장음표시 사용
31쪽
que legionibus ire contendit. Ibi Centrones, et Graioceli: et Caturiges, locis superioribus occupatis itinere exercitum prohibere conantur. Compluribus his proeliis pulsis, ab Ocelo, quod est citerioris provinciae CX tremum, in fines Vocontiorum ulterioris provinciae
die septimo pervenit inde in Allobrogum fines : ab Allobrogibus in Segusianos exercitum ducit hi sunt
eXtra provinciam trans Rhodanum primi. XI. Helvetii jam per angustias et fine Sequanorum Sua Copias transduxerant, et in Aeduorum fines PerVenerant, eorumque agro populabantur. Aedui, quum se suaque ab iis defendere non possent, legatos ad Caesarem mittunt, rogatum uuXilium : Ita Se Omni tempore de populo Roman merito OSSO, Ut, Paene in Conspectu Xercitus nostri, agri vastari, liberi eorum in servitutem abduCi, Oppida CXpugnari, non debuerint. Eodem tempore Ambarri, necessarii Et consanguinei Aeduorum, Caesarem Certiorem faciunt,
Sese depopulati agris, non facile ab oppidis vim hostium prohibere. Item Allobroges, qui trans Rhodanum vicos posseSSionesque habebant, fuga se ad Caesaren recipiunt, O demonstrant, sibi praeter agri Solum nihil esse reliqui. Quibus rebus udductus, Caesar non eXSpectandum sibi statuit, dum Omnibus sortunis sociorum consumtis in Santonos Helvetii pervenirent.
XII. Flumen est Arar, quod per fines Aeduorum et Sequanorum in Rhodanum influit, incredibili lenitate, ita ut oculis, in utram partem fluat, judicari non possit id Helvetii ratibus, ac lintribus junctis, transibant. Ubi per exploratores Caesar certior factu est, tres jam copiarum partes Helvetios id flumen transduXiSSe, quartam vero partem citra flumen Ararim re-
32쪽
liquam esse do tertia vigilia cum legionibus tribus e cuStris prosectus, ad eum partem pervenit, quae nondum flumen transierat. Eos impeditos et inopinantes AggrCSSUS, magnam eorum partem concidit reliqui fugae PS mandarunt, atque in pro X ima silvas ah diderunt. Is pagus appellabatur Tigurinus nam ni Dis civitas Helvetia in quatuor pagos divisa est. Iic pagu unuS, quum domo XiSSet, patrum nostrorum memoria L. Cassium consulem interfecerat, et jus exercitum sub jugum miserat. Ita, Sive casu, sive Ponsilio do oriam immortalium, quae pars civitatis Helvetiae insignem calamitatona populo Romano intulerat, ea princep poena pei Solvit. Qua in re Caesar non solum publicas, Sed etiam privatas injurias ultus est, quod ejus soceri L. Pisonis avum, L. Pisonem legatum, Tigurini eodem proelio, quo Cassium, interfecerant. XIII. Hoc proelio acto, reliquas copias Helvetiorum ut ConSequi posset, pontem in Arari faciendum curat, atque ita EXercitum transducit. Helvetii, repentino ejus adventu Commoti, quum id, quod ipsi diebus XX aegerrime Confecerant, ut flumen transirent, uno illum die secisse intelligerent, legatos ad eum mittunt cujus legationis Divico princeps fuit, qui bollo Cassiano dux Helvetiorum fuerat. Is ita cum Caesare agit Si pacem populus Romanus cum Helvetiis saceret, in eam partem ituros atque ibi futuros Helvetios, ubi eos Caesar Constituisset atque esse voluisset: in bello persequi perseveraret, reminiSCeretur et voteris incommodi populi Romani, et pristinae virtutis Helvetiorum. Quod improvis unum p gum adortus esset, quum ii, qui flumen transiSSent, suis auxilium ferre non poSSunt ne ob eam rem, aut
33쪽
suae magnopere virtuti tribueret, aut ipsos despiceret. Se ita a patribus m9joribusque suis didicisse, ut magis virtute, quam dolo, contenderent, aut insidiis
niterentur. Quare, ne Committeret, ut is locus, ubi ConstitisSent, e Calamitate populi Romani et internecione exercitus nomen cuperet, aut memoriam Pro derct.
XIV. His Caesar ita respondit: Eo sibi minus dubitationis dari, quod eas res, quas legati Helvetii commemoraSSent, memoria teneret atque eo gravius serre, quo minus merito populi Romani accidissent qui si alicujus injuriae Sibi conscius fuisset, non fuisse difficile cavere sed eo deceptum, quod neque commiS- sum a se intelligeret, quare timeret; neque Sine Caus sa timendum putaret. Quod si veteris contumeliae oblivisci vellet num etiam recentium injuriarum, quod, o invito, iter per provinciam per vim tentuSSent, quod Aeduos, quod Ambarros, quod Allobrogas veXussent, memoriam deponere posses Quod sua victoria tam insolenter gloriarentur, quodque tam diu se impune injurias tulisse admirarentur, eodem pertinere: Consuesse enim Oos immortaleS, quo gravius homines ex commutatio ite rerum doleant, quo Pro scelere eorum ulcisci velint, his secundiores interdum cs ct diuturniorem impunitutem Concedere.
Quum ea ita Sint tamen, si obsides ab iis sibi dentur, ut ea, quae polliceantur, facturos intelligat; ct si Aeduis de injuriis, quas ipsis sociisque eorum intulerint, item si Allobrogibus satisfaciant, sese cum iis Pacem eSSe acturum. Divico respondit Itu Helvetius a majoribus suis institutos esse, uti obsides accipere, non dare, conSudrint ejus rei populum Romanum SSe testem. Hoc responso dato, disceSSit. TOM. I.
34쪽
XV. Postero die castra ex eo loco movent. Idei sacit Caesar AEquitatumque omnem, ad numerum Uutuor millium, quem ex omni provincia, et Aedui S utque Corum Sociis, Coactum habebat, praemittit, qui Videant, quas in partes iter faciant. Qui cupidius nο-viSSimum agmen insecuti, alieno loco cum equitatu Helvetiorum proelium Committunt; et pauci de OS- tris cadunt. Quo proelio sublati Helvetii, quod quingentis equitibus tantam multitudinem equitum prOpulerant, audacius subsistere, nonnunquam et noViS- sim agmine proelio nostros laceSSere, Coeperunt. Cae-Sar SuOS a proelio continebat, ac satis habebat in prae-
Sentia hostem rapinis, pabulationibus, populationibusque prohibere. Ita dies circiter quindecim iter secerunt, uti inter novissimum hOStium agmen et nOStrum primum non amplius quinis aut Senis millibus passuum
XVI. Interim quotidie Caesar Aeduos frumentum, quod essent publice polliciti, flagitare nam propter frigora, quod Gallia sub Septemtrionibus, ut ante dictum est, posita est, non modo frumenta in agris matura non erant, Sed ne pabuli quiden satis magna copia suppetebat, eo autem frumento, quod flumino Arare navibus Subvexerat, propterea uti minus poterat, quod iter ab Arare Helvetii averterant, a quibus discedero nolebat. Diem ex die ducere Aedui: conferri, Comportari, adesse dicere. Ubi se diutius duci intellexit, et diem instare, quo die frumentum militibus metiri oporteret convocatis eorum PrincipibuS, quorum magnam c0piam in castris habebat, in his Divitiaco et Lisco, qui summo magiStratu Praeerat, quem Vergobretum appellant Aedui, qui creatur annuus, et Vitae necisque in uos habet potesta-
35쪽
tem graviter eos accusat quod quum neque emineque X agri sumi posSet, tam necessario tempore, tam propinquis hostibus, ab iis non sublevetura prae- Sertim quum magna ex parte eorum precibus adductus bellum susceperit multo etiam gravius, quod Sit destitutus, queritur. XVII. Tum demum Liscus, oratione Caesari adductus, quod antea tacuerat, proponit Esse nonnullos, quorum auctoritas apud plebem plurimum valeat, qui privatim plus possint, quam ipsi magistratus: hos seditiosa atque improba oratione multitudinem deterrere, ne frumentum Conserant; quod praestare dicant, si jam principatum Gallia obtinere non pos- Sint Gallorum, quam Romanorum, imperia Perserre :neque dubitare debeant, quin, si Helvetio Superaverint Romani, una cum reliqua Gallia Aeduis libertatem sint erepturi. Ab iisdem nostra conSilia, quaeque in castris gerantur, hostibus nunciari hos arae Coerceri non posse. Quin etiam, quod necessario rem CO- actus Caesari enunciurit, intelligere sese, quanto id Cum periculo fecerit; et ob eam caussam, quam diu potuerit, tacuiSSe.
XVIII. Caesar hac oratione Lisci Dumnorigem, Divitiaci fratrem, designari sentiebat: sed, quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat, celeriter concilium dimittit; Liscum retinet. Quaerit ex Oloea, quae in conventu dixerat dicit liberius, atque audacius eadem secreto ab aliis quaerit reperit esse vera I pSum esse Dumnorigem, Summa audaCin magna apud plebem propter liberalitatem gratia, cupidum
rerum novarum : Complure anno portoria, reliquaque omnia Aeduorum vectigalia, parvo pretio redemta habere, propterea quod illo licente, contra liceri
36쪽
audeat nemo. His rebus et suam rem familiarem auxisse, et facultates ad largiendum magnas CompROSSeu magnum numerum equitati, Suo Sumtu Semper
alere et circum se habere neque solum domi, Sed tiam apud finitimas civitates, largiter OSse atque hujus potentiae caussa matrom in Biturigibus, ii omini illic nobilissimo, ac potentissimo, Collocasse: pSumo Helvetiis uxorem habere sororem e matre et Propinquas suas nuptum in alias civitates collocasse Favere et cupere Helvetiis propter eam assinitatem : disse etiam suo nomine Caesarem, et Romano ; quod
eorum adventu potentia ejus dominuta, o Divitiacus frater in antiquum locum gratiae atque honori sit restitutus. Si quid accidat Romanis, summam in spem per Helvetios regni obtinendi venire imperi populi Romani, non modo de regno, sed etiam de ea, quam liabeat, gratia desperare. Reperiebat etiam in quaerendo Caesar, quod proelium equestre a MerSum PRU- Cis ante diebus esset factum, initium ejus fugae factum a Dumnorigo, atque ejus equitibus : nam equitatu, quem auxilio Caesari Aedui miserant, Dumnorix praeerat eorum fuga reliquum esse quitatum perterritum. XIX. Quibus rebus cognitis, quum ad has suSpiciones certissimae res accederent quod per fines Sequanorum Helvetios transduxisset; quod obsides inter eo dandos curasset quod ea omnia non modo injussu suo et civitatis, sed etiam inscientibus ipsis, fecisset quod a magistratu Aeduorum accusaretur: satis esSe auSsuo arbitrabatur, quare in eum aut ipso animadverteret, aut civitatem animadvertere juberet. Hi omnibus rebus unum repugnabat, quod Divitiaci fratri summum in populum Romanum Studium, Um-
37쪽
mam in se voluntatem egrogiam fidem, justitiam tem Perantium, Cognoverat: nam, ne ejus supplicio Divitiaci animum offenderet, verebatur. Itaque, priusquam quidquam conaretur, Divitiacum ad Se voeari jubet, et, quotidianis interpretio us remotis, per C. Valerium Procillum, principem Galliae provinciae familiarem Uurn, cui summam omnium rerum fidem habebat, Cum eo Colloquitur : simul commonefacit quae, ipso praesente, in Concilio Gallorum de Dumnorige sint dicta, et Ostendit, quae separatim quiSque de eo apud se dixerit. Potit, atque hortatur, ut, in ejuSossensione animi, vel ipse de eo, auSS Cognitu Statuat, ct civitatem Statuere jubeat. XX. Divitiacus multis cum lacrimis, Caesarem
CompleXUS, Oi Secrare Coepit, ne quid gravius in fratrem statueret: scire Se illa esse vera quemquam ex eo phIS, Uam e doloris capere, propterea quod quum ipse gratia plurinnim domi, atque in reliqua Gallia, illo minimum propter adolescentiam poSSet, per Se crevisSet quibus opibus ac nervis, non solum ad minuendam gratiam, sed paene ad perniciem suam, teretur Sese tamen et amore raterno, et
existimatione vulgi, commovori. Quod si quid ei a
Caesare gravius accidisset, quum ipse eum locum amicitiae apud eum teneret, neminem exiStimaturum non sua voluntate factuma qua ex re futurum, ut totius Galliae animi a se averterentur. Ha C quum Pluribus verbis flens a Caesare peteret, CaeSar ejus deI-tram prendit; consolatus, rogat mem orandi faciat: tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti et reipublicae iniuridim, et Suum dolorem ejus voluntati ac precibus condonet. Dunmorigem ad se vocat, fratrem adhibet quae in eo reprehendat, ostendit quae
38쪽
ipse intelligat, quae Civitas queratur, Proponit: Onet, ut in reliquum tempus Omnes suSpiciones vitet: praeterita se Divitiaco fratri condonare dicit. Dumnorigi custodes ponit, ut, quae agat, quibuscum loquatur, Scire posSit.
XXI. Eodom dio ab cxploratoribus Certior factus,hOStes sub monte Consedisse millia passuum ab ipsi a Castris VIII qualis esset natura montis, et qualis in circuitu adscensus, qui cognoscerent, misit. Re
nunciatum est, facilem esse. De tertia vigilia T. Labienum, legatum pro praetore, Cum duabus legionibus, et iis ducibus, qui iter Cognoverant, Summum jugum montis ascendere jubet quid sui consilii sit, ostendit ipse de quarta vigilia eodem itinere, quo hostes ierant, ad eos contendit; equitatumque omnem ante se mittit. P. Considius, qui ro militaris peritissimus habebatur, et in exercitu L. Sullae, et postea in
M. Crassi fuerat, cum X ploratoribus praemittitur. XXII. Prima luce, quum summu mons a T. Labien teneretur, ipse ab hostium castris non longius mille o quingentis passibus abeSSet neque, ut postea ex captivis Comperit, aut ipsius adventus, aut Labieni cognitus QSSet Con Sidius, equo admisso, ad eum accurrit dicit, montem, quem a Labieno Occupari voluerit, ab hostibus teneri id se a Gallicis armis atque insignibus cognovisse. Caesar suas copias thlaroximum Collem subducit, aciem instruit. Labienus, ut erat ei praeceptum a Caesare, ne proelium Committeret, nisi ipsius Opiae prope hostium Castra visae es Sent, ut undique uno tempore in hostes impetus fieret: monte OCCUPato, nOStro eXSpectabat, proelioque abStinebat. Multo denique die per exploratore Caesar cognovit, et montem a suis teneri, et Helvetios castra
39쪽
movisse, et Considium, tilia ore perterritum, quod non vidisset, pro viso sibi renunc iusse. Eo die, quo On-Suerat intervallo, hostes sequitur, et millia passu uni
tria ab eorum castris CuStra ponit.
XXIII. Postridi rius diei, quod omnino biduum
Supererat, quum Xercitu i umentum metiri Oporteret,
et quod a Bibracte, oppido Aeduorum longe maXimo et copiosissimo, non amplius millibus PaSSuum XVIII uberat rei frumentariae prospiciendum existimavit, iter ab Helvetiis avertit, ac Bibracto ire contendit. Ea res per fugitivos L. Aemilii, decurionis equitum Gallorum, hostibus nunciatur. Helvetii, Seu quod timore perterritos Romanos discedere a Se existimarent, eo magis quod pridie, Superioribus locis occupatis,
proelium non commisisSent Sive eo, quod re frumentaria intercludi posse confiderent Commutat Consilio, atque itinere Converso, nostros a noviSSimo agmine insequi ac laceSSere Oeperunt.
XXIV. Postquam id animadvertit, copia suas Caesar in proXimum Collem Subducit equitatumque, qui sustineret hostium impetum, misit. Ipse interim, in colle medio triplicem aciem instruxit legionum quatuor veteranarum, ita, uti Supra Se in Summo jugo duas legiones, quas in Gallia iteriore proxime conscripserat, et Omnia auXilia collocaret ac totum Ontem hominibus compleri, et interea Sarcina in Unum. locum Conserri, et eum ab his, qui in superiore acie constiterant, muniri jussit. Helvetii, cum omnibus suis carris secuti, impedimenta in unum locum contulerunt ipsi consertissima acie rejecto OStro equitatu, phalange facta, Sub primam nOStram aciem Sucin
XXV. Caesar, primum suo, deinde omnium X
40쪽
conspectu remotis equiS, ut aequat omnium cinriculo, speii fugae tolleret, cohortatu suos, proelium
commisit. Milites, e loco superiore pilis missis, facile ἰioStium phalangem perfregerunt ca disjecta, gladiis districtis in os impetum fecerunt. Gallis magno ad
pugnam erat impedimento, quod pluribus eorum CV-tis uno ictu pilorum transfixis et colligatis, quum serrum se infleXisset, neque evellere, neque, SiniStra impedita, Sati commodo pugnare, poterant; multi ut, diu actato brachio, praeoptarent Cuium munia mit-tCre, Et nudo Corpore pugnare. Indem, ulla eribus desessi, et pedem referre, et, quod mon Suberat circiter, passuum, eo Se recipere, Coeperunt. Capto monte, et Succedentibus nostris, Boii et Tulingi, qui hominum millibus circiter XV agmen hostium claudebant, et novissimis praesidio Crant, e itinerem Ostros latere aperto aggreSSi, Circumvenere et id conspicati Helvetii, qui in montem SeSe QCeperant, rur-Sus instare, et proelium redintegrare, Coeperunt. Omani conversa signa bipartito intulerunt: prima et Secunda acies, ut victis a Submoti reSiSteret tertia,
XXVI. Ita ancipiti proelio, diu atque acriter pug-1antum St. Diutius quum nostrorum impetus Sustinere non POSsent ulteri Se, Ut Coeperant, in montem
receperunt, alteri ad impedimenta et Carro Suo se Contulerunt: nam hoc tot proelio, quum ab hora Septima ad vesperam pugnatum Sit, averSum hostem videre nemo potuit. Ad multam noctem etiam ad impedimenta Pugnatum St, propterea quod pro vallo carro objecerant, iis loco Superiore in OStros venientes tela conjiciebant, et nonnulli, inter Carros Otimque muturas a tragula subjiciebant, nostrosque