Aloysii L. B. a Locella Tria tentamina ad illustrandas leges 12. tabularum

101쪽

Hoc est: quemadmodum litigatores inter se, in via pacti fuerint, ita

quisque . causam agito. Atque hanc quoque legem ab Romanis ex iure Attico esse haustam, cum doctissimo

I. VIII. IGitur, nisi vindices dati, Aut de

lite in via transactum. aut deni-η- '

Rheton ad Herren. Me.s . est. Estque inibi scriptum pagunt, dicebant enim veteres PQ pro Pacificor , ceu docet TERENTIA Nussc Austus lib. de Orthographia, et imprimis QUINCTILIANUS I, 6. Pag. 73. Edit. Lugd. Bat. I ao. cura Pet. Blamanni. Ad haec, orare veteres dixisse pro causam agere, Commodiore loco adnotaturi sumus. Vide

Ta DEMOSTHENIS loca, multa cum industria collecta invenies.

102쪽

que fori praescriptio reum eximeret, solebat reo, actor, simul atque is in iudicio comparuisset, actionem, impetrata prius loquendi potestate. edere.' Est vero, hos i co, edere aliud nihil, quam ad versarium ad album producere, 'b ei-

Haec, quoniam serius introducta , et satis utique ex Digestorum libris nota est, nullum sibi heiu locum vindicat. Quam rem ita PLAUTus in Arsa IV,

ambula in ius leno. Quid me in ius vo as Mie apud Praetorem dicam. r Ita LAano in L. I. r. D. de Mendo. Porro quod suerit album istud, de quo hic est mentio, multi tradidere, et diversu. Attamen praeplacet I A C. R AEvARDI Oeinio, in Protrib. IU, Pal. 88s. Existimat nimirum, album hoc loco debere accipi, non quidem pro albo Edictorum μraetoris, sed siOrmutaram actio m. Ipsae videlicet actiones, simul atque e Pontificum subreptae scrinio, Publicae quoque sunt factae, palamque de

103쪽

que indigitare, qua legis actione uti 'placeat. Sed hic nondum satis. Εdita hoc more actio, postulanda erata Praetore : nimirum petebat actor, uti sibi liceret in adversarium intendere. Quam quidem rem, non

scriptae; ut hinc quisque suam instrueret actionem, quoties quid in iure persequi

voluisset. Unde has formulas legis actiones, Veteres appellavere. Quo spectat illud CICERONIS Orat. Pro D. Comoedo VIII. Pag. aso. . Edit. Amuel. cura Graea ii I 699. Fraudahat te in societate Roscius. . Sunt iura , sunt formulae, de omnibus rebus consitutae, ne quis aut in onere iniuriae, aut ratione actionis errare possit. Expressae sunt enim ex un, cuiusque damno, dolore, incommodo, C Iamitate , i muria, pullicae a Praetore formulae, ad quas Privata lis adcommodatur. - Quam ob rem TULLIUS De Ini'ent.

Π, I9. Pag. 22 I. Edit. merburgii Amsel. x 24. quum de tribunali Praetoris disserereti ibi inquit et exceptiones postulantur, et quodammodo agendi Potestas datur. Niscet ve-TO SI GONIus cpace dicere viri eruditissi-

104쪽

.88 RECENSIO PRAGM. EX TAB. I.

primo quoque tempore Praetorem concessisse, existimandum est; sed duntaxat, re probe perspecta, camsiaque rite cognita. in J

mi liceat hanc nostram actionis postuIationem, cum illa, de qua ULPIANUS in L. I. g. I. D. t ululum; siquidem adstrupserat in libro de iudiciis Ι, ao. Pa . ITo9. in. Thes Graeν. rom. II. hunc quem diximus Ulpiani rocum, qui profecto ad rem suam facere non poterat, loquitur enim ibi Ulpianus de ρoinuatione aisim atorum ) nisi verborum demum similitudine, quae utinam nori saepe adeo erroris suppedit rret occasionem , atque nos latentem hunc sco, pulum in vadimonio, vadibus, vindicibus, comperendinationibus &c. qUOniam nomnulli allisisse videbantur, a/hibitis qualibuscunque ingenii viribus, effugere CO- nati sum US. Quippe otIosias expendebat Praetor, initio quidem: permitterentne, an pro- 'hiberent leges actionem dari' tum Uero possitne res, de qua controversia movebatur, facile de plano absque longiore luducii circuitu expediri y ac demum: talisne

105쪽

ωod si tamen actionem impetraΩ-misara

set aetor, tum Uero, reum cer-I'. ta quadam formula Cadilbatre. Vades porro, siVe sponsoreS, qUOS M pe'.

ab reo petebat, si adfuissent, spon - φ' debant fore, uti certo die, cis ple

rumque tertius, Vel Ut eum. Veteres

esset controversia, ut in ea disceptanda di iudicandaque, suas partes deberet interponere, aut iudicem dare ' Eam ob rem, e frequentillima haec in Digestorum libias:

caussa cremta actionem dare' caussa cognita actionem denegare. De quibus fusius RAE-vA RDvs De PraeiudiciiSI, 4. et 5. PN. 8 I9. esseqq. Ita loqui consuevisse veteres, quum sponsorem seu vadem poscerent, ex CICER ONE pro Quinctio UI. PLAUTO in PE . D II, 4. Ner. I 8. Et HORATIO Sem. I, 9. Ner. 56. cuique notum est. a. Haec vox adeo solemnis erat in va-

106쪽

reus se se in iudicio vel per se, vel per alium saltem sisteret. . Sponsio haec vadimovium, iudicium vero in diem tertiuim constitutum, comperendinatio dicebatur. Atque hanc quidem comperendinationi S legem, Glauciam Praetorem primum tulisse Credit CICERO. Ceterum, si reus, ino dimonii formulis, ut addubithrent Prudem tes scilicet verborum illi aucupes) diem-

ne tertium, an perendinum dici oporteret, Ceu testatur CICERO Pro MIuraena XII, Pag. 2Oaa. Edit. ult. citi in haec verba :Lum illud mihi quidem mirum νideri solet, tot homines, tam ingeniosos, Per tot annos, etiam niunc saluere non potuite utrum diem tertium an Perendinum dici πOrteret.

dimonium promist, apud VARRONEM Deling. lat. V, Pag. 63. Edit. Henri StePh. Is 3. Comperendinatio inquit A SCONIusPEDI ANus in adi. in Vere. H. est ab utrisque litigatoribus invicem denunciatio in Perendinum

107쪽

inosa laborans, vades dare non poLset, eo procedebat iustitia, ut in carcerem interea detruderetur. μ 3 Quod

ipsum nescio an recte de illo quoque vadimonis intellexerim, de quo nobis in j. VI. fermo fuerat.

e iure discedebatur. Interea dum

iam actione, aut cedere aetori aut certe sese ad manus feliciter conserendas praemunire. UtrUm porro eXhis - . Testabitur id 'locus PLAUTI in Persa II, 4. Veris I 8. SA. Vadatur lue me. PAE. Utinam rades defuit; in carcere ut su. r. De hac cessione videndus GRAUINA . Orig. Iur. GIR II, 8a. Pag. 265.

108쪽

his induxisset in animum, sisti tamen in diem terendinum, ni hunc forte diem Praetor in alium diem perendinum distulisset, ' omnino neces- . se

Si magna sutrii cecidit domus: hor via mater, Pullati pro eres, dissere radimonia Praetor. Quamquam autem exempla dilati vadimomi plurima sunt apud CICER. in tota orat. Pro Quinctio, taliosque Veteres auctores ;causas tamen, ob quas vadimonium differre solitu' Praetor, haud ita facile quis omnes enumeraverit. Celeberrima certe illa habetur, quae ob morbum sonticum,eX XII. tab. leg. a nonnullis interpretibus' ad hunc locum revocatur : si tamen lex illa huc pertinet, et non potius ad absentiam in iudicio ; auo sorsan , quod mihi praeplaceti, ad utrumque locum. Verum quidquid ea de re sit, dubitandum non est, praeter alias causas, ex voluntate etiam litigatorum, vadimonium differri potuisse, quandoquidem id a Praetore. impetrassenti ' Vellem equidem, addidisset causam PLI-

109쪽

se suerat. Equidem, si condicto die non adesset reus, quod vadimonium deserere dicebatur,. condi-'ctam ille poenam erat soluturus. ' )' Veis NI Us, quando Bebium iudicem in ipso vadimonii dilati actu repentina morte sublatum adnotabat, in Hilli. Mat. VII, 53. Pag. 4o9. Git. Harduini. I 23. sol. Exempla huius locutionis vide apud PLINIUM H l. nat. Ι, s. Pag. s. et itidem apud CICERON. Pro Quinctio plurimis locis. Notandus hic vel maxime gENECAE locus, De Benef. IV, 4o. fag. 74a. Edit. Εlreν. I 67a. Vadimonium cinquit) promim/ titius . tamen deserti non in omnes datur actio

deserentes. HIs maior excusat.

4. Ita v A L. MAXIMUS IU, 4. Pag. 3 a. Dit. cum notis Torrennii, L.eidae I 6a6. Qiam ctium Cincinnatum, poenam Pro filio Camone, quod ad νadimonium non venisset Olvisse scribit. Et itidem de Graecis THEOPHRAissaeus Charact. Ethic. VIII, pag. .3. Uit. Can

ια, aut pedestri aut naνali Praelio a incunt,

110쪽

4 RECENSIO FRAGM. EX T AB. I.

Verum si actor vadimonio haud oc- curisset, causa Plane cadebat. Quo magis huc pertinet, minime Vero ad reum , celebre illud II ORA rsi:

interpretatus est. Malim tamen Iureconsultorum latine loquentium gratias Verba illa: Len/aμς δκαc ωpλήκασι. . ita reddi: desertae

litis Poenas dederunt, aut clarius: Ob defertam litem damnatisunt. Nam cum ἐλκη, apud Graecos aliud nihil, quam des reum tuticium designet, teste suis A, et praecipue HEN R. sae RPHANO ; discrimen autem illud mo-strorum iure contultorum inter νa imonium et eremodicium, Athenis ignoraretur; non erravit quidem Casaubonus, IImonium interpretatus, est enim vadimonium deserti iudicii species sed errare non nemo poterat, credens: vadimonium, eo tantum sensu, qu ν eam vocem iuris periti, insignem voluerunt, apud Theophrastum designari. s ) SVETONI Us in Caligula XXXIX,