Institutionis dialecticae exercitatio prima autore Ioanne Serrano ..

31쪽

Dialecticae institutionis diuisio Diuiditur ensiciatio penes substantiam in simplacent

enun. er compristam: siue in cathegorica, π bγpoteticam. C re- Categorica est una simplex indicativa oratio ex nomigori obstructa:ut Clodius iure est occisus. Η ica oratio, ex duabus categoricis per conium

Patie, ctionem copo sita: ut homo Hahimus, ct homo est ad pho.ea discipliπam idoneus. De calegorica dicem' prim euiegori. in partes proximebunt tres, subiectum inquam, copuSubiee s. er attributum Subiectum illa est pars,de qua attritum. butum dicitur . Attributililla est puri, quae dicitur de Ruri. subiecto. Copula est uerbum attributum subiecto unicQpR suius enuntiationis simplicis, bemo est anima homo est subiectum, animal est attributum, verbum est, RG dicitur copula quam si nullum signum negationis an 'tecedat,affirmatio dicitur,uthomo est allimaLSi vero Nςν- unii uel plura, quae sint in numero impari, negatio no'. minatur: ut nullus homo est anima non nullus bonio Qupli, non est albus. Haec propustionis res deratio pars p PQ te pulae dicitur propositichis qualitus:ob et quide Oputiformierationem. Est itisuper observadum,sub tectum An sit individuum, iue nomen rem significans y singularenimiel res uniuersalaut eomine nomen:qvia si fuerit homen rem indiuidua significans, dicitur ensi J Π αβ- elatio singularis: ut Petrus currit, iste homo sedet . Si. Iubiectum fuerit commune nome sine aliquo signo, irahcςiδ- definita: ut bonio est animus. Si est ligno speciali, spe

32쪽

Prima exercitatio. IIcialae ut quidam homo est albus. Sinia specialiasues, quidam, aliquis. Si vero Iubiectum cum Iulio uniuero Vniuersiaiue distributionis o petur,ppositio uniuersa πὸ pellatur. vi omnis homo est animal. Signa uniuersa sunt omnis, quilibet,vvllvs. Haec propositionis ems Quati. sideratio nominatur quantitas propositionis: subies PpQsi ctum quidem locum materiae sustinet, s qualitas ma

tene aiens esse dicitur. Hi Obseruandum Iub tibi Sub remine rem utriuersam lignificate inferiores, s mdiuvi νηληςyres includi,non tame eodem modo in omnibus propo, sitionibus. Ideo ad ueriture propositionis jeculi'. iiiiiiiiii in desinit . satis est Isingularum aliquam illi s imivera Quid fae duri veram: ut homo currit, quida homo est albus: re qui.

prima est vera uno homine currerit'. alter uno bo ad verimine exiliente albo.Adfulsitatem vera requiritur,om x-temnes singulares falsas dari:ut homo est rationis expers. spςς Ad veritate propositionis universae Oportet omnes singulares propositiones Vbe veras:vt haec est ueris,omnis δε - homo est aptus ad risum, quia tam Petrus, Ioaennes,

quam Antonius. Ad falsitatem autem satis est,si aD rcvni qua singularis fulba detur. Haec quidem esto OmRd M.

nis bomo est albus, quia inter homines aliquis dabio uniuertur niger . Horum omnium ratio esst, quia propositio -- pro uniuersa aequivalet copulatiuae copsittae ex omnibus PQhili

fingularibus. specialis er inde ita disiuncti .Ad veritatem autem copulativae necessaria est Writas ρm sp ut B nium

33쪽

Dialisticae institutionis .vium singularium . Ad veritatem disiunctivae sus est ius iteritur :brisus linenda erunt se ad disputationem propositionis hypoteticae. C A P. VII. DE CATAE GOR Icarum Oppositione Aequipollin i. tiu er reciprocatione.

NAt am categoricae propristionis praesenti in

stituto necrsarium exposuimus: quere declaradi erunt tres modi,quibus una simplex propγ itio coferri potest ulteri, si ex eisdem nominjbus, CrQq uerbis construatur:vt homo est animal, homo non e stanimat: De aliis quidem n HS cvradum,ut bonio UEpouant animal, asinus volat: illa quidem disparatae dicunturcofer. este.) ut ex illarum comparatione veritas earum, erTrib' fallitas cu illationis modo intelligatur.Tres ergo fune modis modi quibus una propositio alteri potest conferri, OPP0xς0- polit ο equipollentia, s conuersio, Ilae reciprocatio. νη- id De quibus sigillatim dicemus:Oppositio est affirmati - ς'*ψ estis,s negationis repugnatia, quae costrvsitvr exucry b bi, non ambiguis, ad ide coparatis, s id secundilidem,eodem modo,eadem ex parte, π topore Speci. eode Tres sui Oppositiois species.Cotrariae siue adueroppo. sae,sub cotrariα AOtradicetes.Cotrarie sunt duae unio Corra. uersae Oppositae:ut ors tanto est amma null' bonio est

Sub co animal . Sub contrariis sunt duae sipeciales oppositae: λ - ut quida bonio est albus quidam homo non esὶ albus. idem

34쪽

tes sunt Oppositae,quarum astera est uniuersa, altera specialis: uel dine singulares re Omnis homo currit,

aliquis homo non currit Petrus currit, Petrus non currit. Aduersae simul false esse poseunt in conligenti ma Qteria folum,uerae nunquam simul. Sub eotruriae in eo ς' rigenti materiasolum simul verae esse possunt, non tu 2 'men ut f4να. Citradicentium altera est futura in Lex c5ra,s altera falla: i nulla quidem materia verae simili traria. ries false,poterunt duri . Subiectu, s attributa maue dub coteria propositionis cum sint, copulaenim potius obotinet vim forme, nili extremi fungatur etia escio:ut C ψ xy clirrit,legi talia quidem verba repula er attriboli ui Ν - ces gerunt). dicetur propclltio tune ex marinia remos 'ta construi, quando subiectum s attributum diuerso I. rvm praedicamentorumsunt: ut homo est quantitare5tinuabitetsspecies diversae vitimae eiusdem praedica

intenti , vel illarum individua: vi homo est a nus, ille η , homo est iste a sinus. Dicetur materia contingenti, i a conb praedicatum fuerit accident, quodpotest vere vidis tinoen

mari, ex negari desubiecto: quia potest in esse illi, πabulla separari prer ubie li eorruptione P sita, erDialectica ut homo est alb Φοmo sedet. Jo erea seidos dicatu lati' putet subiecto, ut utri malest bomo M Gnisteria accidentalica mali De accidit homo, cano si de ei' essentia nes ab illo predat. Diccsta, milv

35쪽

Dialecticae instituti M. de ex materia nuturali costrui, cu praedicatu fuerit destritio genus disterentia, proprium, peries, vel inseparabile accidens subiecti: ut homo est animal capax rotionis ad risum aptum.Cnnus est albus, coruus est ni. ser . Aequipolletia est duarum propositionum quae ex ' 'μ' eisdem terminis coribuuntur aequivalentia.Contra sCoit a. riae aequipollebunt negatione postpositu subiecto : ue omnis homo est albus, nullus homo ol albus:οmriis boCotia moest albus, nullus homo non est albus. Controdicen. dicentes negatione praeposita subiecto: ut omnis hodi

traHK nis homo non currit. Sub contrariae nequeunt nisi additione rerutiois, uel subtractione , er tunc eadem S CQR ppositio remanebi ut homo currit, homo no currit,si v xii ς' p, imae addatur,vel a Iccunda subtrahath Conue is est, duarum propolitionum, qu ex eisdem terminis conflavuntur mutatio praepostera quantum aduerbomdiu structura cum ne si biectu efficitur attributu, eratiγibutum subiectu:ut homo est animal,ergo animal est homo. Couersionis siue reciprocationis forme siletres . Simplex pcruccidcvs. i. pir contrapositionem. 50leκ. Conuersio limplex dicitur,quando remanent eade pspolitionis qualitas, ta quantitas. Hac specie cZveritams reciprocatur universa negatio in universam negastione, ut nul homo est animal,ergo nulla animul estri homo , specialis cirmatio inspecialem Girmatia

36쪽

Pmna exercitatio. XInem ut homo est anima ergo animal est bo uidi. Dicto p accl. tur insuper conuersio per accideris,quando maus ea dem pmpoliti s qualitas, Non tamen qualitas: Meco uersionis forma uniuerta affirmatio . . universa negatio reciprocantur: ut ominis homo est animul, erro

aliquod animal est homo: nullus homo est lapis, ergo aliquis lapis non est homo . Dicitur tandem illa eoum stincto per contra po Pionem, quando qualitate 'iii equantitate manentibus, nomina finita uariItur in noni ina infinita: Nomen finitum dicitur,quod rem sis Nomεgnificut determinatam ut homo: Nome infiniistiuod finitu. rem determinatam non signiscat:ut non homo, igni, in finia sicut quidem rem omne,quae non est homo 'Hachpe tui

cie conuersionis reciprocantur uniuersa affirmatis, specialis negatio:ut homo non currit, ergo non curres

non es' non homo: omnis homo est albus, ergo omne non album est non homo.

uidi in simplicem, . compositam lue in Categoricam, er Hypoteticum.Cum bactenus de Quid Callegorica diffusa habuerimus disputatione de by hVppo potetica erunt aliqua explicanda . Est ergo bvotbe Guς

37쪽

coniunctione coposilia:vt Petrus currit,s Petrus motur . Partes potidimae sunt orationes illa, o conium

pisiciu masdEst tame ob eruandu, propria esse omnis coniunctionis unire nomina,er Orationcsaeum hoc tame dis iunctae proprium est, partia separare, ac diuidere feno Copii. Ius, ,harsi uero copulare . Copula ira ergo est vera si vera. quaelibet eius pars vera sicut homo est animal, er bo.

Falsa. mo est rapa disciplinie alba,cu altera pars est falsa, Poni. . ut Ditio est anima υ volat.Ad possibilitaterequiri ritur possibilitas cuiuslibet partis. π eamde copossis Disiun bilitas. Dil sictio est uera iustera pars sit veru:ut hocti e mo est alb',uel de' est: er fallia, sit utras pari is falsa ut homo est a mus,uel homo volat.Coditionalis est veμς ' rasiliit bona consequentia ut sit bonio est albus,homo est coloratuiner falsa,lisit mala consequetia: ut ii mos uetur homo,currit.Cau Ialis est uera, si sit bona com sequentia, o antecedens ac conlequens ni I pristiones verae,s ita esse ante detis, sit causa ita ee coseqne tiner deficiente horum aliquo est falsa. ΙLee est vera,

quia bonio est, anim ibentit : baec est falsa quia homo est albus

38쪽

Pνlm. exerestatio. XII est albus,mouetur.Rationalis est utra.s sit bona sequentia, er antecedens er consequens vere lint propolitiones: ut Petrus est homo, ergo rit animul) deo sciente horum aliquo olfus , ut homo eli armilacer IO Petrus movetur. C A P. IX. De argumetatione in Universum.

ANυς det 4 cdpita coprehendunt duas nostri istituti partes: prima inquam de simplicia disputatioe quinque capis ibui prioribus coivinatum: altera de copo Pione e diuisione,tribus vltimis. Cum ergo sint haec omnia partes argumetationis, ad qua potissime dubiau partiu cognitione habita in to ti' scientia curabiae de versere. Quia pars haec Dialecticae nobilior iudicatur omnib' aliis adeo i ei' explicatioe buc servabim' methodu.Primo inqua dicemus in P μ η uniuersu de illis omnib', quae ad argumetationis ratio neptinere crediu ur. Deinde vero de argumetationis

poterit breuitate explicare cur binis. Argumetatiora' ἔμtio est,cui' coseques ex antecedete relligiε p illationis ' i μ' motam. Antecedes oratio est,ex qua consequens infertur per illationis nota : ut homo currit, ergo homo movetur: bomo currit est antecedens, ergo, est illationis nota, homo mouetur, est consequens. Notae illatio, partes nu Iutit ergos,quia:conseques semperest ultima pro Ri gy

39쪽

bo vel

mala. Coceo

serua.

Dispo sito. Dialecti eae instituti,nis politio argumentationis: omnes ahae priores fis anfecta squod sit habuerit duas partes prima,appellabitur maior propositio es Iecuda minor: Argumentatio nodicitur verameque falsa:sed bona vel mala. vare cocedere consequentiam, et I admittere debita essὲ consequetu ex antecedete illationem inerare vero consequetiam, solum est non admittere comequentis ex antecedente illationem . Illa argumentatio tantum est bos m. inqua non potest dari antecedes verum conseque

te exi lenterullo: vi homo est animal, ergo homo ben iit Alia est mala,inqua potest dari antecedens verum Onsequente fullo:ut homo est animal,ergo Petrus lodet .Ex vero solum sequitur verum. Ex falbo verum, fullum, equi potest.Ex nere ario solum nece larium. Consequens necessarium ex quolibet antecedente potest seqvi . Quicquid sequitur ad conseques bonae cosequeri. sequitur ad antecedes: Et quod repugnat costqucti,etia antecedeti. Argumetatio est eomine iniciu opponetis erre podetis. Opponetis quatvorsunt peculiaria .Primum est,quiestionem excogitare,cot quam argumenta proponat . Alterum est , excultata quaestione argumenta inuenire: quod erit factumst.

animadvertat extremorum naturam . deinde vero categoriae, Definitio, Divitis,causae,essecta, partes, Opposita . similia argumetorum copiam praestabunt. Tertium est illa disponere,principiumμmmendo a rem tissimis

40쪽

Prima exercitatio. XIII tis imis, comunioribus cmictu οπι probandae ora in figit. dein argumeta in modo,isfigura Iponat,oe solutiοι & mo. nem a respondente datam impuget: uel ad aliam quo PpQ- Ilion m transeat, si illud efficere non ponit dispu tutioni nem imponataei pondens quaestionem pro positam bis proferes: interea tamen animaduertu an effica

simplex sit, uel composita . An propria. uel aliena: Si fuerit simplex, tenetur reddere responsum simplexi sim in 'multiplex, vel ambigva,illa statim distinguat. Et si ii se' illius ignoret sensum,ab opponente interprctatione in xa.q. quirat. Si fuerit a facultare aliena illum,reiiciat, nullsi alie φs ei reddat responsum . Praeterea argumenta propον M od sita contra quaestionis Dbitionem semel primo pree. respo. rat, ea qua proponsitur seriesdeinde ea quae vera sunt, Vςx cum denominatione peculiari concedat: quae fulsu ne ψη 'get:quae ambigua,uel multipheia sis, distinguutiquae

aliena sunt reiciat . Omne postibile positum admitte: re tenetur,li non repugnet positis, vel concestis.lum impossibile admittat unquam, neque aliquid em reiici. rvm, quae repugnat datis vel concestis duinante obliga Possi

tionis tempore . Praeterea animadvertat, an concis, potitu-

dat opponens verum, velfulsum:quiust verum, er ex impQ sueris,autosis optime . si uero D um ex fulps,feri γ' terit . Si autem falsum concludat ex veris determitra' ntis defectus est in forma colligendi. Si ex verisse 'i' e5elu.dum apparentiam fulpum colligat, consideret Dilacia anima.

ex dicetis