장음표시 사용
101쪽
Tertiis praegnatio, S: abortus hic saltemillaboriosus& a dolore
atque oris uteri mirabili illa apertione, necnon articulorum suetis disiunctionibus immunis,& liber facitis enim est abortus retento fictu , non expulso) non sunt ccnsenda causa mortis subsecutae; quia morbus fuit febris putrida, acuta, quae febris causas,&causarum occasioncs, seu principia diuersedisiunctaque 4 priegnatione, &abortu habet. Praeterea febris dicitur fuisseetiam a principio sui ortus acuta, dc maligna, seu mali moris; quapropter, quod fuerit i thesis, mortifera liabuit in ilia origine, ex propria narura, non autem ab alia re, ab alieno principio. Etenim ea est conditio, S materies morbi maligni,& iuxta acuti, ut quolibet in subiccto,absque ullo seu sexus, seu aetatis, seu anni temporis, vel alterius conditionis discrimine,ille idem lethai is, & periculo uis ex sui natura sit, de ob
seruetur. Sic enim de morbo acuto loquebatur magnus Hippoc. r. Acurori t.L cuiusdictionem Dei voci Gai. sae et supra. p. aequis' rat, omnesque idem sensisse, auctorcst Suidas. Sunt aurem morbia.cuti, quos lycinomiaratim perifrinxerunt, pleuritis, per neu--υ, lothaingus ausius, o quicunque acti hos consequuntur ν M, quor febres pro sus continuae interfici-; adeo, ut ipsi morbi acuti huius sint conditionis, atque naturae, quorum genere continetur nostra febris, ut ex sese, citra alterius auxilium, periculum i ngcias minentur ; idque praesertim, si una cum acuti cum celeritate iungatur, ut inc
su nostro, - Θ om mahgmtas eiusdem morbi, sic periculo genii. nato. ratum enim vim periculi augeat in aegritudine praegrandi malignitas, seu malus in iis, videre est apud Gal. et arris In loco; praecipue autem illusoriaianus ferri phrenitici, opum apud Hippo cratem ante quartam defunctus est, quo loco, uti palmter planis verbis disertissimus vir Gal. prauitate sit corum noliti corporis insignem,&deperditam aequiparat τωλλη σόω veroque veneno, quodcficcisse consimiliter Cael. Aur. θ .
Aretaeum cap. .l kr. amplissime constat. Itaque cum conditio, & improbus mos morbi, quo mortua mulier, fuerint tales, ut ex sest, sine alterius interuentu, sine alterius auxilio potuerint quouis in corpore parere horrenda symptomata, & mortem citam patienti dare; non est, quod annexa grauiditatis, si ii insculix ab
ortus, effectus, S i boles sui sic an prioris morbi, seu febris,
102쪽
culpentur. Nam consummata haec prauitas, seu corruptio humorum nostri corporis, principiis internis genita eius est naturae , Messicaciae,ut merita habituum discrimina corporis, S matcriae non spectct,p eraeque omnes indifferentcr, moro veri vcneni, intcrficiat, male habeat. Quapropter nostro in casii si morbus filii huiusce pellimae conditionis, atque naturae, frustra, ipso potente, im- miti, ac valido, damnatur is te abortus, at id principium, aliud -
Ultimo&fortius. Dcincta mulier cum prius bene satis haberet, sina, inquam,cllet, sponte, casu, absque alterius caussa Ino bis cae manifestae interueniti, a febre continua, putrida, acuta capta fuit,sic in Testimonio,& enarratione pφaeclarissimi Medici. lui irritae curationi,& medicationi praefuit habcinus: Igitur febris fuit
primum mouens, quo mouente, caetera successive ab eo impulsa mouent, quo conante, cuncta silent, quiescunt, non mouentur, neque mouciat: capropter L bris crit vera caussa , cui tribuenda actio, cui imputanda mors. Nam actio attributa alicui propter ali- pia duo, ne sic est, ut unum corum sit materia, Saliud forma, u. agens; S si duo agentia, ut unumst verum agens, aliud verbinstrumentum : Actio autem iustius attribuitur non quidem ma- . toriae, seu instrumento: sed rinae, seu agenti; siquidem actio nanis fit ratione contrarietatis, contrarietas autem stat ex parte a-. gentium, non materiae. Quocirca febris cum fuerit petii nummouens, seu agens; praegnatio vero,&abortus secundaritimi quid, seu potius materia, vel saltem conditiones , de dispositiones materiae exstiterint, in quam materiam egit febris; propicrca una fcbris, reliquis vicem materiae gerentibus, secundariis mouentibus omissis vel neglectis, culpanda videtur. Huius opinionis videtur fuisse etiam Galenus Qim loco de actionibus nostri corporis laesis, vesilaedendis, de morbis, inquam imminentibus verba fa-r ciens, prudenti iudicio dixit, o ei . :ς est, ex lstipartium imbecillitate, o patieni proia virato non seri morbum citra praesentiam , accessum humoris, tanquam caussae principa- Iis, S agentis. Quapropter com praegnatio, S abortus sint,scu po'tius fuerint imbecillitates quaeda corporis illius d functμvicemq; tinateriae patimiis seorsum iubierint, α retinuerint omni temporc
103쪽
seu magis dispositiones materiae exst terint: non est, quod, omissi, neglectaque febre principali mouente, damnemus procliuitatem corporis praegnantis, & abortientis mulieris concaustam lut tradicam Minualidum ex sese ad agendum principium: Eoque Cis videtur culpanda febris acuta,quod finis ipsius, exitus opportunus non spectatus, selitus est dicere Hippocrates, iudi rium, es tuti enihildeprchensum: Non vise,inquam, crissis, non obseruatus abscessus, citra quae solutio, aut inclinatio vera febris, & morborum haud visetur. Vt propterea Congruum sit rhtioni, rerumquecursui cxistimare unam febrem, suis incommodis, mortem dedisse primum foetui, demum matri. CuIpanda it que illa caussa, quae cumstariun miseriarum principium & origo, quae non mota mouet,haec autem fuit febris,non 'bortus,effectus,&soboles lutita loquar)iaeuissimae, atque indiscrimin. atim,dc promiscuc fictum matrem, licet imparibus incommodis, infestanti perdentis subris.
AETERV M ex altera parte non desunt consimili. ter tum rationes, nedii paris I sed maioris etiam pondcris, atque efficaciae, tum scriptorum a istoritates, quae una mole,mutua conspiratione,cnarratam, & adsertam opinionem abiudicant, reiiciunt: contrariam verb tuentur, & vindicant; nimirum,non si rem priuatim,scd potius praegnationem,& abortum valentes causas veram mortis fuisse
riginem, & occasionem, seu, ut Hippocrates dicere selitus est, φαρψω: Fuit quidem febris, seu morbus, qui enecauit mulierem: sed morbus id egit ob annexas sibi grauiditatem, &abortionem: harum, inquam,auxilio,&viribus opus mulosum perfecit:Ita ut gradus ille sumimus morbi, quo morbus effectus lethalis, Sc desperatus,non aliunde ortum, fomitem& vigore duxerit praeterquam
104쪽
a praedictis praegnatione,2 abortione,efficaciter valetudinem pulsantibus principiis, primisque mouentibus. Prima autem ratio est, quod κυ ας imbecilliatas quaedain, scini aegritudo; vel si sanitas, talis, non, ' Θν; sed ut appellant, non fixa nec plena : Ita foetus
corruptio Graecis dici consueuiti
est plenus M apertus morbus: unde doctissimus Femelius lib. . de hominis procrearum cap.ε. dicebat, grauiditate ad omne genus morbi procliuitatem : propter quod etiam nedum Auic. sed Plato similia ter apud Gal. s. dedecret.H p.ct et ca s. volebat, grauidas tractandas esse priuata victus ratione: Et vitruuitas seb. a. p. p. vltris addebat, mulieres grauidas nunquam praestari sanas, neq; pariter in venalibus integras exhiberi: hinc etiam pallescunt sere semper huiusmodi mulieres grauidae, testimonio eiusdem Hippota cuius eiacntus ratio est,meo iudicio, qudd grauidarum multum a se mutata est
spiritus, & nutricatus oeconomia , multum etiam complexio corporis iam minimum perspirabilis, tu quia excreinenti copia existit. Hinc aegre patitur etiam praegnans hycmis rigore, nimios imbres,
seruores, & intemperantiam omnem coeli: uti pariter no bene sertaquari: m S victus nouitatem; caeterisque caussis etiam tenuissimis,
atque offensionibus subiecta&obnoxia palam degit. Sic identidem ut institutum sequar in abortus potissimum difficilis, laboriosus, NI cum morte ante itum, in ventreq; matris secuta ipsius infantis,seu foetus, qu grandior,cst nedum morbus sui diccbam sed morbus perniciosissimus, a quo si euadat mater, habetur pro miraculo: maxime si comitem habeat talis morbus febrem. Audiendus Hipp. siseris 11. campie et tera rentes a febribus corripiuntur, o fortiter cales unis recosiai manis Mifficulterpariun circum risulo,aut abortu acientespericlitantur. Et P de Superset. & luco de Mor mulcis. addebat idem Hippocrates, in abortu immi nere febres, deliria, de huius census quamplurima, quae periculosiora sunt, ut interpretabatur Aetius ELIMO 1'. quo mulier magis sanguinea existit. Quae si vera sunt, uti vertissima, iure summo quaelibet mors accidens in praegnatione, partu dissicili,seu abortu, his valentibus principiis, de oris: nibu ,non aliae caussae,adscribenda. Imb Hipp. capientissimus tanti fecit semper grauiditatem, & partum; ut passim talia inconi-
105쪽
moda pro caussis aegritudinum grauidas, de enixas infestantium libenter asserat, palamque culpet, aliarum aegritudinalium causarum nulla mentione facta. Nam sicuti ut cxemplo SI paritate rem magis aperiam,& comprobem in morbis gentilibus 5 haereditariis ilic dictis ,quod contagatione quadam ii sumuntur a parentibus , ut scribebat Plautus in C mpsi dum illi ipsi erumpunt iii liberos damnatur dispositio liberorum innata, & corporis isti sanguinis proprietati haerens, non autem error externus : quod ipsa dispositio uniuersim, S cumulatim sumpta ex ic veluti moueat, humorcs prauos generet,iransmit' tat, rccipiat, morbosque haereditarios promat spropter quod Pli tarchus, non ignarus etiam medicinae, imperabat oraculi voce, M recte, ne malitiet innatam similitudinem in tenera aetate germin v rem, S cnaiccntem ullo modo negligamus; quin in semine in he
ba opprimamus pari pacto etiam di ositio illa, quae saepe ac saepius
absque haercilitate; licet interno,sed nouo principio ingens, ac Valida est nostro in rpore, & remedium exposcit, opprimendamq, se exhibet, ε manifestat,in periculis, in discriminibus, in ipsa morbi flamma, funestoque exitu una culpari debet , dimissi, ci rore cxterno, & neglccta caussa procatarctica, seu initiatrice leui ut plurimum, ac minuta. Cum autem nostro in casu praegnatio, abortu in secietatem accepto, fuerit veluti dispositio, seu imbecillitas consimilis; capropter calamitas,& scelus praegnationi antiquae,N abo tui recenti, no vero febri uni imputanda sunt; tantoq; magis, quod diuinus vir maxime a . in AE ae me moriae manda-Hit, ingrauidis ob retentionem, quam diximus, menstruorum, tamen struorum inutilioris partis , utili in alimentum foetus consit pra; ob corporis languorem; & aliis innumeris caussis, varios cohceruari humores vitioses, qui leuem occasionem nacti accendun-tair, de non conicinnendas scbres,aliosque errores, agmine magno valetudinem tum foetus,tum matris, pulsantes, edunt: Cui sentctiae
106쪽
Et stercι- aeriit in matrice eiusa B aca nam ei M. n,tunc quando ques eraturcum raro euoras ruso marias. Iino Aristoteles pariter phi sophorum magnus M. de Geniam . cap σ. δύ' de man. manifestissimis verbis asserit, quod rei facit, caetera ani-inantia, cum uterum ferunt, plurimum temporis corpore valere, mulieres vero magna ex parte aegras degere; idq; propter suppressi sonem menstruorum: Et est iis,quod dixerat ante proscissionis nostrae conditor Hipp. s. Aphoris. nimirum praegnantes fieri statim α- σω δώ, i. Mntra, itidiosas, male affectas. Neque quicquam obstat eiusdem Hippoc. auctoritas tum M'. de Virginibi, tum I.de Morb.mia videlicet mulieres concipientes,S utero gerentes caniores esse aliis,& a multis morbisimmunes: quoniam id verum, no de omni . miri viresbus generatim; sed de redundantibus, humidis,ac de iis, quae co-I
piosiori sanguine refertae sent; squide uniuersus foemineus sexus, teste Philosepho De proxime est...de Gen. an. nedum debilior & frigidior est,& laesio quaedam naturalis,atque detrimentum; sed multo magis tale redditur concomitantia, & adhaesu grauiditatis, propter quam grauiditatem, ut antea dicebamus, non modo foemina Continenter fere caussaria valetudinaria degit, sed maioribus etiam periculis ac discriminibus patet;vnde iure merito etiam partus Iegitimus crisi aequiparari assolet: eb,quia partus cst perturbatio vehemens corporis, & animi; exoneratio quaedam : Vt vere dixerit
Medea apud Euripidem, se malle ter sub clypeo in acie dimicare, tiquam semel parere: In partu enim homo maxime omnium laborat teste Aristot.ita ut partus abiblutio, sectusque expulsio putata fit exoneratio quaedam a metu M periculo, tum dc veluti cuiusdam magni praeter naturam corporis affectus solutio. Quae cuncta cum optime intelligeret etiam gentilitas, solita sua superstitione, mulieri
sectar in partu tres Deos custodes Inic idonem,Pilumnum,& Diuersinum adhibebati; alio; plures inuocabat, ut in tanto discrimine
opem cunctis suis vicib. ferret. Quod si qua valetudo lut ad reliqua pergamus) acquiritur accessu Mope grauiditatis, vel partus, illa fruitur potius extra ipsam grauiditate, α partu trans icto, quam his ratibus: nam quae,vigente grauiditate, M partus temporc nonduuansacto, conspicitur in corpore mulieris sanitas, lubrica est, MYultu benigno cepe tauum quid de infelix celat. Habent itaque oc
107쪽
concipientes ἀφοροι, seu utero v cantes suos morbos: verum id discrimen inter has omnes reperitur, quod concipientes, & utero gercntes, dum aegrotant, dc maxime .Mahair imorbo acuto, grauioribus periculis exponutur, immixtione ipsius δε ιν εο grauiditatis, ut posuimus ante: cum grauiditas semper tristis sit, calamitosa,& periculis obuia; uti ex aduerso vacare utero suis temporibus, S per interualla subsidium quoddam,&firmamentum est valetudinis: Quippe otium a grauiditatis negotio agens natura mu- Iieris,tota una sibi incumbit, omne suum studium ad tutelam sui iapsius conuertit: Hinc nedum muliercs, veruinctiam cuncta animantia insccta habitiora, de speciosora echantur foetis, restibilibus, seu crebro parientibus. Et id est, quod dicebat Avicenna, nimirum, mulieres steriles scrcsemper iuuenes esse, de tardius restibilibus atque stetis senescere. Sed demus etiam, febrem hanc, qua mortem oppetiit nostra mulier,suas caussas habuisse dispares seiunctasque a grauiditate, suumq; ortum aliunde sumpsisse: nihilo, nuntis quod cxitus calamitosus, funestus fiterit; proprie habuitfebris a praegnatione,& cx abortu. Nam morbus acutus alioquin dubius tantummodo, insidiosus atq; anceps, efficitur lethalis, dc pcr-- niciosus cuciatu; nimirum cictaae,5 fomite praegnationis; idque variis de caussis. Primum imaegre citratur talis morbus: quia grauiditas respuit, aut saltem non admittit valentia remedia teste Hipp) purgationcm,& sanguinis missionem quae duo auxilia ce h. --- sentur necessaria curando morbo acuto. Gravidae enim non purgantur, nisi a quarto in se adusque septimum , atq; tunc seorsum, si humor materies morbi turgeat,& effraene moueaturnSanguis Ve- Mai purgare ro non mittitur,nisi prioribus mensibus,& co tempore pariter cum qiuadam formi sine, Silia stantia. Hippocratica enim isthaec sunt, Vnde hiscimias pr. i. t uirere raui in au turger, meta,
mim spurgari sunt quarto mensi, ct et rue Aptimum ni sim, hae
iseriuratus. APhoras. Mul πυ-dusam ne missatoriit, idque nragus Igitur morbus aeuius, ut euadatvere lethalis, ut improbo remediis tractetur, ut fiat tandem incurabilis,peneq; desperatiis habet amisera conditione grauiditatis, quae non modo perib laauget; atqui oportunitatem adhibundi inclaad init. Ad haec
108쪽
Ad haec 'uod discrimina intendio anceps, & incertus redditur victus modus A ta consimili occasone, atque periculo, atque id.
merito unius grauiditatis: nam si exacto de exquisito necnon tenui Victu nutriatur praegnans, ut morbus exposcit, foetus premitur ine' dia,& enecatur, vel fallem promouetur,ut dicebat Hipp.H de Nacfartus, ad exeundum foras ; quod s Medicus indu at, pleniori victu foetui,in nouum incidimus discrimen, grauata nimirum onere cibi enervata iam ob languorcio natura,& Qistracta a pugna,& c coctione materiae morbii cae. Pariter in recta,&optime constituta victus ratione si infans probe nutritur,debilitatur mater,si non nutritur, languesest ipsi utrumq; nocuit. domne tango, A mcisi Ι.f. X.Lrite diccbatCI; rabias esseaegrisu es eas,cum ambus es alipud prohibens et cmitur 'vim cetur, scuti e Praeter quod in consimilibus periculis aestus febris alioquin acutae a leb vexat, Mangit foetum, ut cum in perniciem ducat,& violenter occidat:scctu mortuo,cuncta postea deteriora redduntur. Ea propter summa periculi cumulus dissicultatum prouenit a praegnatione magis, quam a morbo praegnantem occupante. Nam magnitudo,NI L. morbi, seu febri, inscrtae, de commixtae grauiditati, cum vehementer sic una sellicitent fictum s ut pene miraculum sit, uti proxime dicebamus ex Galens mulier praegnans euadat a consimili genere morbi absq; abortu,&morte infantis euenit quod o tigit in re nostra) ut duplici inimico, seu discrimine circumuenta mulier, morbo alioqu:n acuto confit ata; frauitate videlicet prae' terita, dc abooti praesente, cuncta asperante, coacte, ac veluti Violentia quadam succumbat;&propterea praegnatio,abortio,&mors foetus, consensu & velut de compacto, in unam mulielem incurrente eamque improbe, ac variis offensis prementes, & lethaliteid:sponentes, febre inefficaci forsan ad perimendum principio omissa, culpandae, Et hoc est, quod docere nos voluit sagacissimus Averr.2., 3. Vt quanquam de alia re agensmimirum praestantia actionis adscribendam potius esse materiae dispositioni, quam genti caussae. Nam agens,etsi fax actionis, cum nunquam agat Vltra. proprias vires, si quando essectus ingens, seu actio notabilis sequitur, quae stuperet vim, de actum agentis, tribuenda elusinodi actio pol.us dispositioni, apparatui materiae subiicientis,Mim agenti
109쪽
principio. Quam rem perpendens iterum M. 3s. dixit, momen ,
-- i piare natura, cium in vi res debilior, quam in incipio,po in vigore erevior vim, se nonpotivit m Mu . Et inquit, quod hoc eueniat,bum. - - quia actus activorum fiunt in patientc bene disposito, cum namq;
---- caussa morbifica a principio esset bellis, non potia it vinci, M sol non pus fuit, utprius ad naturae actionem suscipiendam disponeretur, de disposta potuit in vigore facilius superari , quamuis tunc non sis natura adcis valida. Etenim materia recte disposita est caussa, ut agens remisctum extendatur,imendatur, opus spectabile edat. Vnde Aristot. quod rei nostrae facit, s. de Or. i. N. 3. adnotabat, uti quid scitu maxime dignum, imbecilla &vitiosa parua causa& exiguo momento immutari,&est,ac si dixisset, proprio marte,non alterius auxilio, aut saltem eo leui moueri: nimiru,ut interpretabatur Auic. b. I. de Vist. iamca spersitae duo tum adesse tamat quem es duplum cis mollisu fictus: videlicet recte dispo situm mouetur,immut Hir adeo debilissima caussa, ut putetur, sicuti dicit idem Avicen. Mut confirmat Haly Abbas, ex mente Galeni, lib. με TINNAec. 1 ILexse,sine caussa, citra alienum subsidium, moueri: Par Se illuci Se-' ne e n. i8. ignumn ex grammagnus. ιρώio incidat. nam ara maxim obda non receperunt: rursus arida, ct corripiscita ocinii a
si efouent 'emiscend . Ita prosecto in medicis rebus, si dis potitio materiae, seu stibiecti valida sit, cum qualibet vel minima caussa talis dispositio materiae deducatur adactum, tunc Medicus, qui arti sensatus, qui exs- irantias mani sestas de in aperturia uatim respicit,neglectis, & missis clandestiniri ac minutis causis a. gentibus, accusat reamque agit materiae conditionem, eique promicit dextra sua. Quod attingens pariter Cal. i. ' Dis. yini. aer'. de alibi reta ea; cebat &ipse, nullam caussam sine patientis ptitudine agere posse: magnanim in generatione aegritudinu partem habere eius,qui passurus est, habilitatem eo oris. Hinc a id bat de Di Eb. ob naturam,constitutionem,& proprietatem totius ibbstantiae quae sine dubio est ipse apparatus corporis,& dispositio, quam sua linguaappellat modo modo μι. interdum a ,-ὶ etiam ex bonis cibis coaceruari, &gen
rari prauos humore , ex malis cibis viceversia,c5moda existente
dioositionς ouandoq; utiles succus; cui destinae libent
110쪽
stbscripsit Auerrhoes, quere ut ante citauimus, dicens&ipse 3. CH. -- co . causas cxtrinsecas insufficietes esse procreandis morbis; quia illae no sitiat necessitiae in omni homine, quasi valeant seorsum , in quibus est apparatus 5 semes, seu incitamcntum morbi Imo Hir nuriis. pocrates summus omnium praeceptor adeo aestimatrii in ι, ut ipse loquit in dupo, Stiovis corporum ad excipiendos, ves contra a cendos morbos,ut variis in locis dixeritassas solas morbos nonnullos accersere, alios vero viceversa arcere S abigere; qitas nulla vis iam sit in ciliciente caussa; seu intrinseca sit,seu forinsecus cadum acce- sedat; quam sua lingua selet nunc 'pare o ἱών Nam ut maleficio MLtia et scietis principii infringitur multotios cotumacia excipiendi; sc contraria ratione vis languens eiusdemcausse agentis excitatur Δ iactur opportunitate, vitio,dispositione excipientis. Et quantum spectat ad auctorityem illam Galen. 6. Hra'. dicam, verum quidem esic,materiam ex sese minime agere posse svera enim caussa est agens principium in nihilominus in actione spe ctabili materiae summa dispositio valde culpari solet, Meo amplius s materies habeat in se,ut in casu nostro,rationem agentis, & principit. Et partis cupathia, seu imbecillitas, si ampla,vel diuturna sit,
humorem prauum,uci aliunde iam genitum,sponte arcessit A in se: silmit,vcl de nouo gcncrat; etiam propriae imbecillitatis,&intem' perici vitio praecipuis partibus communicato. Cum itaque morbus acutus alioquin tantummodo dubius, Acindifferens, ut ad rem nostram reuertamur exacta turmagis, euadit lethalis, S omnino incurabilis, id euenit mera subiecti dispositione quae fit materies,& pabulum,imbecillitate, copia succorum, SI aliis incommodis, ipsius aduenietis, de crescentis morbi: Quod, . in parte, tangens etiam Aurelianus lib. 3, acui. 3. iure adnotabat sor tium hominum faciles esse curationes, debiles siquidem quorumgCnere cotinenturgravida , dc puerpeta oppressionibus magis superantur,atque maior diutoria minime ferinpossunt. Et in doctrina Galeni a. hor. s.dicentis, vires, quanto sunt validiores, tanto magis ferre errores grauiores,& quanto debiliores, tantb aegriussi stinere errata&morbos : Hoc semisu Oribasius eodem Aphora foco/adnotabat, creata in sanas&robustis certo modo esse viam ad aegritudinem, errorem vero & periculum in aegrotantibus esse viam adi