Pyrologia topographica, id est De igne dissertatio iuxta loca cum eorum descriptionibus Dominici Bottoni ..

251쪽

teos, aut igniferos montes per vastam telluris lati tudinem a litoribus distantes percurras , quamvis marinas aquas non reperies, illos utiq; haud absq; aquarum affluentia nanciscerissim cavernis voragines insidere observabis, maximamque ab aequore comunicationem cum montibus ipsis discernes Historicam observationem a Petro Castello pode ratam in Vesuvii incendio, a Plinio juniore relatam praetermitto, ubi ingentes pisces ignibus glomeratos per motis ora egestos fertur. Nec ad aquas ipsas, quas saepe Vesuvius vomit confugio, illas enim ex iisdem venis prosilire putat Cornelius. Neque in eo persisto, quod affluentius bitumino sum oleum Petteolum ad montis radices in mari accolis legitur, idem enim in AElna,experitur Uerum aliis conjecturis innitor, quod ardentes moles fundamina ponunt in mari, cujus fluetiis assiduis illisibus firmas radices evertunt, cui Dici, de nostra observatio, magna enim invadente tempestate, fluctibusque, ac montium caverna per vadentibus, nullum secus illas considerabilem sonitu audivimus; sed caeli ruina pacata, ac amica temperie indulgente,implacabilis Strongyli mugitus, tonitrua, insularum concussio, insolentesque fremitu suboriuntur, ventilata enim voragine per flu- Q, unde quaque agantes , crepitibus haud datur

252쪽

locus,sed concisis imbribus victoque Aquilohibus Austro,dum aequorataesum sereno lumine respicit,

eructant montes,4 tremunt, igneas ruina vomentes, quas egeri per imos gurgite denegatur.Sic flagrante Vesuvio,mare per amplum spatium e littore desciscit, ac e cavernosis montis venis resorberi intuetur, ejus tortuosos intrans meandros viasq; reserans,interjecta obstacula pellit, ac objecta corpora rodens, ignis spiramina praebet Arridet,hic, Eirheri excogitatum , demortuum animare ignem 5 mare, ac Ferrarium, fluctibus, quasi follibus al- ternis fluxibus 4 refluxibus vitam in illo inducere, mox in altum jaculans undas, aquarum aspersione ignem in fornicibus instaurare. Ex quibus adivinatur Κirherus latebrosas insulas sub tellurie reperiri , atque sub illa, quae mari supposita est . Id mare Tyrrhenum usque Cumas

ostendit, atque ex his ad Trinacriam usque igneus tractus subterraneos desinit vortices, qui simul cum AEoliis tenduntur,atque Graeciam usque continetis, qu terram protendunt. Sic itinere Vesuvii ignis aliis miscetur ,, sub tellure mari supposita igneas voragines, ultro asserta hodierna alio aevo perlectum est , quae ad ignium assiduam escam vestigandam conducunt ut continua ejus voracitati suppetatur. Verum recensita mineralia pinguem

253쪽

succum ignea contribuere fami non negamus, usParacelsi, pluriumque eum sectantium est mens Sed perpetuatur hoc alimentum ab aquis , cpr sertim marinis Lab aequore namque nova suggeritur dapes, quae sed crassitie, spumasaque oleo-sitate, resiccata terrex, ac ferruginea irrorat: nanti montium sub radicibus combusta metalla, saxata, variaque mineralia extincta per in stina baratra , mare agitatum,ac in altas rupes refractum suo pingui unctuoso ibi allidens vivificat; telluris viscera hinc penetrans flammigeris montibus extenuat reficit ossa, ac fere crassa medulla replet. Sic sulphuris bituminis, aluminis,salinitri venas subens, eorum deperditas substantias reparat, nova sussiciens epulas, terrestres vero succos ex salibus, subtilique terra,absque aqua coalescere consentaneum non est, omniaque inflammabilia ex his constar seminibus ullum in dubium vertitur-Liberis caminorum fornacibus existentibus ignes continuo eXcitantur, eas marinis aquis ingressis, quibus ob fructis dum undis abnegatur commeatus, cessant incendia, illis vero denub deobstructis canalibus, vicissim pelago data via, reviviscuut.

Quod autem in mari plusquam in alijs aquis

copiosa seges servetur ex immensis innumerisque brutis ac in humo, natantibus comprehenditur,

a quo

254쪽

18 6 Dominici Tottoniquorum pingnedo terrestribus fluidior,& oleosor, in his vero ob nitrosum aerem durior und ad igneas materies appulentibus undis. instrumenti , alimenti vires praestantur. Nec absteriir- herus in gypti; lucernis perennibus ad canales quosdam, per quos illius aevi Viri liquidum bitumen ad sepulchra subterraueas cryptas derivabant confugit, ubi continua adiectione ellychni faminas fovebant, aegypti agri bituminoso

illo liquore referti obser abantur . Imo puteos adhuc eo plenos videri nonnulli proferunt LXem plum est lampas cujus liclinium esto aptius, Hurabilius,ut Ammiantus, aut lapis Bononiensis sua tandem exiccatione humido eget. Sic palmularum lanugo gosypio, vel lino durabilior crit, sed oleo, aut alio analogo liquore cessante, interibit. Lucerna est penes me, cui semel accenta binas olei uncias immitto, eique vitreae tenui calamo ex alio vase guttatim oleum substernitur, ut illud quod in combustione consumitur,nova guttatinia effusione instauretur . Sicque continua flamm absq; extintione observatur,etiam combusto lychnio, quod perenni olei effusione irroratum , haud cinefactionem admittit . Idem evenire puto exustis terrestribus mineralibus novo maris, aut aliarum aquarum liqu0r impregnatis , eorum enicita

255쪽

virtus ad alendum iterum vivificatur. Ioannes Alsensus Borellus inAEtnaeo monte , carbones, seu lithontraces praeclarum usum habere ad incendia, vicesque lychniorum supplere, citissime accendi, flammamque vividiorem creare textatur, quod equidem principio, non admittendi an ter penetralibus ignem,de directo adversatur, carbones enim illi fossiles praeclaro no essent usui,

si perennibus incendiis,etiam pro eorum materie non suppeterentur, qui non in montis cacumine ,

sed in imis radicibus reperiuntur, ad quod nimis confluit observatio nostra Insulae Aenariae, seu Ischiae, in cujus ora meridionali, dici S. Angeli vernacula lingua a marina delis pietre ars in ipso mari , circa fundum videtur aqua ebullire, ut nautae in ipso maris fundo coopertis ollis,pro carnibus coquendis ignem reperiant, ac secus idem litus Aenarialiubi petras combustas, ac ferrugineas, ad instar aethnec glare vidimus, olim ignis exivit ex imis telluris visceribus, nimis a montiunta jugis distantibus,&praesertim a Monte Pomeo sex milliariis a Lacu S.Nicolai, imo, ebullientes ipset thermae suppositum ignem denunciant in ora meridionali ipsus insulae Quo ad marinum pabulum , affluentior portio ex Sale illi adventitio pluviarum vi fluminum

256쪽

1 8 8 Dominici Totioni

ope e terrestribus mineris asportato , aut ex nati-yis in ipso mare existentibus, subjicitur, quorum congluvie universe telluris recrementa argillosa, sulphurea,nitrata, & de eorum genere plura ad A, lud confluunt , sic mare pingue innumeris salibus

Recundum propria opulentia haud terrae invidum,oleosa segete ferax, non solum multifariis natantium consulit turbis, sed&vastas vegetabiliusilvas nimis imposterum prospicit vi si nullo alio polleret, sufficit ei sal crassa sui rasi sortitum , ut

de ejus formatione innotescit, dum enim in salinis a Solis exiccatione concrescit , antequam ejus postremam cons gurationem cernamuS,aquam crassa

menti adinstar cospicimus, hinc rubram,pallidam de pluries nigram variis regionibus observant: evidens argumentum de plurium aggregato fossiliu Mesanae sal primo rubrum , postea candidum violarum odorem retinet, volatilium salium congeriem prieseferens et de quidem salis analysi sulphura sibi annexa ostenduntur vi igni rotae impositum terrestri humido exutu, sociisque spoliatum particulis, a quoque in destillatione,ejus educto acido,oleum in fundo priebetur adque decrepitatio patefacit, in qua nimium nitri participasse liquet,quodque ejus enargia, vis clastica,ac mordacita clare demonstrat

Quid

257쪽

Quid autem ad ignem nitru conducat neummatica machina spiritu exhaustat ubi nulla perdurat flamma, quin nitrum opuletur explicat Cicendula convulsa, eadem inclusa machina, quae lucem protinus perderat, mox nitri insufflato fumo, extracti aeris loco, lucem, vigoremq; resumit, ut periculum fecimus .in schemmate compertum est. Cui excogitato de eisdem Nitedulis observatio no parum fauet, in machina extracto aere ejusque loco in ea nitri fumo introducto , quo lux suboritur hinc patet, quod si aliquando lumen perat-mospherulam tegatur organis illis,4 membranis non se moventibus, revera tamen intus perlucet, ac inde aeris motu explicatur. Negari autem nequit, absq; artificio corpora lucida,prarsertim solida emicat, ut ex chalibe igneis particulis scatente consecta specula proaiunt, quae preter luciditatem extimam, internas tegunt scin

mama

Ardet apex capiti, crisiisque e verticeflamma

Funditur iam etasos umbo omit aureus ignes. In cavernis, ubi flamma, pruna lucido carent, tormentarius pulvis injectus accenditur, vividusq;

258쪽

resplendet , quod perperam cuilibet pabulo adap-ratur,id enim evenit,cui nitri semina, & sulphuris

insunt;negandum tamen non est ea corpora ignem concipientia, & praesertim flammam aere quoque indigere. Quin imo nonnulla nitrosis corpusculis gravida ignem concipere, nequeunt, ut liquefactum nitrum immista candenti ferro, exstinguitur potius,quam accenditur ejusdem pyrii pulviris massa densata admoto igne ad superficiem lente flammescit, tarddque sui deflagrationem acquirit,secus autem in acervo posita, aut in planitie cospersa, sic enim instantaneam accesionem nanciscitur: quapropter aeris presentiam ignibus apprime necessaria probamus, cuius defectu flammas,&vitiari, extingui passim cernimus,& in cryptis cellisque vinariis, in quibus torpet aer,aqueisque, ac nitros particulis scatet , vix durat accensa candela. In Boylea machina, acre exhausto,aut compres flamma quoque perimit,ac in laterna, in qua ignis inclusus ardet, si aer inspirabitur , aut captiuus excogetur statim contrahi, S languescere flamma videtur. In fornacibus urnisque contectis, nullo extrinseco ingresso aere secus opercula si paleae apponantur , tanquam vehementiori vento extolluntur: ex quo in aere ex nitro vis elastica, ut flammae motum communicet, plene infer

259쪽

Drologia Topograpbica Lib. III. 191tur, eoque ignis sopita corpuscula excitari eminer. Ad explicandum aquae, Mignis consortium nil ipso nitro illustrius, eo enim arcte mixto, ignis, aquae corpuscula connexis inter se nodis vinciuntur, mox disruptis compedibus liberantur , quod ignis analysi, flamma ex nitro vibrata, vaporequia

ex eodem manante, na quam resolubili enitet, S: uterque effectus ignis. aquae eodem in corpore exploratur, idem enim est nitrum, cujus spiritus pyrotechnia elicitus, instar flammae, corpora cuncta corrodit, penetranti aestu mineralia dissolvit, atque metalla exedit, Sc de spiritus, vini spiritu alchali-χatus internis inflammationibus medela est, cunctisque refrigerantibus palmam praeripens ardentissimam evehit sitim, linguaeque adustae sicca laabritiem corrigit quae quidem ex duplici sales, volatili nimirum, in quo adhuc aquear particulae fixo in quo alchalicae, ignea praestant, ortum

ducunt.

Sed mirabilius nitrum inglacie fumat, cui si ca-phoram adiicies exardebit, qua quidem observatio,ad liquidorum, solidorumque corporum, metamorphosin nos avocat, hanc enim ex igneis corpusculis pendere putat Plato, quatenus eorum ac cessu liquida fiant corpora recessu vero solida Lex

quo in liquidis igniculos existere ferinie colligi

260쪽

1 7 Dominici otionitur,cumq; liquidorum princeps sit corpus quesi,

merito aquam vincta ingnea minima suis viscidis membranulis continere,opinari oportet,ac frigus,& humidum caeteris corporibus impertire censendum , imo pellucida ipsa aqua fulget,quatenus lucis eisdem aeque particulis sibi annexis pollet Uerum cum hoc principium fluiditatem substineat in

fuga ignis, si glacies ex liquida aqua solida fit, imo

dura,variasque figuras adipiscitur,cur igniculorum majori penu refertur dubium certo tolleret Ioseph dei Papa ex cujus doctrina colligitur glaciem omnem amisse humiditatem, consequenter fluorem, hinc fluida omnia humida esse, Mno e contra ,&sic in ea nulla fluiditate relicta , sique aliquid fluere videtur a glacie, ut glacies, nimirum aqua congelata,non procedit, sed ex illa glaciei parte quae sensim destrui videtur.Εquide hoc excogitato, quo ratio quid anive totaliter tollitur, adversa pugnat fronte,posita,observatio, de ignis praesentia in nive,cum ignis tota ratio in fluido sit posita, s ne qua ignis concipi nequit, tamen omnibus obvium fit glacient fumare,dum sibi annexeu igne tegit in nitro, eique admota camphora exardescere,atquc studiosos ad scholii Magiam Pyrotechnicam remitto, ubi plura artificiosa leguntur de his, qua in auuam pertinaciter ardent , quibus