장음표시 사용
521쪽
potest, quodnam sit illud puta, cujus virtus sua sponte tibiam C E ascendat; quum sua natura fit pus ponderosum, & grave ὶ Vulgo novi) respondetur Id ob metum Vacui evenire. Nam suctione lacu ex orificio D . plerumque interni aeris, in cruribus D Ε, & E C .existentis, attrahitur: ideoque, oportet aquam ascendere, ad relictum spatium replendum, ne , exsucto aere, Vacuum
commentum explosimus. Dico itaque principium motus a, quae sursum per Siphonum crura, esse i psum aeris pondus. stagnantis aquae B A, Verbi gratia, superficiei incumbens Si operae pretium, hanc Veritatem demonitrare, foret ;certe infinitis, ex supra tradita doctrina, instantiis, evinci posset. At si hoc facerem, rem actam haud dubie agerem, de qua jam est pronunciatum. I U ALEx. Secunda quaestio fuit, unde eveniat, ut non
altius ascendat aqua in Siphonibus, stagnantis aquae sum mo, unde oritur Sed quoniam hujus, &sequentis pene eadem est solutio; ideo, antequam ei satisfaciam, ter Ooo x tamv
522쪽
tiam proponam, ut ex hujus determinatione, illi claritis sati silat. Quaestio itaque tertia in , quaenam est ratio, cur non operentur Siphones . si alterum orifici ina, unde este siluxus , sit aquae summo, cui oppositum immergitur , altius ' Verbi gratia, quaenam sit ratio, cur nullus contingat aquae est luxus ex orificio. R , quamdiu est linea Hori, ontali, seu aquae summo B A, altiusὶ Ut fiat resolutio, sciendum est primo , ut paulo ante dixi, aeris gravitatem& pondus, esse solam causam, & unicum principium mortis Fluidorum per Siphones. Secundo sciendum, nullum posse hujusmodi motum contingere , quamdiu emovens, uolum , pari sunt pondere, & potentia. Unde sciendum tettio, quod non citius unum evadet sortius altero, quam minus sorte cedat sortiori. Quarto sciendum, aeris pressuram, &Elaterium, quam maxime uniforme, &aequabile esse: adeoque ambo Siphonis orificia pari aeris vi, & potentia urgeri, premique; eo nihil obstante. quod
alterum sit subter aquam, uti C, alterum vero in aperto aere, uti D. Quibus cognitis, dico aquam non posse eusuere ex orificio R. quamdiu est altius B Aue quoniam aeris obsidentis vi se pressura impeditur. FRANC Is C. D-dem ratione nequibit est luere ex orificio D; quum hoc, non miniis quam illud. Aere muniatur. ALEx. Non m te quidem ratiocinaris: idcirco: ratio disparitatis est a me ostendenda Dico itaque, dum orificium D est linea Hori-Zontali OB A in serius. aquam necessario inde essuxuram, Propterea quod facile vincat & superet acris obsidentis resistentiam: dum vero est orificium in puncto R , rem longe
aliter se habere: aer enim obsidens, aquam erumpere nitentem, superat & vincit, eamque cedere cogit. Ut haec fiant minis esta magis, oportet nonnulla praemittamus. Advertendum cst itaque primo. Aeris presturam, ut dicebam,
qua duo Siphonis orificia D & C urgentur, maxime esse aequabilem,
523쪽
Lra Rr I. DIALocus I. ' 47 aequabilem, & uniformem. FRANC. Aqua solummodo, non autem aere munitur orificium C ALEx. Aquae superficies BA, aeris pondere deprimitur; & proinde oportet, oriscium C, tam bene . & eodem modo, aqua muniatur, quam aere. Uno verbo, quantaecunque est po. tentiae aer, orificium D obsidens; tantae quam exactissi. me est aqua. oriticium C muniens. F Ra N C. At aquae non est Elaterium , quemadmodum aeri. ALEXAND. Sive habeat, sive non , parum refert ; nihilominus est ei press ravi, ratione cujus, eodem prorsus modo smillimo. occludit orificium C, quo aer occludit orificium D. F R A N c I s c. Unde tam exiguae aquae portioni pressurata 'ALEx. Ab incumbente aere. Advertendum secundo, Siphonem hunc, unam esse ex labris Naturalibus, de quibus supra sese, in qua aqua dextri cruris, aequi pondium eum aqua sinistri cruris efficit &vice versa: acre interea utriusque cruris aquam sustinente. Tertio, advertendum, quod, quantumcunque aquae in sinistro crure DE, est insta lineam Horizontalem, uti est aqua D L; & quantumcunque aquae in dextro crure, est insta aquae summum B A. st ex abundanti , & plus quam aequipondium emciat. Unde est, ut, quantumcunque liquoris est inter L & E sinistri cruris , atque E & aquae summum B A dextri cruris, jus..tissimum , aequissimumque constituant aequipondium , adeoque quam maxime uniformiter acri obsidenti innitantur. Hinc est, ut, si amputetur pars D L sinistri cruris . &tota illa dextri cruris, quae latet subter aquam, nullus suturus sit aquae motus: aqua enim sinistri cruris , aquae dextri aequi pondararet & Vice versa, haec illi. Denique ad vertendum, quod non prius ex abundanti, vel minimum ponderis, plus quam aequum est, utrivis cruri adjeceriς, quini extemplo destruaturaequilibrium . & aqua una, gravior altera evadat. Ex hoc jam est, ut, cum aqua D L st. multo
524쪽
multo plus, quam aequipondium essiciat, oporteat aqua D Ε sit multo gravior, quam aqua i later B A, & Ε. Quare ne cessario sequitur, ut aquae pondus sinistri cruris, vincat &superet resistentiam aeris obsidentis orificium D. FRAN c. At non minor est aquae altitudo dextri cruris. quam snistri , quum D, & C snt in eodem plano. ALEX. Aqua in extremo fistulae subter aquam B A, ut dicebam, non est computanda in hoc aequi pondio , quoniam ea non aerisponaere , sed aquae ambientis solummodo sustentatur. FRAN c. Atqui fieri possit, ut tam brevis aquae cylindrus uti est D Ε, qui forte decem, vel octo digitos non excedit. queat aeris vim , & potentiam, orificium D obsidentis superare. & incere, ad quam superandam, necessario cylindrus Mercurialis . viginti novem in altitudine digitorum, &aqueus triginta quatuor pedum, rea uirituri A-L E x. Non absque causa, illam proponis quaestionem. Respondeo igitur, non est simpliciter aquae pondus D Ε, qua tale, quod aeris vim, & pressuram, orificium. D obsidentis superat: sed quatenus influxum , & impulsum acris incumbentis aquae summo B A, patitur, &recipit. FRANc. Id non satis assequor. ALEx. Nil mirum, priusquam tibi id explicetur. Quod ut faciam, meminisse te, ex mialogo tertio, libri secundi. oportet, externi aeris gravitatem , aquae summo B A incumbentis, non minoris esse ponderis, quam est cylindrus Mercurialis undetriginta digitis altus,& tot crassus, quot est vasculi orificium in diametro . O .portet itaque, ut stagnans aqua B A non exiguum suppo tet pondus, &onus, & ex necessitate, ut virtute illius ponderis sursum trudatur aqua ex C ad E. Quod si verum sit, oportet aqua dextri cruris, urgeat & pellat aquam s-nistri, eique communicet impulsum quendam. Hoc irrestagabili ter demonstro ue quoniam pondus aeris, aquae summum B A premens, tantae est potentiae, ut non modo Va-
525쪽
leat, aquam ad punctum E, decem. vel octo digitos sursum pellere; verium etiam s crus CE, seret altius P ad
terminum, superficie A B, triginta pedibus, altiorem: ergo a sortiori, multo validius est detrudere aquam ex E ad D. ut inde erumpat. F R A N c. At aeris obfdentis orificium D vis & potentia, non minor est & proinde aquam descendentem ex E ad D retroagere, & repellere debet, eadem vi, qua aqua detruditur. ALEx. Neque id insicior. At hic est discrimen ue aquae videlicet sinistri cruris cylindrus DE, est altior aquae cylindro dextri, parte DL: adeoque, cum sit propterea ea gravior, oportet, ut aer ob-sdens , altiori, & graviori , cedat; nam alteri cedere. quum sint extra aequi pondium, plus quam necesse est. Sed
ut rem recte apprehendas, oportet concipias aerem . orificium D obsidentem, & aquam orificium C obsidentem dico aquam, non acrem incumbentem aquae summo B A, quia eodem recidit, utrumcunque dixeris P veluti duos Antagonistas, quorum hic pro virili, conatur aquam ex C 'ad Ε sursum pellere. & inde deorsum ad D: ille pari vi, &potentia, aquam ex D ad Ε similiter sursum pellere niti& etiam inde ad C: & hoc faciunt viribus aequalibus in admirationem. Jam, nulla est via hanc litem dirimendi, nisi faciendo aquam unius cruris graviorem aqua. alteri-uS , quod revera omnem contentionem tollit, & aequipondium destruit. Nam sic, quum una aqua sit gravior altera, necese est, ut is Antagonista, cui gravior incumbit. Opposito cedat, eumque vincere snat. lam non citius hoc iacidit. puta non citius aer orificium D obsidens superatur, quam aer aquae summo incumbens, sursum trudat aquam
Ier tibiam CΕ; indeque eam detrudat ad orificium D, une emuit. F R A N c. An non sua sponte descendit aqua ex E ad D Quid ergo opus est, aeris impulsu ex B A. ut deorsum trudatur 3 ALEx. Nisi ejus impulsus concurrat,
526쪽
nequiret aqua ex D essuere, etiamsi tibia DE vigecuplo
altior foret, quam defacto est: idque propter ingentem a ris vim , & sorte Elaterium , orificium D obsidentis. Haede causa, si possibile foret, aerem a D subtrahere; acre in terea incumbente aquae B A, non altius mittente suum impulsum puncto Ε, tum indubie aqua su i sponte ex E ad D descenderet. F R A N c . Quid si, aere a D substracto, aer
premens aquam B A, totam suam vim exerceret ALEx. Non minori impetu aqua .ex orificio D erumperet, quam suos evomit vapores Aoli pyla. F R A N c. Annon etiam
emueret, etiamsi orificium foret in puncto R, longe supra lineam HoriZontalem, vel aquae summum B A ALEx.
Indubie, & etiam non minori impetu. V. HLEx. Secundum ea, quae jam diximus, secundae, quam proposuimus, quaestioni satisfaciam. Cum itaque quaeritur. unde eveniat, ut non altius ascendat aqua in Siphonibus, aquae summo, unde orituit Verbi gratia, quaenam sit causa, cur aqua sua sponte descendens ex sonte HI, per tubum Io, non altius in opposito tubo ascendat
puncto F ὶ Dico id evenire multas ob causas; sed potissimum aequi pondii causa. Nam si altius puncto F, ad K nimirum ascenderet, aqua Κο multo foret gravi oraqua I O, quocire pugnat aequilibrii naturae. Praeterea, si rite meminerimus eorum, de quibus colloquuti sumus, multis jam abhinc diebus, ut patet CDialogoprimo, praecedestis doctrinae, quod nempe corpora fluida sibi mutuo aequi ponderent secundum allacudis
nem solum. sacile hujus rei causa & ratio patebit. Ideo dico aquam non posse altius in sinistro crure affugere pumcto F. quoniam juxta lineam Hori Zontalem, F ΗΙ. in e dem est plano, cum aquae summo HI. Ratio etiam asterri potest. ex impossibilitate motus perpetui. Nam, si ad p-hum K ascenderet, tum veniens ex vascuis HI, facile ex K ad vasculum iterum, unde ortum habuit, transferretur ,
527쪽
qua ratione, in infinitum movereriar. F R A Ne. At quid si tubus Io, multo amplior seret tubo OK, & sic multo plus aquae continerer; an non crassior aquae cylindrus Io, quip-lie gravior, faceret tenuiorem, & minus gravem aquae cy-indrum O F, altius ascendere puncto F ALEx. Nullius momenti est hoc argumentum: quoniam, ut saepenumero nosti 'Fluida solummodo pendent, &sibi mutuo re. quiponderant, secundum altitudinem solum in Lis, a puta Naturali. Ideoque, etiamsi viginti aquae pondo essent in tubo ampliori IO , & sex tantum in tubo tenuiori O F,
non tamen altius puncto F. tenuior cylindrus ascenderet. Est praeterea alia ratio, videlicet, quoniam utriusque cylindri vertices, eandem aeris patiuntur pressuram: id est, quantacunque graVitate, aer, aquae Verticem I premit, tanta, quam exactissime premit aer, aquae verticem F. FRAN c. Cylindrus aerius incumbens aquae vertici I, est multo cra
sor, & proinde gravior aerio cylindro, qui aquae vertici Finnititur. Ratio sequelae est, quoniam cut supponitur aqueus cylindrus O I est multo crassioraqueo cylindro ΟFue di proinde necesse est, ut tantum sit discriminis inter aerios cylindros, quantum interaqueos. ALEx. Respon- 'deo' quod videtur in confirmationem tui a gumenti adduci aeris gravitatem, incumbentis aquae vertici I suppono tubum o I quatuor digitis esse amplum J non minoris esse ponderis, quam est Hydrargyri cylindrus undetrigineta digitis ait Iu& quatuor crassus. qui ultra centum M viginti pondo pendet. At alter incumbens aquae vertici Fs iuppono tuburii K. O non ampliorem esie quarta unius di
giti parte J non grax ior est Hydrargyrs cylindro ejusdem
altitudinis, cujus prim it, sed eo se δeies termiora qui ob id; non pendet iii Bilant tribus libris .ii F xa Nα Qui ergo feri potest . ut utriusque cylindriivertices, eandem aeris
patiantur pressuram Z ALEx. Semper meminisse oportet,
528쪽
84 Lia Ri I. DIALocus II. suida sibi mutuo aequi ponderare secundum alaitudinem se lum. Quare, cum cylindrus aerius incumbens aquae F, eius. dem sit altitudinis cum cylindro aerio incumbente aquae I , uterque enim ex Atmosphaera descendit, ideo fieri non potest, ut alter altero si gravior. Et etiamsi concederetur, ab terum altero graviorem esse , nil plus tamen sequeretur, quam crassiorem , tenuiori graviorem esse , in labra nisi ali.
- P posseratae resolvuntur quaestiones. Personae Colloquentes.
I. ALεκ. Quarta quaestio resolvenda fuit,quaenam sit causa, eur aqua in Siphonis crure contenta , paulatim, &successive sitam amittat gravitatem, prout magis, magisque H rizontem versis reclinatur. Sed antequam resolvatur, expediet ut ejus sensius detur. & explicetur. Idcirco sciendum est, quodnia aqua, vel quovis alio fluido , in tubo in-' eluso, duplex possit distingui gravitas. alterasensibilis , in-ssensibilis altera, ut patet ex. I Dogo primo, libri primi, prae incedentis doctrinae; ubi appellaVi gravitatem seψibilem, eam, quam sentio, verbi gratia, dum amphora m Uua plenam . a terra manu allevo , & frustollo. At gravitas insensibilis ea est, qua Hydrargyrus, Vel aqua . ope tubi in sermam cylindri efficta cum externo aere aequissimum constituunt aequi pondium. Quaestio jam est de posteriori, non autem priori gravitate . Inquiramus itaque , quaenam sit causa, cur aquae cylindrus tubo inclusus, quo propius planum Ηο.rizontale reclin ru i eo magis amittat illam gravitatem.
529쪽
qQ externo aeri aequi ponderat. Ut clarior fiat resolutio, iciendum hanc gravitatem , quam voco inseasibilem, e Getum maximam, quando tubus, cui aqua includitur, ad perpendiculum erigitur; & minimam, tubo stum Hori Zontalem habente. Prioris ratio est, quia tubo situm per-phndicularem habente , omnes ad unam aquae partes, cylindri basi, quae aere sussulcitur, innituntur. Verbi causa, sumatur tubus viginti pedibus altus, ad instar Ant-liae . sed probe superne obthuratus, & inseriae apertus. Si impleatur aqua , & invertatur , omnes aquae pedes , infimo, procul omni dubio , incumbunt. Sustinet ergo infimus pes, gravitatem pedum novemdecim. Imo, quod magis est admirandum, exterior aer, tubi orificium ambiens, & muniens, omnium viginti gravitatem , & pondus supportat. Licet jam hoc ita sit, tubo ad perpendi-
eulum erecto, non tamen res ita se habet, eo Hcri Zonteni versus paulum reclinato, quoniam in tali casu, aquae partes . interioribus tubi lateribus aliquatenus innituntur ι & consequenter, infimus aquae .pes, minuS graVatur, quam ante; atque aer omnes sustinens, minus etiam
gravatur. Inde jam est, ut gravitas haec, & pondus,
prout tubus reclinatur, minus atque minus evadat. Non
quod viginti aquae pedes, si lanci ponderandi imponantur, .
leviores sint, quam antea : eandem enim gravitatem seo
bilem servant. sed quoniam minori pondere . ambientem aerem premunt , quam prius , quum multum illius ponderis, quod sustinebat, jam interioribus tubi lateribus in . cumbat. Hoc exemplo clarissime illustrari potest, quod quidem rem ipsam evidenter etiam demonstrat. Cum itaque super plano hujus pavimenti contus, vel hasta erigitur, oportet lapis cui innititur, totam ejus gravitatem sustineat, &supportet. FRANc. Nihil verius. ALEX. Ponamus jam hastam aliquantum a perpendiculo reclinari, Sc HoriZontem
530쪽
versus tendere, altiore extremo hominis digito innitente, ita ut pavimentum partem hastie infimam ue digitus cuspidem supportet. Quibus factis, paulatim, & successive .
quasi juxta portionem circuli, Horizontem versus move tur manus, cuspide semper digito innitente. & opposto extremo, pavimento insidente. FR AN c. Facillimum sane experimentum , quod quivis tentare potest. ALEx. Iuxta hanc suppositionem, illa pavimenti pars. cui hasta infimum innititur, nequit jam totam ejus gravitatem sustinere, dum, verbi gratia. triginta, vel quadraginta gradibus reclinatur, quemadmodum prius, ea ad perpendiculum erecta. Ratio est manifesta, quoniam Plerumque ejus gravitatis digito supportanti innititur. Inde est . ut quanto magis digitus Hori Zontem versus moVetur, tanto magis hariae pondus, & gravitas illi incumbat, &innitatur. II. ALEx. Sed ut omnem tibi eximam scrupulum de hac re, sequentia experimenta faciemus. Hac de causa, sumatur tubus vitreus, quatuor, Vel quinque pedibus longus, altero extremo probe aperto, altero Hermetice ociscluso , quem postquam Hydrargyro implevisti. Horizontalem ponas , uti est tubus ABC. Quibus factis,' idem
elevetur tubus eousque, quo tubus G HI: ex cujus tamen. orificio G, ne vel minima Hydrargyri particula emuit. F R A N c. Meliusne seret, si subter stagnantem Mercurium lateret orificium Gy ALEx. Parum refert. Praeterea, eun isdem tubum adhuc elevato. donec ejus vertex K. lineam S N K , quae undetriginta digitis distata linea HoriZontali ABC. adaequaverit. In hoc situ. tubum adhuc invenies Hydrargyro adaequale plenum; nullia, ex orificio M, particula de Iapsa 'Ad haec , non citius tubum elevabis , eousque quo tubus ONL, quam Hydrargyri desuvium, ex L puta ad N videbis. Denique, eodem tubo ad perpendiculum erecto , uti R S T, Mercurium de suxisie ev T ad Sin venies,