Aloysii L. B. a Locella Tria tentamina ad illustrandas leges 12. tabularum

71쪽

RECENSENS OBSEM

VATA QUASDAM IN CIVILIBUS

VETERIS ROMAE IUDICIIS, UBI

ADEO PRIΜΑE TABULAE EX XII. . FRAGMENTA OMNIA PRODUCUNTUR.

I. I. Insituti ratio. peregrivis ex is 3. II. Iudicii definitis Decemvirali. et diviso. F. VI. Exponitur δε- g. ΙΙΙ. Explicatur lex elinandi iudicii ratio Decemviralis ae in ex lege Decemvirali suS Cocatione. datis vindicibus. S. IV. Recensentur ii, 3. VII. Lex Decem quos Praetor et lex rasis depantis in via. Decemviralis eximi- S. VIII. De editionaos voluerunt. et postulatione actio- v. Limites iuris in nis.

72쪽

S. IX. Docentur quae- . et recuperatoribuS.dam haut vulgaria g. XIV. De Centum- de vadimonio et com- Tiris. perendinatione. S. XV. De Decemvi-3. X. De vadimonio δε- ris silitibus iudicam serto, et quae reum, dis.' quae actorem poena f. XVI. De eremodi- manserit. cis et absentia legit 3. XI. De secunda a- ma, deque causae ο- . ct is editione. rundae ratione.

9 XII. De iudicis ob- f. XVII. Quaedam delatione, datione, et sententia iudicis sacramento in leges S. XVIII. Indicantur praestito. ea quae dictam sen-S. X11Ι. De arbitris tentiam siequebantur.

quos in exercendis iudiciis civilibus . Romae olim adhibitos legimuS, ea vel maXime tempora respicio, quibus discrimen illud ordinaria inter ac extraordinaria iudicia non' ' duae

73쪽

dum erat cognitum. Equidem non poteram antiquissimam hanc iudiciorum rationem non amplecti, quando nihil fore adCommodatius arbitrabar, atque exhibitam priori tentamine XII. tabularum historiam, statim commentario quodam in primam harum, quae de iudiciis est, excipi; quo, cum fragmenta quae ibi

extant Omnia proferrentur, tum vero simul iudiciorum ratio innotesceret. De fragmentis legum porro illud monendum: ea ad modum ΙAC. GOTHO-Fagni fuisse is hic exhibita; non FVL. VRSINI , PAUL. MERULAE; I ΟH. FUNCCII aliorumque more. Namque

i. Id discrimen a tempore Alexandri Severi, quantum ad publica iudicia attinet, in usu esse desiit. Sed civilia iudicia, demum Iustiniani aevo mutata sunt. Vid. CAR. BRETTUS De iuste. in Thes. Sallengr. rom. II. Pag. 166a.

74쪽

58 RECENSIO FRAGM. EX TAR. I. '

hi doctissimi viri, singula Verba ad

vetustissimam scribendi rationem studiosissime revocantes, mihi quidem

nonnunquam ultra XII. tabularum aetatem, cum sua ista scriptura, progredi videbantur. Ceterum Ut sit . quum rem arduam sane multisque tenebris involutam, cuiusmodi est vetus illa iudiciorum ratio, ex ipsis veteribus auctoribus, vel maxime ex CiCERONE identidem seduloque in- . spectis, non coeca exscribentium si-de securus, repetendam constituissem; factum est uti corrigenda partim, partim refellenda quaedam sese obtulerint. Attamen, illud nunquam praetermisi, quin ea modestia, quae aetatem decent ad lapsum pronam, iisque uterer argumentis, quibus facile quisquis est intellecturus, non me adversandi studio sed veritatis D more ab assensu viris quibusdam do- etissi-

75쪽

otissimis praebendo, prohibitum fulsi

sse. Universum denique iudiciorum ordinem non sumus complexi; sed observata quaedam duntaXat: tum quia tempus deficiebat properantem; tum etiam, quod quae hic non a tingimus, viderentur parum e re nostra fore. Ac proinde cum Poeta: ' Quamvis materiae tanta abundet copia,

Labori faber ut desit, non fabro labor, brevitati nostrae ut praemium reddas

peto.

q. II. IGitur quoniam auctore CICERONE te ' omnis suscepta institutis debetis a de itione pro cisci, ut intelligatur, quid si id de quo disputetur, P

76쪽

6o RECENSIO FRAGM. EX TAB. I. '

iudicium definimus: litigantium apud iudicem, vel coram iudice, de controversia quadam, solemvis institutd di sceptatio, li is Aniendae gratia.

Hinc quum ius omne, quo utimur, vel privatorum Vel publicam resipiciat utilitatem, consequens est, ipsa adeo iudicia, quibus diversa haec iura persequimur, in privata et publica

dispesci. y b Ac privatum quidem seu

. Potu

a. Sic sere BRETTVS tota est. Paullo tamen aliter SIGONIUS De iudic. I, I. pag. 1688. in Thes Graea'. rom. II. Certe, iudicii sis, in quavis definitione, ius es; ex quo etiam iudiciI nomen. Verba sunt CICERON is Topic. XXIV. ρου. 83. Edit. cur. Isaac. merbuta. I 24. a.) Uid. L. I. D. de Pull. iud. L. I 3. C. eod. Neque aliter Graeci δώας id est actiones vel, si mavis, iudicia) in , nomine praecipuo , ct communi vocabulo, distinxere. Vid. ISOCRATES Orat. de bigis Pag. 347. Dit. Henr. StePh. Is93.

77쪽

potius eicile iudicium dicitur quum is qui agit, postulat id de quo queritur sibi adiudicari. Sed publicum

apellatur quum aut ipse populus, aut certe accusator quidam totius populi nomine iudicium instituit, eo fine, ut crimen rei publiCa animadversione coerceatur. ' Civilium demum iudiciorum ritus quosdam ist- hic exhibere animus est: idque veluti per saturam. Itaque consulto hic

prae Quin etiam Hebraeis eandem divisionem

fuisse notat. BRETTVS Dc. cit. .

ro eleganter In hanc rem TULLIUS pro Caecina V. Pag. I 59o. Omnia iudicia, aut distrahendarum controνersarum aut Puniendorum males iorum causa reperta sunt: quorum alterum leνius est Prosterea, quod et minus laedit, et persaepe disceptatore domestico diiudicatur: a terum es νehementissimum, quod et ad gra Oresres Pertinet, et non honorariam Ueram amici, sed sexeritatem iudicis ac νim requirit.

78쪽

praetereo , quae de variis Populi Romani iudicibus , in ) deque tem

s ) Scilicet notissimum est Reges olim

iudicasse, de quibus D ION. HALICARNASSEUS X, I. et LIVIUS Ι- Ia. Pag. 03. Ubi

Tanaquilem pro Servio Tulio , in haec Verba populo spondentem lacit: Eum cnempe Serv. Tuli.) iura redditurum, obiturumque alia Regis munia. Exactis autem Regibus, iudicandi munus penes Senatores suit, ad usque Grachi tempora. Is senatui vehementer insensus iudicia a senatorio ad equestrem transtulit ordinem, teste APPI No De bel. ciν. I. Pag. 3 I. Ε lt. μω. StePh. I 59a. Unde multa de Equitibus iudicibus cICERO AEl. in Verrem II, 13. PM. Io 5. et pro Fonteio VIII, Pax. Is 6. Uerum non diu duravit Equitum iurisdictio: si quidem victoria Syllae erepta iis est, et Senatoribus restituta. Hos secuti consules: de quibus LIUI Us II, et DIONYSIUS X. ac tandem Ρraetores et Aediles, teste POMPO Nio in L. a. D. de Orig. iuri et GELLIO

XIlI, I 4. Post autem, ubi res omnes sub unius Imperatoris arbitrium cecidissent, ipse non raro Caesar, Sravioribus controversiis interesse, aut etiam praeste solebat.

79쪽

pore ac loco 'b iudiciorum di-

Enimvero su ET ON ius de , .lo XXXIII. Pug. I 69. Ε lit. Trui. ad Rhen. cura bam. PNti Iro3. in hunc modum. I se ius dixit assidue , et in noctem nonnunquam. Si parum corPOre iviseret, lectI a pro tribunali collocata, νes etiam domi cubans. De Tiberio smile quid notat TACITUS Annal. III, 15. Neque huic muneri, posterioribus etiam temporibus, Gratianum, Valentinianum ac Theo donum Impp. defuisse, testatur SYΜΜΑ- claus in plurimis ad hosce Impp. datis epistolis, quas iam recensere longum foret. si ) Huc revocanda lex ab A. GELLIO XUII, a. Pag. 7so. relata ex XII. tabulis in

haec verba: ANTE. MERIDIE M. CAUSSAM. CONSCITO. QUO M. PERORANT. ΑΜΒ O. PRAESENTES. POST. MERIDI. EM. PRAESENTI. STLITEM. ADDEICITO. SOL. OCCASUS. SUPREMA. TEΜ-

nulli, tota olim die ius redditum. Equidem hora tertia a solis ortu causidicis inlatium secerat: quo pertinet illud MARTIAoxis Digr. IU, 8. νen. I. Prima halutantes atque altera sontinet hora ,' Exercet riaucos tertia caussicos. De loco iudiciorum videatur SI GO-

80쪽

ci possent. Communia , enim haec sunt privatis aeque ac publicis iudiciis; at nos isthic ea solum, quae privatis iudiciis in urbe ' ) propria fuere, occasione legum Decemviralium in tabula prima, eXpossituri su

f. III.

ratio: siquidem eam iudiciis publicis haud arbitror fuisse propriam. Qui S

enim

N IUS de iudic. I, T. Pag. 1694. in Thes Graeν. tom. II. & CAR. BRETTVS de lud. cia'. V. Pag. Io68. in Thes. Salienum. tom. ΙΙ. - In Provinciis municipiis & oppidis, - Paullo alia ratio: quam perstringit BRET-Tus X. et seqq. a Pag. IOT 8. - Sane IUSTINIANus in pri Inst. deptibi. ita. sequentia docuit: Publica iudicia

NEQUE PER ACTIONES ORDINANTUR, Diuitigod by Cooste