장음표시 사용
151쪽
dam csse, aut misericordiam habendam , imprudentiae iustam deprecationem ess
Septimo si ostendet orator, illud facinus esse tetrum, crudele, nefarium, & tyrannicum, ut si de raptu,aut stupro Virginis ageretur, Octauo si ostendet illud maleficium esse necessarium,& inusitatum. Si E .g. de incessu
Nolio si comparatione quadam ostendet illud maleficium esse atrocissimum. E.g. si dicet maius esse maleficium stuprare virginem ingenuam , quam rem furari, quod alterum propter inopiam,alterum propter intemperantem superbiam fiat. Decimo si orator exponet breuiter omnia , di quae sint acta in gerendo negotio,& omnia, quae consequi soleant tale facinus . Quid est Conquestio I Oratio Auditorum misericordiam captans. Quid faciendum est in Conquestione e Auditorum animi, placabiles, mites, misericordes sunt faciendi,qno facilius ais comis miserationem possint commoueri uit: ed et Unde sumitur materia commouendi miseria, H a cor-
152쪽
cordiam I Ex attributis personis, & nego-lijs , & ex locis communibus. Qi modo movebimus misericordiam p Alocis communibus, qui ut nouem sunt numero, sic etiam ordine supponentur . Si variam fortunarum commutationem dice
Si ostendemus , in quibus commodis fuimus,& in quibus incommodis sumus quadam
comparatione rerum praeteritarum , praemsentium, dc futurarum.
Si quae nobis futura sunt , nisi causam obtinuerimus, enumerabimus, & ostendemus. Si supplicabimus, & nos sub eorum, quorum misericordiam captabimus , potestatem subijciemus o Si quid nostris parentibus , liberis , caeterisq; necessarijs casui uni sit propter nostras calamitates, aperiemus,& simul ostendemus, nos magis illorum sollicitudine , & miseria, quam nostris incommodis dolere. Si de clementia, humanitate, misericordia , Sua m alios nos usi sumus, multa adducemus , nam qui misericordia utitur, dc usus .
est , dignus habetur misericordia . Si
153쪽
Si ostendemus nos diu , ac semper in malis fuisse. Si nostrum fatum,aut fortuna conqueremur. Si demonstrabimus animum nostrum fuisses ,& fore patientem multorum incommo
Quid potissimum seruandum est incommouenda misericordia 3 Ne commotis animis audientium diutius in conquestion commoremur ; nam ut Rhetor Appollonius : Lacryma nil citius arescit.
OVid est Dispositio 3 Secunda pals Rhe
torices, per quam ea, quae inuenimus, in ordinem redigimus, ut unumquodquo loco suo aptissime dicatur . eQuot sunt species Dispositionis I Duae, altera artificiosa, altera ingeniosa. Quae est Dispositio artificiosa e Quae ab arte prouenit , quae pnecipit, ut Orator utatur Prooemio, Narrationes Diuisione, Confirmatione, Confutatione, & demum Con-
154쪽
Quae est Dispositio ingeniosa I Quae prouenit ab ingenio & iudicio Oratoris ad causam , & tempus accommodata, ut si post habito prooem io non necessario incipiat a Narratione, aut ab aliqua firmissima argumentatione,aut ab alicuius aduersariorum argumenti refutatione , ut Cic. pro Mil.prius enim ostendit licere quandoque hominem occidere, quod aduersatij negauerant, deinde ad suam defensionem venit,&narrat caedem Clodis partim sub persona accusatoris,partim sub persona defensoris. Quae dispositio seruanda est in argumentationibus 8 Vt validiores in prima parte, Ualidissimae in postiema , debiliores in media collocentur . Quemadmodum Homerus aciem extruxit in praelium descensuram , ut milites fortiores I fronte, fortissimi a tergo ab Imperatore disponantur , imbelles vero medium occupent locum.
Ovid est Elocutio I Idoneorum verbo-
Tum, & sententiarum ad inuentionem
155쪽
id interest inter elocutionem, de eloquen tiam e Elocutio ab eloquentiae nomin separatur ex Martiano Capella, quod eloquentia totius operis Oratorij vis, atquOvirtus est. Elocutio vero pars tantum habetur officij Oratoris, ut per quam omnias quae mente conceperis (vt Quint. promere, atque ad audientes proferre poteris , hinc illud quoque obseruandum est, ut idem Quint.tradit lib. X. quam Graeci hae pLatini dicunt elocutionem . Unde Cic. in primo de Orat. adducit M. Antonium dicentem, a se quidem diuersos visos e si
multos, eloquentem' autem neminem.
Quot sunt dicendi formae , siue figur*Tres sublimis,quae grauis,& grandiloqua etiam appellatur, ut Virg. in Aeneid. Attenuata, ut in Buccol. Mediocris, ut in Georg, Elocutio quot virtutes debet habere I Tres, Elegantiam , Compositionem, Dignitam
Quid est Elegantia e Qu*dam verborum domlectio,& collocatio,quae facit,ut unaquae , res pure, & aperte dici videatur I. T. V
156쪽
Latinitatem , & Explanationem . Quid cst latinitas e Incorrupta dicendi obseruatio ex usu Authorum Latinorum . Quot vitia deuitanda sunt in latinitate p Duo potissimum, soloecismus , & Barbarismus . Quid est soloecismus Vitium in contextu partium orationis contra praecepta artis Grammaticae, ut si quis diceret Imperator se in castris receperunt pro, in castra se recepit . Quid est Barbarismus p Vitium , quod committitur in pronunciatione dictionum, non seruato legitimo, & usitato accentu, ut peribere p.c. pro p.p. siue tu scriptura nolo seruata orthographia. Quid est Explanatio p Quaedam rerum perspicuitas, quae apertam , & dilucidam reddit orationem. Explanatio quot rebus constat e Duabus , verbis usitatis, & propriss . Qui sunt verba usitata I Quae in sermone , &consuetudine quotidiana apud doctos versantur o
Quae sunt propria i Quae illi rei, de qua agi
tur , conueniunt, aut per Metaphoram ac
157쪽
MONIMENTA. Iarcommodantur, ut si dico, Aues volant , proprium est vela volant, metaphoraia est.
Quid est Compositio I Verborum constructio aequabiliter perpolita. Qisd maxime deuitandum est in Coinpositione e Ne collocemus plures dictiones incipientes, & desinentes per Uocales,quefaciunt indecentem hiatum in prolatione , quia vocales omnes pronun tantur or adaperto, & no inseramus dictiones ab ijs dem consonantibus incipientes , quale est illud Ennij: O Tite, tute tali, tibi tanta Tiranne tulisti. Praeterea ne dictio sequens incipiat a fin superioris dictionis; unde Cicero derisus
O fortunatam natam, me consule.Romam.
Qujd praeterea seruandum est in compositione e Ne verborum continuatio, hoc est, ipsa periodus sit nimis longa , quae & Auditorum aures, & oratoris spiritum laedat. Quid est Dignitas Quaedam sublimitas, quae reddit ornatam Orationem varietate di
158쪽
Quibus rebus constat Dignitas Verborum& sententiarum exornationibus. Quae sunt verb'mili exornationes e tacendi figure , quta consistunt in quadam uerbio
Quae sunt sententiarum exornationes I Dicendi figurae, quae non tam in verbo, quam in ipsis rebus optime collocatis digniorem reddunt orationem. Quae differentia est inter exornationes verborum , & sententiarum e Haec , quod exornationes sententiarum , mutato ordin verborum , modo ipsae sontentiae congrue
dictae maneant , exornationes etiam remanent et at verborum exornationes , mutato ordine verborum, exornationes nou remanentis
Ovid estJRepetitio I Exornatio, qua ,
idem verbum in principio trium, aut quatuor membrorum continenter repeti- inus. E.g. Scipio Numantiam sustulit. Scipio Carthaginem deleuite Scipio pacem
159쪽
peperit: Scipio Ciuitatem seruauit. Quibus rebus conuenit haec exornatio I omnibus Generibus , & Figuris , & Orationis partibus, praecipue tamen Confirmatioui , Confutationi, & Conclusioni. - i Z qJxtin
QS id est Conuersio Exornatio, qua non
primum , ut in superiori, sed ultimumvc. bum in fine repetimus, ut Poenos Pop. Romanus iustitia vicit, armis vicit, liber-tate vicit, potentia vicit. item Florentin ringenio praestant, fide praestant, multarum rerum cognitione praestant. Quibus rebus accommodanda est haec exornatio 3 Tribus generibus , graui figurae, confirmationi,confutationi,& conclusioni. Quid est Complexio Exornatio, quae utram' que superiorem complectitur , in qua primum verbum tu principio, &postremum in fine clausulaesaeer, aut quater, aut saepius
j sunt qui foederab ruperunt Cartha
160쪽
Qui sunt, qui errati veniam petuntZ CarthaginienseS. Quibus rcbus applicari potest hic exornatio Tribus generibus , graui figurg, confirmationi , & confutationi.
Ovid est Traductio Exornatio , qua
idem verbum in clausula crebrius ponitur, diuersis tamen in casibus , quae Au - . ditoris animum nihil offendit , scd orationem concinniorem reddit: ut sapientiam ,& eloquentiam in primis vos amplectemini . Nam eloquentiae cum sapientia coniu-ctae tantus honor communiter exhibetur,
ut homines sapientia , & eloquentia praediti, tantum alijs hominibus praestant,quatum ipsi homines bestijs . Et in ciuitatibus viri Sapientes, & eloquentes rerum administratione potissimum praesunt. Est etiam Traductio, cum idem verbum voce, sed diuersa significatione ponitur,ut Iucundum est amari, si curetur, ne quid amari insit. Item A cretrices in iuuentute