M. Tullii Ciceronis de natura deorum ... libri tres

141쪽

Cap. 27. DE NATURA DEORUM. Ias XXVII. Noe tamen illo ipse est praetereundus, qui non sat habuit conjugem illexisse in stuprum dου quo recte et verissime loquitur Atreus:

Quod re in summa summum eam arbitror Periclum, matre coinquimini regias Contaminari stirpem admisceri genus.'

At id ipsum quam callido, qui regnum adulteri quaereret l Addo inquit hue, quod mihi portento coelesti im palse

Prodigium misit regni stabilimen mei,

Agnum inter pecudes aurea clarum coma Quondam hyostem elepore ausum eme e regia:

Qua in re adjutricem conjugem cepit sibi. 'Videtum summa improbitate usus non sine summa esse rations p Nec vero scena solum reserta est his sceleribus, sed multo ita communis paene majoribus. Sentit domus uniuscujusque, sentit forum, sentit curia, campus, oeii, provinciae, ut, quemadmodum ratione recte fiat, sic ratione peccetur alterumque et a paucis, et raro alterum, et saepe et a pluribus ut satius fuerit nullam omnino nobis a diis im-inortalibus datam esse rationem, quam tanta cum pernicio datam. Ut vinum aegrotis, quia prodest raro, nocet saepissime, melius est non adhibere omnino, quam spe dubiae salutis in apertam emiciem incurrere: sic haud scio an melius fuerit, humano generi motum istum celerem cogitationis, acumen, solertiam, quam rationem Vocamus, quoniam pestifera sit multis, admodum paucis salutaris, non dari omnino, quam

tam munifice et tam large dari. Quamobrem si mens voluntasque divina idcirco consuluit hominibus, quod iis largita est rationem iis solis consuluit, quos bona ratione donavit quos istin iis Ε, Usemaueos Non iudex Euxin, Pae,nil

142쪽

tu negat aut quae est in collatione ista snec enim Herculi Deianira nocere voluit, inicam, sanguino Centauri tinetam, dedit: desse Pheraeo Iasoni is, qui gladio onaperuit, quam sanare medici non potuerar enim, etiam cum obesse vellent, profuerunprodesse, obsuerunt. Ita non fit, ex eo qiit voluntas ejus, qui dederit, appareat nee Accepit, bono utitur, idcirco is, qui dedit, arQuae enim libido, quas avaritia, quod a suscipitur nisi consilio capto, aut sine animcogitatione, id est, ratione, perficitur opinio ratio est, et quidem bona ratio, si v nutem, si salsa est opinio. Sed a deo tantun

habemus, si modo habemus bonam autem aut non bonam, a nobis. Non enim, ut pata si inquitur sic ratio homini ostion fini don

143쪽

p. 29, - DE ATURA DEORUM. 4 IIlle vero in Synephebis, Academicorum more, contra communem opinionem non dubitat pugnare ratione, qui in amore summo, summaque inopia, s V esse

dieit,

Parentem habere avarum, illepidum in liberos Dissitatem, qui te ne amet, ne studeat tui. 'Atquo huic incredibili sententiae ratiunculas sugge-

iit: Aut tu illum fructu sallam aut per litoras Avortas aliquod nomen aut per se olum Percutias pavidum Postremo, a parco patre Quod sumas, quanto dissipas libentius VIdemquo facilem et liberalem patrem incommodum esse amanti filio disputat quem

quo quo pacto sallam, neque quid inde auseram, Ne quem dolum adisum, aut machinam commoliar, Scio quidquam ita omnes meo dolos, fallacias, Praestigia' praestrinxit commodita patris.

Quid orgo isti doli' quid maehinaes quid fallaciae,

praestigiaeques num sine ratione esse potuerunt λ praeelarum munus deorum i ut Phormio possit diceres

Cedo aenom jam instructa mihi sunt in corde consilia

omnia.

. XXX. Sed exeamus e theatro: Veniamus In sorum. Sessum it praetor. Quid Θ ut judicetur, qui tabularium incendorit. Quod facimus occultius p ta Q. Sosius, splendidus eques Romanus ex agro Pi-eesio secise consessus est. Qui transcripserit tabulas publieac Id quoque L. Alenus secit, cum chirographum Sexb primorum imitatus cst. Quid hoc homine solertius Cognosce alias unestio a Ruri lammi, conjurationi Jugaxo σω. - - ' - - , Tubuli do poeunice is eo mae UM,S

144쪽

conducto, aut locato, contra fidem fiunt cium publicum rei privatas lege Laetoririculum malitiarum omnium judicium quod C. Aquillius, familiaris noster, prdolum idem Aquillius tum teneri puta ait simulatum, aliud actum. Hanc igitur a diis immortalibus tanta malorum sementem esse saetam Z Si hominibus dii dodorunt, et malitiam denim malitia, versuta et sallax nocendi aetiam dii fraudem dederunt, facinus, caetrum nihil nec suscipi sine ratione, nec Utinam igitur, ut illa anus optat,

-- is in nemoro Pelio, Meuribi Caesa stadimet abiegna ad terram tri

si istam alliditato hominibus dii

qua perpauci bene utuntur qui tamen male utentibus opprimuntur: innum0r

145쪽

CAν. 3I, 32 DE NATURA DEORUM. 43 vitiis, ais, esse culpam Eam dedisses hominibus rationem, quas Vitia culpamque excluderet. Ubi igitur locus sui errori deorum Z nam patrimonia, spe bene tradendi, relinquimus; qua possumus alli: Mus falli qui potuit 8 An ut Sol, in currum cum Phaethontem filium sustulit Θ aut Neptunus, cum Theseus ippolytum perdidit, cum ter optandi a Neptuno patre habuisset potestatem Poetarum

ista sunt nos autem philosophi esse Volumus, rerum

auctores, non fabularum. Atquo ii tamen ipsi dii poetici, si scissent pomiciosa sors illa filiis, peccasse

in boneficio putarentur.

Et, si verum est, quod Afisto Chius dicere solebat, nocere audientibus philosophos iis, qui bene dicta

male interpretarentur posse enim asotos ex Aristippi, acerbos o Zenonis schola exire prorsus, Si qui audierunt, vitiosi essent discessuri, quod perverset philosophorum disputationem interpretarentur; acore praestaret philosophis, quam iis, qui se audissent, nocere. Sic, si homines rationem, bono consilio a diis immortalibus datam, in fraudem inlitiamque convertunt; non dari illani, quam dari, humano generi melius suit. Ut, si medicus sciat, eum aegrotum, qui jussus sit vinum sumere, meracius Sumpturum, statimque periturum magna sit in culpa sic Vestra ista Providentia reprehendenda, quae rationem dederit iis, quos scierit ea perverse et improbe usuros.

Nisi sorte dicitis, eam nescisse. Utinam quidem lSed non audebitis: non enim ignoro, quanti ejus

nomen putetis.

XXXII. Sod hi quid0m locus concludi jam potest. Nam si stultitia, consensu omnium philosophorum, majus est malum, quam si omnia mari et sortunao et corporis ex alaera pari Wilare in ' MN

146쪽

sima Telamo autem uno Versu locusteit eur dii homines negligant:

'Nam, si curont, bene boni sit, maliquod nunc abeat. U

Debcbant illi quidem omnes bonos emihominum generi consuleban Sin id quidem certe consulere debebant. Scipiones, sortissimos et optimo viros Poenus oppressio Cur Maximus extusularem p ur,areellum Hannibal in Paulum Cannae sustulerunt ρ Cur Ροε litati Reguli corpus est praebitum p

domestici parietes non texerunt λ Secet alia permulta. Propiora Videamus. culus meus, vir innocentissimus idenmus, . Rutilius in exsilio est Cui interfectus domi suae, Drusus p Cur prudentiaeque specimen, ante simula

147쪽

Cap. 33, 34 DE NATURA DEORUM. O

XXXIII. At dedit poenas. Prohiberi melius fuit

impedirique, ne tot summos viros interficeret, quam ipsum aliquando poenas dare. Summo cruciatu supplieioquo Q. Varius, homo importunissimus, periit: si quia Drusum ferro Metellum Venen. sustulerat; illos eonservari melius fuit, quam poena sceleris Varium pendere. Duodequadraginta Dionysius tyrannus annos fuit opulentissimae et beatissimas civitatis: Quam multos ante hunc in ipso Graeciae flore, Pisi tratus' At Phalaris, at Apollodorus, poenas sustulit. Multis quidem ante cruciatis et necatis. Et praedones multi saepe poenas dant nec tamen possumus dieres, non plures captivos acerbe, quam praedones, necatos Anaxarchum Democriteum a Cyprio Dranno excamificatum accepimus Zenonem Eleas in

tormentis neeatum. Quid dicam de Socrates ei us morti illactymari soleo, latonem legens. Videsno igitur, depram judicio, si vident res humanas, diserimen esse sublatum p

XXXIV. Diogenes quidem Cynicus dicere solebat, Harpalum, qui temporibus illis praedo felixa

bebatur, contri deos testimonium dicere, quod in illa fortuna tam diu viveret. Dionysius de quo anto dixi , eum sanum Proserpinae Locris expilavisset, navigabat Syracusas isque cum secundissimo vento eursum teneret, ridens, Videtisno,' inquit, ' amiei, quam bona aliis immortalibus navigatio aeriis sdetur λ' Atque homo Mutus, cum bene planequo percepisset, in eadem sententia perseVerabat qui, eum ad Peloponnesum classem appulisset, et in sanum venisset Jovis Olympii, aureum ei straxit amiculum, grandi pondem, quo Jovem marat in manubiis Carthaginiensium Traxuxu Gela M uex

148쪽

I46 DE NATURA DEORUM. LIB. III.

amiculum, hieme frigidum eiquo hineum pallium iri it cum id me ad omnε anni tempus diceret. Idomqua Assculapi Epidauri barbam auream demi

jussit neque enim convenire, barbatum esse filium, eum in omnibus se a pater Imberbis esset. Jam mensas argenteas de omnibus delubri jussit auferri; in quibus quod moro veteris Graeciae, inscriptum Bonorum Deorum,' uti as eorum bonitato volis dio M. Idem Victoriolas aureas, et Meras, coron que, quae simulacrorum porrectis manibus sustinetiuitur, sine dubitatione tollebat; aqua so cipem, non auferre, dicebat esse enim stultitiam, quibus bona precaremur, ab iis porrigentibus et dantibus nolle sumere. Eundemque serunt Rec, qua dixi, sublata de sanis, in forum protulisse, et per praeconem Vendidiam exactaque pecunia edi isse, ut quod quisque a saeris haberet, id ante diem certam in suum quidque sanum referret Ita, ad

impietatem in deos, in homines adjunxit injuriam. XXXV. Huno igitur eo Olympius upiter fit

mino percussit, nec Aesculapius misero diutumoquo moris tabescentem interemit atque in suo lectulo ortuus, in Tympanidis rogum illatus est eamque potest tem, quam ips per scelus erat nactus, quasi

juatam et legitimam, haereditatis loco, filio u didit.

Invita in hoc loco vereatur oratio videtur enim uetoritatem afferre peccandi. Recte videretur, nisi et virtutis et vitiorum, sin ulla divina ratione, gravis ipsius eonscientiae pondus osset qua sublata jacent omnia. Ut enim nec domus nec respublica ratione quadam si disciplina dosignata videatur, si in ea nec mole laetis praemia exstant ulla, nec supplicia peccatis; sic mundi divis in homines moderatio pro-

149쪽

CAP. 35, 36 DE NATURA DEORUM. QDeto nulla est, si in ea discrimen nullum est Mnorumat malorum. At inim minora illi negligunt, neque agellos singulorum ne Vitieulas persequuntur; nee si urata

aut grando quidpiam nocuit, id Iovi animadverta dum fuit. No in regnis quidem reges omnia minimamrant. Si enim dieitis; quasi ego paulo ante dosindo Fomniano P. Rutilii sis queatus, non de amaraa

XXXVI MD Me quidem omnes moria les aiehabent, Mema commoditates, Vincta, a tes, olivina, tartatem frugum et se tuum, omnem denique eommoditatem pros ritatemquo Vitae a dii m h hero virtut- autem - Τmquam aeceptum deo retulit. - - recte. Propter sistrarum mim jure laudamur, Et in virtute recis gloriamur': quod moneontingeret, si id donum alam, non a nobis, haber

mus. At vero aut honoribus aucti, aut o semiliari, aut si aliud quidpiam naeti sumus fortuiti boni, aut depuli a mali, cim diis gratias agimus, tum niuit -- laudi assumptum arbitramur. Num quia, quod honus aris eanes, grati diis e trimquam At, quo dives, quod honoratus, quod in lumis. Jovem, quo simimum et arimum ob as res appellant, non quod nos justoa, te reatos, sapientes emerit, gad quod satiros, meolumes, o lentos, opiosos. mus Herculi quisquam deeumam vovit unquam, si sapiens saetus imo Quanquam Pythagoras, eum in geometria quiddam movi invenisset, usi hovem imm iam dieitur. Sed id quidem non credo, quoniam illam Apollim quidem Delio hostiam immolare, luit, ne aman sanguino adspergeret. Ad xem autem ait redeam, udiesuin Me omnium mortalium eat, ora

150쪽

boni. Eos quidem ascribimus, attribuimussa ratione diis immortalibus. at Diagoras mothraciam venisset, Atheos illo qui dieitui quidam amicus, Tu, qui deos putas humigere, nonne animadvertis, ex tot tabulis pie multi votis vim tempestatis effugsrint, in Isalvi pervenerint λ' 'Ita fit,' inquit: nusquam picti sunt, qui navita a soceruntrique perierunt.' Idemquo eum ei navigires, adversa tempestato timidi et perterriti

non injuria sibi illud Meldors, qui illum inaVem recepissent ostendit eis in eotam ita alias laborantes; quaesivitque, num enavibus Diagoram vehi crederent. Sic ea habet, ut ad prosperam adversamve sertur sis, aut quomadmodum vixeris, nihil into animadvertunt, inquit, Omnia dii: ns res

Quid est similo Reges enim si scientes

tunt, magna culpa est At deo ne excusi