장음표시 사용
121쪽
oeeationem dedit repetendi originem Aurora Borealis ex ea ipsi Atmosphaec ra Sol a
Ut inde Matranius occultos extudit Aurorae flore dis ortus; sie aliarum quoque re-νum sim na ibidem tortaile latant , ouae Nepotum olim industria veluti lota germinabunt. Quid ni idcirco aliquando noctes quasdam ut tarn illunes, admodum ta inenlueidas videamus clarasque, quod ab ipia Soliri Atmosphaera utque ad Terras protenta , & noitra Atmosphaerae nndecunque circumfusa illust rcntur λ Quidni ex eo. dem oriantur tonte calores aliquando immodici, di prorsus insoliti, & ipsa tanta diversorum annorum caloris inaequalitas, Atmosphaerae Solaris parte jam d.nsiore ,& Solis exhalatronibus pinguiore ad Terras pertingente , jam minus d.ns, & eralia ;ae ipsa aliquando Atmosphaera inulto ultra Terram protensa , aliquando longe citra eam cohibita s i lo. Dominicus Cassinus aeternum Italiae decus in It lia natus anno i G2 s. Perinaldi in comitatu Niciensi, in Italia liberalibus artibus informatus Genuae in Collestio Meietatis nostrae ; In Italia ipsa plurimis Astronomicis repertis inclaruit Bononiae Bonaventurae Cavillerio Matheseos Prole flori suecessis r datus anno Isso. In te Ludovieo Magno in Galliam e voeatus anno I 66s. Pariliis sedem fixit, ubi ceIeberrimae illius Astronomi eae speculae. Parens, ae primus Moderator a quam anno 16TI. inhabitare coepit ; dum asis sane innumeris praestantissimis inventis . quorum praeeipua Noster hic enumerat, universam Astronomiam auget , lumen quoque ipsum Zodiacale det ex It anno , ut diximus, It 83.
46) Castinus ab ipsi pene pueritia ita Mathematicorum studiorum, & potissimum
Astronomiae amore correptus est Genuae, tantosque brevi in iisdem progressus habuit; ut annos natus 2 s. summo Bononientium studio in locum Cavallerii tanti illius
Gililei distipuli sustectus sit .
) Bononiae, quae N Felsina dieitur , celeberrimum illum Gnomenem anno I 6ss.construxit in templo D. Petronii , culus examen instituit anno i 69s Bononiam regressiis, & Meridianae lineae situm prorsus invariatum invenit; ut constat ex ejus tractatu tum edito, ae ex opere Eullae hii Mani redii , qui Sc historiam ejus in lirumenti, 8c usum, de plurima , ae praest intissima commoda, quae inde in Ailrono mi am profluxerunt , ac omnium observationum ibidem habitarum seriem una produxit. Est autem id instrumentum hujusmodi . Extat in summo templi fornice soramen exiguum . Punctum ipsius centro perpendiculariter subjectum in pavimento dieitur Fes gnomoni/. Ab hoe pede linea dueitur hori Ionialis recta ad Boream tendens a Meridie, Sc divis, in partes millesimas , vel etiam centesimas millesimas altitudinis
foraminis, quae dicitur linea Meridiana . Radii e cireurali Solis disco egressi, Sc se in ipso soramine decuit antes conum lucidum efformant , qui , uoi in pavimentum impingit , oblique ab ipso pavimento sectus , exhibet imaginem solis ovatem . Centrum ejus imaginis quotidie in ipso Mericli ei momento appellit ad lineam Meridianam, eo propius vel longius a pede gnomonis, quo Sol altius a cenuit in Meridie, Vel longius a Caeli vertiae diuat, nimiriam in aestivo Solstitio proxime , in hy bemo rem tissime quamobrem etiam liena Caelestia adseribuntur iis Meridianae lineae partibus, ad quas imago Solis appellit eo tempore , quo eadem sietna Sol in Zodia eo perlustrat . Hinc ejus ope , non solum momentum ipsum Meridici quotidie aeeurate determinatur, sed etiam distantia Solis a Caeli vertiis , ex qua & Solstitiorum, ac AEquin eliorum tempora , & Solis ipsius Iocus in Eeliptica sua nullo negotio deducuntur , de quidem ob tantam in altioribus t cmplorum aediseiis inlitumenti magnitudinem a
Hine pronum est illud perspicere , quam eleg inter simul di diluet de hoe instrumentum a
122쪽
diumentum Noster deseripserit , dicem Felsinei qua sternιιών area Tempsi . . . .
e sto aum signa Iarer Tramite , qu .e medium dum Sol terit arduua axem ,
Hjnieis immifus per summa foramina lustret, ut & commoda , quae inde in Astronomiam profluxerunt, exi fuit per id quod addit Mnnum vias, T magnos D.
Cur autem Uraniam induxerit ejusdem Cassini manus ducentem, ex eo constat, quod illi contigit , eum primum eandem lineam designavit. Cum enim Rides ad Meridianae lineae positum nonnihil oblique jaceat, traducenda erat ipsa linea a media navi in alteram ex extremis . Censebant plerique pilas , quae medium fornicem sustinent , obstituras. Cassinus re diligenter explorata, fidenter affirmavit patere transitum: Ac constituto foramine di ipso Solstitii die universa ei vita te ad Meridiane lineae determinationem invitata , adnotato Solaris ima sinis cur sis, & mensuris rite captit, flum juxta lineae ducendae positum extendit , quod summa omnium dc admiratione , & admurmuratione ita inter binas ex ipsis pilia
transiit, ut utranque pene conraderet.
Αεἰ Tabulcis Astronomicas vetustioribus multo a ceu ratio rex die essit, ex quibuasuas Manire dius Ephemerides computavit . In iis cursus definitur solis , ac Lunae , Planet rumque omnium, qui cum perpetuo convertantur circa Solem in ipsum grais ves , jure hic I dera Phabo famulantia appellantur . 49ὶ Septem syderum nomine Planetae intelliguntur . Qui Terram Planetis adia
scriblint numerant s. Planetas Primarios circa Solem delatos, nimirum Mercurium. Venerem, Terram, Martem, Iovem , dc Saturnum; ac quinque lecundarIos circa Saturnum quos Satel ites dicunt , cu ri quodam amulo tenui & lato eius flobum cingente , quatuor Satellites Iovem comitantes , ἐκ unum Terrae Satellitem nimirum Lunam .
So is, & Primariorum Planetarum distantiae , ae magnitudines ita inter se connexae simi , ut una cognita, ceterae facile eruantur . Cognoscitur una distan. tia , si ea , quam Astronomi dicunt i arallaxim , unius Planetae cognoseatur . In has parallaxes Cassinus diligentissime inquisivit ex suis , N Richeri an .s observationi nus anno I 672. , & potissimum in parallaxim Martis ac Solis . Immo de aν- te mira do uit anno 168 . , riuo pacto ini eniti possit ab unico etiam obiervatore parallaxis, quod inventum est sanu utilissimum , & eliis ope demum multo certius inventa est parallaxis Solis seeundorum Io. , dc proinde di stantia a Terra 12 Coo. lemiis diamet rorum Terret trium , & diameter quidem diametro Terrestri centiet major. ac moles millius mille . Hasce Callinianis mensuras jam plerumque amplectuntur Astronomi, suanquam
sint, qui eum Philippo De la Hire multo minorem ponant parallaxim solis , de diis
so isnus idem primus omnium detexit conversionem Iovis, Martis, & Ue neris circa proprium axem ope macularum, ut Galileiis & Sehe inertis conversionem Solis. H me ipsi ante omnes alios universam suam superbetem dili inctius spectandam . N Vultus omnes agnoscendos praebuerunt hi Planetae . Quae circa Iovis macular 8c conversionem invenit ab anno Iσσς. refert etiam Iacobus Callinus dignus tanto Parente Filius Astronomiae lib. s. cap. I. , quae detexit et rca e versionem Marti , idem habet l. s. cap. I. . qui Ec tib 7. cap. I. controverinsam lontiorem habet de Ueneris maeulis , & conversione circa proprium axem subi Parentis sententiam contra Blanchinum , aliosque a qui eam impugnaverant, su-sus propugnat s
verum ea lis nondum illa quidem satis dirempta est. Quamobrem superest adhue
123쪽
lixe pro viscia ab Astronomis excolenda , ut & in Mercuria , ac saturni converso. nem inquitendum a quorum alterum nilnis ex gua , alterum nimis magna a Sole di. stantia velat quodammodo , 8c distinctius videri non sinit , quibus aceedit Cometa. Tum conversio circa proprium axem , quam nos , ut arbitramur , in postremo Cometa deprehendimus prima ex motu quorundam caudae hiatuum , di nigricantium velut sulcorum, ut iusius exposuimus in Dissertatione de Cometis edita anno I 746.ssi Quatuor Stellas Iovem comitantes Galileus observavit primus, quot & Me. dieea sydera appellavit; jam autem Iovis Satellites nuneupantur, ut diximus. Horum motus role diu contemplatus theoriam periecisse dieitur . Sed ea post ejus obitum cum immensa observationum copia ita periit , ut nusquam inventa sit . Cassinus eandem tbtoriam ex propriis observationibus perfecit, Zc anno 1666. inter alia opera Astronomica Romae edidit tabular Mediceoriam oderum , tum anno l668. Bononiae Epbe merides Bononiensi ex brpothesbia a ly calcialia Io. Domi. nici Coni prodierunt . Piceardus , qui eodem tempore florebat in Gallia eum extisdem tabulis computasset eorundem syderum motus, di invenisset magis etiam, quam ipse Cassinus censuerat , eum cado consormes, tantam ejus nomini famam conis ciliavit . ut iccirco eum Ludovicus XIV a Clemente IX Pontifice , & a Senatu Bononiensi impetratum evocarit in Galliam . Ibi anno I 693. novas edidit di correctiores Jovialium satellitum tabulas, & Iovi labium invenit admodum parabiIe , cujus opeabsque calculo positio Satellitum Iovis deprehendi possit, quod sibi a Maraldo ostensum Uveidlerus, ut ipse affirmat in historia Astronomiae , illustravit , & edidit Uvi-tembergae anno 17 27.
Assirmat Cassinus Filius Astronomiae l. s. e. I. Parentem jam ab anno I 4. ce pisse observare umbram, quam Iovis Satellites in ipsi. Iovis globum projiciunt , Nin eo , ut nostra hic nobis Luna , Solares desectus pariunt , quae quidem umbra sum- per postea longioribus tubis est observata . ιὶ Ut Iovem quatuor , ita Saturnum quinque Satellites comitantur . Unum ex iis Hiigenius detexit , qui & annuli phaenomena explicavit primus : reliquos quatuor Cassinus adhue longioribus tubis deprehendit anno I 3. , ae ita docuit eum habere plures satellites quam Iovem. Hine Noster occasione arrepta assirmat Cassinum redarguisse , & mendacem ostendisse veterem Graecorum Poetarum fabulam , qui Saturnum ajebant a Iove Regno pulsum t cum nimirum Cassinus ipse Saturnum , quem quodam e linum veluti diademate , vel quasi trabeatum Hugenius ostenderat, pluribus adhue stipatum Satel. litibu , quam Iovem deprehenderit .
13 Hie Noster plurima innuit Cassini inventa , quae ad Fixas pertinent, & ad
Cometas . Quae circa Fixas detexit primus , refert ejus Filius Astronomiae l. I. cap.σ. Nimirum plurus Fixas vel recens exortas , vel non antea visas observavit , quas inter nebulosam , & quidem pulcherrimam earum , quae telastopio observantur , deprehendit inter utrunque canem: plures ab aliis observatas notavit non adesse ζ aliarum notavit incrementas di decrementa, aliarum certar periodos: nam tertiae magni. tudinis in Lepore evanuisse, eamque postea anno I 69s. apparai sti nudo oculo magni
tudinis sextae , telescopio divisam in duas, & alia ejusmodI . Quod autem dicit Inma ma , stiperis Me haνentia rectis poetice intelligenis dum non philosophice , nimirum ex illa speeie, quam nudis oculis Fixae ingerunt , quae cum positionem ad se invicem servare eandem videantur; ieeireo etiam Fixae , seu In errantes sunt dictae . Ceterum plures aeeessus ad se invicem , & recessus, licet exigui ob immanem ditantiam , ae alii motus post telescopia inventa deprehensi s ut ec 3psa magnitudinis apparentis , ae proinde di verae etiam distantiae mutatio, di vi
124쪽
eIssitudo satis Indi eant, eas non esse solidis infixu orbibus , ut plurest olim emiae. runt Philosophi, sed per spatium liberrimum dispersa a.
Quod ad Cometas attinet. is quidem eorum theoriam nequaquam perfecit, quae provincta Nevutono demum reser Fabatur . At plurium Cometarum eursum diligentisissime observavit: ae primus , docuit , quo pacto ex tribus observatis Cometae locis ,
kaliquus eursus definiri Eceraenunciari possit, posito quod orbitae arcus, quem, dum eoniplevi nobis sunt , describunt, haberi possit pro recta linea ; quod cum successu
expertus est in Cometis annorum I 66 ,, 266s.s I 63 . , quorum reliquum cursum , Ee eeleritatem habendam in dies , eraedixit , ante uam evanescerent, Astronomis ubique mirantibus consensum vaticinu cum observationibus.
Aeeedit, quod Cometas ipsos habuerit pro Planetis, qui in exiguo areu suae orbitae spectentur, in reliquo cursu ideo videri non possint; quia ardua multam tenriuuat ire laea , σ spatiis se immambar abdunt ν quod periodor determinare ten
laverit,dc reditum praenuncia re excussis uniorsis remotissimae antiquitatis monumentis,
se observationibus pluribus inter se collatis e quod quendam deprehenderit velut M. diaeum , intra quem si minus omnium , Plurimorum saltem Cometarum cursiis e Teris ra spectatos eo userit , quem expressit iis binis veluti versibus
antinoia1 , Pegagusque , Andromeda , Taurus , Orim , Procyon , atque maria a Centaurus, Scorpius a Arcus. LIeet autem ex verae theoriae defeetia non deprehenderit, Cometarum eursus
tam veros, quam spectatos a Sole , circa quem moventur in longilssimis Ellipsibus, in omnem eaeli plagam liberrime excurrere , licet Cometarum quorundam orbitas a se invieem maxime distantes, sed 'uae nobis hine spectantibus ea tu apparuerint proximae, pro una eademque habuerit , Ec Iccirco praenae elatio reditus successu caruerit 3 tamen illud nemo sane inficiari poterit praeclarissimis reeentiorum inventia facem rraetulisse Cassinum i eique illos debere plurimum , qui usque adeo Cometarum theoriam polis
1 Cassinus Meridianam lineam per observatorium Parisiense transeuntem , quam Pieeardus ceperat continuavit usque ad Pireneos . Collato gradu medio Meridiani a se invento eum Borealiore Piccardiano, invenit suum Iongiorem esse . Inde intulit gradus pergendo ad Polum decrescere , unde sequitur curvitatem Polos verius augeristi Terram ad Polos productam esse , ae ovo similem . Cum Hugenius, & Nevvlonus ex theoria gravitatis , di motu diurno Terrae sta tuisset figuram potiuecompressam , insens inde in Aeademia Parisiensi exariit ma - , dium accuratius defintendae figurae Telluris per plures observationes, di habitas iulaeis magis dissitis . Hinc mirum sane quam multae vel de novo institutae , vel repetitae mensurae graduum tam Meridianorum , quam Parallelorum , quam multae excogi.tatae methoὸi determinandae figurae , quam multae controversae , ac mntentio 1 exortae . Pleni sunt ejusnodi monumentis commentarii Academiae .
Nilui tamen in litterariis sistis usquam Oeene it illustrius eeleberrima ill expeditione suscepta anno I sy. Munifieentia , di Auspieiis Chri litanissimi Regis Ludo-
viei XV. Binae doctissimorum hominum turmae eum maximo accuratissimorum infria mentorum apparatu simul profectae altera in Boreales plagas horridas perenni glaeie , Ee assiduis nivibus obductas, altera sub AEquatorem in ranam torridam Solis verti caliter bis in anno imminentis ferventibus radiis aestuantem . Prima mensuris in Lapis ponia ad Tomeam in ipso rigentium glaeierum horrore sub poliri cisculo rite captis cito regrest, itinerum , Et observationum historiam iampridem edidit, ubi in- Vento gradu longiore quam a Picordo , de vero etiam ab utroque Cassino in Gallia inventus esset, Tellurem compressam esse ad Polos pronunciat, quam ipsisn sciat ea O 1 Iiaru
125쪽
ilam repetitis in Gallia Pieeardianis mensuris confirmavit Maupertui sius eius turm rDux, Cassino filio diu obsistente. Posterior turma post integrum sere decennium in summis di laboribus , & periculis exactum demum regressa brevitatem pariter graduum AEquatorem versus , ae proinde compressionem Telluris ad Polos ipsa etiam conlirmavit observationibus, quas in dies prodituras litterarius orbis jam dudum
At lie et nihil sine in ejusmodi expeditionibus, quod vel ad absolutissimam Mathematicarum disciplinarum cognitionem pertineat , vcl ad amplissimum aeeuratissimorum instrumentorum apparatum , vel ad incredibilem hominum in observationibus instituendis exercitatissimorum industriam , ae diligentiam non tantum requiri, sed ne desiderati quidem possit uberius ; adhue tamen illud nobis quidem videtur omnino certum, utcunque & Boreales, & Australes mensurae cum Gallicis in eo conveniant , ut graduum incrementa ad Polos, & comprcssionem Telluris confirment; adhue tamen liae in re demonstrationis vim haberi non posse ut tutius expotui inus in dissertatione de figura Telluris edita anno I 3s. Et compressionem ipsam multo solidius ex gravitatis theoria, & potissimum ex Aquinoetiorum praecessione dedit ei arbitramur, quae a Telluris prominentia sub AEquatore consequitur , & eam ipsam confirmat; quam ex graduum dimensionibus , licet quanta homines possunt industria , & diligentia institutis . Nam ut alia omittamus , graduum mensurandorum theoria pendet ab usu quadrantis Astronomici , in quo filum pondere appeoso disicnsum de turminat positioncm 'erticulis lineae , quae positio si a vera aberret I s. minutis secundis I majorem in gradibus determinatis errorem indueit, quam sit graduum ipsorum disCrimen inventum . At inaequalitas densitatis partium Terrae superficiei proximarum , quae nulla humani
industria explorari ac dehniri potest , multo major proiecto est , quam quae ejusmodi aberrationem penduli pariat, cum & mons aequivalens sphaerae habenti quingentos pillus pro semidiametro fere dimidio gradu pendulum sibi proximum a positione
verticali detorqueat . Illud saltem ad aeeuratiorem figurae Terrestris determinationem pcreraduum mensuras omnino necessarium esse arbitramur a ut plurimi ejusmodi gradus plurimis in locis ab aequalis & doctrinae , & fidei, & exercitationis viris mensii ris rite captis determinetur . Si enim constanter ubique gradus Polum versus obvenerint majores; tum vero illud multo potiore jure licebit deducere , terram ad Polos compressa melle . Quanquam tum etiam prosecto timeri poterit, ne coactans aliqua dcnlitatis mutatio in materia superficiei proxima e stantem inducant dii serentiam aberrationis penduli , Ac graduum mensuram constanti errore perturbet . At nobis illud omnino persuasum est graduum magnitudinem prorsus irrcsularem obventuram in diversis locis , ob distrimen densitatis in materia Terrestri superseici Proxima , quod censemus elle prorsus irregulare ; ac proinde irregularem aberrationis penduli a verticali positione mensuram . Id ipsum tamen si exploratum diligenter ita se habere compertum fuerit: magno sine Reip. litterariae commodo cedet . Erit cnim argumentum satis validum illud quidem , pro gravitate Nevutoniana composita ex gravitate in singulas Terrae particulas.
Qu: dquid autem de hisee omnibus sit; nemo quidem sinae mentis homo , & in
physico - mathemati eis studiis exercitatus non aenoscet summam nobilissimarum expeditionum ad rem litterariam promovendam utilitatem , ae summa tam munificentissimi , sapient i ssimique Regis, quam doc' i ssimorum , & sortitanorum Academicorum in Omp. litterariam promerita , quam ille tot amplissimis sumptibus , hi tot gravi IIiuiis de periculis , de liboribus mirum in modum promovere conata suor.
126쪽
Quoniam ex graduum magnitudine magnitudo Turrestris globi, ex eorundem comparatione figura ejusdem deprehenditur , patet jure a Nostro celebrari Cassis num , ut eum qui magnitudinem , & figuram Terrae vestigare docuerit. Patet etiam quam caute loquatur cum non ipsi verae magnitudinis veraeque nostri liiij usee globi figurae inventae laudem tribuat, sed eum docuisse tantum ipsius investigationem assit. met , Ee Hidium omne tantae huiusce perfluisitionis ab eo uno profluxisse in Galli ea δε eademia , quae tantum sibi nomen nobilissimis expeditionibus , de subtilissima ae- curatissimaque indagine nuper demum pepererit. csso Solebant olim pro sinetulis locis phases singulae Solarium desectuum molestissimo cale illo, & admodum prolixo investigari. Cassinus invenit methodum omnia nullo sere negotio expediendi per constructionem , in qua representatur Telluris facies, quemadmodum spectaretur e Sole optice projecta in plano quodam disco . Singula lo. ea spectanti e Sole apparerent circulos describentia motu diurno circa axem, qui
circuli in illo plano projecti abirent in rectas lineas , vel in Ellipses , seu Ovales quasdam . Docuit igitur quo pacto Ellipses ejusmodi delineati possint pro locis singulis, de definiri puncta , quae loca singula in iis occupant ad datum tempus; dum interea umbra, vel penumbra a Luna projecta per ipsim illum dis eum excurrit, ae proinde papiro exigua refrente Terras in ea optice projectas , pingitur in eadem pipiro umbra , quam Luna e Caelo projicit , & definitur quae loea . & quibus temporibus
umbram lubitura sint, aut ex eadem egressura ς unde Solis desectus praenoscuntur . Hae certe methodo phases omnes non pro uno tantum Terrae loco, se s pro
omnibus quoque simul expeditissime cruuntur, & quod calculo vix post immensos plurimorum dierum labores absolvi potuisset, brevi pauearum horarum intervallo
16 Quae & quanta debita tantae virtuti praemia Cassinus acceperit satis testatur tantus ille Cassinianae familiae splendor , quo ea Parisis nitet , ae opes illae tantae quibus abunde affluit. Tum Ludovicus XIV. egre a Clemente IX. . & a Senatu Bononiensi Ec ad sexennium tantum impetratum , tanta excepit humanitate , tantis de honori-hus cumulavit, & honestavit muneribus, atque amplissimis annuis redditibus loru-pletavit ut ad Patriam obliviscendam , Se figendum in ipsa Parisiensi urbe domici. lium impulerit , in qua & jure civis in Gallia nati ab ipso Rege sibi conectio uxorem duxit , & liberos, quos & virtutis paternae, & opum haeredes relinqueret, pro .
s a Iacobus Cassinus a tanto Parente in ipso Uraniae veluti sinti edueatus, paternae laudis aemulus diu cum Parente ipso observationibus Astronomi eis operam dedit . Eo e vivis in extrema jam senectute sublato anno I i 2. in Astronomicae speculae , atque Astronomicorum studiorum Praefectura Patri staffectus eum multa alia doctrinae specimina in Commentariis Academiae Parisiensis passim exhibuit , tum universae Astronomiae elementa tabulis praecipue utilissimis locupletata , quibus calculorum immensus labor mirum in modum attenuatur, ae mitescit , postremis hisce annis
publiei juris fecit . Nec pavea paris & ingenii , & in Astronomiam stridii monti Venta jam saepe praebuit Iacobi Filius , Magni Cassini Nepsos; ut jam in ipsi Cassinorum familia quodam veluti haereditatio jure eon ledisse , & aeternam fixille sedem
18 Proponit hie sententiam Matranti: Iubar gladiate , sive Borealem Auroram
oriri ex Atmo diaera Solari, cujus pars aliqua sit pra Atmosphaeram terrestrem de fluens , & confluens ad polos , phaenomenum ibi exhibeat . cs ) Probat sententiam ex eo, quod nee ullo alio modo melius explieari possit Phaenomenum , de in hac sententia optime explicetur , quo pacto ad nos deicen fatAtmos-
127쪽
Atmosphaerae Solaris materia , & quo pacto tam variae phaenomeni partes, ae figurae
inde oriantur , quod se praestiturum pollicetur . sol Confirmat sententiam ipsam validissi no Matranti argumento , qui notavit per ea tempora , quibus lumen Zodiacale apparuit vividius . & longius a Sole proistensiini, etiam Auroras Boreales frequentiores visas esse, & saepe diu earum nullam esse conspectam iis temporibus, quibus nulla apud Scriptores occurrit mentio hujuste luminis sub Zodiaco. Matranius ipse sect. 4. cap. g. langam texit seriem quorundam hujus phaenomeni restitutionum , quas ipse vocat Reprase , Ec quas eum Luminis Zodiacalis restitutionibus conjunctas esse notavit primus. Hinc autem ejus sententia satis valide confirmatur, cum utriusque phaenomeni eonjunctio satis indicet communem utriusque causam esse, nimirum Atmosphaeram Solarem .
6 i) E spatio, quo ter Zodiacum dictunditur a Sole Lumen radiaeale, eolligitur ope Geometriae distantia ad quam Atmosphaera Solaris illa erassior lumini re. yectendo par protenditur a Sole Terram verius ita , ut prout illud distunditur
per intervallum a Sole minus, aequale, vel majus quarta parte radiaci, haec eonistineatur circa Tellurem , ad eam pertingat , vel ulterius praetervecta eandem
Id patet in figura 6. sit S Sol, qui e Terra T conspectin appareat in Iesti Zodiaeo in A . Si Atmosphaera Solis suerit BCb citra Terram eohibita; d
cta tangente TCD, ea in Caelo spectabitur extensa per AD ad distantiam minois rem quarta parte Zodiaci , nam in triangulo S rectangulo ad C angulus S est acutus, ae proinde intercipit minus quarta ei reuli parte . Aucta Atmosphaera SB ἔ augetur angulus Tm, Ec punctum D recedit ab A. Ubi ea pervenit ad T. recta TE ipsam tangens fit perpendicularis ad Tri , Sc proinde A E quarta pars radiaei . Si illa protendatur multo ultra Terram ad F; debet videri tamen per totum radia eum AEGL diffusum; Sed si re sit exigua distantia ita , ut evanescat ex oculis Atmosphaera eo pacto, quo nebulam exlsuo intervallo interjaeentem non cernimus ob tenuitatem ; adhuc tamen TI media proportionalis inter F T, Ee Τί longissimam poterit esse satis longa , ut lumen videatur in Ε, immo , di aliqua se ultra D satis longa esse poterit, ut lumen usque ad G videatur. Iam vero ex diligentissimis observationibus colligitur Lumen Zodiacale quandoque protendi a Sole ad distantiam solum so. graduum vel 5 . , vel γ . aliis quando autem per m. nimirum per quartam Zodiaci partem , aliquando etiam per 1 o. Quare Atmosphaera Solia crassior aliquando longissime a nobis eitra Terram cohibetur , aliquando ad eam pertingit , aliquando nonnihil ultra eam
62 Ut ostendat , quo pacto ex quadam distantia defluat in Terras materia
Atmosphaerae Solatia , praemittit hic explicationem gravitatis universilis Nevvinis nianae , quam Attraetionem nominat cum Nevutonianis , in quocunqne demum ea physice sita sit . Porro primum exponit eiusdem proprietates , Ec leges secundum quas operatur , tum eam existere probat seligendo validissima ex argumentis, quae a Nevutono , 8c a Nevvutonianis afferri solent. 63 Binas leges ejus gravitatis exponit . Prima est eam esse proportionalem quantitati materiae . Quamobrem eorpus , quod duelum materiae continet , vel triplum; cetera corpora duplo pariter vel triplo validius trahit ceteris paribus . line eum ex motu satellitum Iovis, Sc latumi eonstet gravitatem in Iovem inpari distantia esse plusquam duplo majorem , quam in Saturnum , colligunt Nein vutoniani aeque majorem esse materiae copiam in Iove , quam m satumo . Semn.da est eam in majoribus distantiis esse tanto minorem , quanto major est si perh-cies
128쪽
et ea illius sphaerae, in quam diffiiaditur , quae nimirum respodet iis , quae dicuntur quadrata distantiarum , sive distantiis ductis in se ipsas . Nimirum in dupla distarustia ejusmodi , is est minor vicibus bis duabus , uve quatuor ; in tripla ter tribus siὐe novem, in decusa decies decem sive centum ; quia superficies sphaerae habentis duplam diametrum est quadruplo major , triplam noncupio , de clupam centuplo . Haec autem dicitur a Mathematiuis patio reciproca duplicata distantiarum . Reciproca, quia auctis distant iis vis deerestit , duplicata, quia non decrescit, quantum creseunt distantiae , sed quantum crescunt ea dem ductae per militi-plieationem in se ipsas . Haee secunda lex clarissime exprimitur per illa Tam mvir a primo nimiarum debilis ortae , quam magis extensum late se effundis in orbem . Ubi vim
iesim, undecunque demum ea physee oriatnr, poetice considerat tanquam quidpiam egressum e corpore, ut lux a flamma ei reumquaque emittitur , & eo magis attenuatum quo longius procedendo magis diffunditur.
motu curvit hieo Planetarum Primariorum eirea Solem ; & secundariorum circa Primarios. Vis argumeati satis patet . Hi Planetae vi inertiae abirent per rectas lineas , nisi aliqua vi perpetuo agente perpetuo retraherentur a motu rectilineo ad curvilineum, quae vim centrifugam cohibeat , & vices expleat iundae rotatum
lapidem retinentis . Ureentur igitur Planetae Primarii in Solem a & Meundarii in Primarios, ae Luna in Terram vi quadam eos perpetuo sollicitante . 6sὶ Cartesiani vortieem admittunt, qui Planetas Primarior cirea Solem trans.serat s in 'uo minores vortices transferantur simul pro singulis Planetis singuli, quibus satellites agantur in gyrum . Hypothesis vorti eum plurimit argumenti e Mechanica petitis ita vehementer impetita est, & de;ecta ; ut eam frustra a no .stro quidem iudicio, summi etiam hujuste aetatis Mathematici erigere conati sint, ae suteire , cujus rei plura, ut nobis quidem videtur, summi ponderis documea ta dedimus in Disquisitione in universam Astronomiam edita ab anno 17 2, iaqua dissertatione demonstravimus irritos evasisse Cassini Filii , Bulta geri , Me noullii in vortieibus restituendis conatus . Sed validissimum contra vortices argumentum Cometae suppeditant . Eorum eursus in orbitis Ellipticis maxime oblongis jam non minus, quam ipsorum Planetarum motus certo definiti tur . Porro ex 24. orbitis ab Halleyo computatis,& ex aliis determinatis post ipsum satis constat, Cometas in omnem Caeli plagam
liberrime excurrere ex Austro in Boream , e Borea in Austrum , secundum ordinem signorum a contra ipsum : omnes ultra Saluinum ascendere , plerosque desecendere Insea Uenerem , ac multo infra Mercurium , brevi tempore Planetarum omnium regionibus trajectis & tamen nihil eorum cursus turbatur , nee ullum
habetur resistentiae indietum . Profecto a Vorticibus , si qui eisent , ici gyrum eum Planetis abriperentur , vel saltem a caepto itinere deturbarentur. Hoe demum
argumento Carletiani vortices penitus corruerunt . . .
εοὶ Confirmatur gravitas generalis I. Ex perturbatione motuum Iovis , ae Sa- tumi, eorumque Satellitum, quae manifesto deprehenditur, quotiescunque ii PIanetae sunt in conjunctione ita ad se propius aecedentes , ut mutua actio gravitatis sentiri possit. Ea perturbatio tam patet, & tanta est ; ut ad ipsam Astronomi ba ream , quae Nevrioni est phrasis , dc Nostro Oeeasionem praebuit Uraniam haetentem indueendi . Porro harum aberrationum determinatio ex Iege gravitatis generali g est a
129쪽
6 ) Confirmatur 2. ex theoria Cometarum . rorum motus prima fronte adeo irregulares , & post tot lacu a Ammoniis prorsus incogniti , demum bcneficio
pravitatis genuralis a Neu ut otio det ccti s uni, di tam aeeurate dcfiniti, ut orbi. il determinata ex tribus observatis locis ἔ rLliQuus cursiis omnis , quem tenent sdum conspicui sint, multo sacilius, di multo accuratius comi utetur, quam Planctarum cursus tamdiu obscrvati . Loca autem observata in clics cum erutis calculo innixo gravitati in Solem adstriciae Hid .m lc cibus , quibus gravitas Planetarum adstrine itur, tam accurate con enitini 3 ut vix paucorum secundorum discrimen deprehcndatur , quo nullae ob l. rvat ones tuto pertingunt. 68ὶ Confirmatur 3. ex ilicoria Lunae. Luna contumax olim sydus, tam variis perturbationibus agitatur . ut nulla unq m Altronomorum industria potuerit ejuς motum satis arctas vinculis cohibere . Ex generalis gravitatis lege constitit, cana,
dum ci rea Tellurem convertitur jam So i propiorem in Noviluniis nosis in Solem attrahi , quam in Terram , jam remotiorem in Pleniluniis minus , jam ab utrolibet latere jacentem in inadraturis ob ique trahi , de intrors im . Ex hisce
gravitatis inaequalitatibus perturbationes motuum determinavit Neu ut onus . Te statur Grammaticus Noster Iahulas Lunare 3 ex th. oria , σ mensuris da aci Ne - υυIoni conci nnatas , quas anno I 726. edidit Inpollia dii , plus piam centies ad examen red ictas , Caelo teste tam belle cum phaenomenis consenilite ; ut major
consensus non tantum desiderari , sed ne sperari quidem posset. Atque ita crem sane dictu inerti di bilem l ) quod nul; ae tot smulorum toties ἰ teratae observationes praeit iterant, id unica generalis gravitatis consideratio periecit accurat illime . 6s) Confirmatur 4. ex Maris aestu . Hujus phaenomena , quae tam diu lummo rum hominum torserunt ingenia, ita ex prine ipio gravitatis generalis & minitello, N accurate deducuntur ; ut Daniel Bernoullius sus initium dissertationis de Maaris es tu, quae praemium rctulit ab Academia Parisiensi anno 37 o. , affirmare non
dub: taverit, GravitaIem mutuam consideratam inter globos Terra , Lunae, ετ δε- ιis non tantum posse pro lucere omnia phaenom. na aestus Maris a Iea eIiam omnino
debere , U tu quisem fuata omnes leges hucusque objervatat , qnae ab eo gallice conscripta , latine reddimus, ut & illa , quae paulo inierius habet e Deprehenαι ubique mirum sane consensum inter theoriam , obser ationes , qui consensus iccirco etiam minus ego suis eius debet, quot ego obser Mationes ipsas non usi calc ulis ommιus aboliatis congialui, ita, ut Me optima affirmare possim , me maximam objervationum panem dioinasse , qu e quirem mi bi baui satis perspecta fuerant , eum hoc opus suscepi . Provenit autem aestus ipse ex eo , quod partes Marium , quae Lunam spectant, propiores ipsi Lunae magis in eam gravitcnt , quam centrum quod proinde nituntur deserere , at quae ex opposita parte jacent , minus gravitent quam centrum, a quo proinde ad oppositas partes relinquantur, utrinque plurimum recessurae , nisi gravitas in Terram cohiberet : qua tamen eo nisu utrobique imminuta ae proinde sublato aequilibrio , binis in Ioeis altero Lunae subjecto, altero opposito assurgunt Maria , N ea intume entia augetur a gravitate obliqua laterum in Lunam ipsa latera nonnihil introrsum eomprimente . Cumque idem gravitas in Smlem praestet , sed multo minus ob multo mi jorem ejus distantiam ; pendet hora aestus maximi ab appulsu utri utque ad Meridianum , sed magis Lunam sequitur . Maximi vero aestus habentur in Novilunio ae Plenilunio , ubi utroque Planetarn d: rectum jacente cum Terra , eorum actiones conveniunt ; minimi in quadratur: s ubi alterius effectus turbatur ab altero , de ex parte corrigitur , ac caeteris paribus majores sunt Luna , vel Sole propiuet accedente ad Terras , quam
130쪽
lon eius reeedente , di singula phaenomena , ae horae ipsae appulsuum maximi aestus
accurate eruuntur Geometriae , & Analyseos ope , summo ut diximus , observationum in aperto ac libero Mari initi tutarum consensu cum theoria . Caeterum vis omnis argumentorum s quibus a Nevutonianis probatur attractio illa generalis , a qua gravitas pendet , huc reducitur . in primis videmus singula corpora Terrestra a gravitare in Terram , di cum illud iam solidissimis demotistrationibus evineatur, gravitatis hujus phaenomena non Polle pro vcnite ab imi ullo fluidi in vorticem abrepti , nee vcrosimile sit gravitare in punctum quoddam imaginarium , ac nulla appareat ratio , cur in unam potius quam in aliam Terrae partem gravitent , gravitant in omnes: & ex lege aet Ionis, ae reactionis aequalium , quam amplissima inductio virium omnium , in quibus experiis menta initi tui pollunt , satis evincit , gravitant omnes in singulas : Ex figura spaetica Planetarum omnium deducitur, eorum partes gravitare in iplbs , ex motu Lunae circa Terram insertur, hanc gravitare in eam , R ex maris aestu , ae exlede actionis & reactionis aequalium gravitas Terrae in Lunam deducitur . Ex motu Planetarum Primariorum cum secundariis circa Solem patet hos in illum gravita. re . Ex motu secundariorum ci rea Primarios patet eorum in hos gravitas , ae ex te actione aequali gravitas Solis in Primarios , dc Seeundarios , ae Primario. rum in Secundarios . Demum ex perturbatione Iovis, ae Saturni , eorumque Satellitum patet hos gravitare in se mutuo . En igitur inductionem amplisIimam gravitatis mutuae inventae in omnibus eorporibus, in quibus adest aliqua ratio eam investigandi . Igitur hae e est proprietas toti materiae communis . Eoinis autem legibus priorem, quod nimirum sit gravitas , ut quantitas materiae attrahentis , probant ex eo quod ex de Lenia aeque celeri omnium corporum gravium in spataci non resistente, ut in machina Boiliana constat, particulas omnium corporum aequali vi attrahi a tota terra , ac proinde ob reactionem actioni res penis duretcm , aequalis erit vis, qua particulae caedem attrahent reliquas, ex quibus tota terra componitur, & proinde pravitas cu utcunque corporis orta ab attractione omnium terrae particularum , erit proportionalis earundem particularum numero . Secundam quod nimirum gravitas tantum decrescat , quantnm crescunt distantiae duinctae in se ipsas, deducunt ex comparatione gravitat Is nostrorum gravium , cum vi,
qua luna in orbe suo retinetur, ex forma Elliptica orbium Planetarum gyrantium citea solem politum in quodam puncto , quod dicitur Ellipseos locus, & ex quadam relatione distantiarum a Sole eorundem Planetarum , ae temporum, quibus suas absolvunt periodos detecta a Keplero, qua fit ut quadrata temporum periodicorum respondeant cubas distantiarum. Demonstravit enim Nevvlonus, Ellipsim circa focum non describi a corpore , ni Ii id eo us in diversis d i stant i is urgeatur vi decrescente in eadem ratione , in qua erus. unt diitantiae ductae in se ipsas , nee eam haberi relati,nem distantiarum ae temporum , nisi corpora , quae diversas Ellipses percurrunt, urgeantur viribus eadem lege decrescentibus. Aecedit, quod admissa hae gravitate eum hisce legibus , ad quam nos tot phaenomena ducunt , optime explicantur aberrationes Lunae , & motus implicatissimi Cometarum , phaenomena tam varia aestus Marini , Praecessio , quam dicunt , AEquinoctiorum , ac alia plurima ejusmodi . Igitur ea existit in Natura , licet ejus causa , ti sedes physiea oota non sit . observamus quidem in quibusdam eorporibus , ut in eIectricis, elastieis, magneticis , vel attractionem majorem , quam universalis gravitatis lex requirat, vel etiam repulsionem, quod idem in minimis omnium corporum particulis experimur potissimum in Chymica . Verum id quidem eravitatis generalis ideam nequaquam Ρ turbato