Rhetorica monimenta vnà cum exemplis, & argumentationum formulis ex Cicerone, & Quintiliano, caeterisque tum veteribus, tum nouis scriptoribus collecta per Io. Baptistam Conradum à Monte D. Pauli ..

91쪽

MONIMENTA. Is

sequi voluntatem autem Scriptoris negligere. Deinde ostendet id, quod simpliciter est scriptum, non posse fieri aut ex lege di more, natura, bono, aequo, quae omnia Scriptorem voluisse, nemo est,qui dubitet. Deinde ostendet Sententiam aduersariora aut nullain esse, aut stultam, aut iniustam , aut non conuenire cum Senteiijs superioribus, aut inferioribus, aut cum alijs legibus . Postremo afferentur exempla rei alia cuius iudicatae potius a voluntate, quam a Scripto, amplificabit per locum cominum nem. contra eum, qui Scriptum recitet , dc Scrip toris voluntatem non interpretetur a De Contrardis Legibus .

OVid dicendum est , quando Leges viis

dentur contrariae I Primum videndum est, num quae abrogatio, aut derogatio facta fuerit e Deinde utrum Leges ita dissentiant, ut altera iubeat, altera vetet una cogat, altera permittat I Nam longe validior Lex est,quq cogit,quam quae per mittit , ita infirma erit illius defensio, qui

92쪽

ss RHETORICA

abrogatum, aut derogatum sit, & esse neglectum, quod posteriori Lege sancitum

st: atque ita cum haec erunt considerata , , nostrae Legis cxpositionem, recitationem ,& collaudaisonem in medium asseremus .

De Ambiguo.

Ovid dicendum est de Ambiguo Pri-

. natim Vid cndum est,an Scriptu sit Ambiguum : deinde quomodo scriptum esset, si id, quod aduersarij interpretantur, Scriptor fieri volui siet ; deinde id , quod nos interpretemur, & fieri posse , & honeste , recte, lege, more , bono, & aequo; quod vero aduersarij interpretantur, contrario modo se habere,cum intelligatur, utra sententia sit vera.

Quid dicendum est circa Desinitionem

c Statim debemus afferre breuem vo cabuli definitio em. E.g. Is minuit Maiestarem , qui ea tollit, ex quibus ciuitatis amplitudo constat. quae sunt ea, quae cam

unt 'uffragia populi , & Magistratuunia

93쪽

MONIMENTA. S

consilia. Nempe igitur tu & populum sucfragio , & Magistratum consilio privasti, cum pontes disturbasti. Item ex contrario. Item minuit Maiestatem , qui amplitudine ciuitatis detrimento afficit. Ego non affecidetrimento, sed prohibui , aerariuin enim conseruaui, libidini maiorum restiti,Maiestatem omnem interire non sum passus. Primum igitur uterque vocabuli sententia ad rein suam definiendo accomodabit; deinde factum suum cum verbi descriptione cohiunget: deinde contrariae descriptionis ratio refelletur , si aut falsa, aut inutilis,&iniuriosa,& id ex partibus iuris ad uinetur

De Iuridiciali absoluta , de qua mox di tem

Ovid dicendum est in Tranitation e

Nuin aliquis eius rei actionem P pet; tionem , aut executionem habeat , quem non oporteat, num alio modo, alioTempo ire,alio loco, arum alia lege; unum alio quae

rente, aut agente. . o.

Haec autem reperiuntur legibus , moribu aequo, bono, do quibus suo loco. et

94쪽

RHETORICA

De Ratiocinatione.

OVid considerandum est in causa Ratiocinali 3 Primum quaeretur, & quid iro

iebus maioribus, aut minoribus similibus similiter scriptum, aut iudicatum sit: deinde utrum consulto de ea re scriptum nor sit , quod noluerit cauere . an quod satis cautum putarit propter caeterorum scipio rum sitnilitudine i ...

Ue Constitutione Iuridiciali

tio Iuridicialis absoluta st Cum ipsam rem, quam nos fecisse confitemur, iure factam dicimus sine ulla assumptione EXtraneae defensionis Q Unde necesse est scim , quibus partibus ius constet . Quot partibus ius constat I Sex, Natura, Lege, Consuetudine, Iudicato, aequo, & bono , pacto. lid est Ius Natura I Quod cognationis, aut Pietatis causa obseruatur, o iure liberi paren-

95쪽

Parentibus amantur, & parentes a liberis coluntur, & caereri cognati inter se amore

Quid est Ius lege Quod populi, aut Senatus iussu sancitum est, ut in ius eas, cu voceris. Quid est Ius consuetudine I Id, quod sine lege, ac si lagitimum sit, usitatum est , & ab ipsa consuetudine iudicia fiunt, non secus, qua ab ipsa lege. quod genus cst id, quod argetari nattuleris appensum, a Socio eius srecte possis repetere. iQuid est Ius ex Iudicam Id, de quo iam abi alijs sentcntia lata est, aut decretum interpositum. Sed quoniam fieri potest , ut de eadem re, Qui simili sententiae diuersae sint

prolataehetunc Iudex cum Iudice , tempus cum tempore, numerus cum numero iudiciorum est conterendus .'

Quomodo Ius constat ex bono, Ac aequa Quod ad ueritatem, & communem utilitatem pertinet, quod genus est, ut maiori a nis sexaginta ide cui morbus causa est,co,

Quoni odus constat pactos Eb quod duo amplium.imex se ex pactione pepigerunt,

96쪽

go RHETORICA . VNam huiuscemodi pactiones ex legibus

etiam sunt seruandaeis i . .l

De Iuridiciali Constitutione

assumptiua per compa-

rationem . - COVid in comparatione criminis confiderandum est st Primu in accusator quae- . ret,utrum fuerit utilius ex quadam conte tione, hoc est trum dignius, ventu iussi a-cilius, conducibilius et einta an oportu .rit ipsum iudicare, utrum fucrit utilian, an aliorum fuerit statuesidi potestas ; postea interponetur suspicio ex conte Sturali constitutione, ut putetur id dolo malo gestum esse, & percontabitur, Potuerit ne ab ea Quitari, ne in eum locunt viniretur e Po- i. stremo accusator utetur loco communi in

eum, qui inutile utili praeposuerit set cum et nullam haberet statuendi potestitem s si id inoterit rationibus ostendere .. ' ,

Quid respondebit defensor I Priminii 'refel- siet algumetatiovem coniecturale, ut m ueat s

97쪽

M ONI MENTA. 6t . .

ueat suspicionem, reum nullo malo dolo, sed potius ex bono animo , & optimo consilio omnia fecisse : deinde arguet contra cos , qui censeant qquum, rem perniciosa utili praeponi. Postea utetur loco communi per conquaestionem. Postremo quaeret tam ab accusatoribus,quam ab ipsis Iudicibus,

quid ipsi facturi fuissent , si in eo loco fuisse

sent, atque ita tempus , locum, rem, delibberationem suam ante oculos ponet. De Danslatione Criminis . Ovid in TransIatione considerandulam est Accusator primum qu*ret, Iure te in alium crimen transferatur,an aeque ma gnum sit illud crimen , quod in altum transferatur, atque illud, quod reus suscepisse fateatur Deinde quaeret, Oportue rit ne peccare in ea re , in qua alius ant Peccauerit 3 An oportuerit prius iudicium neri e i Postea cum iudicium factum non sit de illo crimine, quod in alium transferatur , oporteat ne de ea re iudicium fieri , quae res in iudicium non venerit e Et utetur loco communi contra euru, qui censeat vim

98쪽

ga et RHETORICA vim plusquam ipsa iudicia valere. Et percontabitur ab ipsis aduersarijs , quid futurum sit ; Si hoc idem caeteri faciant, aut de indemnitatis supplicium sumant . quid iuris in nostra ciuitate relinquetur eQuid responebit defensor e In primis atrocitatem criminis eorum proferet, in quos ipsum climen transfertur,& rem,& locum, tempus ante oculos ita ponet, ut ij,qui audiant existiment aut non potuisse , aut non fuisse utile rem in iudicium venire. E. g. Orestes defenser sic dicet: Nefaria uxor Maritu tot periculis & belli , & maris clapsum, quo die primum in patriam appulit, nocti rno teinpore cum genialem thorum ascensurus est miserum , & infandum, Aegistho viro impio , qui ea per decennium , absente marito , abusus fuerat, securi percutiendum tradidit, de quod songe peius, suis manibus coaditimis. quid cuperetis, Iudices,in tam horrendo casu a filijs vestris fieret Nihil aliud, quam quod ab hoc filio tam verissimo, quam Patris a mantissimo lactum est .

99쪽

MONIMENTA.

De Concessione Criminis per necessitatem .

avid in hac parte considerandum est

.Primum virum per culpam illius ven- tuin sit in necessitudinem, num culmpam veniendi necessitudo fecerit . Deinde quaerendum est, quo modo vis illa potuerit deuitari , aut leuati . Postea is ne , qui in necessitudinem causam conferet, EXPC tus sit, quid contra facere , aut excogitare

posset e Deinceps num quae suspiciones excolaiecturali constitutione trahi possint,quq significent, id consulto factum esse, quod necessario accidisse dicatur . Circa quas &accusator, & defensor versabitur, sicut superius dictum est in Costitutione coniecturali. Postremo si qua necssitudo inciderit, ea ne satisfuerit idonea ad impediendum

id, quod faciendum erat De Concessione Criminis per Imprudentiam, id in hac parte considerandum estit M Primum quaeretur, utrum reus potuerit scire,an non e Postea virum data sit opera,

100쪽

6 RHETORICA

ut sciretur an non I Deinceps utrum casu nescierit , an culpa J Nam qui se propter vinum, aut amorem, aut iracundiam fugisse se rationem dicet, ii animi vitio videbitur nescisse, non imprudentia. Deinde CX coniecturali constitutione suspiciones adducentur, siaut etiam superius dictum cst.Postremo quaeretur,an imprudentia satis pra

sidij debeat habere , cum fictum ipsum constet

De Concessione criminis per fortunam .

O vid in hac parte . considerandum est

Eadem ferme omnia, quae superius dicta sunt de necessitudine. Nam hae tres partes purgationis inter se ita sunt cognatae, & similes, ut eadem praecepta omnibus conueniant,in quibus omnibus locus commmunis accusatoris erit, contra eum, qui cuse peccasse confiteatur,tamen quibusdata nugamentis Iudices remoretur. Defensoris aurcm locus communis erit de humanitate, de misericordia,de vi fortunae multa dicere, & voluntatem omnibus in rebus spectari conuenire , de quae consulto facta