장음표시 사용
21쪽
decertatur. Cum de salute agitur,cum q. pro aris,ac s
cis dimicatio est, non illud quaerimus an bellum suscia piamus (id enim vel inuiti cogimur, si salvi esse voltimus sed quibus copijs,quo apparatu,quibus praesidiis
utamur.vbi de imperio certa me est, ibi & suscipias necne bellum,deliberari solet,& ubi susceperis, qua ratio nepotissi inum administres. In suscipiendo bello duo cosideranda suntlvnum, ut utile sit quod suscipitur: alte rum,ut adsit estici edi facultas.utile intelligo,& cum daturin vitatur,& cum accessio certa speratur.vitatur autem damnum,cum paci infidae ac subdolae bellum an te ponitur. ut enim pax, quae nihil habeat insidiarum, semper est expetenda sic,ubi fraude agitur, crebrisque insidiis petimur, bello pacem mutare oportet potius quam per desiliam pati,nos oscitantes opprimi,& quali tabe consumi. quem ad modum nuper Venetis ne ac eideret verendum erat,nis bellum aduersus Turcas sortiter suscepissent. In corporibus curandis prudentiores
medici non dissimili ratione utuntur. Siquid insectum est,parum q. sincerum,id tamdiu tolerant,&quasi dissimulat, quoad illud quiete atque inedia sanari posse cosidunt: ubi vim moibi sensim gliseere animaduertunt,
latium . in dies serpere,ium vero aperto Marte obsistur, venenis .ac potentioribus remedij elabem omnem exapellere, morbique causas radicitus euellere conanturi nec turbare paulum dubitant caducam illam, brevi q. duraturam quietem , ut firmam,ac diuturnam corpori pariant sanitatem. Vitatur item damnum, cum ciues intestina seditione laborantes in hostes ducuntur . in quos iras omnes effundant. nam ut otium discor dias alere consueuit , ita bellum externum ab intestinis malis plerumque eruium animos auertit . itaque prudentius facere videntur, qui, cum hostium ciuitas
in partes diuisa est,parti adhaerent, quam qui vi uera, sos
22쪽
ses bello lacessunt. namque hi disiunctos hostium an iis
mos in concordiam redigunt, illi partis unius auxilio alteram destruunt, mox & alteri non magno negotio imperaturi. Cum accessio quaeritur imper ij , caue i eo- portet,ne quid temere aggrediamur,ne ire, dum aliena quaerimus,de nostris in discrimen veniamus, sed ut boni ratiocinatores utilitatum simus. quo in genere multa peccantur. Sic Numisius Latinorum imperator vana utilitatis specie deceptus hortatur suos, ut Romanos victores nec opinantes adoriantur. suaeq. imprudentiae continuo poenas dedit. In eundem errorem lapsi videntur, qui patrum nostrorum memoria Leonem cimum pontificem maximum impulerunt, ut in bello, quod inter Mediolanenses & Franciscum Gallorum regem in citeriore Gallia gerebatur,expectato eue tu pugnae victorem exercitum adoriretur. atque haec de utilitate dicta sint.Effciendi facultas copijs constat, Si auxilijs,& instrumentis bellicis,& commeatu. Copiae interrestres,l maritimas diuiduntur. maritimae in remiges,& bellatores. terrestres in equitatu, & peditatum. equitatus in velites & catapli ractos. pedites in hasta tos,principes,ac triarios, ut exempli gratia priscis nominibus utar.item peditatus alius insidijs, alius obsidionibus,jaut oppugnationibus urbium , alius campestriabus proeliis aptior, variaeque in singulis differentiae. Igitur ubi de Dello agitur,videdum est, quid habeat respublica militum,aut habere possit,qua virtute, quo gemnere armaturae,iirones an veteran ,alia eius modi.
item quales hostium copiae sint, quo militum genere,
quo numero, qua virtute, quibus rebus aut inferiores nostris,aut superiores censeantur.tu quae nostri, quae
finitimi,quibus cum hostibus da gesserint, quem exitum illa habuerint . nec hostium tantum copias nosse vortet,sed etiam eorum, quos aliquaeo sine nobisho
23쪽
sles suspicari posscimus: potentiores uti concilietura, tenuiores uti eo loco,quo visum fuerit,habeantur. ite eoru copiae similes ne nostris sint, an dissimiles,quado ea quoque re vel superiores in bello, vel in seriores merito iudicamur. atque heic itidem spectanda sunt bella ante gesta & a nostra republica, & ab alijs ciuitatibus, eorumq.exitus obseruandi. plerumq. enim ex similibus similia existere consuerunt. In auxilijs sociorum, praeter haec,quae de nostris copijs diximus, considerare o portet, quantum in eis praesidij sit. nam & illud videndum est,ne nomen magis ad praesidium, quam vires asserant i quod Sidicinis bello Samnitico accidisse testa, tur Liuius ab auxilio Campanorum, & Samnitibu , a praesidio Tarentinorum, & ferme centesmo ante amno quam haec scriberemus, idem Florentinis accidit ab auxilio Gallorum:& praeterea summo studio ac diis ligentia cauendum, ne nostris copijs potentiora soci rum auxilia sint, ne specie hederis nobis imperitent ;quemadmodum Romani olim socijs sub praetextu foederis imperabant: ijdem vero cauebant, ne in exercitu maiores essent sociorum vires, quam legionum: ne vesocij sine Romano duce, exercituque proprijs viribus consilijsque bella gererent. quorum prudentiam si a te oculos habebimus, nunquam temere de bello ac pace deliberabimus. Nec minore cura inspicere oportet, unde instrumeta bellica comparentur,ubi balistae, ubi tormenta quibus hodie utuntur, ubi pilae aeneae, ubi puluis ex nitro &sulfure,aliaq. huiuscemodi cosiciano
tur,aut iam facta conseruentur.item unde stines ac ruis
dentes aliaque instrumenta nauium parari possint, denique omnia quibus classis instruitur. haec multo ante prouidenda sunt,magnaq.diligentia conquirendanum locis opportunis atq. idoneis conseruanda . Nam quid ego de commeatu dicam e quod unum omnium maxi e t me
24쪽
me necessarium dicere possumus, idque imperatoris
omnium, qui umquam fuerunt, facile summi, Dictatoris, inquam,Caesaris exemplo atq. auctoritate. is nullam expeditionem scribere aggreditur, quin his, aut si milibus verbis initio utatur. Re frumentaria comparata. nimirum intelligens,omnia imperatorum cosilia irrita fore,atq. inania, nisi ad victum necessaria suppe tant. Igitur & frumenti quod satis sit parandum est, di loca idonea panificio deligenda . nam ex ijs.quae adessiciendi potestatem pertinere diximus, hoc erat extremum. De bello suscipiendo satis dictum est.de gerendo
vero quamquam,ut ante dixi,deliberatio fere omnis ad imperatorem spectat, non nulla tamen a Senatu, vel ab
ijs, qui consilijs praesunt, ante prouideri possunt. v luti si bellum repellimus, videre oportet, qua iter liostibus pateat, quae castella munienda sint, quae cuique loco praesidia relinquenda, quibus rebus aut iter hostibus impediatur, aut eisdem cibaria, iumentiso eorum pabula adimantur. Si bellum inserimus, itidem vide dum est, quo itinere, quibus auxilijs rem aggrediamur: neque enim leuia aut ludicra petuntur praemia. nec temere contemnendi sunt, qui loca possident prohibendo itineri opportuna: cuiusmodi est Vrbinatium regio: quae natura loci ijs,qui eam possident, maximorum regum amicitias conciliat. Quod si noua quaepiam expeditio suscipienda est, praesertim aduersus longinquam aliquam nationem, circuspectare oportet, quibus quasi gradibus ad eam pertingere valeamus. gradus autem voco finitimos hostium populos, quibus opem serendo
nostris interdum armis aditum aduersus alios patefacimus . Ita maiores in Samnium se per Campanos insinuarunt: per Camertes in Etruriam, per Mamertinos
in Siciliam, per Saguntinos in Hispaniam, per Masini sam in Africaim per Aetolos in Graeciam, per Eumene,
25쪽
& alios in Asiana, per Massilienses & Aeduos in Gallia
penetrarunt. Sed inconsulto agere alicui videri possim, si de consilio disputans extra propositae rei limites ne
scio qua stud ij dulcedine illectus vagari diutius perga.
itaque ad propositum reuertar. Vrbis, atq. agri custodia,tuendorum q. snium ratio fere omnis in eo posita est, ut & loca deligas arce dis hostibus opportuna, & quot, quibusve copiis ea tueri oporteat,intelligas. veluti quo numero peditum , aut equitum, quo genere armaturae. nam & illlud spectare oportet, ut parum idoneis locis relictis, in opportunioribus praesidia disponantur:& praeterea si minor custodia sit,quam ad ca tuenda sit satis,militum numerus augeaturi sin maior quam opus fuerit,minuatur: ne respuDlica suimptu immodico, minusque necessario prema
tur. Quibus autem locis praesidia collocanda sint, veta intelligas, & regionis, & rei bellicae peritum esse opestet. tum praesidijs viri praeficiendi sunt spectata viri te, ac fide. Nec vero de ea nunc custodia loquimur,qua latronum, ac sicariorum scelera prohibentur: nam hoc ad leges attinet: vel ad magistratus potius: cum ab . magistratuum auxilio irritum, atq. inane sit legum imo perium. Sed &magistratuum vana est iurisdictio, nisi eam Princeps ratam habeat. Qui vero Princeps magis ratus auctoritatem infringit, suum imperium labefactat. Nihil est autem tam publicae quieti, ac iustitiae aduersum,quam statuae Principum,id est,propinqui e rum qui praesunt gubernaculo reipublicae. per hos malefici, ac scelesti homines legia poenis eripiuntur. hinc omnia non in agris solum. & siluis, sed in ipsa urbe ca
dibus infesta. itaq. magi liratuum nomina tantum manent , auctoritas periit. Et nos tot iam annos hac infamia laborantes tanto opere nihil agimus. Hoc illud est multorum ab Homero damnatum imperium, in quo G . pellimo
26쪽
pessimo cuique quicquid libet, licet. omnes Principis
munia ad se traheret illi satis esse vitam producere, Scnon tam imperio, quam imperij insignibus uti. quasi praecipua regentis gloria sit, non bene, sed diu regere. At qui Principi dies unus bene,ac sapie ter actus inerti, turpiq.immortalitati est anteponendus. Sed redeamus, unde digressi sumus. Nec inutile fuerit cogitare, quos imperii, rei q. publicae perpetuos holles habeamus: ut
aduersus eorum quamuis repentinos impetus, aut ter restribus, aut maritimis copiis instructi simus . alio autem copiarum genere portus,alio importuosa litora custodiuntur. item alio genere naui una oceano, alio mediterraneo mari utimur. Ac perpetuos hostes Christiani nominis Turcas dicere possumus: qu ibus cum au cratum, ac potius incertum tempus, induciae nobis esse
possura fida pax esse,aut sperari vix potest. Praeterea rebus publicis tyrannica,ac violenta imperia, praesertim si finitima fuerint, semper infida. Quibus autem, ut ii die Philippo Hispaniarum regi, necesse est ob suarum urbium,& regnorum tutelam habere perpetuo classem paratam, ij sibi eximios rei naualis peritia, & opibus Duces adiungere debent, eos . stipendiis, atque honoribus augere: & vel iniquis conditionibus cum Principibus , ac ciuitatibus, quae classe valent, societatem, contrahere: quando quicquid ab illis accedit auxilii, id omne suae impensae decedere, sibi q. in lucro deputandum esse intelligunt: & praeterea in suos hostes plures hostes concitant. Tum si quis diligenter observet, quibus quisque praesidiis in suae ditionis locis hodie utatur, quibus veteres usi sint, quot ad Rheni ripam, quot in Pannonia aliisque propinquis hosti locis legi
hes, aut cohortes habuerint, quo pacto deductis colo,niis parum firmos in officio continuerint: numquam ad
consuliandum de custodiendis finibus imparatus acce- C et det.
27쪽
det. Construendarum etiam arcium, muniendarum . urbium peritum, atq. intelligentem esse oporteti quae
forma, quae crassitudo murorum, atq. aggerum, quae
fossarum latitudo, ac profunditas melior; ubi castella. erigenda sint; inelusa ne aqua fossae tutiores si nia, propterea quod haud ita facile cuniculis subruantur quae huiusmodi fossis ambiunturim absque aqua meliores, quod eae dissicilius cratibus, aut sarcinis in oppugnam
tionibus impleantur: an quae virum q. habent commodum,ut & aquam contineant, &, ubi visum fuerit, claui circumacta nullo negotio siccari possint,quales Fe rariam urbem claudunt. ad haec quae in plano,quae in editioribus locis cliutio adhibenda, quo minus arces iumentor uni ictibus obnoxiae sint, minusue e superi ribus locis opprimi valeant.tum quae latioris, quae contractioris ambitus utilitas quod alter minore militum
numero defenditur, alter & plures capit, &,si muri diruantur,alii interea substitui intus possunt.tametsi cura haec magnam partem ad architectum,& ad praefectum fabrum spectat. AN. haec de urbis, atq. agri custodia dicta sint. In iis, quae ad annonam pertinent, via
dere oportet, quantum frumenti, aliarumq. rerum ad victum necessariarum opus sit hominibus nostrae curae, ac ditioni subiectis, atque ex his quid nostra ferat regio, quid aliunde petendum siti tum qui iis, quae nobis desunt, abundent,qui indigeant ijs quae supersunt.
viro . enim amicos habere expedit: ut ab illis necest ria paremus, his autem superflua vendamus, eaq. via nostros reditus augeamus. Haec sere sunt, quae de hoc
genere dici possunt. nec fortasse ulla facilior deliberatio,si publicum, non priuatum commodum spectes. At ubi posthabita populi utilitate qui remp.administrant, aut monopolia exercent, quod (vtalia exempla praeteream) ab iis, qui regno Neapolitano praeerant, in-
28쪽
terdum fieri vidimus: aut auri cupidi, famae prodigi,
miseroruna ciuium alimenta non exteris tantum, veruetiam Christiani nominis hostibus vendunt,& popularium fame quaesitum lucellum cum mercatoribus partiuntur: ibi illa multitudinis in regentem rabies, hinc dirae in Principem, ac temporum eXsecratio, qua omnia undique perstrepunt,ut iam mirandum non sit, hos
publicae calamitatis auctores e sublimi gradu aliquando ad infima deprimi. nihil enim populi vehementius
iram accendit, ac tenuiorum hopainum, quorum maior est numerus, in potentiores odia concitat, quam annonae caritas ac fames non sterilitate terrae, sed hominum culpa inuecta. De legibus autem,in quibus ciuitatis posita est salus,aut serendis, aut abrogandis d liberans, in primis nosse debet genera, ac disserentias rerum publicarum.Sunt enim leges ad respublicas, norespublicae ad leges accomm andae. tum quae cuique generi conseruando, quae corrumpendo i donea,&Propria eius generis,& contraria: nam respublicae interdum a suis, ac propriis, non solum a contrariis, vi tiantur. veluti status rei publicae popularis, cuius pro prium est libertas, si aut nimium relaxetur, in popula rem licentiam labitur, aut nimium contrahatur,in paucorum potentiam transiti idemq. in ceteris usu venit, praeter quam in optimo reipublicae statu, cuius proprium est virtus, vera q. regendi scientia, quae nimia
esse numquam potest. Ac rerum publicarum genera Plato, & Aristoteles, ut alio loco retulimus huius doctrinae proprio, sex esse numero statuerunt. summam enim in republica auctoritatem,aut virtus est e,aut paucorum,aut multitudinis. ubi unus ad eorum, qui reguntur, utilitatem imperet, id esse regnum et tyrannidem vero, si ad suam unius utilitatem omnia reserat. ubi
pauci praesint e reipublicae utilitate, optimatum renam publicame
29쪽
publicam, ubi omnia suo commodo metiantur, paucorum potentiam appellari. sic,ubi summa potestas sit penes multitudinem, cui salus omnium, atque utilitas in adrninistratione proposita sit, hanc generis nomine, uti suo. ac propio, rempublicam nominari: popularem autem licentiam, si tenuiorum, atq. infimae sortis hominum arbitrio, ac libidine omnia gerantur. Itaq. deleo ibus consultantem & iuris scientia, S ciuili facultate praeditum esse oportet. praecipue vero callere debet eam reipublicae sormam, in qua vel satur, ut, quae leges ei conueniant, intelligat. Sed profecto huius nostrae reipublicae institutis, ac legibus haud facile in terris persectius reperiri, nec fortasse animo fingi mea quidem sententia quicquam potest. vi in alijs humana originem, huius Deum auctorem possis agnoscere. Primum enim eius amplitudinem,at q. imperii latitudine intueri licet, omnes Christiani orbis partes undiqite amplectentem . deinde regum, ac principum, popul rumque omnium consensum sponte parentium, &, ut par est, Dei vicarium, adorantium i eius absolutissimam rerum omnium, atque etiam abluendarum animi sordium potestatem. tum & ad summum, & ad alios gradus unicum ex opinione virtutis aditum. vi illud omittam, quod exemplis innumerabilibus compertum est, ad Pontificatum homines diuinitus p tius, quam hominum suffragijs peruenire. ad haec videmus ditionem hanc nullis insidijs obnoxiam , ab Omni prorsus periculo remotam: modo ne suam ipse auctoritatem- princeps minuat, quod fit , ubi alicui
parti adhaeret, atque a communis omnium parentis officio descedit. Itaque ut in corporibus,quae, uti cetera mortalium. natura fluxa, atque caduca sunt, necesse est aliquando aut partium intemperie, aut extrinsecus morbos gigni; sic & rebus publicis, ac regnis du-
30쪽
plex & ab internis, & ab externis periculum impedeta huic soli nullum extrinsecus periculum immineti sed
siquis eam impugnare nititur, ceteri principes ut parentem defendunt. ab intestinis tantum malis cauenda est, hoc est, ne res ipsius in propinquos principis distrahantur et neve is, qui praesidet, a virtute desciscat, aut in consilium indignos assumat, atq. eius auctoritas ea ratione minuatur. Et quod ad bonorum dissipationem attinet , siquis huic malo lege lata obuiam eundum censeat, cogitare debet, quo pacita simul& reipublicae caueatur,& successoribus integra potestas maneat. quod sane dissicillimum videtur. Verumtamen vi Ro. manus Pontifex, cum omnia possit, succestarem sibi nostris moribus haud quaquam legit: ita videndum est, an eiusmodi cautio excogitari possit, qua salua suco cessorum auctoritate alienationes in pollerum impcdiantur a quod sapienter & Pii Quincti , & aliorum
Pontificum sanctionibus prohibetur. Qtiae vero alienata iam, & distracta sunt, ea mouere omnino huius rei publicae rationibus aduersum . nam cum tuta &praesentia incertis & periculosis anteponenda suntitum nihil minus expedit, quam reuocare in dubium superiorum principum potestaten Dde qua vel in ijs quae alienata sunt, vel in ceteris dubitare est nefas: De ex eo confusio rerum omniti, & perturbatio reipublicae oriatur. Nec male consultum videri possit, si eadem cautio adhibeatur, ut in Senatum legere ne liceat affines, & cognatos intra certum gradum, ne in propinquos amor ossiciat iudicio in patribu, deligendis . eorum autem commodis , ac dignitati alia via consulerem ab . reipublicae detrimento.Quid igitur cuius alioqui virtus excellit, is peiore conditione erit ob cognationem principis 8 Eius ego opera & consilio arduis in rebus uterer,eum q. succelloribus commenda-