Dialogorum philosopicorum libri sex de aeris verâ ac reali gravitate, &c

81쪽

paucis velim, utrum animitus ita locitiaris, mi Cornelian ingenii ostentandi causa solummodo 3 C OR N. Novit dominus Alexander, in rebus Philosophicis non nunquam libere philosophandum esse. HL Lx. Non itaque ex propria sententia ratiocinandum tibi videtur 3 C ο κ N. In

hoc unum totus incumbo, ut Philosophorum placita, multa canitie veneranda, non temere &inconsulto, ex Scholis exulent, priusquam invictissimis rationibus ostendi pos sit, ea hactenus falsissimis nixa sui se fundamentis . quod quidem, quantum mihi videtur, nondum dilucide vidi. Sunt nonnulli, fateor, qui nullius Philosophi auctorit

tem sequuntur, sed rationum momenta tantummodo ue nec,

quam aliis fidem derogant, sibi adhiberi postulant. Nemini addicti. adversus omnes disputant, & sorte non tam vanitatis. ut malint antagonistas devincere , quam indagandae veritatis ergo, hoc faciunt. Iis ignoscendum esse existimo. si in unum aliquod impegerint, quod antiquirum philosophorum auctoritati detrahat. Inscias ire ne queo, quin ad nonnulla Baros copii phaenomena salvanda,

Fisaiculum hunc. de quo toties memini. introduxerim, quem tamen tibi. aliisve diverse sentientibus, obtrudere nolo. Mihi is placet, atque aliis etiam, antiquam doctrinam mecum amplectentibus. Si minime vero tibi, pericu tum adhuc facias, quid adversus hanc meam sententiam aD serti possit, quod antea allatum non est. ALEx. Hucusque, Corneli, non tam serio quam joco tecum contendi, nec alius milii jam nunc est animus, donec ea attulerim experimenta. quae invictissime Funiculum tuum, non cannabinum, sed arenosum duntaxat demonstraverint. In praesentiarum itaque, te super hac re, pauciS me interromatiaris. Dubius sum primo, vitandaene Vacuitatis, entandi Hydrargyri causa, Furiculus iste essiciatur tCoκα Λd effugium Uacui: nam nisi is succederet, de-

82쪽

fluente Mercurio, suprema tubi pars vacua seret. ALEX. Bene habet. Animi porro pendeo, quaenam sit hujus Fun rati causa effciens: id est, quis sit in hoc opere essiciendo, Schoenoplocus 3 COR N. Haud dubie ipsa natura. Α-LEX. Scire praeterea vellem, cur non potius integrum sustentet Hydrargyrum Natura , ad praepediendum Uacuum , quam tanta opera in . nectendo anulo , utatur

Uel dicendum est, Naturam non satis potentem esse , ad triginta, vel triginta sex Mercurii digitos suspendendos, quod est deridiculum : Vel dicendum est, Naturam via semper uti brevissima. Ε contrario; brevior est via, ad Vacuum evitandum , integrum Hydrargyrum sustentare,

quam multa opera , & labore , Fuηiculum nectere. Postremo percontrarer, cur non plures , quam undetriginta Nercurii digitos Funiculus ille suspendere queat 'Nulla certe hujusce rei ratio, a quovis excogitari potest. Fα AN C. Abunde in praesentia refellisse videris. Ad propriam, de hac re sententiam serendam, te nunc tempus

admonet.

q. ALEx AN D. Apostrema dissicultate exordiendum mihi esse video , quae sorte minoris momenti aestimabitur. Dico itaque juxta sun lamenta supra posita , hanc quaestionem facile solvi posse : Quoniam, quum externus aer sit aequum, justumque viginti novem Mercurii digitorum aequipondium, fieri non potest, quin sit gravior viginti sex, viginti quinque, viginti quatuor, & ita deinceps : Proindeque, in tubo viginti novem digitis curtiori, necessiim est, ut totus ille Mercurii cylindrus , aeris gravitate sustentetur, nihilque illius destiat. Saepenumero quidem hujus rei periculum feci, replendo nimirum tubum Hydrargyro, viginti novem digitis breviorem. Sed cum inversum orificium stagnanti Mercurio . G ut

83쪽

ut fieri solet. immersissem, digitumque subduxissem, ne vel minima tamen Hydrargyri particula denuxit. Imo, IN

cet apertum tubi orificium , in nudum aerem, extra st gnantem Mercurium extulerim, nihil tamen e tubo effuste . delabive conspexi. Ratio Videtur haec, quoniam cylindrus Hydrargyri, illius brevitatis, nequit Vim aeris, jusque elaterium, tubi orificium munientis. superare Scvincere. Hoc phaenomenon soluminodo contingit, cum tubi orificium. ejusque cavitas, angusta admodum fuerint. Cum autem tubo amplioris diametri, atque cavit

iis, usus fuerim; vidi quidem nullum Hydrargyri desti xum evenisse . tubi videlicet orificio subter stagnantem

Nercurium immerso; verum, non prius id extra stagnan tem Mercurium , in apertum aerem extuli, qu un cons

stim Hydrargyrum delabi. externumque aerem tuta ca- Qvitatem subintrare , conspexi. Sciendum hic est, ni

gnam quidem disparitatem esse , inter Hydrargyri denu

vium , e tubo viginti novem digitis breviori; & e tubo via ginti novem digitis longiori. Ex hoc enim perfacile. pleneque defluit, donec ad untatam altitudinem pervenerit; idque, absque ingressu vel minimae alicujus aeris partic Iae; perinde atque aqua, vinumve ex epistomio : Ex u-la autem non absque dissicultate contingit esstixus eQuoniam aer non minus ingredi , quam Hydrargyrus egredi conatur; imo denuente hoc, subintrat ille. Idem

cernere est, dum aquam. Vel vinum ex vase angusti orificii effundis, verbi gratia ex ampulla vitrea: ei fluente enim aqua, vicinus in ejus locum succedit aer: non vacuitatis evitandae causa, sed quoniam aeris praesura, qui proxime circumstat, intruditur. s. CORN. Sed mirum mihi videtur, cur ex vasculo amplioris orificii, ullae aquae portiunculae delaberentur,s tanta aeri vis insit, ad eam sustentandam. Sumatur , Verbi

84쪽

L as R I. DIA Locus V. fruerbi eausa, vas cyli miraceum duorum, triumve digito. rum in diametro , & quatuor Vel quinque in altitudine, ad summum usque impleatur , & lic impletum invertatur. In hoc casu, non obstante aere circumsistente. defluit aqua, quae tamen desuere non debet; quum, ut supponitur, perfacile sit vicino aeri, eam intus cohibere. Imo juxta vestrae doctrinae hypotheses, & fundamenta, potis est aer, non modo aquae cylindrum tres quatuorve, verum etiam ultra triginta pedes altam suspendere. ALEx. Testatur quidem experientia, aquam ex ejuscemodi vasculo, inverso orificio, e siluere: Scias tamen velim, id non ideo contingere, quia aeri obsdenti deest idonea vis & potentia . ad eam intus cohibendam . eamve suspendendam: Sed quoniam aquei cylindri bass, ob nimiam sui amplitudinem. facile & expedite, se in modum quasi cunei coniarmat , cujus ope & auxilio , expeditius aerem obsidentem penetrat: Quibus modis evenit . ut delabenate aqua, per idem orificium aer subintret. Vel. quod vearius diei potest, existimo circumsusum aerem potius --mam cunei subire ue atque ita penetrando aquam, per D medium recta ascendere, eam extrudendo ; non seclis ac, dum quis , manu in Vasculum aqua Plenum intrusa, eam

extrudit.

6. ALEx. Sed gravior dissicultas est prior. videlicet, unde eveniat, ut ex tubo vel altissmo. 1emper & perpetuo defluat Mercurius, adustatam illam altitudinem unis detriginta digitorum , ibidemque cursum suum sistat 3 I-mo, tametsi defluxu nimium rapido, supra dictum ter minum . quasi sui oblitus, praetereat, nihilominus tamen, quasi tanti erroris conscius. denuo ad propriam consistentiae metam revertitur , ibique immotus , finitis qubus dani susque deque vibrationibus, quiescit Ad disii cultatem sic propo utam paucis dico, hoc evenire Phaenome-G 1 non

85쪽

non, aequipondii cum extemo a8re acquireari causia. Id est,

eousque e superiore tubi parte Hydrargyrum subsidere reor , donec effluendo , illius esiiciatur gravitatis , cujus est externus aer, stagnanti Mercurio incumbens. quod praecise evenit, Hydrargyro ad undetricesimum digitum delapso : Hic enim & non alibi , justissimum , aequissimumque constituitur aequi pondium. Quamdiu enim Hydrargyri altitudo , supra dicto termino est altior , tamdiu sua gravitate, aeris gravitatem stagnanti Mercurio innitentis superat, Vincitque. Nam, ut patet exsectione octava Dialogi primi, quo altior est aqua HXdrag=rive cylindrus , eo magis yartes inferiores ρremuntur. Qua de causa. quo altior est in Baroscopio cylindrus Mercurialis, eo magis e tubi orificio erumpere annititur. cujus defluxu, intumescente Mercurio stagnanti. incumbens aer ei locum cedere cogitur , & eo usque cedit, donec ipse cylindrus , eo brevitatis essuendo pervenerit, ut sua diminuta gravitate , nequeat amplius renitentem aerem vincere & superare, quo instante, suo Elaterio & gravitate obnitens. cogit Hydrargyrum, suum cursum sistere; & pendulum in

tubo quiescere: Imo, & eodem instante renitens aer. qui Hydrargyrum intra tubum conatur continere, &. Hydrargyrus, qui e tubi orificio essuere molitur, ad vires perveniunt aequales ue adeo ut unum non sortius urgeat quam alterum, sed utrumque in aequissimo constituatur aequilibrio. CORN. Hinnulus leonem jam superat: quasi vero debilis hic aer, quem nemo nostrum, non pluma leviorem sentit, tantae seret potenriae & gravitatis, ut tantam Hydrargyri molem , cunctorum mineralium gravissimi , suspenae requeat FRAN C. Tametsi a Cornelii pertinacia longissime quidem absim, quem , majori Funiculi sui propugnandi se VOre . quam . ni fallor, veritatis eruendae causa teneri puto, nihilominus ob varias, quae mihi ante oculos obversantur,

86쪽

santur, in contrarium tuae sententiae dissicultates; sciendi desidero flagro, si qua alia tibi snt experimenta. rationumve momenta, quae ei illustrandae ac confirmandae adducas , quaeque eam mihi minus dubiam, ac incertam reddant. A-L E x optimum factu esse, mi Francisce, semper existimavi, in omni ponenda conclusione, non sana ratione solum uti, verum etiam certia experienti: i, sola verae Philosophiae naturalis Magistria, quod quidem jam nunc iacere mihi animus est. Idcirco, hujus doctrinae veritatem, cui quam plurimi contradicunt, & obnituntur, & in quam omnes sere undique certatim insurgunt, non jucundissimis modo, sed certissimis etiam experimentis, usque adeo confirmabo, ut, existimem neminem, nisi contumacem, postmodum superfuturum, qui adversus solem loqui audeat.

7. ALEx. Qua de causa, sumamus tubum vitreum, triginta digitos plus minus longum, sextamque circiter, vel

quartam unius digiti partem, amplum latumque ue utrinque apertum. Alium ejusdem altitudinis smiliter sumamus; qui

tamen priori. multo amplior & latior sit. ut minorem facile admodum intra sui cavitatem recipiat. FRANC Certane,&determinata aliqua tuborum quantitas hic, ut prςscribitur. est observandat ALFx. Nequaquam. Posunt enim majoresesie, vel minores, longiores vel breviores, ut tibi videtur. FRAN. Bene habet. ALFκ. Hujus experimenti sermana, in

prima sequentis schematis figura, depictam invenies. Heus Dromo, aquam mihi limpidam, &Hγdrargyrum, quibus

nunc opus est, quam primum mihi asserenda cures. DRO.

Id faciam sedulo. ALEx. Testudine tardior est nequam ille. DRo. Non cunctatus sum, here. tametsi satis onustus. ALFX. His peractis, ampliorem tubum, duobus Hydrargyri digitis ad A B usque, impleamus. Dein, angustiorem eousique intra capacioris cavitatem demittamus, donec alterum ejuS extremum, dicta Mercurio immergatur, ad landzm

87쪽

usque X. Adhaec, inj iciamus nunc aquam, quae capacioris cavitatem, ad summam oram impleat, donec supra superficiem Mercurii AB, viginti octo digitis assurgat, usque nimirum ad orificium H. Quid jam vides. Francisce DRo. Dejerare liquet, me tale quid hactenus nusquam gentium vidisse. ALEx. Quid graculus inter Musas i quitur . & interstrepit anser olores Hoc tibi documento, Dromo. in posterum esse volo, ne ad consilium accedas, antequam voceris. Nihilne novi vides, Francisce FRANc. Video quidem nunc , quod prius non vidi. Hydrargyrum nimirum .

duos digitos ascendisse, ex AB ad D usque. Aa

mus jam parum tum in puncto Avel B, toramen,

in capacioris nimirum tubi lateore , unde essuat injecta aqua. DRO. Factum here. ALFx. Qu diam vides FRA.

Illos duos Hydrargyri digitos o B subseciisse.

ALEX. Quamprimum abi hine ad cellarium , Dromo, & inde dolium vinarium propere

88쪽

propere huc deserendum cura, tantumque aquae, quantum illud, ad summam oram usque impleat. DRo. Nihilne vini, here, simul mecum adseram ὶ A L E x. Nihil quidem nobis, sed tibi, oneris gestandi causa, paululum com

cedo. DRo Habeo gratiam. Dabo operiam, ut antequam tria verba commutaveris, me liri reversum videas. A-LEx. Vehiculo, ni fallat visus, apportare omnia videtur.

DRO. Omniane huc attuli, here, quae in mandatis mihi dedisti ALEx. Imo proxima tibi cura sit, Dromo, ut ad summum usque , videlicet ad MN aqua impleatur. DRO. Feci. ALEx. Phaenomenon, quod inde Oritur, Francisce, hoc est. Meministi tubulum o LV utrinque sutile apertum, priusquam alterum ejus orificium U, intra vasculum IK V immitteretur, quod stagnantem continet Hydrargyrum I K. FRANC. Probe id memini. ALEx. Nosti insuper, nullum suisse Mercurii ascensum ex I K ad L in angusto tubo. ante infusam aquam. FR A N C. Hoc etiam memini. ALEx. Sed vides nunc post injectam aquam, Hydrargyrum ex I Κ, ad L usque ascendisse. FRANC. Equidem video. Sed quot numero sunt digiti

ALEX. Quatuor. FRAM C. Egregium sane Phaenomenon , hactenus mihi inauditum. 8 ALEx. Non solum supra dicto modo. Huscemodi eontingent phaenomena ue verum etiam, tametsi in fundo maris periculum saceremus. FRANC. Hoc non satis assequor. ALEX. At, ut assequaris essciam. FRANc Qui ALEx. Sumamus rubum triginta sex. vel quadraginta pedes longum, quem Hydrargyro impleamus. Si alterum ejus orificium ad maris imum, quod suppono triginta quatuor pedum in altitudine demittas, ibidemque dicti m orificium aperias, integrum Hydrargyrum desuere videbis, viginti novem digitis solummodo suspenss, qui in inferiore parte tubi penduli manebunt. Imo, tametsi tubus, sexagintas

89쪽

ta, centum vel mille pedes foret altus, tamen ide eteontinget phaenomenon. FRANC. Credibileὶ ALEx. Nihil certius. FRANC. Iam novi quo tendaS, &quorsum haec abs te dicta sunt; unde variae mihi suppeditantur quaestiones. Primo itaque scire percupio, quaenam si causa. cur sustentetur Hy Margyrus ad punctiim D, quod video duobus digitis , altius superficie A B. Item , cur quatuor ad punctum L t Dein, cur viginti novem, cum rem experimur subter aquam triginta quatuor pedibus altam 3 Denique, quid causae, cur licet tubus sexaginta, centum, vel mille pedes foret altus, nihilominus nec plures nec pauciores viginti novem digitis suspenderentur. ALEx. Paucis tibi satis iaciam. Dico itaque omnia illa phoenomena evenire, ob pondus & gravitatem aquae superincumbentis. Ratio haec adeo est manifesta, ut nihil supra: si enim aquam subducas, illico subsidit Mercurius ue si illam denuo admittas , statim rursus ascendit. FRANC. Vix habeo quidem quod opponam, quum tam manifesta ratione convincar. Nihilominus alius mihi restat scrupulus, qui me male habet. ALEX. Quisnam 3 FRANC. Miror sane, quid videatur esse in cau;a, cur tantum sit discriminis, inter Hydrargyrorum altitudines. Item, quae nam sit causa, cur, licet tubus si quantumlibet altus, nihilominus sub sdat Mercurius ad undetrices inum digitum, insundo maris experientia iacta. ALEx. Solutio hujus, licet nihil aliud plane suppeteret , propositae in initio dissicultati, abunde satisfaceret. Dico itaque hoc evenire, aequuoadu quirendi cauo solummodo. quod paulo post dilucidissime tibi, mi Francisce, constabit. FRAN c. Sed unde id discriminis , uno verbo dic , inter supra memoratos tres Hydrargyrorum cylindros. oriatur 3 ALEx. Quid tibi, Corneli, ad horum phoenomenon discrimina salvanda, ptum M idoneum, in medium asserendum videtur. CORN. Non

90쪽

sen gravarer sane meam super hac re inerre sententiam, nisi, ut saepiuscule hactenus, vobis deridiculo videretur,& sibilis sorte exploderetur. ALEx. Tu sane, mi Corneli, nostra verba perperam interpretaris. &, quod dextra tradimus , sinistra accipis. Libere tibi philosopha ri, a nobis in perpetuum permissum est . COR N. Ea lege atque omine, dicam quid verisimile mihi videatur Existimo itaque discrimen , inter Hydrargyrorum altitudines oriri, ex varia Funiculorum quantitate & altitudine, quibus suspenduntur. Nam id ea sum sententia, ut opiner . quo brevior est Funiculus , eo debiliorem , minusique robustum , eum fore. Qua de causa , cum Malculus qui inter Hydrargyrum D, & tubuli oriscium H intus co- extenditur, si brevior Funiculo inter L & P coextenso ;& ex consequenti, eodem debilior, minusque robustus, oportet minus Hydrargyri sustineat. Eadem est ratio, cui in tubo triginta quatuor, vel quadraginta pedes alto, umdetriginta Hydrargyri digiti suspend mir: Quoniam videt cet, ille Funiculus est longior , proindeque robustior validiorque. Haec ego. Nihilominus. si cui vestrum, verior ac probabilior hac mea sententia in manibus vo- his praesto est , prostratur, quam libentissime quidem audiam. A L E x A N. Crede mihi, mi Corneli, in ultimo jam nunc periculo , acieque novaculae squod dici soletJ tuum versari μηictilum, quem ad instar arenos , in mille partes disruptum iri . tuis ipsus oculis conspic

IX. A L ε x. Ut discriminis ratio inter Hydrargyrorum altitudines appareati sciendum est aquam, &Hydrargyriam, este corpora dissimillimae gravitatis & ponderis: non quod una Hydrargyri libra, gravior sit aquae una: minime; Sed quod unus , verbi causa , Hydrargyri digitus, multo si gravior, multis aquae digitis. Etenim in aqua , di