Hugonis Grotii Florum sparsio ad ius Iustinianeum

171쪽

xonicorum x. Est &historia eo pertinens in Excerptis legationum Prisci, ubi de Attila.

IN QVIBUS CAUSIS PIGNUS VEL

hypotheca tacite contrahitur. Lege Abydenorum, qui agricolae ad opus rusticum pecuniam dedissent mutuam, ius taciti pigno ris habebant in agrorum fructibus. .

IBUS MODIS PIGNUS VEL,

hypotheca soluitur. L. Si consensis. iSed viris siue pars pro indiuisio ,pro parte dimidia manesit obligata J Idem supponit lex Creditor, f. post diuisionem. sup. ini potiores.

DE AEDILITIO EDICTO.

Haec sunt iura quae secum facientia ait Horatius

I a. Epist. Ir. .

pam earum qua mobiles J Vt gemmarum, de qua 'rum fraudibus agit Plinius libro xxxv. ut & alibi de Seplasiae fraudibus. 'mancipia mentant, eertiores faciant emtores quid morbi, vitiive cuiques Scholiastes Horath adii. Sat.rir Mentem nisi lilissus exciperet dominus. sumtum est hoc ar-1'mentum a dominis mancipia vendentinus: quorum omnis

172쪽

mitia sibi eunita , tam animi quam corporis de bat aperire emtori, nise postea litigare vellet propter caelatum etilium. fugitivus, errove sit J Solebat maioris cautionis ergo edici: furem non esse ,fugitiuum non esse. L. si ita quis, D. de euictionibus. L. cum in venditione, & L. Lucius, M. vlt. L. euicta re, g. vlt. L. si emtor, L. si ita quis, L. quia dicitur, D. ibidem. L quoties, D. si familia furtum fecisse dicatur. L. exemplo, g. vendito

rem, D. de ach. emti. Varro i. de re rustica. Seneca controuersia III. 2 i. Marculsias formula i32. Is s. Eademque omnia cum ea mancipia venibunt, palam recte

pronuntianto J In Edicto AEdilium Curulium quod recitat Gellius iv. 2. Titulus seruorum singulorum etti scriptus fit, eurato , ita ut intestigi recte possit, quid morbi, litiἱie cuique fit, quis fuitiuM errove sit , noxtae solutus non sit: Sed seruorum qui pileati vendebantur nomine nihil praestari solitum, docet nos idem Gellius VII. 4. Apud Sabinum sic definitum esse J Nempeex Labeone Gellius ibidem. Vitiumque a morbo multum disserre , mi puta si quis balbutii J Balbin'aopus vitis magis quam morbosi Auni Gellius ibidem: contra quam sensit Vlpianus L. idem, s.

vlt. infra. Si nihilominus permaneret in eo vitio, ut circa fana ba

inari soli J Horatius libro II. Sat. 3. ι quis luxuria, tristίυe siversitione,

Aut alio quouis morbosialet.

Postea: Qone malo memem percussas timare deorum

173쪽

L. Sin autem.

Sin autem quis ita stado est, ut tam necessaria pars eor poris ei penitus absit , morbosius est J Eunuchum ignoris. set emtor, redhiberi posse, quasi morbosum Labeo dixit teste Gellio.

L. Idem.

De que quaesitum est, an Fanin esset , reputo eum reLhiberi osset Olim de eo disputatum ex Gellio discimia. Masurio Sabino qui non longe videt, tam sanus est,

quam qui tardius currit. 1 a L. Cui.

Magna enim pars hominum aliquo dente caret J Sumtae verba de Labeone, ut idem nos Gellius docet.

. L. aetatur. Distinguere Trebatium dicit, ut si natura sterilis sit, sana sit; si vitio corporis contra J Nam cum Labeo dixisset quasi minus sanam redhiberi non oportere, adscripsit Trebatius : si ea mulier a principio genitali in sterilitate esset: Vide Gellium. - . L. Ci m eiusdem. im si quis eorum fonte morbo μι , vel vitiosius sit, vel om- in simul, recti,eanturJ Id est,unus si in singulos pretium sit constitutum ; omnes simul si in uniuersos.

174쪽

ΑD IVS IUSTINI AN EUM. Is 9 L. Hi enim non sunt separandi.

Neque canem,ma VII, 7.

terrem J Conuenit cum Baba Kam L. Iustissime. Nam id genus hominum ad lucrum potius vel turpiter fa- . ciendum pronius est J Idem de venalitiariis ait scriptor ad

DI E VICTIONIBUS.

L. Si dupla. Si dupti non promitteretur J Varro de re rustica libron. Si res mancipio non datur , dupla promitti sobi, aut si ita pacti, simpla. Mancipio dare, est dare in iure. est actus legitimus, L. actus legitimi, D. de R. I. Ab iis qui satis

locupletes non essent, nemo mancipio accipere Volebat. Plautus Curculione iv. 2. Sine mancipatione res aut vendebatur periculo emtoris: Plautus Persa iv. 7.auν cauebatur de euictione, quod est, edi,Mως εγμά

--, apud Chrysostomum libro iv de Sacerdotio. Itaque constituit Adrianus Imperator lenones & lanistae ne seruum venderent, esu eausa proposita.

L. Si alienam.

175쪽

Foenus apud Scholiasten Horatijexponitur aucta pecunia sic Hebraei dicunt n)a n & nranu Foenus a φυω. ut a vκ , τόκος. Sic ab eodem φ-, foetus. Nam sonus Graeci si ad Latinum Ce prope accedebat. Solebant usurae Id vis exigi, notante eodem Scholiaste: inde Idua-riura. Non autem omne foenus licitum. Scholiastes ad illud Horatij, Multis occulto cresiit res faenore, illicito inquit. Vide Tacitum Annal. vi. Minimum foenus trientarium sub Seuero & Antonino. De usuris in speciebus vide Hieronymum ad Ezechielem, MZonaram ad 3. canonem Concilij Carthaginensis.

DE NAUTICAE FOENORE.

Mentio eius apud Plutarchum Catone maiore &Lucullo. Dabatur,aut ιαμφοπιροπλου, aut ε*' επιρόπλου. id est, ita ut periculum itus & reditus subiret foenerator, aut alterius tantum.

DE PROBATIONIBV S.

Et incumbit probatio qui dicit , non qui negat J Idem habes in Baba Kamma 111. ii. apud Chrysostomum alte- f. eantra Iudaeos quod lauam Cato & Favorinus distingui volunt apud Gellium xiv. i. Sed posteriori aetati visa est ea distinctio nimis laxum facere iudicis ar

bitrium. Itaque illud Sciruonis magis sequimur qui I dicebat:

176쪽

minem peiera ste scio; sed cum nemo eum accuset, non pos mego simul iudicis'accusi toris osscium fungi.

DE TESTIBUS.

Hebraei iudices de aduena circumciso pronuntiabant saepe ex coniecturis: de Hebraeo nonnisi ex testium dietis. Solebant adtem testes apud eosdem Hebraeos diligentissime examinaria iudicibus per septem quaestiones: qua hebdomade Iubilaei, quo anno, quo mense, quoto die mensis, qua feria hebdomadis dierum,qua hora,quo loco. Ita Misina in titulum de Syne-drio, c. i. Addit Rabbi Iose quaestionem, an testes hominem nossent de quo testimonium perhibebant. Le- .ge Solonis, testes comparere cogebantur, & perhibere testimonium, aut assirmare se absentes filisse, aut rei, de qua agebatur, nihil scire t in contumaces mille dracsimarum statuta poena. Ita in Onomastico Pollux Plato primo de legibus, eos qui veritatem caelant, vult improborum haberi numero. Apud AEgyptios quoque, ut libro primo docet Diodorus, qui praesentes fuissent cum homicidium, aut furtum committeretur, ni reum indicarent, virgis caedebantur, & tridui fame coercebantur. L. In testimoniis. . Qui aduersus fidem mm testationis vacillant i οἰγαπιω- οι - Mis, Herodianus libro ILDonatus ad Eunu.

177쪽

ni HVGONIS GROTII FL. SP.chi v. 4. Ab inconstantia testis praesidium defensionis inquisia λ

tum est. L. Testrum. Ahin eteluti constentiens sentit confirmat rei, de quaritur,fla,mJ Testimonium caecum, in quo multitudinem aut ciuitatem dicimus scire, opponitur manifesto. Habet hoc Donatus. tri ιmomorum cilia recitari solent J Ex scripto testimon am Quintiliano v. 7 consensio signantium. Ci- ci errina v. Recita testimonium Atheniensem. Talibus testimoniis interdum opus, ubi a loco iudici j longius absunt testes. Novella ix. 3 3. At in publicis iudiciis aegre iam olim recipiebantur. Scriptor de causis corruptae eloqueritiae: Testimonia in iudicus publicis non , absintes nee per tabellam dare, sta coram praesentes dicere cogebantur. Carolus Magnus Vi . I 3. Teste non neque,per epistolam testimonium dicant , sed praesentes quam nouerunt m eti-

derunt, non taceant veritatem.

L. Serui. Serui regionsio tunc creάendum est, cum alia probatio ad meritatem non e ili Exceptio ex regula. Seruam hominem causiam orare leges non sinunt,

Neque te limoni, dictio est. Terentius Phormione. L. Testis. Testis idoneus pater filio, aut filius patri non si Con- 'tra patrem filij testimonium olim xecepIum Vide-

178쪽

mus, ut Phylei contra Augiam pro Hercule. meminit Apollodorus libro ii. . L. Nullus. Nullus idoneus testis in re sua intelligiturJ restimonium pro se nec Catoni creditum. Hieronymus aduersus errores Iohannis Hierosolymitani.

L. Ex eo.

Colligitur etiam mulieres te Timoni, in iudicio dicendi, ius habereJ Maxime ubi de partione quaeritur. Notant id Grammatici & Rhetores ad illud in Andria. Dis pol habeo gratias Cum in pariundo aliquot adfuerunt liberae.

L. Curent.

Te Iari molentibus J Testari hic, est animi sui propositum coram testibus exponere. Talis illa testatio Alpheni coram viris bonis compluribus, quam multis verbisCicero recitat proP. Quintio. & illa cuius mentio in lege,Lucius Titius,D .de his qui notantur infamia. L. Vis. Ne patroni in causa, cui patrocinium praestiterunt, testimonium dicani J Cato oratione in Lentulum apud Geu lium v. aduersum clientem nemo dicit. Idem habet Dionysius Halicarnassensis libro ii. . eod in exsicutoribuι negotiorum Obstruandum est JDuabus Latinis vocibus expressit, quod Graeci una voce dicunt, qui non agunt causas, sed agen-

179쪽

tibiis tela subministrant, ut loquitur Quintilianus xii . 3. qui ministros se praebent oratoribus, ut Cicero pro oratore. Sic quaestionem raras .et G- , negotialem vocat idem ille Quintilianus iii. g. Exsequi hic est cuia rare. Sic exsequi alicuius mandata, exsequi negotia, est apud Ciceronem.

DE IURIS ET FACITI IGNORANTIA

Iuris ignorantia minus habet excusationis, quam . facti. Aristoteles de legum conditoribus III. Nicom. 7.M , ἀγνοείω es G mk-Nγλε- ignorant ea quae siunt in legia biu, qua scire oportet , qμae fcitu ardua non sunt , puniunt. Ius enim finitum est,ut infra dicitur. L. in omni. A grauioribus tamen poenis excusantur homines rudiores, si ea quae non iuris gentium, sed iuris ciuilis sunt, ignorent. L. vlt. D. de ritu nuptiarum. Adde quae diximus ira. de iure Belli ac Pacis xl. 4. L. Iuris ignorantia. Iuris ignorantia non prodest acquirere molentibus J Exempla vide. L. nunquam in usucapionibus. L. fur. I .I. D.devsurp. &usucap. L. 2. f. si a pupillo, D. pro emtore.

DE SPONSALIBUS.

Primum sperata dicebatur, deinde paeti, deinde interpositis stipulationibus sponsa, ut Arnobius nos docet libro quarto. de quo stipulandi & spondendi

more vide Gellium iv. . Seruius vero: Hic ordo est: con-

180쪽

ctas nuptias habes apud Symmachum VH. IIO. 3c Ix. o. Spondere autem propriὸ dicitur puellae pater, despondere adolescentis, ut Donatus ad Andriam nos docet: sed iurisconsulti hanc anxietatem non sequuntur. Itaque despondere, & de patre puellae, & de futuro marito usurpant. Est autem spondere a cinνδειν, quia olim vino dis libato fieri solebat: unde dc απινόου , sedera. Exempla desponsionis habes apud Plautum Aulularia x. 4. Curculione v. 2. Trinummo V. 2. oriebatur hinc actio ex sponso, & lis pecunia aestimabatur, quanti inierfuerat. eam uxorem accipi aut dari. Gellius libro IV. .Solebant autem sponsalia a iurisconsultis concipi: Acontius apud Ovidium. , si quid tamen egimus arte, Adstrinxii merbis ingeniosis anior. Dictaris ab eo I ci stonsalia eterbis, Cousultoque J.i iuris amore vafer. Te mihi compositu

L. Sponsalia. Confessu contrahentium funi J Itaque situs aput ei entium: Nonne oportuit praeficise me ante ' nonne prius communicatum oportuit ' Imo potiores esse puellae quam p xentum partes voluit Ouidius sub Α coniij nomine. Nam quod habes'iu humani metia altera pacti, Non eris iccirco par tua causia mea.

Haec mihi te pepigis pater hanc tibi, primus ab illa: Sed propior certe quam puter ipse sibi est. Promisit pater hane: haec re iurauis amanti :Ille homines, haec est istificata deam.