장음표시 사용
111쪽
iore MN sectam bifariam in s , Si punctum Axis S sore eentrum cireuli . Erunt etiam rectae IM , IF, IN, ad rectis BD , RE, BG in eadem ratione Iri ad BA . Qui re illae ad se invicem ut hae ; di cum BE sit media inter BD , BG per conitruis et ionem; erit di IF media inter IM , IN . Est autem ex natura circu. i tam Ι . . quam Io quas iacile patet ei te perpensiculares toti plano Meridiani , adeoque derectae AI, & diametro MN, ac inter te aequales in mcd in pariter inter M , IN. Quare utraque aequatur IF, ae proinde ob Ly communem triangulis rectangulis AII , AIO , AIF, crunt anauli OH aequales angit'o Io, & tota amplitudo Hori 1 talis stio ei reuli Osinu dupla BAB , de aequalis Oolurvatae . Elevatio
quoque IAM maxima in plano Meridiani erit aequalis observatae BAD, de cum circulus praetcrea habeat centrum in Axe in S, se sit ipli Axi pcrpendicularis, erit parallelus . Equatori , ae proinde erit quasi tus circulus . Qui tormillam Meyeri satis implicatam illim quidem contulerit cum hac convs ructione , suntiet discrimen . Et illud quidem notandum, in re praesenti conitruinctionem adhuc etiam aptiorem cile ; cum ipsi altitudo , & amplituuo arcus non ita accuratae determinari pollint , scd tantummodo vuris proximae. Porro haee diliantiae determinatio usui est e poteli sci. um , ubi constet, arcum Iucidum hibere centrum in Axe . At situra do uimus ex Mitranti obscrvationicius , eum plerunque declinare Oecidcntum vertus . Eocatu si vere is arcus circularis iit ,& a super hele Terrae aequi lilians . satis erit in ita. 2. ex uinis locis A . dc E notare
declinatonem PAF, r EF medii arcus a Meridi ιno Ρ , EP . Nim In triingulo sphaerico PAE cognita distantia locorum PA , PE a Polo P, & di flerentia longituis dinum APE cognoscetur latus AB, cum angulis PAE, PEA, ex quidus , di ex observatis declinationibus innotescent FEA , FAE , de ex iis ae ex arcu AE in trianguIo Ara habebitur arcus AF , sive diliantia loei, in quo fit observatio , a punito F per ndiculariter subjecto centro dati circuli, per quod ejusdem cireuli Axistrantit; qui arcus AF ad niuitus infig. s. pro arcu AP solutionum problematis correctam exhibebit. Hanc autem ipsam correctionem omnino neeessariam dedimus in eadem disertatione , in qua etiam pro methodo parallaxium illud notavrmus , debere Idcnt dum observari altitudinem arcus lucidi in illis planis verti libus, quae ita deflectunt a
Neridiano, ut transeant per urbes observationiblis celcbres . Ita enim fiet , ut binae currant observationes altitudinum 1 actae in eodem plano e locis dii Istis, quarum ope methodo parallaxium Geometris, de Astronomis notissima eruet. ir di irantia arcus ipsius lucidi a su 'erlicie Terrae. Immo oecurrentibus pluribus clusi nodi binariis innotescet, an observationes inter se consentiant , & an vere a reus luerit circularissae a super fiete Terrae aequi distans . 2i ι Illud obiici solet contra hane tantam altitudinem tot ca Ie ulis confirmatam robjectum, quod cernitur e locis remotioribus non elle unum , . tquc idc m. id autem dupli ei modo accipi potest, I. si immensae euiusdam mastae exhalationum parsalia spectetur uno in loco, alia in alio; 2. liquod de in Hilone , N in Iride aecidit a radii aeque per universam atmosphaeram distuli , non nisi sub eerto angulo rum iis per vel sexionem , ac retractionem exhibeant sinetulis spectatorious linguia pilaenomena da versa , quae licet proxima prorsus careant parallax I. Illud primum praeoccupavit Noster , ubi dixit superius, Me Borea ad pariegnum σc., Non aιitar positam Galli Dectaris m. , quibus at firmit Phaenomunum ab omnibus videri ad eandcm Calli plagam . Nam ii copia exhalationum Immensa inrtotum Catium dii tunderetur , quarum aliae partes ex aliis lodis specti rentur ; e locillintermediis curneretur totum Caelium ardens quaqua verium, ex extremorum alter
112쪽
aei Boream ex altero ad Austrum , ut patet. Quare eum saltem ille lue id ut a reus, qui phaenomenum comitatur, ab omnibus tam dissitis Europae Regionibus spectetur ad Boream , oportet idem ille spcctetur ab omnibus. Secundum quod quidem incommuniori sententia, quae exhalationibus tribuit hoc phaenomenum , locum non habet in hic reicilit ex eo , quod ad id requirere istur eorpus aliquod maxime lucidum , quod radiis totam Athmosphaeram imbueret. Id autem corpus nuhum est λ nam nec ullum extat supra nostrum Hori χontem , nec ullum si ib nostro Horrhonte latens a Borealioribus cernitur , nec Sol per hycmem depressi is gradibus 7 I. I siib nollro Hori onte, pote ii supra Horizontem ipsum jacu lari lucem , nili ad ditiantiam is ori utili lariorum , quod ea leuio inito facile evine itur . Solet ad probandam phaenomeni humilitatem illud etiam asserti, quod lumen Aurorae Borealis videri sipe soleat intcr bina nubium strata , quorum superius ab ea inferne illustretur. Duo reponi pollunt . Primo potuit lux delata a parte phaenomenilicet remotist ma a superficie Terrae, adhuc tamen depressa sub Hori ontem nostrum a per intcreapec:nuς quasdam nubium illustrare nebulas jacentes inter illa bina strata , & stratum ioperius inicrne , ut Sol in ipso occasia, vel poli ipsum , nubes interne illustrat lieet remotissimus . Deinde fieri potest, ut materia ipsa Atmosphaerae Sola ris adhuc densor , di nondum inflammata , ex qua etiam allum orbem obscurum inieritis repetemus , nubium quandam spe etem inscrat per noctem, quae a materia prius delapsa, & jam inflammata, illul rentur . αλὰ Solem habere suam Atmosphaeram in ipsum gravem , jam omnes Physici norunt . Eam satis manifesto ostendum tum maculae , quae ut mox dicemus , sunt quaedam Solares veluti nubes , tum lumen quoddam , quod late dili unditur circa Solem etiam cum eum in Solaribus defectibus totalibus Luna penitus texit. Noster eam probat hic tantum ex Cometarum caudis , quas licet alii aliter explicent . ipse & quidem jure censet explicari omnino non polle , nasi cum Ne-tono habeantur pro lumis quibusdam & vaporibus tenuissimis ab ipso Cometa, ejusque Atmosphaera quaqua-
Cometae jam Criniti dicuntur , jam Barbati , lam Caudati . Criniti quando eir
ca nucleum distunditur aeque qua qua Vertus lumen quoddam simile nebulae albicanti. Si eadem nebula dillendatur in eam Caeli plagam, in quam Cometa tendit , is dicitur Barbatus; si in oppositam , Caudatus. Porro Barba etiam generali Caudae nomine appellari solet , di tam Barba , quam Caucla semper dirigitur in partes Soli oppositas
dempta cxigua q: adam declinatione , & aliquando etiam curvatura . Porro hoc discrimen in ea sententia coinmodissime explicatur. Dum enim C metae ad Aphelia a se cndunt, Leuin abripiunt plurimas particulas Atmosphaerae Solaris etiam levistimae suis Atmosphaeris immixtas . Eae ibi semper magis condensantur , ex caloris defcctu . Cometis redeuntibus, crescit calor , di particulae caedem rare fiunt , , Cometicis particulis immixtae in tumos abeunt. Dum a claue Cometa vertitur ex.
tra scnsibilem Solis Atmosphaeram , sumi illi gravitate sua , qua tendunt in Cometam , circumquaque in gyrum dispositi crines cxhibent. Ubi Cometa ingreditur Atmosphaeram Solis , sensim densiorem , & gravem in Solem ; sumi illi leviores
protruduntur, 3c ascendunt ad partes Soli oppositas, ut nostros tumos aer noster gravior in Turram protrudit liti sum ad partes oppositas Terrae . Ille autem lumi Comelle I tractus Inclinatur nonnihil ob motum trans Uersum capitis potissimum prope Solem , & incurvatur ob retardationem ascensus particularum ortam a relistentia, ut videmus utrumque contingere in columna lumi e thuribulo ascendentis , si id moveatur in latus .
Mirum sine quam belle in hae sententia reliqua omnia Caudarum phaenomena expli.
113쪽
explicentur, ut & illud patet, cur Planetae, qui parum admodum mutant distatiatiam a Sole & regionem Atmosphxrae Solaris , in qua inuatant, caudas n n habeant. Illud autem inde eruitur duplicem Solis Atmosphaeram esse , ut Terrae ; alteram crassiorem lumini reflectendo parem , ex qua MatranIus desumit materiam Aurorae Borealis , di quae aliquando nonnihil ultra Turram protenditur, plerumquocitra eam cohibetur , ut videbimus infra , alteram protuissim longe ulterius . Nam Cometae etiam ultra Martem Caudas habent, quas non posse eluceasdem illas, quae in minore distantia a Sole exhalatae Cometam ipsiam comtiatae fiant , quod Neu ut onus censuit , latis, ut arbitramur . evidenter ostendimur in di Ilertatione de Cometis edita anno I 766. Fieri autem potest , ut in majoribus potissimum es stantiis nobis Criniti appareant Cometae etiam iccirco , quod cauda , quae dirigitur in partes Soli contrarias, dirigatur simul in patier contrarias nobis, ta lateat post caput.
Quam autem jure optimo Nolter allirmet hanc unam eram sententiam ammplectendam esse ita , ut υeri nimi e=rat mnquam , qui causim aliunde repetat; satis facile ostenderemus , si hie liceret aliorum sentum ias rei ellere . Omnium praecipuam a Ne plero primum prolatam . a Neotono nou improbatam , a multis suis
binde illustratam , quod vapores Cometici trudantur ad partus Soli oppostas ab impulsu taliorum Solis, satis, ut nobis quidem videmur , solidis argumentis rejecimus in eadem distertatione , tum ex tenuitate radiorum , tum ex dissicultate avellendi vapores Cometicos a capite in quod gravitant, tum potissimum e curvatura , qua ad partes prorsus oppolitas curvari debere caudas demonstravimus . vaporibus in ea sententia necessario ascendentibus motu accelerato non r tardato istam aure in sententiam , quae Cometarum caudam tribuit lumini trans pellucidum Cometae caput progredienti, di ob retractionem incurvato, merito Neo- tonus notat , cum dicit , eorum elle , quι nondum imbuti sunt scientia rerum opticarum. Nec firmiores sunt eae , quae ipi im tribuunt vel retractioni luminis pex
Caelum diffusi a Cometarum capitibus usque ad oculos, vel reflexioni in aliqua superficie Cometis ipsis superiore , & liquae aliae ejusmodi occurrunt, quas per se qui nee vacat, nec libet. α3 Duo hic Nollet assirmat. Primum Atmospli aeram Solis non semper aeque extendi , quod patebit inierius ex iis , quae de lumine Zodiae ali dicentur . Se
cundum eandem suas habere nubes de sumos, quod patet ex maeulis . quas hic etiam nominat . Eas jam communiter Phy liei habent pro Wimis qu:busdam οπipso Sole emissis, Deuti Sche inerum nostrum , quo ipsa nostri rum nubium analo gia nos aperte ducit . Philippus De la Hire , ut constat ex Historia Acad. Paris. adan. II ., censuit explicari omnia macularum pilaenomena per mallam quandam
solidam , & obseuram , substantiae Solari fluidae innatantem , Sc jam uno latcre emergentem, jam alio. Verum praeter quam quod hypothesis ea est pure arbitraria, quo nulla nos Niturae analogia ducit, illud obuli ; quod saepe maeulae ain pareant in limbis Solis prorsus oppositis, ut & nos ipsi observavimus , & in Auronomorum monumentis saepe invenimur ; licet ibidem assirmetur nunqu1m inop litis limbis apparere tolere . Ac proinde plures ejusmodi massae eoiifingendae essent, Sc hypotheses hypothesibus superextruendae . 24 Lumen a Sole ad Terras dei crri dimidio circiter horae quadrante jam Physici censent , ut ex deiectibus Satellitum Jovis deprehensit Roemerus , Neonfirmavit Bradleyus ex annuis Fixarum aberrationibus. Quare Sol dimidio quo vis horae quadrante emittit tantum luminis, ut impleat globum habentem pro semidiametro distantiam Solis a Terr , qui globus tam immanis est , ut contino splusquam decem, ut vocant, milliones millionum globorum nolirae Telluri aequalium .
114쪽
Mirabitur sane quieunque immensam materiae tenuitatem non perpenderit, qui fieri possit , ut Sol penitus , & quam citissime non extinguatur . At ii luminis Solaris densitas hie apud nos ea st, quam haberet Aer Terrestris in distantia 8 o. milliariorum a sit perlicie Torrae , si is in ea progrcssione raresceret , quam admittit Nevvlonus Optieae l. 3 . pag. quod i pium ita te habere , ut & ea , quae hie inde interimus , nuper ostendimus in dissertatione de luminis tenuitate edita in Romano Lie. teratorum diario; ) calculo inito comperimus rem sane dictu incredibilem; unum digitum sphaericum materiae Solaris longe excedere quidquid luminis a Sole cmirier c. tur tot saeculis , quot cxprimit unitas cum cyphris 28. , sive per multo plura annorum millia, quam sint minutillimae arenaeae , quae totam hane Terrae superficiem operi rupollunt; immo quae operire possunt centies mille ejusdem superficies. Summam certude ineredibilem qiiandam luminis tenuitatem illud proiceio evidenter ostendit , quod eum tam immani ccleritate delatum, nullum hie in tenuissimis corporibus motum cieat progressivum, sed soluin illum minimarum fibrillarum tremorem, & perturba tum particularum motum , ex quibus calor pendet , & quae eum nihil ad sensum turbent statum centri gravitatis corporis, in quod lumen impingit , non ab impictu luminis proveniunt, sed a Virrbus ipsarum corporis particularum in se mutuo agentium levi illina luminis actione ex aequilibrio deturbatis , excitatisque . Novimus lane mulisto majorem dentitatem radiis tribui ab aliis ; sed in promptu est quid eorum argu .mcntis reponamus in
I at et hine nullam , quae quidem sensu percipi possit, magnitudinis jacturam ex perpetua luminis emissione haberi debere in Sole . Sed si quae sit, multa sunt quibus ea compensari polsit , quae ut bene hic adnotavit Noster , in causa elle pol sunt , eur di tumos illos eructet Sol , Se multo longius aliquando protendat Atmosphaeram suam . Nimirum admodum eredibile est, multa ex Atmosphaera Solari adhaerere Cometis , ac Hanetis ex ea potissmum parte , qua in eam incurrunt; ac multa vicissim ex eorum rithmosphaeris relinqui ad latera, & ad partes pollicas . Ea in Solem deierentur , in quem dc ipsae maeulae dissolutae demum , ut nolim nubes , recident. Et eae sunt nebulae , quarum hausto Solem recreari affirmat Noster, non terrestres hae, quas vulgus a sole surtiim ad se attrahi, & elevari tanquam pabulum quoddam arbitratur .
Neotomis Cometas etiam censuit Soli pro pabulo esse posse , qui olim in ipsum re eidentes , quidquid exhalando amisit, restituant : ut suis Fixas quoque Cometis res ei aliquando , dc exardescere , ae pro novis stellis perperam haberi , putat . Atmospli aeram hanc Solis ei rea proprium axem cireumagi satis constat ex
motu concordi omnium macularum , quae in eo observantur . Ex enim lieet adeo inter se diversae sint; licet & figuram, de magnitudinem , & locum mutent, ac fere perpetuo & novae generentur , & veteres dispereant , di plures coalu leant in unam, S una dividatur in plures ; tamen omnes con eriuntur circa eundem axem spatio ciris
citer 2 s. dierum , uti ex Sche ineri , Galilei , aliorumque observationi ous constat. 1 σ) Per arcus Amma, non aequilest nam circulos describunt aliae majorcs, aliae minores ita tamen , ut tempus periodicum quantum ex diligentissimis Sehe ineri obieevationibus constat, omnes habeant ad sensum idem . Adhuc tamen circulorum inaequa litas non est ita magna ἔ nunquam enim cernuntnr prope Polos convertionis , sed tantum aliqnot gradibus hinc inde ab AEquatore Solari inter utrumque Polum medio . Ex hac arcuum omnium similitudine satis constat , maeulas Solis ita proximas esse; ut si minus iuhaerent superficiet; nihil, quod quidem sensu percipi possit ,
ab ea distent , quo enim distarent magis , eo tempus revolutionis esset diutius . volitus in elementis Astronomiae β. 4 II. maculam refert a KIrhio observatam
115쪽
per tr. dies in dii eo Sati s su ille conspicuam , per is .vero post eum latuisse . T iam paulo intra Quoniam, inquit, tribus circiter diebus mst Solem latent, quam Hemiseberium
nobis con pictium ρeragrant. 1 consumunt i, Soli quidem proxima Iunt , non ipsi tamen Iupor et Solari in barent, seu aliquam ab ea reissanitam babent . Nec quidquam aliud ais vim argumenti confirmandam adduait , nisi id unum; non potuit te proveniis re hane tanto minorem moram in Hemiis haerio nobis conlpicuo ex eo , quod superficies conspicua Solis sit minor , quam in conspieua, cum nimirum sit tantillo minor . At alio ex capite icit hii observatio rem non evineit. Nam si macula non in
ipso AEquatore Solari sitit , sed a l Polum inconspicuum aecussit; potuit sane diutius latere , licet ipsi Solis superficiei adhaereret. Sic si Tullus circa proprium axem converteretur; Roma licet ejus luperliciei adhaerens , in Hyberno Solii itio spectanti e
Sole per I . horas lateret, per s. tantummodo cerneretur.
lit quidem ipsiim totius conversionis tempus ostendit manifesto inaequalitatem illam non elle tribuendam distintiae . Nam ipsius Solis conversio ut hine a nobis cernitur cum annuo motu conjuncta , ex aliis maculis aequali tempore suae conversionis latentibus, & aequali apparentibus, cujusmodi apud Sehe inerum occurrunt multae , ervitur dierum proxime 27. Porro si inaequalitas illa apparitionis proveniret a distantia; distantia ipsi non esset proi cto exigua : ae proinde di tempus conversionis ejus macular esset multo maius. At si I v. dies, quibus apparuit, addantur iis Is ., quibus latuit, habentur 27.: Sc fortasse rotundus ille ipse dierum numerus indicat , non ita accuratam extitille Κ irhii observationem , vel non ita aecurate a Volsio descriptam; ut plurium etiam horarum diserimen aliquod non intercedat, quod tempus illud aliquanto etiam brevius reddat. Caeterum ad inaequalitatem ipsim illud etiam conferre plurimum potuit , quod maculae ni ipso ortu k oeeasu transversim inspectae ita tenues apparent , ut admo. dum difficile iit ipsum notare tempus , quo primo apparere incipiunt, aut postremo delinunt. Quamobrem aptior ea est methodus , quam inter plures alias fuse uia timerat s Rotae Urlinae libro 4. pitte r. Sehei ne rus adhibuit ad cruendum macularum locum , quas is in ipsa stipertiete colloeat , omnino excludens tantam ab ea super t.cie ciliantiam, quae sensu percipi possit. Nimirum observato diurno maculae motu in Sole viso , ubi ei rea medium Solem versatur , & computato arcu Solaris circulicodem intervallo intereepti , is a reus ad totum circulum habet rationem prorsus can dcm , quam illud tempus eidem motui respondens ad tempus integrae conversionis Solaris, Si autem micula in maiore eirculo moveretur , deberct omnino prima ratio cilc mutor ; quia idem intervallum visum pauetores gradus in circulo illo majore in ιurciperet , quam in Sole ipso . , Profecto illud videtur evidens, argumentum , quo VoIfins ex unitas maculae uni ea observatione , & quidem tam ambigua, senti bilcm aliquam distantiam maculis
tribuit, rem nequaquam conficere contra tam multa argumenta , quae ex observatiotriim numero propemodum infinito ad oppositam adstruendam sunt entiam Sehe ine-rus ibidem con trit , inter quae plura adsunt ., qnae magnam vim habent, ut illud, quod hic innuimus . ν. Et quidem nostrarum quoque nubium , quibus eae maculae tam similes videnturesi c., atque amnes , eodem nos ducit analogia . E: senim si quis ex multo minore inister vallo contemplaretur nul Iam earundem ab ipsius Telluris superfidie distini iam
2 3 Ex hae vertigine assirmat consequi , ut Atmosphaera solis induat figuram sphaeroidis comprellae ad polos lenti similem. Id ut de monil rei praemittenda sunt, quae pertinent ad vim inertiae, dc vim centrifugam ex ea oriundam . Qui illud
116쪽
perpenderit , quam dissicile sit latino , ec poti illinum Virgiliano stylo ea persequi ,
peripietet lane quam jure invocet Musas , de quam appositu amoeniore epis odio Lectorum animos praeparet ad excipienda saeveriora haec , de asperiora . ast Theocriti Siraeusani Poetae , qui Bucolica coulcriptit, ad cujus imitatio. nem suas vigilius Eclogas adornavit . as in Aeno leunt Phylici in corporibus determinationem perseverandi in eo statu quietis, Mel motus uni iormis in directum, in quo semul iunt polita, nisi quatenus a vitibus activis, ut gravitate, dc cla Ilicitate a impulsis alterius corporis, cogantur mutare statum. Eam Nevvlonus vocat vim inii tam , di vim passi νam . Keple .eus vim inertiae appellavit vocabulo aptissimo ; cum nimirum in isterent i/ illa admotum de ad quietem inertiam quandam praesci crat, adhaesio vero illa itatui tun Iel recepto , qua hi ut corpori etiam in se impingenti res stat , vim quandam exhibeat . 3οὶ Ex vi inertiae oritur vis illa in motibus curvilineis , quam dicunt centri fugam. Ex nihil eli aliud, ni ii dctorminatio , quam habet corpus recedundi ab arcu
curvo, quem a viribus activis cogitur deseribere , orta ex vi inertiae Ipsum determinante ad motum rectilineum per tangentum arcus curvilinei.
In fig. 4. deteribat corpus circulum A DG, cujus arcus AD quamminimus , dueaturque DF parallela tangenti TA , de DE parallela radio AC. Corpus libi relictum m A abiret vi incritae per tangentem . I nili vi quadam AP, nimirum vel tentione fili, quo cohibetur , vel gravitate in punctum C, vel qua is alia co-ceretur dcilectere a tangente, & dc scribere a reum A D. Vis illa es prclla per AP, quae ipsum urget in centrum, Sc cogit dei lectere , est vis activa coscias mutare statum, & dieitur vis centi tra . Conatus ille recedendi ab arcu AD per intervallum MN abuundi potius ad E, quam ad D , oriundus ex vi inertiae, di iacitur vis centri iuga ι quae semper in motibus liberis , in quacunctue curvδ fiant , aequatur vi centripetae . Ncc iccareo datur aequilibrium inter ipsas , scd corpus a tangente duiluctit ad arcum , quia altera est vis activa , alicra a vi passiva inertiae oritur, nec est aliud, nisi detcrminatio, quam habui corpus abeundi potius ad E , quam ad D solum pro casu, quo nulla vis activa cogat deflcctere , qu 1 adve- ciente, corpus rLetam deserit, de descendit ad curvam . Cavendum porro hic diligcntcr, ne vis centri tuo expressa per lineolam DE contundatur cum vi, quam dicunt tangentialem , quae exprimitur per AE , in quem errorem nurum sinu quam turpiter in hac tanta rerum mechanicarum luce prolapsi quandoque sint homincs etiam summa di ingenii, 8c doctrinae iama vulgo celebres .
Haee respectu illius est inlinities minor, ubi arcus AD in infinitum decres eat , de nee
earum directiones conveniunt , nec mensurae .
Vim centrifugam expressit Noltcr iis vocibus Orber ingratoι; cogiιur ire , cenistrum odit motus ; tantum Oaium centri, ut ubi explicatas conatum abeundi per tan-2entem ait : ετ ι mise nitιtur allo currere curvatum pergit qui raoere tergus a per
illud pergit qui radire satis dilue ide exponit nisum illlum continuum in punctis omnibus abeundi per illam rectam semper diversam , quae ibi arcum contigit, nimirum in Λ per AT , in G per GV . 3 ιὶ Virium centri suetarum , quae ex motu circulari oriuntur theoriam primus omnium edidit Hugenius in admirabili illo ohere , quod de Horologio oscillatorio inscriptit, ubi multa , quae ad eas perirnent theoremata protulit . Nevviodus autem multo ulterius progrellus , viribus centralibus ad curvilineos motus quoscunque traductis priucipioru iri l. I. mirum quam multa , quam elegantia , quam utilia demonstravit, ex quibus in lib. s. Planetarum de Cometarum motus , Telluris figuram . Gravitatis inaequalitatem, Maris aestum mirum sane in modum deduxit, a tque explicavit.
117쪽
t di i luturum , nimirum in eorporibus , quae inaequatus circulos percurrant aequalidius temporibus , ioto Vires ecntri iugas proportionatus circulorum ipsorum semidiametris, vel, quod idcm csi, periphetiis , ita 3 ut ubi semidiameter suerat dupla, vel tripla , vel decupla ; dupla pariter , vel tripla , vel decupla lit vis centrifuga .
, ii Cum demos rationem eteometricam theorematis carminibus exponere nequa. quam liceat, Luctorem Noster remittit ad Geometras ipsos de Mechanicos, ac recurrit ad Hugenii auctoritatem , & opus nominat , in quo illud theorc ma continetur . Est autem demonstratio admodum expcdita. Percurrant bina corpora in fiet. q. circulos AD, a d codcm lcmpore. Percurrent eodem tempusculo arcus minimos AD, ad similcs, ac proinde crunt triangula
rectangula CO , CD similia , & rectae CF, C f erunt ut CD , O , vel ut CA , Ca .
Quare in eadem ratione erunt de differentiae AF, af, ae lineolat DE, de iis aequa ialas , quae ipsas vires centri iugas exprimunt, erunt pariter , ut CAE , O circulorum
radii . 3 3 Solares dies sive computentur ab oecasu ad oeea sum , ut in Italia , sive a Meridie ad Meridiem , ut fit in universa sere Europa, & ab Astronomis , sunt inaequales ob in aqualem motum Solis in Eceliptica , & obliquitatem Leelipticae respectu AEquatoris. Ieci reo Horologia optimae notae, quae aequabili feruntur motu , non pollunt repraesciitare Solare t cmpus inaeqtiale ; nisi identidem eorrigantur, ae sibi relicta ipsam Solaris motus inaequalitatem exhibent, di accuratius dividunt tempus in horas aequales , quam ipse Sol . Porro horologia tam aecurata ante Hugenium fuerunt nulla . Is primus aequabialitatem summam conciliavit horologiis, docendo modum, quo iplis aptandum esset pendulum, a cujus vibrationibus dirigeretur rotarum motus , quod praestitit opusculo edito anno I 6 8. Eandem theoriam mi tum in modum perfecit anno I 673. in illo
opere , quod de Horologio oscillatorio inscripsit , in quo celeberrimum protulit Cycloidis a sochronismum , sive miram quandam hujus curvae proprietatem, qua fit ut grave in ea oscillans amplissimos arcus pereurrat eodem prorsus tempore , quo minia mos , si aeris resistentia dematur, compensata aeeurate lone itudine majore itineris in arcubus majoribus per majorem celeritatem. Quanquam ii pendulum longius sit, ecponderosus , etiam Cne cydoide accuratissima perficiuntur horologia . Plura autem hujusmodi horolopia cum cycloidalibus laminis Hugenius ipse construxit eum successu , quae nimirum ipsam Solaris motus in v qiralitatem in dies satis a curate deprehenderent , quibus etiam aliquando inseripssse deitur Solem uia det uice -
νὰ falsum allud cns ad Virgilianum illud Solem crura cicere Uum atidea Hue Noster respicit , qui sequentibus tribus versibus mirum s me in modum ,εe horologium, & horologii usum proponit ob oculos, versu ipso quodammodo veluti ostillante , aequalibus temporibus distributis in postremi versus initio in iis Pondere vibranti , tempuι discrevit , quae sunt veluti quaedam binae osci lationes eque
3 Demonstrat jam , eur solis Atmosphaera debeat induere sermam lentis. De
monstratio est eadcm , ac ea , qua ex motu diuturno Terrae , 8c directione gravium ad unum centrum demonstravit j1m olim Hugenius consequi Terrae figuram compressam ad Polos , di elevatam ad AEquatorem .
Demonstratio hue reducitur . Sit in sq. s . S Sol, BPCp ejus Atmosphaera , quae si eone ipiatur gravis in Solem Se quieta ; debebit ob aequilibrium induere , ut patet, seu ram sphaericam . Adveniat jam ipsi motus ei rea axem PD . omnia ejus puncta uecu , describent circulos, quorum diametri crunt rectae GH. BC, gh perpend.
118쪽
hares ipsi axi PD . harum Omnium diametrorum una , quae nempe pertinci ad ei reulum ae lito remotum ab utroque po o P , p; transibit per ipsum centrum S , qui ipse circulus erit omnium maximus, de dicitur AEquator conversienis Solaris . Hunc circuia Ium Nolter intelligit, ubi ait Tergore Iummo inter utrunque solum , Datiis MLi s
uiιur aquis , circuitu ma 1 ore ruit, aut Ingens meuιas circum rastis orbita parte s .
Reliqui circuli, quo propius accedunt ad alterutrum e Polis, eo minores sit ne, eorum diametris GH , gh perpetuo decrescentibus . Has plagas utrinque ab AEquatore ad Polos protentis Noster appellat latera , quorum perpetuum illud decrementum dum et rculi ad Polos ipsos accedunt , expressit per illud sensimque minores D clivi statur ad geminum torquetur in arcul , vel At latera angustos magis , ac magis acta per orbes .
Dum per circulos ita inaequales eodem tempore revolvitur supersietes Almo phaerae; eius diversae partes , diversas pariter & inaequales vires centri iugas concipiunt, qu bus viribus excuterentur, Se procul abirent ; nili gravitas in Solcm obstaret , dc in cirulari orbita retineret. Ipsius tamen gravitatis nisus, qua quae Vis particula dcorium urget sibi subiectas, minuetur tota ea parte , quae impenditur in i centri iuga coercenda ; unde gravitatis vis ubique decreseet , & inaequaliter Inam decrementum ipsum erit maximum sub AEquatore in BC , Sc polos versus leniim semper minus, idque ex dupliei eapite; primo quia vis centra suga in circulis minoribus in G 8e g ex praemisso theoremate est minoi , quam in majore in B ii quod Noster expressit iis versibus tam quia cum raro sensim breviore ferantur uod Iequituν , minor illa fuga, ty minor incitat ardore secundo quia in B quidem vis eentrifuga directe opponitur gravitati, cum ob centrum gravitatio commune cum centro Solis illa tendat secundum BD ad partes prorsus con
trarias Soli S, Zc haee ad ipsum S seratur . At in G vis e entri iuga non dirigitur per GF ad partes eontrarias Soli S , sed per GE ad partes oppositas centro circuli I, & axi AP, ae proinde oblique ipsi gravitati opponitur , & ducta EF perpendiculari ad GF, ipsa GF minor quam GE detrahitur de gravitate . Hoc
autem quamvis sine figura explicatu disti cillimum , admodum tamen Sc perspicue Sc eleganter expressit iis versibus : Tum qiasa non uno adiersae sibi tramite
pugnant Hinc fuga er hine gravitas ; fuga namque receuis ab axe c nimirum vis centri iuga in G dirigitur ad partes oppolitas puncto I axis sibi proximo )At grawtas medium recto petit impete Solem nimirum dirigitur per GS recta ad Solem S taeentem in medio ὶ .
Jam vero cum idem debuit contingere in superficiebus omnibus sphaerarum , quae concipiuntur cirea Solem intra ipsam Atmosphaeram a satis patet totum residuum pondus in AEquatore ipso BC sore minimum , in polis D maximum , ac proinde ad aequilibrium recuperandum necessario assurget Almo Iora ipsa in AEquatur e , & deprimetur in Polis , prorsus ut aecidit in tubo inflexo , in quo si bina crura contineant liquores diversae , ut voeant , specificae gravitatis , ut aquam di oleum; illud quod levius est , altius assurgit . Unde tandem manifesto consequitur ejus Atmosphaerae fisturam fore non spaericam , sed sphaeroidalem ut vocant, compressam ad polos, & lenti simile in.
Pursequitur jam positionem hujusee lueidae lentis, Se sormam, seb quae a
nobis hine procul intuentibus apparere debet . Id autem eius eri ριιι est commo dum : cum enim debeat repetere materiam Aurorae Borealis ab Atmosphaera lari s debet ossendere primo , ejusmodi Athmosphaeram ex illere , deinde e m ita protendi, 8c ad Terram accedere, ut id phaenomenum ex ea oriri possit. Primum Ostendit, ut vidimus, ope Cometarum Caudae , secundum ut evincat,
119쪽
inquirit in eam formam , quam ea debet induere , & in locum ae tempus,
quo potissmum apparere debet . Cum enim confici ex observationibus lumen quoddam , quod a Cassino dictum cit Maia cale , ejusdem to rm .e , iis em antii temporibus , codem Caeli loco apparere , inscrt, id lumen esse ipstam Solis Atmos phaeram ; ae ex ejus luminis extentione , extentionem Solaris fit molphaerae dedueit .s 6j Axis conversionis Solaris fere congruit cum axe Ecclipticae , cum quo continet cxicuunt any ulum graduum 7. circiter , ut Sche inerus noster delinivit ex immenta Obscrvationi m copia Rosar Urlinae pag. 336. Hinc AEquator illius imis mensae lent: s jacet fere in eadem directione cum Ecesiptica , ac diffundit ne sub illa fascia , quae in sphaera armillari oblique secat . quat rem convertio S d Iurnae, quam Astronomi dicunt Zodiacum, di dividunt in I a. signa . 3 et Hanu lentem nos in ea dum iere directione positi in tuuri non pollumus nisi transversim ; ac proinde si Solares radii ita nobis oculos non praestrineant, ut ea videri non posIst , debebit eandem figuram exhibere hine inde a Sole , quam lcns transversim inspecta , nimirum cunei , vel rhombi , vel cuspidis non ita audiae . Si quis a te ad Eclypticae polos eveheretur in Cadum ι is tandem videret rotundam in formam circuli .
At ne interdiu videri possit, Sol iple in causa est . Quin immo & e respusieulum non diu post Sol:s occasum , & ante ortum ita effulgct . ut ejus alpucium surripi H . Ut possit conlpici , omnino ne cellarium est, oriatur antequam Aurora vel omnino incipiat, vel satis invaleseat, aut adhue extet supra Horitontem poch extinctum , vel latis debilitatum vespertinum crepus eulum . Ad id autem requiruntur duo . Primum ut satis protendatur a Sole r secundo ut in i plo Ortu , vel Oeeasu non nimis ad Horizontem inclinetur a ne inde fiat , ut & hte iore a Sole intervallo oriatur di oecidat , & inter vapores, qui prope Horirontem ipsumerassiores sunt , delitescat . 38 In Thessalia dicebantur olim esse Anus veneficae , quae rhombo circumacto smagi eis ineantationibus Lunam in Terras deducercnt, quam & Lunarium deiectuum
caulam esse , ignarum sibi vuleus persitasit. 393 Qui sphaeram armillarem inspexerit , & apte ad Poli elevationem collocaverit , ac ad motum diurnum repraesentandum converterit circa proprium axem ἰ vide bit IEquatorem quidem temper aeque inclinari ad Hor irontem , at Zodiaeum ob ejus inclinationem respectu .AEquatoris non eodem modo ubique inclinari, sed alias ejus partes oriri aut occidere magis , alias minus obliquas . Deprehendet autem respectu Hemispliaerii Borealis , in quo nos sumus , occidere omnium maxime rectum principium Arietis , omnium maxime obliquum principium Librae ; eoetera autem signa e Ortiagis recta occidere , vel obliqua, quo ad alterum ex iis propius accedunt O animadvertet autem prorsus oppositum contingere in orru ita,
ut , quae maxime recta occidunt , ea maxime oblique OrIantur .
Quoniam igitur Sol Martio mense Arietem ingreditur , & Septembri Libram ;inde fiet , ut primis anni mensibus, sive a Sol Ilii io Hybemo ad Astivum, Sole
Oee idente, sit nobis Zodiacus minus inclinatus ad Hori Eontem, S. maxime rectus mense Martio circa Aequinoctium Vernum; reliquis vero anni mentibus, di circa AEqu inoctium Autumnale adem prorsus continget oriente Sol .
Quare si unquam extrema pars ejus lentis stib Zodia eo videri possit; eontin-ret id quidem potissimum post vespertinum erepusculum mcnse Martio , & ante Auroram Septembri . Αο) Sub Zona torrida, & potissium circa Acquatorem, ubi nimirum Aequa in
120쪽
tor vel exiguam habet inel: nationem ad Hori ontem , vel nullam , quovis anni tempore Zodiacus parum admodum inclinatus N oritur , & occidit , cum is ab Aequa tore hine inde minus declinet, quam gradibus 23. eum dimidio. Qiramobrem si Atmosphaera Solarissatis protendatur a Sole ibi quidem quovis anni t cmpore luci. dus ille mucro videri poterit de mane , di vespere . i At illud etiam requiritur, ut supra monuimus, justi nimirum extensio Atmosi haerae Solaris . Si enim illa non multum recedat a Sole , licet etiam pcrpendiculariter oriatur, aut occidat; ortus ille vel occa ius intra crepusculum cadet; ae propterea observari non poterit , obruta nimirum di obecccata illius luee a lumine illo crepusculi multo vividiore . Σὸ Hue usque demonstratum est, solis Athmosphaeram existere , converti cire a proprium axem, ex ejusmodi convertione debere induere figuram sphaeroidis com prestae ad l'olos, ac proinde si satis proten latur , debere apud nos quidem certit annis temporibus, iub Zona vero Torrida per totu .ra annum ante ortum Solii vel poli oeealum videri in Caelo lumeu quoddam iub Zodi co protentum in torniam eulpidis cujusdam , vel rhombi , vel cunui. Hie jam ad observationes ipsas pro voeat, quibus constat: id lumen iis ipsis anni temporibus , ea ipsa forma, ea ipla Caeli parte quandoque apparere; ae deismum eoncludit , id lumen , quod ita lub Zodiaco cernitur , esse extremam partem lucidae illius iciatis , quae solem praecedit manes di Vespere sequitur , sive partem extremam Solis Atmosphaerae ulterius protenta. 43ὶ Jo. Dominicus Cassinus Summus Patrum nostrorum aetate Astronomus , Iu men hoc sub Zodiaco ab aliis quoque non raro olim visum , ut ex pluribus Au- totum etiam vetultissimorum locis satis aperte colligitur, primus omnium peculiari observatione dignum censuit, 3c diligentius observare coepit ab anno I 68s , ni patet ex Observationibus , quas eodem anno cdidit in diario Eruditorum Io. Maii , Se plurimum auctas una cum calis a phy lica ejusdem luminis petita ab At. molphera Solis vulgavit ampliore opusculo . Etiam P. Noel e nostra sodietate, dum in Indiam navigaret anno sc quenti l 684. idem lumen eadem forma observare cepit post vel pertinum crepuiculum sub ipso AEquatore per mouiam grandis caudae Cometae , circa horizontem quidem latiam 3 , Iea ab hortaonte usque sursum sempe r in latitudine immo ur in lumino decrescentis , UT quasi denique in cuspidem gran- inuiculam desini mis, quod de secundum crepusculum appellavit; ut constat ex ejus observationibus Pragae editis anno retro. Et is quidem eodem de sequentibus annis sub Zona Torrida idem lumen diu observavit dc mane ante Auroram, de vespere post
erepusculum; at in Boreali orious regionibus extra Zonam Torridam per aestatem vespere inulto tenuius , 3c brevius, quam mane. Ait enim et Mem poma sequente anno, dum versarer in nostro Collegio Raesul laIi,M.tinis Borealis graduum Is . mi- mutorum I η. prope Goam , multii ante Solis ortum, ex multis post ejus occasum horia animadverti, idemque sequentibus annis Issa tuae , sive Uyud crepuθω- Itimsmper se ui undis par υiam Eccliptica , ty ideo 1uata varium sphaerae Mundissitim mo o ad qo. moto ad 6o , 7 o Ere. gradus supra horizontem assurgit , mane sensim crescente altituatne , veis re Iensim decrescenIe. F aeterea istud erepusculum mane ET vespere per ιotum annum semper conspicitur . AE'are tamen in regionibus Borealibus extra zonam torridam sitis, uti in China animadυerti , vesperi non tam clare , ac disincte apparet ista lux tenuis , seu mane clarius distinguitur , qtita tunc
post Solis occasum Ecclipticae pars non est valde alta supra borixontem , siυe vicina est
Cassini observatio de lumine Zodiaeali orto ex Atmosphaera Solari Matranio