Frederici de Marselaer equitis legatus. Libri duo. Ad Philippum 4. Hispaniarum regem

351쪽

Siquam de inducijs sinistram hostis suspicionem conceperit; eam remoueat Legatus. Principis sui fidem omni ostendat victoria potiorem esse, omni sceptro iusiurandum. Periurio hoc tantum consequi foedifragos, ut & h mines a rebus sitis alienent,& Deum sibi iratum reddant. Serua a vero religione, prospera omnia promitti, consi mari exercitum, ad victoriam iri. Quippe propitium alesse Numen fidem colentibus, adesse mortalium seu rem, qui sanctissimum salutis humanae pignus violari a gerrime ferunt. Hanc etiam Furius Camillus existimabat veram victoriam, quae salua fide & integra dignit

te pararetur.

Sic quidem peti Induciae debent:quomodo suaderi Stecum hoste agendum:quomodo cum amico,aut certe non

hoste 3 Princeps a tota hac consultatione ac deliberatione vi repellat Martiales illos, quibus tumultum ex tumultu serere utile studium est, ac bellum belli dumtaxat gratia geritur. Nimirum steriliorem ijs bello pacem esse, fecundum quidquid publice nocet, tamquam expediat res humanas semper turbari. Venetus bellicosissimam gentem Legationis relatione depingens, dicebat, eos qui Martis otio optime saginantur, ideoque Regis res nec vellent in

totum perdere neque seruare, a quietis artibus & argumentis prorsus abhorrere.Nec facile aduocandi ad pubi cre concordiae pacta sunt iuuenes, quibus ut sanguis, sic cerebrum sensusque nimio velut ebullit aut priarit in contentionem:tum neque ij,qui inexperti,humanae afflicti nis teterrimum malum ignorant. Agendum deinde, ut quietem admittat, iram temperet, & citra suorum sanguinem, tranquillitatem amet.

Non aliud ad gloriam Principis accedit ornamentum

352쪽

maius, quam si eosdem populos pro libitu suo amicos habeat & inimicos. Via a bello ad pacem, induciae sunt; &quod nomen indicat, huc ducunt, huc inducunt. Dixerim, breuem quamdam pacem inducias esse, sed ad longam & ad duraturam animos utrimque praeparari. Hacquiete atque fiducia manifestu in sit vulgo, ut noscat, non sic improbe aut irreligiose apud eos quibuscum belligerarunt,singula peragi, quemadmodum forte Stipendiarbin triuiis aut e suggestu credulae atque imperitae multitudini imposuerunt. Ecce dum hostilitas cessat, liberiores

littem,solutiores sermones,familiares negotiationes,amiciores complexus intercedunt: quae omnia pacis illectamenta sunt, & homines nos esse monent ad concordiam& pacem amariira factos. Vides, ut in priuatis dissidiis non sic repente componi irrgitim possit, nisi mora murmuri intercedat, & vel obliuionem aliquam iniuriae, vel, ob impares sumptus, taedium litigandi adferat 3 Si pressὲ rem examinas; non alio affectia plures quani singuli. de Principes quam priuati,dissidet aut colliduntur. Sensim, non subito,quod magno motu agitatum est, quiescit, vel quod deici inest serest,aut attollitur:& quae plurimum conditione disiuncta sunt, nec facile nec cito conueniunt aut connectuntur. Ita est: Via ad pacem induciae sunt. amplius; ad victoriam: licet obliqua; per quam occulte scilicet,hostium Praesecti circumueniri, miles corrumpi, consilia explorari, vires dissolui ac disiunci continciat Et saepe eragit Tranquilla Potestas violenta nequit: mandataque fortius urget Imperio a quies. sic acerrimi saepe popul postquam ad quietis studia con-T t uersii

353쪽

rRED. DE MARsEL AER LEGAT v s. uersi fuere in potestatem venerunt hostium:subesse enim non tam durum aestimarunt, quam denuo bellare; pacis

hac imagine ludificati, inescati. Sed cum ad bellum pol

liminio ventum est, non tam facile animos, Mariis comsuetudine aut disciplinam, quam arma resumpserunt. Languescens enim robur, bellique usus imminutus, radidiora omnia, & sic infeliciora secit. Periis e hac arte V ientes dixerim, quibuscum Romulus inducias in centum

annos, Senatus deinde populusve liber in quadraginta pactus est. Post quietem tam longam imbecilliores,quia

insueta,ignota resumpserunt arma, infausta experti sunt.

De Volsiniensibus quid dicam 3 quid de Caeritibus 3 illis

induci in viginti annos, hisce incentrum datae sunt: &vterque hic populus idem cum Veientibus fatum subiit. Vt haec sunt,facile nunc suaderi, nunc dissuaderi induciae poterunt: & Legatus ipse non dissiciles inueniet aures, quia apud Principem amicitia iunctum verba faciet, siue apud eos quorum Eriunam studet promouere. Stabiliuntur prolixioris temporis induciae,sinterdum iureiurando, interdum accedente auctoritate amicorum Principum, qui per Legatos,regatiq; syngrapho,pro int nitate fideiubent, inuignationemque & arma comminantur et,qui eas ruperit.Ast quia per exterorum Legati nes inducias pacisci contingit,& hos plerumque nil minus vicinis optare,quain serandum illud bonum pacis videat ille qui induciis potissimum assicitur aut opus habet, ne eiusmodi cociliatores sic turbarum tempestates sedatum venerint,vt Auster mare,& qui extinguendo incendio m leum & ligna subijciant: utpote vindicaturi se de inimicis suis per inimicos. Hic ficta humanitas potest ludere,p

test laedere: damnosior quando sub amicitiae fiducia iam

354쪽

LIBER sECvNDus. 33 ieendi modos hostilitas sequitur. Proderit solertia,quam ubique in Legato requirimus, & hic inprimis, ut si quae

imposturae sint,vim suam augeant, vel amittant. Potissimae conditiones, rationem commerciorum,nauigationum, vectigalium, restitutionem interceptorum

spectant. Quae singula occupare industriam Legati poterunt. Agi mox solet,ut bona hereditaria,prius confiscata habitationis emansionisve causa, restituantur. Interdum fisturum dumtaxat spectatur in actionibus & praescriptionibus ciuilibus: at quae belli tempore patrata lunt, attingi non solent ; tamquam rata, aut obliuione oblitteranda, atque irrecuperabilia dum a bello abstinetur. Sed omnia prosequi longius,sit abire a Legati munere. Quae a Principis imperio dependent, consiliis politicis relinquamus. De munitionibus tamen arcibusq; cogitet Princeps,agat Legariis;ne induciarum temporenouae extruantur: id enim esset bellum roborare. Imone nouis tributis oneribusque aduenae grauentur: id enim esset inductas. non habere. Communes hostes amicosque pactis constituere an expediat, alij disputent. Haec autem potius see derum ratio videtur,& ad plenam pacem spectat. Ultima induciarum conditio tempus est,diebus, mensibus,annis, lustris circumscriptum. Durant tamen vhra spatium ali quando , & aetatem sibi adsciscunt tacito quodam par-tium consensu,vsu, affectu: firmatur quidquid non rum-piuir. Sic Helvetiis semel pactae induciae, semel confirmatae,deinceps inuiolatae man serunt,sancta pace nihil inferiores . Tamquam renouari superfluum sit, durant; dc tamquam incipere non debeant, robur ab ipso aluo & sblentio assumunt. Fidem lauda Gentis, quae a tempore in- dependens,terminos fidei praefixos ignorat. Tt x. DIS

355쪽

pRED. DE MARSEL AER LEGAT v S. ,

DISSERT. XXIV.

Pax Aus TR Rso Martis puluere, Iani portae obserantur pessulo Pacis. Id autem quam arduum sit nego- tium,pericula tricaeque indicant & difficultates in conditionibus & pactis. Menippus Antiochi Regis Legatus Legationem suam Romanis exponens,apud Liuium, ait, sese ignorare,quid non perplexi Legatio ista haberet,cum non nisi ad amicitiam petendam iungeiadamque aduenisset. Nimirum pactis concordiae ea inprimis stabilienda, quae perpetuae sunt salutis. Belliferantibus vero laudi atque usui censetur, ingeniosis me tumultuari, inimia cum praeuenire,turbare. Apud hos quamdiu par fortuna est,non impar pertinacia esse solet: in inclinata, rocior vincentis animus est; aegerrime'ue cedet, qui feliciter

mouere arma coepit. Sed Martis ardorem uia Legatus

Suada leniet. Et quid facilius, quam ad pacem hortari3 detestati bellum E

-Pax optima rerum

riuo hominimus datum in ax e a triumphis innumeris potior.

Principes vero pacem ambire vel ampleisti inprimis impellit, si pluribus hostilitatibus oppetantui & implicentur,quam sustinendo sint. Rudolpho Austriacorum pii mo dum plures essent lain armatae lites, quae non alio Iu- ' dice, quam cuspide gladij terminandae videbantur, una atque altera cum Abbate S. Galli,tum Principe & potente;ingessit se Heros Praesulis conuiuio,nec exspectatus, nec vocatus. Mirantibus illo atque aliis inam auersio orta ex

356쪽

LIBER sEC v Nous. 333 controuersial ipse constans & comis, ut erat natura, persedit: & a prandio cum Praesule locutus, transegit ; pacem que iniit ita stabilem & sinceram, ut postea ei saepius auxilio fuerit in bellis quae multa ,sed minuta linam erat adhuc Comes )ctim vicinis habebat. Abeuntis autem vox excepta a familiaribus est totidem verbis: Cui contentiones tres duae componendae sunt, ut super tertia triumphet. Sed dixeris: Pauci commotum animum reprimere ac vincere

valent: pauci item Rudolpho similia praestare: DI, geniti potueres meliore luto finxit praecordia Titan. Dulce quidem bellum inexpertis: sed sunt quaedam in rebus mortalium, quae quantum in se contineant mali, vix intelligitur nisi facto periculo. Si res dicenda est Nihil non in armis mali. Audiat Princeps hanc vocem, & minus se facilem magnanimis istis praebeat, qui adeptionis aut certaminis satores ubique sunt, quia arma potentiam deceant, loria bello non pace propagetur. Ast quam hoc rerum est faciem inuerteret Nemo potens est ut pugnet; sed pugnat potius ut potens sit. Ea demum vera solidaque claritas est,quae iustitia quaeritur,non domando populos, sed regendo. Videntur isti dum bellum suadent, victoriam promittere; ignari quid Fomina vehat, quantum possit. Caveat Princeps, imo caueat Leetatus: iudicium affectui,etia casui anteponat. Facile plausus in planctum, lusus in luctum, curiositas in calamitatem commutatur. Ideoque asseret Legatus,haud temere suscipienda bella e se, licet vel ipse Religionis praetextus adeo blandiatur ac patrocinetur, ut vel lacra ea vocari possint, eaeque causae fuerint iustilliint,ob quas bella indicenda ac ne disserenda quidem iudicentur. Quoties causam periculum vin-

357쪽

33s FRED. DE MARsEL AER LEGAT vs.cit,optimum videri, quiescere: ac nisi ea pariter adfuerit facultas,quae fortunae legem praescribere valeat,non qui uis utique damnosum fuisse. Perget Legatus: Bellum sine auxiliis geri non posse: haec vel incerta sore, vel cum . onere atque discriinine coniuncta. Adiutum quemvis, debere adstrictum iam esse: sed seruitutem huic vinculo proximam adhaerere & subrepere. E contra proiectis pa- ciis conditionibus,ad grauiores extremosque conatus hostem redigi, quos ud magnanimitas Regibus familiaris, vel desperatio,semper potens,solet inducere. Non omnia trofecto causae fiducia audenda esse, non atrocitas solumelli,sed victoriae incertitudo monet. Nam ut in priuatis, sic & in publicis rebus etiam aequitas labitur, nisi hinc . prudentia inde fortuna fulciatur. In omni consilio,negotio,stam,moderata durant ; quae demum pace munitiora

sunt,quam bello. Quid i quod suo fere deis citur Imperio,

qui alienum invadit iniquus. Illii strius exemplum,quam ut antiqua accersam, calamitate sua semper loquetur Geta innua, ubi - imparcongressus Achilli

Felicitatis suae prodigum censeo, qui solis in armis glo: riam ponit. Pyrrhus prudens & prope dignus qui Romanis imperaret, cum primo iam proelio feliciter pugnasset,

ad pacem conuertit animum; de qui hostis venerat, viactorque euaserat, in amicitiam recipi a Romanis voluit. Verum enimuero tam selix non filii, ut pacem obtineret: neqiae tam facundus Cyneas Legatus eius,ut ab armis via citos deduceret,Ertunamque Regis sui & populi Romani aequaret. Inuentus in urbe caecus fuit,qiii, lectica in Sen

tum latus,se callidissimis consiliis opposuit,ta Pyrrhi va

358쪽

Lill ER SECvNDvs.srain quietem luculenta magis oratione quam pugna d struxit. Feliciter Romanus locutus cst, ut infeliciter deinceps Rex pugnaret: bis exutus castris, bis saucius ; & in Graeciam suam suriens, vere docuit pace stabiliri vici

ridim, per arma amoiguo euentu coronidem vacillaret mlias Romani non minim quiete quam bello Rempub. promouerunt: quemadmodum Paci Concordiaeque, Deabus optimis,temela in urbe, ud ut Marti & Bello. nae,dedicata. Itaque dum pace fruerentur;non ut nudam Dianam sed ut armatam Palladem Pacem muniebant: dum occuparentur bello,pacis studia, & huc Legationes nequaquam negligebant. Quoties situr arma ponerent, mentem retinebant armatam; & ipse praeliorum strepitus ad quietem dirigebatur.Saepius etiam quia neglecta Concordiae numina fuere, damnu Respublica accepit. M.Attilium iure accuses: is, quia a pace alienus, superboni in is responso Carthaginenses reiecerat,clade dignus fuit. Etenim ab hostibus captus, per ludibrium ac tormenta necatus, velut victima Paci repudiatae fuit. Nobile quoque e emplum sub Rege Berengario Principes Italici dederiint. Nam cum Hungari, qui in Italiam temere irruerant, angustiis pressi pacem peterent; parati praedain uniuersam reddere,pretium adiungere,sinearmis abire; ne conditio nes quidem impetrare potuerunt. Quare pugnare coacti, ruunt in praelium, Italos caedunt, in homines ac prouinciam ipsam furenti impetu iram barbariemq; effundunt. Hoc vitio etiam Athenienses olim sitae, nimio bellandi

studio dediti, & sic in lices: quos pu lchre Demades notavit; Numquam ad consilia pacis,nisi pullis vestibus indutos venire.

Vt hic omnia int,nihil ad selicem vitam deerit Principi,

359쪽

cipi,quem subditi amore & cultu, sertuna fastigh culmine rerumque affluentia, Deus concordiae auctor prudentia & pace beant. Supra sertem humanam vivet, proxumus conditioni caelestium. At peste, me,gladio, caduceatoribus atque anteambuloniolis irae suae, & his mina

sitis iustitiae utitur Deus,iisdemque peccata populi punit, iniustos& inutiles truncat & tolliqui Principi,etiam in diis in fluctibus de ventis, in tuto & quiete ad clauum sedere liceat:

cui caelestia semper Inconcussa seo volvuntur sidera las.

Fulminibu propior terrae Accenditur aer, Iniaque tellum ventos tractusque corusicos Flammarum accipiunt: nubes excedit Olympus Lege Deum minimas rerum discordia turbat:

PACEM sv MMA TENENT.

Sed amplus & amoenus hic campus est: & pro re, loco, tempore, depromi argumenta possunt, siue petat pacem Legatus, siue suadeat. Vt vero stabiliatur & ineatur pactis per Legatum pax,

maior ut dixi,attentio requiritur. Subinde praeteritaruinoffensionum indicitur obliuio:damna illata conferuntur, restaurantur aut compensantur. nominantur amici, inumici Coronae; iidem protegendi vel prohibendi communibus armis,& quidem statuto sumptu,numero nauium, cohortiumve. Constituitur ratio foederum, commerci rum, vectigalium.Sed circumstantiq immutant casum

legem omnem ;& cum infinitae sint, mistra laborarim minutim definire. Non alio autem Legatus obsequio suo Principi magis placuerit, patriae magis profuerit, quam prout induinius belli Pacificator extiterit. DIS-

360쪽

D ISSERT. XXV.

Seditio sedata.

Cv ic v M E munus hoc commissum est, nae, onus graue incumbit. Malum enim Seditionis, in intestinis & latibulis grassatur,eo periculosius, quo a medica manu & cognitione remotius. Dum tamen adeundi & compellandi sunt seditiosi; in antecessum,aut per litteras, aut per nuntios ab iis Princeps sciscitatur ; An ad se initti fide publica Legatos seu Commissarios sinant 3 Deinde cos eligit &m stlit qui auctoritate & gratia, consilio

atque solertia,comitate,eloquioque valent. Nam et eluti magno in populo cilmsepe coorta euS E D ITI o,saeuitque animu igno te vulgus, Iamque faces m a volant,furor arma ministrat ;Tum pietate grauem , merito si forte virum quem Conspexere,plent,arrecti que auribus adstant. Illi regit iustas animos, pectora mulcet. Nemo prospero euentu Legationem huiusnodi aggrediatur,nisi robur illum triplex constantiae,tum magna fiaducia,& quasi naturae benignioris auctoritas tueatur: in mineritque se ad eos ire,qui spretis iam pudori ac legum habenis, vesania quadam atque impetu seruntur, & quibus leui momento audax animus immoderata quaeque &suggerit de iubet. Fertur, militem Regio sZipendio non persoluto,incendiis & rapinis ruri procul misse iniquum: ciuem quoque, quia priscae consuetudinis aut obedientiae terminos alubi excederet, Regio milite in ordinem cogi debuisse. Et apud singulos quidem uni atque alteri prosectionis vesania argutanti,deblateranti,plus fidei aucti V v rita