus parentes, aut patronos , neque adversus magi iratus , neque luxurioso , vel prodigo adversus vitae emendatio, is hominem; adversus quos aistio in fastam verbis temperata datur L. non d bet II. D. eod. Quam actionem quoque in factu in , ubi de niudica summa agitur , dandam esse rectissime docet

Donellus loe . cit. , quum damnum quantumcunque sit sarciendum arg. ,- 1λ Insi. de rer. divis. Porro haec actio ei tribuitur , qui alieno olo damnum sensit, adversus eum solum , qui dolum admisit L. sed O ex dolo i5. tili. O L. t 6. D. de dol. mal. Tenentur tamen heredes ex dolo defuncti de eo , quod ad illos pervenit, ii, qMorum negotia ad ministrata sunt, ex dolo eorum , qui administrarunt, nempe pupilli, minores ex d Io tutorum , curatorum, domini ex dolo procuratorum , & municipes ex dolo sγndi

D. eos. Atque illud venit in hoc judicio, ut dolus emendetur, hoc est, quod amissum , arbitrio iudicis restituatur, nisi fuerit restitutum , in litem iuretur , h. e. reus in id, quod interest, damnetur permissa actoris i

145쪽

riiurando litis aestimatione L. arbitrio IS. Pr. O f. i. G. ιο2. Quod si res perierit, ut ma nifestum sit reum rei tituere non posse , pro tinus reus erit condemnandus in id , quod interest, actoris iureiurando aestimatui' d. L. I 3. g. i. D. da dol.imal. O L. 5. D. de inlit.'jur. Donellus loe. cie. Πanc autem de dolo actionem Donellus XXI. comm. 5. in integrum rellitutionem esse negat, quod nulla vetus actio per eam restituatur, nec adversus omnes, ad quos res

nostra pervenit, sed adversus solum dolosum tributa sit. Verum Donelli opinionem non sola titulorum series refellit , quum de dolo malo in pandectis , & codice inter restitutiones in integrum tractetur : sed etiam luculenta Ulpiani in L. i. D. de res. in integ. 6c Pauli recepi. sent. lib. t. tit. p. g. a. loca, iaquibus inter species in integrum restituti nam ea numeratur, quae Ob dolum datur ,

Ajo igitur actionem de dolo , si quidem ad

ejus, quod gestum est , rescissionem comparata sit, in integrum restitutionοὶ esse : staminus, non eise. Ut ecce si dolo malo transactum, accepto latum , aut iudicatum esse

dicatur, de dolo agendum est: , ut re sic ira

146쪽

ssa DE RESTITUT. IN INTEGRUM

transactione, acceptilatione, & sententia deceptus suum consequatur ἔ eaque actio de dolo

in integrum restitutio erit. L. I9. C. de trangL. serinu uo. g. i. O L. itaque 28. D. de Al.

mal. Atque huc pertinet bellissima. species , quam tractat Ulpianus in L. O eleganter p. g. s. D. eod. Ubi docet , si meo procuratore colludente absolutus sis , non aliter dandam mihi de dolo actionem , quam si procurator solvendo non sit, bc tu paratus non sis

iudicium accipere , adhuc sub exceptione , seoli um est: quoniam in hac specie actio de dolo in integrum restitutio est ad restituendum iudicium comparata; quare si paratus sis iudicium , quasi restitutum suscipere , supervacanea est de dolo actio. Cuius legis sententiam nescio, an non unus assequutus sit.

Contra, si dolo adfirmasti, cui pecuniam credebam, idoneum esse: si dolo testamenti tabulas apud te depostas currupisti, ut heredi, vel legatario noceres: si servom mihi ab alio debitum occidisti ; actio de dolo inter in in . tegrum restitutiones referri nullo modo put- est .

Exceptio quoque doli mali interdum, in integrum restitutio est, si scilicot rescindat

147쪽

L et ata. U. CAPUT VIII. ass

quod gestum est ; veluti, si , qui dolo de

ceptus stipulanti promisit, exceptione se, defendat L. I. g. 4. D. de LI. mal. Interdum in integrum restitutio non est , quum gestum non rescindit; veluti si creditor , qui heredem decepit, ut hereditatem adiret, ex Ceptione subinovetur L. ult. D. eod. Illud tamen inter doli actionem , atque exceptionem interest , quod illa tempore finitur , haec perpetua est L. 5. g. vis. Du do ML O mei. ex . .

Atque actioni quidem . de dolo olim annus utilis fuit praefinitus : sed Constantinus pro anno utili biennium continuum praefinivit quod non a scientia , sed ab admisso dolo inciperet , seu praesens, seu absens esset is , qui fuerat deceptus : non modo ad incohandum , sed etiam ad finiendum judicium L. ait. C. de dol. . Quumque Iustinianus quadrie nium continuam . postulandis in integrum restitutionibus statuerit L. ult. pr. C. de temp. in ine. res. quaesi tum est , actio de dolo bie nium , an quadriennium duret. Et Huberus, Ze Wisembachius ad titi pand. de dol. quadriennium 'durare putant: Donestus vero XV. comm. AI. O XXI. comm. 5. biennium ; -- ε . Z jus

148쪽

ius opinionem libenter amplector : non modo moniam de dolo actio rarillime in integrum restitutio est : sed etiam quia Iustinianea ex Constantini lege exceptionem recipere debet, quum novum non sit, ut Ieges posteriores ad priores pertineant, nisi contrariae sint L. sado posὸνiores 28. D. da legib. Ad haec Iulii nianus iis in integrum restitutionibus postulandis quadriennium constituit, quae in anno utili impetrabantur . pro quo a Conitantino proe locorum diversiitate temporum varietas fuerat introducta L. a. c. Theod. da res. in integri qualis non erat actio de dolo , quae ex ejusdem Constantini constitutione biennio siniebatur c Sed utrum reipublicae caussa a, .sens queat post biennium de dolo queri. Et DOnellus comm. 4 i. negat posse . Sed ipse contra sentio, quum id diserte reipublicaussa absenti Gordianus permiserit in Z. a. c. A GL nec dicendum sit a Constantino correctum, quum posteriores leges a prioribus debeant interpretationem capere . Quem - .admodum nec illud probaverim, quod eodem loco Donellus scribit, qui post biennium admissum dolum resciverit, de dolo agere non

posse: nam si iustam ignorantiae caussam ha- r

149쪽

erit, ei minime nocere autumo v M CO stantinus , quum iubet tempus non incipere 6 eo die , quo se quisqua admi .m dolum d dici a conmento inris, sed ab admisso dolo; ignorantiae colorem, non iustissimae ignorantiae allegationem excludit Praeterea si vel maxime biennium ignoranti procederet , eri iustissimae ignorantiae caussa tempus esset restituendum arg: L. semper 35. 3.5. 19. quod vi

aut elam .

- Quamvis vero actio de dolo biennium' duret ; tamen ne fraudator , locupletetur cum aliena iactura, de eo, quod ad eum pervenit, actione in factum perpetuo tenetur: uti pariter heredes ex dolo defuncti, domini ex dolo eorum, qui negotia administrarunt, quatenus ad eos pervenit , actione de dolo Perpetuo tenentur L. itaque a 3. L. 29. O L. M. D. de dot maL Neque mirum dolosum biennium , eius heredem de dolo perpetuo teneri : quoniam actio de dolo , quae in heredem datur neque famosa est, neque eX maleficio , sed ex re proficiscitur similis actioni in factum d. L Sabinus 29. D. eod. Hinc fit, ut si dolo aeceptilatione liberatus fueris,ti tu , .c heres tuus perpetuo tenuaturi: . fian a rem

150쪽

rem dolo acceperis, tu perpetuo saltem in factum actione tenearis : heres tuus de eo , quod ad eum pervenit: si testamenti tabulas dolo corrupisti in necem heredis , vel leg tariorum , tu intra biennium, heres tuus nequaquam possit conveniri L L. itaque 28. D.

CAPUT IM

Da forma dapellensi metus in negotiis gerendis illati jura naturae, O gentium . .

AB in integrum restitutione ob dolum

pergimus ad eam , quae ob vim ,'m . tum tribuitur. Μetum a motu dictum putat Varro lib. 5. de L. L. quod sit motus animi , qui imminens malum aversatur : sed potius a Graeco μισθος , labor , Pugua , tumultuadictum videtur, quod sit labor, & tumultus animi ob imminentis mali periculum et definiturque ab Ulpiano in L. I. D. quod inest. eausi. instantis , vel futuri periculi caussa mentis trepidatio et vis vero a Paulo in L a. D. eod. definitur maioris rei impetus, qui repelli non potestia