Specimen criticum inaugurale in Demosthenis orationem adversus Aristocratem ...

61쪽

sitque ideo aliquantum' Aristo crati favere vidcbatur: quare etiam nullam eum extremae partis, ψόνου δs δίκα; μὴ εἷναι , mentionem secisse Puto, eaque verba tantum ideo transposuisse per vocem δίδωσιν. Bationem autem, quam asseri desselingius ad Pet. p. 6 IJ: u permirum videri sibi. legislatorem vetare, hominem caedis damnatum et Propterea exsulantem caedis reum fieri, propter quam rationem Salmasti lectionum improbat, non ita probandam CSse existimo; nam revera credo et propter naturam ενδείξεoic, quae locum habebat in iis criminibus, quae ου κρίσεωc, αλλὰ τιμωρίασ εδέοντο, et propter Sanctitatem tribunalis, quod antea de eo homicida sententiam tulerat cumque condemnaverat, alteram eiusdem actionis institutionem improbandam fuisse: si enim caedis actio iterum institueretur, illud judicium eaque condemnatio antea de eo pronunciata pro nihilo haheri videbantur. Imo ea sola ratio esset, propter quam Salmasii sententiam Probarem . nisi aliis majoribus supra allatis documentis deterrerer, quibus hoc addo, quod orator legem eodem sensu explicat. - Eam igitur ita ordinatam explicemus.

IJanc legem esse alicujus legis prolixioris partem credit Taylorus, idque indicare videtur illi connectiva Particula δε ab initio; cam itaque subjungere vult legi pag. IS citatae, quarum legum

ita adnexarum hic sensus et tenor est: uΗomicidam exsulantem et abstinentem iis locis, quo uaccedere non licet, si quis occiderit vel quocumque modo causa exstiterit, ut occidatur, contrau intersicientem vel eum, qui internecionis causa exstiterit , actiones caedis sunto , perinde utic si quis interfecerit civem Atheniensem. Verum Si non ahstinuerit, sed redierit, quo nonu oportet, ad judicem deserunto; contra eum Vero, qui detulerit et internecionis causa exstite- si xit, actiones caedis ne sunto.

Petitus p. 6 IJ wess. eam subiungere videtur legi proxime antecedenti; quod si verum eSset, de homicidis imprudentibus explicanda sciret, quod mihi non ita videtur. Neque etiam illa Taylori sententia mihi probata est. Quamquam enim in interpretatione Latina sensus optime Procedit, hoc non ita sese habere mihi videtur in Graeca structura. Paullo post Taylorus sibi

ipse obloquitur legem ita interpretans: κατὰ των ἐνδεικνυντων φόνου δίκασ Pἰναι πλην των ενδεικνυντων

του; φεύγοντα; . Si enim haec lex pars est legis a Tas oro allatae, nulla ratio habenda est varii falsae ενδείξεωc supplicii, sed tantum id spectatur, quod in priore legis Particula *όνoυ δίκαι conceduntur, in altera abnegantur. Potius statuerem, hanc legem sequi alias leges, quae hic non citantur, in quibus agebatur de iis, qui actioni de caede obnoxii erant, a quibus ii excludebantur, qui homicidam damnatum quique eo redierat, quo non licebat, detulerant, eaque delatione Proprie auctos es ejus caedis exStiterant. IIo et enim revera sese ita habere sequitur ex ενδείξεωσ natura, quam br(Viter explicare seu potius de qua repetere, quae alii iam dixerunt, haud alienum erit. 'Tνδειξι c. Ilaec vox ipsa indicat, agi de crimine, de quo constabat quodque ideo non amplius demonstrandum et probandum erat actori et tantum ei erat indicandum, Tevera eum, quem ενεδείκνυε, esse ejus criminis antea coiademnatum eundemque, qui exsilio voluntario supplicium evitaverate hac in re enim videntur a se invicem disserre haec lex et secunda, in qua concuditur interficere et ἀπάφειν homicidam, quod in hac lege de iis agitur, qui ante aut post condemnationem se eAsilio Voluntario suhstraxerant supplicio, Secunda autem illa ad eos homicidas reserenda imprimis videtur, qui post condemnationem, aut omnino Post

62쪽

patratam caedem patrium intersecti solum nondum verterant. In caeterorum ἐνδείξεσι criminum, c. atrariorum etc., actori accusatio Sua Scripto consignata magistratibus , ad quos pertinebat illud ἐνδείξεωc genus, tradenda erat, primum utilii scirent, qua de re indicaret, tum ut secundum illud scriptum interrogari posset reus, tum denique ut certissimum exStaret monumentum, quinam actor suisset, si judicaretur hic falso aliquem detulisse, aut si post delati supplicium appareret, insontem damnatum fuisse. Si hoc ulterius eveniret, delator ille tum 1 ooo

Drachmarum Poenam solvere debehat et ατιμoc erat κατὰ προστάξεισ; tum etiam nonnumquam Caedis actio in illum institui poterat, quum nimirum ipse Per ενδειξιν ullum interficere conatus suisset et doυλείσεωc crimini obnoxius esse videretur ; aut etiam quod revera aliquem Per ενδειξιν intersiciendum curaverat, quum neque judices brevi illo tempore, intra quod haec actionis sorma siniebatur, omnia testimonia, neque reus defensionis suae argamenta colligere potuissent, et judices, honae actoris fidei confisi, insontem condemnassem. Noc autem etiam in delatione hac lege memorata sieri poterat, ut nimirum quis salso delatus insons morte assiceretur. Nunc igitur quaestio oritur: si hoc post delati Condemnationem et mortem detegeretur, essetne tunc iste delator, sicuti caeterorum criminum delatores, caedis actioni obnoxius 2 Ηociauctoritate hujus legis negare Possumus, et praecipuas causas, cur hoc ita a legislatore statutum sue-Tit, Enumerare conabimur. IIarum primam esse putamus, ut Propter talia crimina exsulantes quam maxime a Sua terra deterreret. IIujus ejusdem consilii vestigium invenimus in IIeli astarum

jurisiurandi hac particula: oossa ro p σείγοντα; κατάξω, ουδέ ων θάνατo; κατέγνωσται. Item in Senatorum jurerando post rempuhlicam a Thrasybulo liberatam , ου δέξομαι ενδειξιν ουδε ἀπαγωγην ενεκα et,ν πeότεeoae rerεν μένων, πλν τῶν φευγόντων. Ηic autem hujus legis et caeterorum , quae memoravimus, inStitutorum animus primo adspectu nimis severus esse videri possit, cum aliquem deferre licere statuant et insuper, etiamsi falsa inveniatur ista delatio, tamen delatorem caedis Postulari vetet: sed si reputamus primum, jure ita Statuere legislatorem, tum exsulem haec antea SciviSSe, quam in patriam rediret, atque igitur eam severitatem evitare Potuisse, tum nobis concedendum erit, praecipue propter sinem legislatori propositum, qui sinis hoc casu erat, erat saltem in opinione hominum tunc temporis, bonum, salus, religio totius civitatis intacta, legem non ita improbandam esse. Eadem illa severitas etiam minor nobis videbitur, si perpenderimus id, cui alteram hujus legis saucitae causam inesse puto, non ita facile salii potuisse istius ἐνδείξεωc judices, utque igitur haud facile insontem potuisse condemnari et nam aut eodem anno

Statuendum est detulisse aliquem exsulem, ut serebat, in patriam reversum, aut Sequenti tempore. Si eodem anno deserret, IX archontes in ea ενδείξει judicabant, quorum unuS antea iiDμων δικα - et qLoo fuerat (1). Dimirum Bασιλεύσ, cui talem caussam adhuc recentem in memoria VerSatam

fuisse verosimile est, quum tot ceremoniis investigata et dijudicata esset. Si sequenti tempore, qui tum archontes erant, adiisse puto archontem, qui ei iudicio praefuerat, si adhuc viveret, aut evolvisse actorum publicorum tabulas, quas certo exstitisse pato quaeque tam illustris causae accuratam descriptionem tum quod ad res, tum quod ad personas continebant: quo utroque perscrutandi modo non multum temporis terebatur.(13 IIaec enim in re tam incerta verosimillima videtur Platueri sententia, quam Iubens amplexus sum.

63쪽

Denique legislator approbavisse videtur iram, quam in homicidam alebant intersecti propinqui, quam etiam causam fuisse puto, cur hanc legem ita tulerit. Iudicavisse enim videtur, primum dolorem istum propinquorum, qui iusto homicidae supplicio lenitus non erat, quod hic exsilio id evitaverat, facile salii posse in eius personar tum etiam fore, ut judices, quos,

ut ostendimus, sallere non ita facile erat, ipsi omnem negligentiae Culpam non plane a se removere possent, si insons damnaretiar, et ut iidem, Si in salsum delatorem, ob eamque causam alicujus caedis auctorem, caedis actio institueretur, ήγεμόνεσ essent judicii de eo, quocumeundem insontem sua negligentia intersiciendum curaverant, quod abSurdum suturum esse sensisse videtur legislator. IIac igitur ratione videmus commodissime hanc legem explicari posse, neque ulla opus esse mutatione et quare etiam in sententiam a Schom . et Meiero de lite Attica P. oos propositam, qui nimirum Pro ενδεικνυντων dant εν κτιννυ ν των , concedere nequeo, imprimis etiam ob hane causam, ne alios enumerem, quod cum interpretatione, quam huius legis praebet ipse orator, nullo modo ista mutatio conVeniat. . . Caeterum puto, salsum delatorem eidem supplicio fuisse obnoxium ac caeteros omnes publicarum actionum delatores, quoil ad poenam Iooo Drachmarum et ciτιμίαν κατὰ προστάξει; attinet. Fortasse etiam aliae publicae actiones in illum institui Potuerunt, v. c. συκoφαντίασ, βρεωσ etc., tu qua opinione me confirmat ipsa haec lex, nominatim φόνoυ δίκαζ cxcipiens, quasi tacito Subaudiri velit, v at alia actio ici illum instituatur UCausam , cur hanc legem attulerit orator, supra jam tradidimus , atque igitur transire nos Posse putamus ad sequentem legem. IIactenus adscripsit orator eas leges, quibus continebantur actiones quasi et formulae, quare et quomodo quis eaedis postulari posset, aut saltem quomodo ob caedem quocumque modo Commissam ius dicere cogi posset e duabus autem seqq. legibus agitur de conditionibus, ob quas alteri alterum interficere liceat, atque igitur ob quasnam caedes aliquem in jus rapere aut Vocare prohibitum sit et u In Themide enim Attica, (ut Taylorus ad legetu antecedentem annotaVit, quem

exscribere Iubet) u ubi legislator, quid cuivis liceret et patere voluit, id potissimum sancivit hacu ratione, Primum Permittendo, deinde omni excluso aditu ad litem ineundam ei, quiu contra venire vellet.

Transeamus igitur ad prioris legis interpretationem.

Iloc modo interpuncta atque his verbis legitur in edit. Tauchnitχ. At, ut in plerisque obtinet, neque hic consentiunt viri eruditi et horum igitur opiniones et conjecturas secundum nostrum Pro POSitum enumeremus, tum quae nobis optima videtur, sententium eligamus. Magid

64쪽

autem versantur istae controVersiae Circa verborum Sensum, quam circa ipsa verba et de his enim

plerique consentiunt, Exceptis Mar lando et Seagero, quorum ille Pro καθελών legere vult o(vἐθέλων, et quidem Ilomerici versus exomplor

Mihi autem satis id indicatum esse videtur voce crκων . de hac conjectura paullo post disserendi occasionem habebimus et hic autem, Seagerus, Pro iν ό ῶ conjecit έν oχλω, in turba; etiam de hae conjectura post dicemus. Denique Codex unus Coistinianus Praul, et i 'ν . atque igitur inter 'αλλακην et ea quae Sequuntur distinguit: quid pro vero habendum sit, videbimus, ubi do singulorum hujus legis capitum sensa agemus, ad quod nunc transeo. Primum igitur lex agit de eo, qui ἀποκτείνp τινὰ εν ἀθλoι; άκων. Erant Athenis et in Graecia, ut notum est, varii ludi in honorem alicujus Dei Deaeve instituti, in iisque varia inibantur certamina, inter alia rivmη, pugilatus, et , lueta. Qui in ca descendere volebant, se diu antea

exercebant et corpora ad plagas durabant, quum nescirent, quam sortem et exercitatum άνταrωνίστ ν adepturi essent, et Caestu ad pugilandum uterentur, Cui inerat maSSa Plumbea vel serrea, ad cujus ictus magna vi plerumque illatos, sustentandos magna corporis durities requirebatur, ad evitandos autem haud parva alacritas. Poterat autem sieri, ut talis ictus adversario mortem asserret, sive hic minus ad tale certamen instructus et exercitatus esset, Sive quacumque de causaeum evitare et aVertcre non Potuisset.

Si hoc eveniret, quid tum de altero agebatur, qui proprie homicida exstiterat Z utrum tamquam homicida in jus rapi aut vocari poterat ab occisi propinquis et omnibus locis, quibus huic

abstinendum suisse vidimus, ut tutus esse vellet, ei abstinendum erat, an noni Posterius hujus legis auctoritate Probare Possumus. Si enim, ut ait Demosthenes, etὶσ εν ἀθλoι; ἀποκτείνri τινὰ, etouetoν ωρισεν ουκ ἀδικεῖν, Simul CauSam addens hancce et quod ό ταύτα εξαρχῆσ διελών ου τὰ συμβάνεσκέψατο, αλλὰ τὴν τoύ δεδρακότοσ διάνοιαν , quae διάνοι, in certaminibus unicuique erat ζῶντα νικῆσαι, ooκ ἀποκτεῖναι. Neque justas legislator existimavit occisi propinquorum querimonias, neque occisi ipsius circumerrantes manes metuit, quod αυτ ν του πάθουσ cirrιο; EXStiterat, quum ἀσθενέσ- et eo; ων τον υπὲρ τῆσ νίκqσ πόνον ενεγκείν non potuisset. - Etiam Plato lib. I x de legg. p. a 6Sod. Lips. tales homicidas καθαρουσ εἰναι dicit κατὰ τον εκ Λελφῶν κομισθέντα νόμoν. Et insuperaddit: εν ἀθλοι; ἀνοσίοισ et Q τε παραχρῆμα εἷτε καὶ ιν υστέροισ χρόνοισ , i. e. Sive dum cum eo

dimicabat, aut aliquantum temporis Post ex Plagis earumque essectibus moreretur. Quamvis autem ex hisce appareat , nullam lege contra talem homicidam concedi actionem neque ullam τιμωρίαν tu cum suisse Statutam, tamen non plane vero dissimile videtur, si statuamus, eum, qui tali fortuna usus suisset, ob decoris formam vel sorte etiam ob anxiam religionis observationem aliquantum temporis abstinuisse iis locis, in quibus occisi manes circumerrare credebantur, quo voluntario exsilio Simul affictos Propinquorum animos sedaret ac placaret. Supra dixi, non licuisse illum in ius vocare aut rapere et attamen vox άκων in lege obvia in dicare videtur, quamdam de ejus διανοία habitam fuisse διαδικασίαν, quam propter exemplorum penuriam accuratius describere aut definire non possumus.

65쪽

Secundum legis caput nobis esse videtur: ἰαν τι; ἀποκτείνη ἐν όδῶ καθελών ψ εν πολέμω ἀrtio suo. in quo voces καθελών et drνοήσασ et ad εν όδῶ et ad 5ν noλεμω, Reisi ii et Schaeseri exemplo , pertinere puto, neque igitur illas distinctiones post καθελών et noλέμω positas Probo,

easque propter hanc caus im omittendas esse crodo.

Imprimis vero de priori hujus capitis membro dissenserunt viri docti. Wolfius ista tἐν oδώ interpretatus est in itineres: cui non desuere resutatores, Taylorus nimirum, Marulandus, alii, quorum uterque explicat εν λόγω, quod tali sensu etiam Ilomerus hac voce usus est in Iliad. A v. ISI.

Ad quem versum Eustathius etiam hunc Demosthenis locum assert, ubi eodem sensu ἐν ιδῶ, pro ἐν λόχω nimirum, occurrere dicit. Vertunt igitur illi viri in insιdiis , quod Schaeserus probata At Reiskius eam vocum . ν όδῶ explicationem pro nugis Grammaticorum habet ac nimis quaesitam et contortam vocat. Hic autem explicat ut Colsius, ira via Publicα , et hunc sensum ei interpretationi adjungit, quod nimirum sieri posset, ut media in via publica sive in urbe sive rure oriretur inter duos contentio et inde pugna caedesque, SiVe ea via ampla et lata esset sive callis angustus, sive aliis de causis, sive de ipso eo , quod alter ab altero ut sibi decederet postularet de via, alter nollet. Et ad firmandam hanc suam sententiam Oedipi Laiique

exemplum assert. Caeterum duo priores mirantur, Demosthenem has voces non interpretatum fuisse. Reis ius autem putat, Demosthenem eas certo explicaturum suisse, si talis vis insolent Oior vocabulo e .c inesset, nunc autem ea interpretatione opus non esse, Cum Planissima esset. Schaeserus denique illam vocis e do vim non insolentem suisse putat, sed unicuique Atheniensium extiomero notam; neque igitur miratur, DemoSchenem eam interpretationem omisisse. Supra jam memoravi Mar landi Seugerique conjecturaS. Ecce omnes virorum doctorum sententias, quarum verosimillima mihi videtur eorum, qui Zν ό Ain insidiis interpretantur. De hello enim statuens legislator, utrumque casum, quo caedes involuntaria perpetrari possit, enumerat, nimirum in insidiis et in ipsa dimicatione pugnae , cum ex hisce totum bellum constet et ab antiquis, Homero aliisquo ita distinctum sit. Non autem ita facile intelligo, quomodo quis per inscitiam aliquem in dimicatione, aperto marte intorficere possit, cum certo quaedam insignia uterque exercitus et hostilis et amicus gestarent, quibus a se invicem distingui possent: neque aliter hoc explicari posse puto, quam quod iste ἀποκτεί,ασPugnandi ardore abreptus τόν φίλιον α τῶ ἐχθρῶ discernere non potuerat, et eum propter talem musam merito excusatum arbitror. Etiam Demosthenes hoc statutum iustum pulchrumque vocat hane ob caussam, quod si εγώ τινα τῶν εναντίων οὶ θεὶσ εiναι διέφθειρα, ου δίκην έπέχειν, αλλὰ σνrrνώμqσ τυχεῖν δικαιόσ εἰμι. Quia autem hanc eXplicationEm, neque aliam video, paullo contortam EsSe arbitror et quaesitam, saepe cogitavi, num ista duo caPita non in unum conjungi

POSsent omissione vocis i ante ἐν πολεμω , ut sensus hic sit et usi quis aliquem militem amicum ubelli tempore, dum in insidiis contra hostes structis versatur, occidit, neque scire potuito Eum ami Cum eSse , καθαρόσ εστω. ' Tum etiam quod Taylorum, Mar landum , Reiskium torquet, quod nimirum orator vocem edoc non explicat, sublatum est, nam legislator eam jam

66쪽

in ipsa lege interpretatur. Attamen negare nolo, structuram periodi mihi tum non ita placere, quamquam Simul non video, quomodo aliter, si hoc dicere voluisset legislator, construenda ei suisset: imo tum illae voces καθελών et ἀγνοήσασ, quarum priorem Martilandus, ut ostendimus, sine caussa in o κ ἐθέλων mutare vult, optime inserviunt ad istud caput connectendum. Judicent igitur viri eruditi. In causis autem, cur Reiskius in inficiis vertere noluerit, etiam haec est: quod tum et u Latro-u Des, insidiis qui Praetereuntes excipiunt, ab hac lege absolventur. IIano viri docti rationem nihili ducendam esse sponte apparet: non enim statuit legislator eos, qui aliquem ex insidiis interficiunt, esse impunes, sed eos, qui aliquem in insidiis degentem et Propter eam causam non unicuique conspicuum, occidunt. Recte autem Mari landum et Ta lorum Wolfii sententiam, quam postea suam secit Reis ius, improbasse puto. Nam revera si ita statuisset legislator, sicarii et grassatores, qui aliquem in via prostraverant et occiderant, non exsulabunt, sed tuti in Patria manebunt. Explicationem enim Reis ii de via lata cet. Dimis quaesitam et pro legis forma, qua semper, quam accuratissime fieri poteSt , omnia definiuntur , nimis 3 agam et latam esse puto, nimiumque, si hoc signi sical εν οδῶ, judicum arbitrio esse relictum, quam ut simul adderet r

Quod Seagerus εν όδῶ in ἐυ oχλω, tu turba, mutare vult, etiam nimis latae et vagae arbitror

esse significationis, quam ut in lege certi quid de tali re sanciri posset, imprimis autem de

homicidio in turba commiSSo. Sequitur in lege: η επὶ δάμαρτι, η ε μqrs, v επ' αδελφῆ, ὴ επὶ θυγατρὶ ὴ επὶ παλλακῆ, ῆν ἀν εri ελθυθέροι; 'αισὶν ἀ p. Iu EXPlicando hoe Capite hanc viam Sc quemur, ut Primum videamus et ex aliis locis illustremus, quid adversus adulteros et quibusnam concessum sit. II. Quare id concessum fuerit. III. Tum denique utrum Semper eo jure usi suerint oῖ υβριζόμενοι, an alio etiam modo poenas ab adultera Sumserint. Ut primae quaestioni recte respondeam , Primum exponam necesse est, quinam moechi habitisuerint, deinde qua poena, quando et a quibusnam lex tales assici concesserit, tuin denique qainam moechi hac lege indicari videantur. Themidein Atticam inter moechos distinxisse e variis locis confici poteste eam autem duplex istorum genus statuisse patet imprimis ex loco LySiae in Apologia /ρατοσθένουσ φόνου - ooτωσ

ἐποί σε τὴν ζqμίαν. Eosdem μοιχού; indicare videtur Xenophon in Ilierone Cap. III S S et c. Ili igitur moechi habiti sunt, qui aut vi aut persuasione et illecebris alterius uxoris, aut etiam talis Personae, cujus κίριο; erat aliquis, pudicitiam expugnabant: non autem ii, qui ἐν alicujus εταίρα

vel quacumque communi omnibus muliere deprehendebantur, nam , ut Dem. in orat. contr. Neaeram dicit p. 1 pu : Nόμo; oυκ ἐῶ επὶ ταύται; μοιχόν λαβεῖν, οπόσαψ ἀν εα ερrαστ ρίω καθωνται, η εν

τῆ ἀγορα πωλoυσί τι etc. Videamus nunc, qua poena tales assici potuerint.

67쪽

si variis Lysiae locis ex oratione saepius laudata (quaeque tacit, ut iacturam ejus orationis in Auto cratem l oιχείασ, etiam magis doleamus) Patet , τούσ πείθοντασ μοιχοί; morte Plecti potuisse idque impune, etoo; βιαζομένotic autem (t διπλῆν τὴν βλάβρν όφείλεινr 'et ex locis supra allatis facile jam con sici potuit, unde haec poenarum diversitas orta sit, quod nimirum d πείθων uxoris

amicitia, quae summum hominibus bonum jure censetur, maritum privabat, o βιαζόμενοc autem efficiebat, ut uxor illam etiam magis propter vim Sibi illatam odisset. Si autem alius atque ipse maritus ab uxore amatur, iste ut domus et familia sibi pareat et serviat essicit atque insuper prohibet, quominus legitima certaque Proles exSistat, quum non constet, cujus nam sit, του μοιχos an Toυ ανδροσ . quae tanta judicavIt legislator esse flagitia, ut morte ea puniri concesserit. Attamen quoniam de vita hominis agebatur, simul idem legislator voluit, ut certo de eo constaret, eum μoιχόν esse , ideoque Statuit, ut liceret istum interficere επὶ δάμαρτι vel επὶ μητρὶ cet. , id est ceθρα εν ἀρθροισ εχoγris Vel εν εργω , in facinore et quod si locum non habebat et tamen quis adulterum aliquem esse credebat, sanxit, ut per reαφὴν μοιχείασ, Si πείθων alicujus Pudicitiam ex- Pugnasset, Per βιαίωγ autem vel Hβρεωσ reαφήν , si βιαζόμενoc idem Perpetrasse videretur aliquis, jus suum Persequeretur talis Personae κύριoc: ut si judicibus, qui hoc casu accuratius et magis anxie quaeque investigaro Poterant, facinus patrasse videretur, eadem Poena Plecteretur adulter, qua, si εν ερrω deprehensus suisset, a τῶ κυρίω assici potuisset: hoc enim sequi mihi videtur

θερα; επεχείρ σε καὶ ελήφθq μοιχόβ καὶ τoίτου θάνατοσ ὴ ζ μία εστί, et ex pag. si: ούτωσ, o ἀνδρε ,εκεῖνοσ TοέTων ετυχεν, ώνπερ καὶ νόμοι κελεύουσι τούσ τὰ τοιαυτα ηράττονταc, quo loco loquitur de justo supplicio, morte scilicet, qua Eratosthenes judicum suffragiis assectus erat. Licebat igituretc κυρίω τoρ αἰσχυνομένου, εν ἔρrω interficere adulterum, τον 'είθοντα nimirum, non autem etον βιαζόμενον.

Ex hisce tamen quaedam oriuntur quaestiones, quas omnes doctioribus enucleandas relinquo ;in er alias et quomodo d κίριοσ τον βιαζόμενον α τῶ πείθοντι discernere potuerit Z Quid cum eo ageretur, si etὰν βιαζόμενoν primo irae impetu intexffecisset i Utrum tantum τῶ κυρίω licuerit poenas ab adultero sumere, an etiam alii cuicumque forte obvio 2Ηoc tantum adhuc monere volo, τόν κύριον et intersiciendi et accusandi jus amisisse, si ipse adulterii causam Praebuisset. Ad sinem hujus primae quaestionis paucis videamus de significatione vocum επὶ παλλακῆ, ὴν ἀνεπ' ελευθεροι; παισὶν εχp. Varie enim Ea Verba a Tayloro et a Reis io explicata sunt. Ille nimirum interpretatur de concubina, quam quis liberis ingenuis sus cipiendis et quasi uxorem domi habet: hic autem de muliere, quam quis domi suae habet επὶ παίδων ελευθέρων θεραπεία και παιδεία. Tayloro assentitur Schaeserus. Rursus alii ante cν ἐπ' ελευθεροι; addunt L atque igitur inter duas istas personas distinguunt. Ego ad Taylori et Schaeseri sententiam accedo, tum propterea, quod non credo 1ταίραν et παλλακὴν easdem esse, Propter quam causam Reiskius eam Taylori interpretationem rejecit; tum(i3 Quamquam Plato in libro de leg. xx p. 2 6 etiam hos morte plecti posse statuit.

68쪽

quod tales concubinae inveniuntur apud Allieni unses ; tum denique quod proles e tali concubina

suscepta auque Certa debebat esse, ut legitima haberi posset, ac proles ex uxore legitima, quod si eri non poterat, si adulterium cum illa permissum esset. Si cum Reiskio explicas, nullam tantam causam invenies, ob quam adulterum επὶ ταίτη inventum occidere licuerit, nisi esset corruptio morum liberorum ingenuorum ejus Carae traditorum. Caeterum Lysiae locus quidam p. si v. Suin eadem oratione Taylori interpretationi livet et ubi haec dicuntur: καὶ θυτω σφόδρα ό νoμoθέτησ

sitionis επὶ usus eidem Sententiae non adversatur. Cf. de eo Maith. Gramm. S 686. Unicus locus eis io favore videtur, quamquam adversus hanc ipsam legem et Lysiae allata verba nihil valet; est in orat. Dem. in Neaer. P. I si , ubi orator rυναῖκαc legitimas , εταίραc et nαλλακαs irater Se conserens de his postremis haec dicit: eto; δε παλλακὰσ τῆσ καθ' ημέραν θεραπpία; του σώματog ενεκ εχομεν, ex quo loco Certe hoe apparet, eas non ita magni pretii suisse ductas. Ex hisce satis apparebit, qua poena in universum assecti fuerint adulteri; nunc facile erit ostendere , quodnam eorum genus hac lege indicetur. Ut vidimus, Themis Attica distinxit et inter adulteros et inter eorum poenas, graviores nimirumetor; πείθουσι, leVioreS τοῖσ βιαζομένοισ, Seu mortem illis, bis multam quamdam imposuit. Quum igitur hac lege inveniamus et u ύβριζομένω datam esse licentiam impane interficiendi τον μοιχόν, sponteas paret, eam Agere de neίθoνιι μοιχῶ. Simul etiam ex oratoris vexbis quoddam argumentum sumi potest, revera eam distinctionem in iure Attico exstitisse. Dicit enim P. II, V. 22: εὰν παρὰ τὴν νόμον εἷσ αυτὰσ υβρίζωσι καὶ διαφθείρωσιν, ἔδωκεν ἀποκτεῖναι : hoc loco vox διαφθείρειν eam morum uxoris aut alius CujuSCumque Personae corruptionem indicare videtur, non autem eius corporis violationem; qua eadem Significatione vocem bis upud Lysiam in orcit. saepius laud. inveni p. s 2 v. B: froυμαι δὲ, ά άνδρεσ, τούτο με δεῖν επιδεῖξαι. Ag εμοίχsυεν 'Eρατοσθένqσ τὴν *υναῖκα τὴν εμὴν καὶ εκεί- , ν τε διέφθειρεν, quo loco manifeSto corporis violationem a morum corruptione distinguit, et loco supra allato, ubi de diversa adulterorum Poena agit et eam distinctionem justam csse ostendit retoύσ δὲ πείσαντασ ουτωσ αυτῶν τόσ φυχόσ διαφθείρειν, ώσχε etc. Causam autem, Cur nihil amplius orator de hac distinctione addiderit, in eo sitam esse puto, quod tantum in universum decretum in hac quoque re noxium esse demonstrat, Ideoque gravissimi tantum casus ei enumerandi sunt.

Hace sussiciant de prima quaestione, quod in adulteros et quibusnam concessum suerit. Jam

ad alteram quaestionem tran Seo.QI. Quare id concessum scierit. Facile id ex eadem adulterorum a se invicem distinctione con-sici Ibotest. Quare enim etον βιαζόμενoγ minore, quam etον πείθοντα poena dignum judicavit legislator Iluic quaestioni iam respondit Lysias loco supra allato : quod nimirum hic uxorum et puellarum mores corruperat, maritum, Patrem otc. Earum amicitia privaverat, et ut proles dubia exsisteret, esse cerat. Princeps igitur persona, ob quam id concessum fuerit, non civitas , sed o υβριζόμενo; erat. , sive maritus is esset sive o viqio;: altera Persona, civitas, cui semper imasni ductum suit pretii

69쪽

ut cives rν σιoι naScerentur, quo, ut Puto, arctiori vinculo Patriae suae devincti essent. Primum igitur mariti iram propter tale dedecus iustam esse judicavit neque comprimi ab eo posse, tantumque damnum ei illatum esse, nimirum uxoris amicitiae jactura, ut sui ipsius ultorem

existere ei concesserit. Easdem tam Severae animadversionis caussas invenimus in loco Lysiae p. su v. B r roυμαι δ 'A ἀν ρεσ τουτο με δεῖν επιδεῖξαι, c; εμοίχευεν /ρατοσθέν σ τὴν yυναῖκα την ὴν καὶ εκείνην τε διέφθειρεν, καὶ το σ παῖδασ ησχυνε καὶ εμ. αυτόν υβρισεν, εἰσ την οἰκίαν την ἐμην εἰσιών , et P. si T. IS etiμἀλλον εῖλον τοιουτoν αμάρτημα ἐξαμαρτάνειν εἰσ την φυναῖκα χην ἐμην, καιεὶζ του; παῖ α; goo; ἐμου; η etc. Et multis aliis locis: Etiam hanc rationem, quae omnes supra allatas continet, tradit orator P. II in fine: ἐπειδη rὰρ oυ rένοσ ἐστί φιλίων καὶ πολεμίων, ἀλλατα πραττόμενα ἐξεerάζεται, τούθ' ίκάτερον, τουσ ἐχθρὰ ποιούντασ ἐν ἐχθρου μέρει κολάζειν ἀπέδωκεν ο νόμοσ.

Ex hisce jam satis apparebit hujus legis consilium ; restat igitur ultima quaestio. III. Num semper o xβριζόμενoc iure, quod hae lege ei concessum suit, suerit usus. IIuic

quaestioni nonnullorum locorum auctoritate negando respondere me POSSe puto. Uabemus enim exemplum in orat. Lysiae Saepius citata, ex quo conficere possumus, etον υβριζόμενον nonnumquama jure suo destitisse et per reαφην μoιχείαc jusssuum persecutum suisse. Pag. si enim v. I 6 dicit: ἐrώ δ'εἰπον, oro oυκ pro 3 σε ἀποκτενῶ, ἀλλ' ο τῆσ πόλεω* νόμοσ: ex iis, quae hunc locum antecedunt. apparet, τόν υβριζόμενον pecunia non remisisse adulterum, quod hic valde flagitabat: dicit enim de adultero : κἀκεruo; ἀδικεῖν μέν ώμολόγει, ὴντιβόλει δὲ καὶ ὶκέτευε μὴ αυτόν κτεῖναι ἀλλ' ἀρὶ τριον 'ράξασθαι.

Si vellet igitur ό υβριζόμενoet , poterat illum dimittere, quod idem patet ex orat. Dem. in Neaci .

locum sequuntur, apparet, adulterum hoc casu dare debuisse vades pecuniae pendendae: ac Si iniuria se detentum putaret, eum potuisse instituere actionem ἀδικῶσ είρχθῆναι ώ; μοιχόν, in qua diiudicanda si videretur judicibus μοιχόc esse. licebat etώ υβριζoμένω χρῆσθαι αυτῶ ό, τι άν βουλqθῆάνευ ἐ; χειριδίου ἐπὶ του δικαστ ρίου; si. contra eum ab Solverent judices. ἀθῶο; erat et a vadi monio liber, quae lex in adulterum salso accusatum paullo durior mihi videtur, quod etiam orator innuere mihi videtur dicens p. ipi v. IS: κατὰ δὴ τουτον τόν νόμον γράφεται αυτόν ο 3παίνεrot. Neque in hoc assentiri possum Lysiae p. s6 v. uo dicenti et oὶ δ' ἀrῶνεσ δεινότε

Quis enim adulter salso accusatus non potius pecuniam a Se EXactam penderet, quam ut Se tam severae legi exponeret 8 - Appellabatur autem illa pecunia μοιχάγρια et in uni VerSum λίτρα. Iac autem poena assici potuisse videntve ditiores: pauperiores autem, qui tantam pecuniae Sammam. quantam hac occasiolae exegiSSe puto etουσ έβριζομένουc, solvere non Poterant, alia magis infamia supplicia patiebantur, παρατιλμόν nimirum et ραφανίδωσιν. At ista a Scholiasta Aristophanis ita explicata sunt, ut eum exscribere cogerere vid. ipse iste Schol. ad Plui. v.

168 et Voss. in Caluit. P. s. Il

70쪽

Paucis denique videamus, quid cum uxore stuprata ageretur, quid de caeteris in hac lege personis memoratis. Sicut adulteri βιαζόμενo, et nείθoνrec non easdem poenas luebant, ita crudo etiam et pro certo habeo, neque Tog βιαζομένα; et disiφθειρομένα; rυναῖκα; eidem infamiae ac supplicio obnoxias suisse: locus etiam hic multis Conjecturis ansam praebere possit et antequam de omnibus constaret, multa disputari possent. Ego tantum id prodere volo, quid de muliere voluntate sua Stuprata ageretur , quum de ea Satis certo Cori Stare videatur. Nimirum in orat. Dem. in Neaer. p. Ips lex de talium uxorum G τιμία citatur, quae his verbis continetur:

ό,τι ἀν πάσχy πλην θανάτου. Dimittenda igitur erat marito, neque publica sacrificia si ecpient ire et templa intrare isti licebat. Ex Aeschinis loco in Tim. patet, otiam corporis ornatu ei abstinendum fuisse, ac si Secus saceret, eam uniuscujusque vexationi suisse expositam, dummodo eam non occiderent aut membro aliquo captam redderent. Quod autem Platnerus P. 2Io tom. II dicit, uxorern μοιχείασ γραφῆ ac CuSari potui SSe. Si αρθρα εν αρθροι; adultor non deprehensus et in Super mortuus aut exsul esset, idem milii videtur, praecipue quum ea, dum άτι'oc ipso jure esset, tamen, Demiuem adulterii conscium esse rata, publica socrificia frequentaret neque iis abstineret. Totius legis versio, quam propter tot virorum doctorum dissensiones ad sinem reservavi,

haec mihi optima videtur ru Si quis imprudens in certaminibus aliquem nocassit, nut in insidiis inscius, sani)ii nil, ello,

udum eum non agnoSCeret, aut in uxore deprehensum, aut in matre, aut in Sorore, aret in si concubina, quam liberis suscipiendis habet, propter talem caedem reus ne fiat. Causam denique, cur eam attulerit orator, ex ipsius verbis optime docet, imur. Sic autem ratiocinatur: u Aristocrates decretum tulit: quicumque Charidem uin interfecerit, abducatur ad stap-u plicium. Si igitur evenit, evenire autem posSe Propter ignorant inna του μέλλοντοσ εσεσθαι nemo u negare potest, ut Charidemus Athenis qua civis moratus, talia in alium civem tentet, nemo u propter hoc decretum hujus legis beneficio uti audebit, sed σιγῶντα δεήσει αυτόν εἀν αυτόν υβρίζειν, atque igitur manifesto'παρανομ ον est decretum. Altera lex de argumento. quod initio explicationis nostrae superioris legis exposuimus, haec eStet Lαι εὰν φέροντα η άroντα βία α ίκωσ ευθύσ αμυνόμενοσ κτείνV, ν ποινεὶ τεθνἀναι. De hac lege non multa a viris doctis disputata sunt, neque etiam dissicilis ejus est sensus nec verba ambigua. Wolfius tamen, cujus sententiam recte iam resutavit Taylorus, verba, quae sequuntur, ἀλλαταυχα, ἐφ 'o σ ἐξεστι κτεῖναι, legi adjungit: quod primum abhorrere mihi videtur a legislatoris