Frederici de Marselaer equitis legatus. Libri duo. Ad Philippum 4. Hispaniarum regem

381쪽

338 FRED. DE MARSEL AER LEGAT vs.cebit,sine hac communione animorumdc vitium,grauis sima quae immineant pericula cultari non posi .Si aduersi mTurcas agatur,inprimis urgeam,quam immanis ambitio sit,quam mix imperium, ut omnino iunctis viribus

eius potentiae resistendum sit, cui singuli numquam sussi ciant, sed succumbant singuli, donec calamitas inuoluat se

uniuersos. quemadmodum enim leones,tigrides,vrsi,tauri,& sortissima quaeque animalia, si pluribus in sestentur

canibus,superari atque intercipi contingat; ita crudelis ille Orientis Tyrannus, & iam mictor Graecia xerxe si

plurium manus armatas sentiat, cadat aut certe cedatia

cessum est, tot Regnis Prouinciisque in praedam relictis. Praedixerunt de Romanis, & Seneca & Liuitas; Haud impossibiletare,ceteros populos uni populo libertatem imperiumque eripere, qui unus ceteris libertatem imperiumque eripuerat. V quod si vero ad dissuadendum mittetur Orator ; praecipue quidem,qtiam infelicia aliorum experimentis sce-dcra constiterint,ateriet. In dissidia plusquam hostilia ea conuerti posse. imo ad iniusta quandoque & perniciosa bella conboederatos ab iis trahi, quorum furor foederibus concitatur & crescit: Meminisse Principes debere, uno belligerantium adiuto,plures ostendi; ostensorum autem unum,plus damni allaturum,ouam commodi aut spei sita pluribus nostro auxilio sustultis. Praua dixerim,an infelicior,indoles mortalium t promptiores ad que ingeniosiores sunt ad ostendendum & turbandum, quam adiuuandii m. Sed si a prisco malimus quarin a nostro taculo Politicam discere; si a Martis illo populo, qui orbem

olim praeceptis cogebat, hodie instruit; obse uauerimus, quomodo Campanis iure amicitiae suppetias petentibus,

382쪽

LIBER SECUN DV S. 33yresponsum sit: Auxilio vos Campani dignos Senatus censet .sed ita amicitiam v*biscum institui par est, ne ova vetustior societas violetur. Religio haec eorum erat sed ut regionis & terrarum potirentur. Fuerunt, diximus, socij Latini, mox subditi: fuerunt amici, Asiae, aegypti, Massiliae. aliarumq; Gentium Reges,postea vectigales: metiant

sub tutela Capuani Mestinensesque , postmodum sub

imperio: omnes uno auxiliorum praetextu libertatem amiserunt. Quid aliud latebat Claudius Imperlitor exitio Lacedaemoniis & Atheniensibus fuit, quamquam armis pollerent , nisi quod victos pro alienisenis arcebant At Conditor noster Romulus tantum sapientia valuit, ut plerosque populos codem die hostes, dein ciues haberet. Licet vero nihil religione Foederum Regiorumque pactorum,ut auctor est Xenophon, habedum sit antiquius;

inita tamen leui interdum momento praetextuque distatuuntur ac corruunt. Hinc plerumque si quis primis Confoederatorum insultibus valide restiterit, protinus impetum torrentis instar flaccescere animaduertet; dum aliqui aduocatorum,dissidere, cunctari, dissilire, sese subtrahere aut excusare incipient. Numquid rotularum una disrupta, omnem horologium usum amittit 3 Quod si vero conditiones violatae fiat, morte vel euentu quopiam mutatae; si errore, aut non satis honesto iustoque aut posse sibili modo contracta foedera; mitti Legatus ad Consoe- , deratum solet, qui pactorum vinculo liberari postulet, aut iure expostulet. Sed quoniam non raro fit, ut inter Con oderatos de foedere ipso aut aliis quandoque rebus

controuersiae Oriantur, quae amicitiam contractam lab

factent consultum ess aliquos esse foederis arbitros ac iu- dices utriusque consensu partis constitutos, quorum iudicio

383쪽

cio standum sit. Interdum stactis protector designaturi cuius ossicium esse debet, foedus ipsum quam diutissimδconseruare, nec sinistram ullam assectati imperij suspicionem dare,sed eumdem se utrimque exhibere.. Ritus quibus feriri foedera consueuerunt, varios nobis priscum aeuum repraesciatat, ipsis caerimoniis paene monstrosos sed ut constaret,haud leuis rem negoth geta Nonnulli Diras adhibere soliti, quibus eum qui pactis non staret,deuouebant. Apud Medos Lydosque, Herodoto

teste,tum prius sanctum foederis vinculum erat,chin eductum mutuis e corporibus sanguinem gustarant. Principes Multitudinis iurauerunt foedus Gabaonitis in nomine istaei,& Dei Vilii. Parthi & AEtoli, altaribus admoti, Diis tamquam testibus arbitrisque postquam libasstat, fancire foedera solebant; & quid nisi consecrare 3 Hoc illud est, quod nostia tempestate maximi de potentissimi

Principes, non tam imitantur, quam pie mutant in stit tum, qui sumpto Sacrosanctae Eucharistiae Sacramento, contracta confirmarunt foedera: rati,neque melius neque

certius amicitiae pignus tam sancto pacis operi adhiberi polle, quam eum qui omnis pacis & auctor de tutor est. Imitentur omnes qui Catholici sunt: qui non sunt, ubdeant, qua apud homines tessera fidem foederibus praestent,cum adhibere Deum non possint. Alios etiam alios. que ritus antiquitas usurpauit; qui etsi ad mores de exemplum trahendi non sum, sorderum tamen sacrosanctam

apud omnes religionem extitisse demonstrant. Monitum autem Legatum hic decet, ne memorem, ut in paciscendo maxime circumspectus sit. Experietur enim fere semper, vaticinio Plauti, quod cautus, etiam dum cauet,vix cauet. Nunia credulitas magnam huc sinpe cal

384쪽

facilita nocet. Ad exemplum ire lubet, sed prolixius, &quod Alcibiades dabit. Is,ut Thucydides Plutarchusque

testantur, cum Niciae agitati inter Athenienses & Lacedaemonios foederis gloriam inuideret, toto ingenio apud populum adnisus est, ut impedimenta obhceret. Ath nas missi a Lacedimoniis Legati veniunt, qui absolutam foederis firmandi ac contrahendae societatis potestatem se habere asserebant. Quid Alcibiades 2 quod apud Populum au choritate non potuit, astu per Legatos ipsos petaegit. Hi a Senatu admissi, quae acceperant a Republica

sua, mandata exponunt; cum plena autem se poteuate adesse, vi de controuersiis omnibus statuerent. Veritus igitur Alcibiades, ne quae oratio ratioque Senatum mouerat,multitudinem imperitam flecteret,hoc usus est vasse mento; Legatos Senatu inscio adiit, non obscura beneu lentiae suae argumenta recensuit. At vero multum inter

Senatum & Populum, inter nobiles & plebeios interesse virobique alioruni esse contemptum, atq; odium, utrim que suspicionibus animos laborare; virisque tamen esse consulendum. Hortatur vero, ita apud populum agant, quasi neclibera mandata, nec plenam potestate habeant, imo 'uasi proponere, non peragere videantur: futurum, ut quo plus suam apud populum auctoritatem tegerent; maiorem apud Senatum obtinerent. Eam esse plebis na turam, ut nihil sit inconstantius; facilia fastidire, ardua mirari, ignota venerari,negata concupiscere: imo eos esse spiritus, ut si a praesenti sciat omnia arbitrio dependeret, imperiosus achara sit, suo lubitu conditiones exactiirat

eam denique piomiscuae plebis esse indolem,ut nisi post.

385쪽

FRED. DE MARIEL AER LEGAT vs.cedere. Detineri igitur oporter ac paulatim duiut peraduci possit. setas animos, inopinata beatitudine ilico o rui facilius fore, si lae a parum per tae titillentur, votis e

agitentur,incendantur. Haec Alcibiades: quae ut vera viderentur,iureiurado, ac tantauri non lacrymis, confirmauit; ut arcana essent, silentium petiit & impetrauit. Ingens Legatorum exultatio erat gratulatioque. Postero autem die cum esset conuocata multitudo, Legati introducti sunt. Auspicio orationis,cum negarent, se cum plena potestate venisse, & hoc modo quae proponerentur, populi res ectatione,& iis quq pridie in Senatu dixerant,aodixerant, longe minora essent; Alcibiades simulato animo, quasi de ipse actionis insolentia laesus, magna voce, tamquam in versipelles invehi coepit: aliam in Senatu oratimnem fuisse: nihil esse in iis sancti, nihil sinceri, qui vel in Senatu mentiti essent, ut dolose agerent; vel populum in ellissent, ut Reipub. nocerent. Assentiunrur omnes, i dignantur: pars leuitatem, alij contemptum, alii dolum interpretati sunt. summa est, Legati, Alcibiadis astutia circumuenti, dum mandata sua transgrediuntur,to laude ludibrium, pro desidera a societate ac pace tria e ac rurpe bellum reportarunta Foedera cum infidelibus dicuntur illicita,cum perfidistimenta,cum subditis turpia. Attamen ubi serulam printenderit magistra necessitas, non cum quo illa percutiantur , sed quo impulsore, attendi solet: quantus hostis sit, quid alterius ambitioni aut praedae magis pateat cmportunum. Ita Magnus ille Patriarcha Abrahamus, radiis olim cum Abimelecho Palaestinae Rege percussit: ita Iosiae cum Gabaonitis, quantumlibet idololatris, amicitiam dc societatem iniit: ita Rex As quem Sacrae Litterae

386쪽

nihil mali in conspectu Dominisecisse testantur, adue sus Regem Basan, Benhadadi Assyriorum Resis suppetiis est usus. Ne quid accusetur,causa una necessitas erat.

Armis quidem se muniunt Principes, potentia qui pa res sunt; auxiliis foederibusque, qui impares, & quibus

non ita agendum,ut cui imperent, quam nectit serviant.

Et quamquam eae vires tutissimae& certissimae sint, quae propriae: ubi tamen illae subsidunt,opus ut domestica imbecillitas externa ope nonnumquam tactatur ; opus, ut quod propriis viribus deest,alienae suppeditent. Si quando autem auxilium flagitatur,ut firmiori feliciorique ca sae te adiungas, lex humana docet,diuina ut aequiori Hine plerique grandeillud scitu in opere exprimunt: Fatis accede Desque Et cole felices,miseros preme. quasi non aliud sit miseris sese adiungere, quam cum m seris velle perire, aut saltem infortunij aliquam partem sibi affricari. Dein nullum suppetiis iuvisse aut laesisse, non satis tutum semper. Saepe enim qui se utrimque amicum Princeps simulat, utrimque suspectus fit, mediumque se gerendo a neutro itiit gratiam,virumque offendit. Potentioribus si quid neges, non minus inuisus sis, quam si aperte noceas. Putant se laesos, quia non iuueris rogatus. Nec abs re dictum est; Cui nemo inuisus est, eum nee amicum habere quemquam . Scio ego , factionem inter inimicissimos fuisse compositam, ut ambiguum, pusillanimem, fictumque assiuatatorem commodita mul

ctarent,

Verumtamen ei lubentius adhaerere cur fortuna magis propitia arridet, priuatorum non Principum dixero esse

consilium. Nam si aequali sere potentia Monarchae duo ZE x bellum

387쪽

bellum gerunt, ei potissimum ceteri ininoris fortunae Principes opitulabluitur,quem oppressum iri non obscutis coniecturis sibi persuadent. Eapropter etiam mutare foedera ferumque status pers*pe solent;vt nunc Respublica Principi huic tota sese addicat, nunc eo abdicato ad alium Legatos & suppetias, mittat, quod ita de temporis ratio & publica utilitas exigere videatur. Bellum ingens aliquando Romanos & Macedoniae Regem Perseum

collisit. Magitae erant utrimque vires: at alio atque alio assee u vicini ferebantur: alio etiam fine iuuare adnisi; ut videlicet attritis utrimque viribus neutra potentior pars altera oppressa fieret. Non alia hodie Regum aut Rerum publicarum sunt consilia. Mutuus metus mutuam non sinit potentiam crescere: in aliorum oppressione,suam pleriq; ruinam timent. Deinde oppressorum causa, plerumq;fauore dignior: & utilioribus pactis conditionibusque auxilia imbecilliori prcstari possunt,quae non tam petentem

iuuent, quam concedentem. Ita quondam Ferdinandus Cortesius, dum Tangellanis aduersus Mexicanos potentiores opem tulit,iuuit quidem,sed & hos & illos Catholiaco imperio victor sit biecit. Nimirum se iuuit, qui non ut hostis,sed neq, ut Dominus in auxilium vocabatur.Ideoque imbecilliores, suspecta potentioris auxilia habent,ne

in externa doni inia conuertantur, dc verius ad seruitutelia

gradus sint, quam ad libertatem aut tranquillitatem. Et ne eiusmodi praesidia praesideant; videndum ne auxiliarius miles numero aut robore superet nostrum, nec nisi

domestici exercitus ducibus subhciatur ac obediat. nimbrum ut furorem facinusque omne cohiberet& reprimeren requisiuit saut seponere posui, qui auxiliuiuersiam deponere luid ergo E belli conir

praestat, quam victoriae

388쪽

sessi sunt& exhausti qui viribus minus utrimq; valebant, tapea potentiori opprimuntur. Duo olim Thraciae Reges Philippum Macedonem, in controuersia de Regno inter eos grauissima esset, iudicem elegerunt. Venit Philippus, sed cum exercitu venit iudex, sed ius armis dixit neque solum contentione utrumque liberauit, sed etiam contentiose exuit Regno. Iniustitiami inquis. Sed sinite rationis aut iustitiae respectus omnium refrenet ambitionem 3 Fingitur iustitue ac rationi esse consentaneum, quidquid potentiam auget. Rogari ut iuuent satis aliqui censent,ut violenti sint: iu6isse tum se putant multi, cum vicerunt. Facile sit hostis qui' potes: opprimere . Ambitiosa omnis potentia est,ac dissiculter vergit ad mediocriatatem: obesse sibi putat, quidquid subiectum non est Restiuiere quoqtie intercepta tergiversantur alij, non solum quia sumptus bellici non retanduntur;sed vel eo pr textu, quia conseruare quaesita non posset is, cui alioqui debentur. Liuoniam olim sub Templariorum Equitum ditione fuisse accepimus, ut laudabili primum oeconomia ac prudentia, sedem illi constituerant in amoenissima ac fertilillima regione. Dum autem Moseouiae Dux domicilium illud sibi arripere contenderet ili viribus suis di fisi,opem Regis Poloniae per Legatos implorarunt. Pro tectionem Rex impigre suscepit,arcesm sibi ultro traditas, similitet sese res ituturum est pollicitus. Possis feliciter armis, persolui sibi voluit sexccnta aureorum millia, quae illis impenderat: sic pignori incumbere malens, quam personis. Ast de restitutione hinc nummorum, is humarcium altissimum deinceps mansit silentium. Corinthus non alia de causa in tyrannidem incidit, quam quod Ti-Zet 3 mopha-

389쪽

FRED. IXE, ARS ET AER mophanem Imperatorem peregrinum aduocasset.

tanni ab Anglis, Hispani a Mauris, Graeci a Turcis, o si

ad praesidium euocaran Imperio eieisti sunt. Pari fere i re aut arte Galliarum Rex Henricus IL Merim, Tullum, Verodurium, tres magnas Imperij ciuitates occupans, Regno suo reseruauit . nam cum aduersus Carolum V. Imperatorem protectionem cauta liberae ac propugna

tionem suscepisset, illatis auxiliis hanc Imperio partem

ademit.

Auxilio iuuandus Princeps videat,num id quod petiturus est,ea probabili ac plausibili ratione nitatur, ut quae in contrarium moueri possent,dilui possenti,utque implorandus, verisi militer exorandus sit. Repulsa enim Legationis,praeserti m requisitoriae, nescio quis externae auctoritatis atque arrogantiae triumphus & stimulus sit, ini stitiae pusillanimitatisve exprobratrix. Romani autem post Cannensem cladem, sociorum Legatis auxilia dene- garunt ; ne viderentur, dum petitas suppetias ferre vellentie deberent,praestare non posse. Ne tum quidem animum ilico despondet, vel ad suos reuertitur Legatus, quando is quem adluit, petitioni r nuit: sed potius tamqualia responso haereret, vel non ita attendisset; insinuabit, Sperare se ponderanda fore argumenta,quae utrumque Principem maxime deceant atque auuent. idque aget, sic alias recusaturi animus capax m nea ut interpositu personarum & rationum,tum dierum re rerii inopportunitate,melius edoceri & consentire L sit. Reperire enim suit tam pertinaciter stolidos, ut in

lum morti par dedeciasiue summum existimarent, si a sententia, quam sonet protulissent aut pro init, deinceps recederent.

Deinde

390쪽

LIBER SEC v NDv.f. Deinde animaduertendum Legato,ne humili nimiii prece, anxia D adulatione, aut intempestiuis virtutibus subniat vel main negotiosum reddat negotium. Imploretitaque,nec floret tamen;neque Regni statum amplici deprimat, quam stare possit. Quid enim si alter tal crocmdili lacrymas vereatur ; vel cumulans animos, necessitatis istiad onus grauius imaginetur, quam ut succumbens tinendo sit, itaque tolli posse quidquid subiacet, spoliis serie cum alio quopiam partitis Z Validius, inquam, spei ac utilitatis vel metus aliqua ratio commouere solet, quam commiseratio ulla calami si casus aut .haritas plusquam Christiana. Rursusque cauere debet, ne rogandus Potivi videatur aduenipste, quam rogaturus 33 imperatori umilior, quam oratori: sed iuxta genium negotia, seriunam e eius qui petet aut praebebit auxilium, orationem sermabit Les tus. Erit tamen ubi sic exiget, ut extorqueat, spretasque preces in imprecationes minasque conuertet: nimirum sicubi cogere possit, qui rogat. Themistocles subsidium nummarium ab Andriis petiturus, rogatus, quos secum comites Legatus adduxisset ; Suadam, inquit, &, si mauultis,Vim. Num potuit sublimius 3 Pariter dum super hoc belli nemo Heros quidam a Principe ad Prouinci les suos missus nil obtenturus videret , eo quod hi per Senatum suum exhiberent ipso situ paene absumptos codices,& in iis priuilegia vetustate iam fere illegibilia, quibus tandem statuerent, se neutiquam aliorum ordinum suffragiis comprehendi aut cogi posse: ceterum sese ad patriae defensionem etiam sanguinem impendere velle; iam ne minimum eorum quae requirerentur praestarent, ubique excipientes di intonantes , Alimis. Ast

is ille: