Institutionis dialecticae exercitatio prima autore Ioanne Serrano ..

21쪽

Diulectieae institutilan seles vltima nempe,infra quam sunt tantum in ua .disti. ut homo ) π media,qvα respectu diuersorum est re

nus er species,ut animul. Discretia est commune noDisse. men quod de pluribus praedicatur univoce in quale se officia. cundum e lentia:ut quale quid est homo rationale e D se dicemus. haec genus diuidit, er generi addita specie q. Pro. conficit, or peream eiusdem generis species distingui itur. Proprium est nome commune,quod uni re praepiopi. dicat*r in quale accidentale, er reciproce de i lio cuius origo. est proprium ut ri dere de homine . proprium emuncta principiis siecundum e lentiam, er ideo secundum retri leκ neque secudum rationem non potest separari a re.Tri

proprium animalis,fidere hominis,Petri vero has ope. rsiones exercer talem inclinationem habere,cum am

β*ς' liis quae proprietates indiuiduorum sile dictitur. Acci dens est commune nomen; quod potest praedicari de pluribus univore in quale accidentale non tamen reciproce, imo p prest de eadem re luccessi te affirmari, erduplex vere ut bonit, est albus. homo inon ejt albus meridens acci. quod a principiis individui procedit, ius parabile ph3sice est ut cratii cundor,non tame ogice cmnia enim Q ut ρ ,ccidentia qtiae non butit propria a re separari posJune dican. mente Line donuptione essentit illius . Ex his ominis exς ci bus apparet, superiora praedicari de inferioribus aver lia de aequalibus, vel accidens concretum victi

22쪽

Prinia exercitatio. IIIIbum Re subiecto . U.6 ultima pinedicatio dicitur gos sing

CAP. IIII. DE PRAEDICA,

P Raedicamentum est ordo, generum, et forma , Quid prum, re illa viscuntur sub uno genree dica. supremo, qme secundum sublestionis, Ernae. dicationis seriem sunt dis sita . Cognitio praedici. Gognimentorum HS necessiaria, ad eognoscendus internus retionis rum Naturas, earundemque ordinem,ne illas cum EdriRςςς dentibus confundamus. Praedicamenta esse decem di A quoximus: quorum numerus'a diuerso modo predicadi de iximit

prima substatia us patur,quaesola radioe diuidatur. ζ' Sub Utid est omnium primi quia est aliis nobilius,css t. sit aliorum omniti subiectu, sine quo illa ere nequeat, sit,ita.

Est tamen obseruandum. supra omnia praedicamensa est pii sex VJe nomina,quae trascendentia dici tur: s. A, Nume. unum , aliquid, uerum ex bonum ) qine do qualibet traice. re praedicatur: declarant quide conivnes π uniuersos' essendi re, si modos, i dicanista uero specialis.Subitat . tia dicit res qpse sublillis no est i subiecto imo est x Hira Omnia accidentia subiectu, i diuiditur in primum . A ihi secti

23쪽

II l Dialectier institutionis secundum .Primae substantiae dicuntur, specierum indiuidua'.quia primo accidentia sustinent. Secundae vel rogenera ex species,quae accidentium subiectum esse nominatur ppter primas: ut homo dicitur albus,quia ηψς pQ Petrus,vel Ioannes. Est obseruandum,in recta praedi . . ' linea tantumgenera,species, er indivisis C in latere vero differentius: reuocantur tamen pareamd titta i praedic metvm,in quo ponitur res, ut molinea. m. ad substantiam. Sybstantia ergo diuiditur,in cor substa poream erincorporea: Gub incorporea, Animα sepatis di - rutis,er intelligentiae compraebedutur J Corpus diuiuisio. dutum in siimplex, a concretum, Gub corpore simplici caelestia corporg,quatuor elemeta, ignis nempe, aer, - aqua ex terra .) Corpus copolitum in perfectum, er'. imperstctum. Sub corpore imperfecto meteorolam . eae impraestoes, quales silmi ventus,tonitru,sub QCorpus perfectum inanimatu o inanimatu . Sub corpore anima carere lapides, T mineralia.) CO. . animatum insentitivu,es sensus expers. sub corpo i re animato sensu caret plant herbie, tr frutices. . Corpus animaist fratres in capax, tr timis expers: capax rationis homo est, sub quo indiui ui homines: expers rationis brutum,sub quo brutorum gener spe,ppria. cies, indiuidua continentur. Sub stodia caret conotrario.Non hiscipit magis nec minus. Substaritiae est

maxime proprii illam posse successive recipere costa

24쪽

Prima exercit io. VHa decidentia quorum subiectum esse potest. Quanti et, Quatas est accidens, a quo res quantae dicuntur,aut habe rit S. repartes Diuiditur in continuam, Er discret . ntinua est, cujus partes ad communem terminum coσpulantur er sunt linea, superficies, corpus, locus, s Contitempus . D creta quantitas est, quae habet partes Π μὴ ad terminum communem nun copulatus: T sunt duae γςxς in species, numerus, nempe er oratio. Qv tio ' tus caret contrario . Non subripit magis ex minus. Na xime proprium quantitatis est, secundum eam aequale vel in aequale dici.Reluta sunt rerum comparationes: 'io nomina ergo signi cuntia non res existentes. sed re I llutionem interse, relata uoc raturi. ut pater Non. fgni cui hominem,sed respectu persone generantis ad genita. in hoc ergo praedicamelo duo spectanda sunt, terminus inquam, fundamentum. Fundametum it Fundalud est,aquo relatio oritur.Terminus Et res, ad qVam ni ny ij relatio. Relatu secundum qualitatem magis er mi xς - ν'nus sistipiunt.lat se reciprocatur. er simul sunt na '', tura: quare inii per alterum definitur, quia est cum eo sim l notum.Q13alitus est nomen significans illud αγ tas. 4.cidens, a quo subiectum quale denominatur:ut a calore culidum:eius quatuor sunt species. Prima est habi' i. De tus dispositio. Hubitus est qualitas sensu non perce cies ptibilis ab operandi consuetudine partu, dispones sub Habi ,- icctum ad exercendum corporeus, vellirituales opexui.

rationes

25쪽

z.Spe. inhabitum tendens . Secunda, species esst, naturalis Natu. potentia. uel impotentia . Naturalis potentia est,eon. PQxςΠ. qualitus,corpori,uel animae, tensu rio percepta, mpQ- per quam potentes efficimur ad aliquid agendum.Naturalis impotentia, est congenita corporis, vel mimae qualitas qua reddimur ad agendum impotentes. Ter' hφ' tiis spretes est pugio, uel patibilis qualitas . Pasibilis

Passio qualitas dicitur.quae sensu percipitur, di diu in sub o dio manet. Pulgio uero, quae transit statinitat rubor aQ.Spe. verecundia procedens, uel pallor ex timore . Quartit

species est forma,uel figura: π sunt pristiones partia pictu uni secundum rerii materia a natura vel ab arte'. Qualitati cotrarietas inest: Magis,. minus fulcietur Iub tecta ratioe qualitatu . Maxime proprius qualituus factio secudum eam simile,uel dictimile dici. Actio est nomeffect Lab agente procedens declarans ratioe applica 6.Pasii. tionis illius ad pastum . Panis est nome eunde effectu in passo receptu. Actionii aliae corporis, aliae Animi. Ristio, Actio aliquado est contraria , semper stiridiWi 30 motu es omnis motus in actione conseruatur.Vbi et ET V hi 'nome eorpreis locatione significas alari circunscriptione procedetA ci digeretiae sunt, sursum,d Orsium,s Q '' ante,retro dextrum es sinistrum. Quando est rei no me,uelaffectio ex tepore relicto es Je hodie: cras. Si tus est rei nome procedens a resipectu pania rei ad ho

e . . riparo

26쪽

1' Prima eis citat S. VI iei partes ut stare, sedere,iacere. Habit' est hominis1M io II me ab ornamentis corporeis procedes:ut armatu esse, hi μ' calceatil. Cerid, π distincta praedicum torsi cognitior iit praedixi maxime cofert, quia De nitionib' prae 'S stat gelicra, tar dioerentias, quibus jecierum natura manifesta fiat. Diuisionibus tribuit disterentius,quis bus genera m sspecies diuiduntur . A rgumentati se bus locorum copiam,aῖenere specie..c. M . , a

Yposito ordine simplicium rerum decla. iranda est uia, secudum quam in earum co . gnitionem peruenire pol pinus,ea inqua ratione qua res simplices Iunia Via seu instru ' menta, quibus id efficimus duo sunt ut praedixi De lfinitio inqua, er Divisio, quare utriusque natura erit explicanda. D nitio oratio est de nitum explieoni quae non est futura diminuta, neque redundans. Deo

iiuitio debet de itum eu qua fieri poterit breuit ' : ohi,

te ) s Vopriis vocabulis explicare, quα unigenus, et leges. differemtia r vel ea quae illorum munere, er officio foguntur. Est obseruandum, definitionem non signiae Desii. 'care veru,nes fa)-:curio j tenaciutio situs quide no

nopos, propo

27쪽

Dialecticae institutionis

propositionis homo est animal capax ratiοis, subiectir diuisso est definitum, er attributum est definitio . De illos defini- nil ulla est quid nominis alia quid rei. Definitio quid Sonim nominis est quae obscurum modum significandi decla. rat:ut album est res habens albedinem, er haec potcstho 'la esse rerum-Iunt , ac possunt esse: er eorum qμα, Quid neqπμnt,ncque die possunt. Definitio quid rei est, rei. qμ re cxplica, er declarat hoc definitionis gen' sola es eoru,quae sunt, vel esse poJunt:cujus quatuor suntd εihi fomim.Egenti illis,sive qui dotaliud, vsulis'. ex parti nitibis bus:s ex accidentibus. Edentialis dicitur,quae per prei qua prium genus, er per propriam differentium datur: ertuor cum maxima digerentiarum penuria laboremus, ideo forms, barum definitionum numerus est diminutus : quando

3 Esiqn ergo in definitione secudum essentiam fuerit explica

shigdi Gςρ Wmvrivi homo est animal capax ratiois,homos eudu est mimal ad risum aptum: hoc definitionis genere taestenti tum rerum sipedes cuiusc/mque sint praedicamenti deoam. finiuntur. Causalis dicitur, quα per aliqvam causam, et. Ex uel causas datur Cilusi est,id aquo aliquid aliq uo mo ' in do procedit. Causae uerq sunt quatuor materia efficio Q eus forma, s finis. Materia est rei subiectum. Forma est quae dat esse rei. Esciens est aqva motus incipit. o, eau gracia cuj*ἷ c tera fumi)vt domus est habitaeulum re lateribus, s lenis, ad hominis conservationJ

28쪽

Prima exercitatio. vlle hunum, baee dissinitio datur per materium,ffinem . Ad hoc genus definitimis revocantur illae,quae per effectus dantur ut magnes lapis est ferrum attrames-henes.J Er ab officiis: ut iustitia virtus est suum unicuique reddes. Tertia forma est,quae ex rei partibus, is QMς, a partium enumeratione confatur:ut grammatica est ' 'Ars rectescribendi, interpretandi, pronunciundi, hae '' construendi. Ultimum definitimis quii rei genus est, quod datur per genus,s Accidentia,quae differentiae acci. loco ponunt: ut homo est animal bipes ter haec quatuor definitionum genera, definitio quaeres essentiam declara est dignior.Diuisio est totius Popposita meo diuist. bra distributio:ut animal, vel est eupax rationis Mel expers. Diuisum debet latius patere quocunque mobro. Legmembra inter se sunt futura opposita. Non debet dis

visum alicui renuet iste, nilidisiunctum membrorum diuidentium eidem conueniat, neque e contra. Varia Sianisi sunt diνisiora genera. Primum est enumeratio sigmo cario. Mationa uocabuli:ut cunis latrat,nata vel est in cin uvocalo:quae potius dicetur annumeratio,quam diuisio.Ab mune..terum,est partitio generis in species peroppositus di μ λ gςΠ- strentias:ut animal capax, vel expers rationis. Tertia in i0'cμm totum in sua membra diuidimus, o baee partitis ' ' proprie dicitur:vt bomo in corpus,er animam. Quar Itum est,subiecti in Accidentia . ut scholasticorsi alii iee. Iae studiosii, . alii nebulaneo uel accidentis in accidem si acci. tia

29쪽

i Dialecticae institutionutia. ut alborum aliud dulce, aliud amarum bd - '., potius enumerationes dicentur quam diui1knes . Iuliuitu. ergo duobus injtrumentis quaestio simplex omnis tero eqpli. minutur . Definitione quidem, quid res sit, declaro simpl. mvs.Diuillone vero multitudinem, oe ambigvitutem qu siti. diuidimus er separamus . Si quis ad disputan' merbo dum uel dicedum, rerum I plicium integram . perd' s fetiam cognitionem hebcre d siderat, primum quid fiψημ γes sit, inquirat : deinde quas habeat cavsas . Tertio. qui e sint f partes. Quarto quos habeat affectus: πς ' tandem quae repugnantia j

CAP. VI. Q VID PROPOSI

tio,s de simplici E nunciationsiliis de Categorica propositione pecta i i lis disputatio li

Res diximus rise Dialecticae partes secunda materiam . Prima simpliciti cognitio est:AD

' tera compolitio ac diuilis simplicii mrrertia tantini ratiocinatio ex compositione ex diuisione.Declarauimus primam partem,prαmittera quinque Vorum cognitionem: deinde simplicium ordinem, illa ad decem prima rerum genera revocando:π tandem proposuimus definitionis, divisis iis methodum is qui'

bus simplicia illa exponivntur . His erro ita cohstitu' iis alte.

30쪽

Privia exercitatio . VIII tu altera loricae pars secundum materiam erit explis canda, quae dicitur Enunciatio simplex: construitur quidem ex compositione, er diuisione simplicium. E. Quid nunciatio , siue propositio est oratio indicentis modi, ςRVH ex nomine er verbo composita, verutnsigni cos uel falsum. Partes propcllaonis, ex quibus secundum materiam componitur, sunt nomen o verbum. Nemina P

dicuntur a Dialecticis inter orationis grammaticae Peuupartes ) id quod ab ipsis appellatur nomen,vel partici male

pium recti calvcut homo,amans . Verbum dicitur i, Nomelia,quod es lindicantis modi,ut legit est. Alia nonira, V exbu. verba casus nominum, verborum esse dicuntur: 4 MMer siliae omnes e grvae orationis partes consigni io Qx-xiocantes esse nominantur. Inter oratilaues grammatis S δ''eu solum est oratio indicantis modi Dialecticae cori, derationis. signi cure verum,Hl ita lignificare licui sis , uestin re: ut homo est anniat Signi cure falsum,estsigo uera msicare alio modo, quum est in re: ut homo est Asinus. Signi: Quado ergo propWitio significat rem esse,quae est, ve saltu. ra dicitur: ut bo mo est animul. Quando rem,quae pο Propotest esse, pogibilis: ut Petrus est albus . Quando remqVae non est, sieniscat esse, fulsa: ut Adum est bouem'. Si rem quae non potest esse impossibilis : ut homo ' - trationis expers . Si rem quae necessario est, necessu'ria: ut Deus est . Si rem quae intcrdum est, intcrq r reces. dum non est, contii eris: ut luna delectum patitur. Coti. Diuiditur