Physiologia medicinalis

261쪽

SEc T. III. DE IN cITAΜENTI s. go est . 52. : quia vero interna vitae conditio dictionis Vitalis est productum g. 65. , ipsa quo

que organisatio cum vitalitate persistere tum saltem possunt et debitam retinere qualitatem , ubi debitus adest incitamentorum innuXUS. VidemuS hinc Organa quaevis ea perfici ratione,

qua incitamentis ad energiam saepius suscitantur : Sic acumen visus et auditus exercitatione Perficiuntur, et in Croscunt Vires musculareS Permotus frequenteS.

Dicimus autem omno id incitamentum, quod qUalitatibus suis, a corpore concitando disserentibus, tantam ac talem infert mutationem, quae ser energiam VitaIem sufferri ita potest, ut organismus et Usque Partes in eodem ad sen-Aum permaneant statu . Apparet itaqUe hinc, omne incitamentum , ut tale , hactenus' esse Passivum, quod per internas vilao conditio nos penit Us sit mutandum et Omnis enim substan Lia et omnis Vis , qUae intra Sphaerrem activitalis organici corporis Per Venit, suam deponere doti et, set indUere novam, ipsi Organico corpori similem naturam; nam Secus individua persi

nicum c g. 53. b. Videmus hinc substantias Varias, quae CorPIS Subeunt humanum, Physica, chomica et dynamica mutari qualitate , cum actiones suscitant vitaleS , naturae suae adversas

quae tanta pollens Vi res externae, ut actionem viis talem superent, incitamenti nomen non amplius merentur: evadunt enim N ivae ita, ut vel morbum adclueant, vel individuam penitus Susserant Vitam, suntque vel causae morbis rae, Potentiae no Contos,

vel venena . VOIunt Aliqui, nimia profecto subtilitate, stimulos et irritamenta ab incitamentis distinguere.

262쪽

Omnes rerum natUralium qualitates ad me chanicas, chemicas et dynamicaS reducuntur ,

Iicet variis semet manifestent modis ; nec alias possident incitamenta qualitates , quam i Sia S. Quia vero cunctae hae qualitates ad primitivas reduci possunt vires 3. . 4. , ipsa etiam incitamenta, Si Ve mechanice agant, sive chem iee aut

dynamice , bipolari, e XPansiva et contractiVa,

1 Mechanicam stimulorum potentiam

illam dicimus , qua forma materiae orgrin 1 Ccto mutatur, quod accidere non aliter potest, quam mutato Particularum elementarium relativo Ai- tu ; haec autem mutatio sine permutatione SPR-lii accidere nequit: est itaque idem clam motu6. , qui in spatio et tempore advertitur. Omnia quidem incitamenta, etiam chemica et

dynamica, mechanicum sim VI e Xerunt effectum, siquid om mistionis et virium mutatio sine formae mutatione accidero non ΡΟS sit, omnisqUoactio et reactio cum molia sit juncta: ea tomen materiae ac io, quam cohaesione, impenetrabi-Ιitate, forma, figura et pondere in organicam exerit materiem , quave oppositas huius vires alienare attentat, mechanica stricte est incitamentorum Potestas. Opponit aUtem organ 1 cam citeries PhySico corpor Um eXternorUm impetui Physicas non modo qualitates, ita, Ut e Xpansionem contractione et contractionem propria I imitet expansione: vorum energia vitalis tantam largitur corporibUs phaenor ob totis potestalem , ut Vires externas facillime superent. Ι'ro

cessus quis P e vitalis g. 67 virium integrita-

263쪽

sEcΥ. III. DE IN cI TAMENTIS. 245 em con Ser are perpetuo adnititur , et om 'em mutationem organismo illatam protinus suffereat laborat; indo igitur est, quod organismi Perfectiores certam habeant, in oculum incidentem , Virium physicarum latitudinem , quodque actiones eorum e legibus mechanicis e Xponi

haud possint g. 22. . Sic brachium ViVum Pondera te Vat, quae in cadavore lu3ationem efficiunt , aut Partes plane Ais lacerant.

Est autem mosthanica rerUm e XlernarumaCtio Corporibus organicis necessaria, ut Vires

internao limitentur atqus virium aequilibrium , vitae individuas inimicum, perturbetur: sic justa requiritUr aeris atmosphaerici Pressio , Ut Corporis expansio debitam non excedat rationem, et ponit idem fluidum Elasticum oscillationem perpetuam, corporibus Organicis ne Gessariam. Agunt Vero potentiae mechanicae ut incitamenta eatenus , qUalenu S energiam PrΟVΟ-cant Vitalem , ipsamque Vim et materiem organicam perficiunt g. 69. J. Si vero mechani crevis tanta morit, Ut a viribus organismi physicis si vitali energia superari non possit, tum activa redditur, et ponit mechanicos in isto effectus vulnera , fracturae , tu Xationes etc. Quia autem proprietates physicae animalis corporis in variis prertibus variam haboni ratio-nom ariam cohaeSionem, den Sitatem, pondus, elastici talem et c. , Potentiae mechanicas relativam habent vim, quae calculo exprimi tanto minus potest, siquidem materiae organicae vires diversis i obnoxius sint mutationibus

et) Chomica incitamoniorum ' polent in iri mistione disserente posita est. Omnis igitudsubstantia, quae tali gaudet mistione, ut ole,

264쪽

mentorum Proportionem organicae materiae mutare valeat , incitamentum est chemicum. Quia autem organicum corpus, licet perpetuia obnoxium sit mutationibus chemicis , Convenientem sibi et singulae suae parti mixtionem servare adnititur g 38. , stimuli chemici ea ratione incitantem habent potestatem , qua energiam Provocant vitalem , ipsam hanc mutationem intra certos limites rotinentem. Manifestum hinc est, nullum dari incitamentum, quod Solam exerat chemicam vim, siquidem OmniS mutatio chomica formam una et vires mutare debeat organicas; nec datur incitamentum mechanicum aut dynamicum , quod mixtionem Si mul non mutet organicao materiae. SUnt autem illas substantiao potontissimi stimuli che mici , quae polaribus abundant principiis , O Xygenio quippe et inflammabili, et excitant ea

Praecipue systemata et organa corporis, quae contrariam habent mixtionem. Qua dein ad

indifforon iam plurimum accedunt g. 7.), aut potaria principia difficilius dimittunt, mitiores

xerunt effectus.

Quousque mutatio chemica , materiae Organicae illata, certos non excedit 1imitos, vitalis processus eam ita Suffert, ut eadem permaneat ad sensum mistio , ipsaque substantia chemica ponitus immutetur. Quia vero multa sunt et varia in variis corporum Phaenerobiotorum Partibus adminicula, quae chemicas vires peculiari ratione mutare valent, cumque ipsa etiam vitalis energia vario tempore et diversis subeircumstantiis intensione et in modo mutetur ;potentia incitamentorum chemicorum relati Va quoque est , nec exponi e communibus

chemiae legibus potest' cf. 23. ). Ubi vero

substantiarum chemicarum tauta ost Potentiai,

265쪽

ut polaribus suis elementis missionem organi-Cam deVineant, adeo, ut vitae Drocessus inductam mistionis mutationem sufferre nullatenus Valeat , tum internam delent vitae conditionem et adferunt mortem vel partialem vel uni Ver-

Salem. Sic operantiar Coustica , corrosiVa et Venena chemica. Necessitas incitamentorum Chemicorum pro vita individuali duplex quoque est: una quippe ut Oxydationis et phlogistisationis processus , qui in organici corporis parti Bus accidunt, limitentur; et . altera, qua materi' organica, ad indisserentiam chemicam tendens, perpetuo mutetur, et Vitalis virium contentio perennis reddatur.3 Dy na mica incitamentorum pol ontia

plurimum dominatur, si quidem omnis me Chanicus et Chemicus Stimulus viros mutat organici Corporis, et actionem concitat vitalem. Dantur autem incitamenta alia, quae, neglecto effectu mechanico et chemico, in vitalitatem immodia oagere credunt, et pertinent huc imponderabilia, at quo officientia illa, qua voluntas operatur et interni sonsus incitantur munera. Omnia tamen haec, ut Suo apparebit tompore, offectus Simul ponunt, quibus materies organica in forma et mistione mutatur.

In hominibus robustis , ubi partes solido-molles maiorem habent vim tonicam, laxationes, herniae et Prolapsus non tam facile accidunt , quam in debilibus. ossa senum friabilia, Iahe syphilitica aut alio morbo corrupta, ab eadem vi franguntur, quam juvenes et sani sine Omni Sustinent periculo. Inversa ratione se habet potentia incitamentorum chemicorum cum energia vitali: hinc igitur est, quod organismi minus persecti a cosmico influxu plurimum de pendeant g. 4ο.); homines morbidi, minore vitali enerogia Praediti, tempe tatis instuxum magis experium ri

266쪽

nec calorem aut frigus tam facile perferunt, quam bene habentes ; ipse praeterea cibus et potus quantitate et qualitate apud debiles facilius peccat , quam apud ho

mines Valentes.

g. 71. Incitamentorum effectu S. Ponunt incitamenta certam in organi CO COPPO e mutationem , qua virium internarum per turbatur aequilibrium, unde motus suscitatur vitalis, s seu vitalitatis reactio, quae ipsam Con

stituit vitam individuam g. 36. . Vitalis autem has c ro actio intensione et modo differre polost, set ponitur haec disserentia per BYternae et internae vitae conditionis differentiam 1 Externa visas conditio quantitati v amet qualitativam habot potestatem, qua intensionem et modum reactionis vitalis determi-

a) Quantitas eiusdsm incitamenti, Seu Viribus praevaleat mechanicis aut Chemicis, seu energia prae dominetur dynamica g. 7ο. J, intensionem reactionis vitalis hactenus defer minat , ut stimulus major majOTem , et minor minorom ponat incitationem. Ea enim viget por universam naturam Ie X , qua reactio, si cetera sint paria, aequalis est actioni; maior igitur externarum rerUm impulsus majorem pro temporo ponit in Organico corpore mutationem, unde OPPosita-Tum Virium conflictus, et vitalis actio intensiores redduntur. Inde ergo est, quod energiae vitalis manifestatio generatim respondeat summae virium incitantium. Lan-

267쪽

gUent Vitae fundito nos j0juno ventriculo iloco frigidi Osculo hi tonobricoso; eriguntur autem mox a cibo si potu adsumtis , a lucis et caloris stimulo , aliorumque incitamento rum effectu. Varia o jusdem incitamentiquantitas sibi ros pondontom ponit vitalis

TQ rectionis energiam: sic pondus majUS majores concitat musculares vires; duo gran' stibii tartari sati in sodom homine frequent Iorem movent emes in quam granum unum; Di Ura Iamellarum columna o Voltanae Pari αInten Siorem suscitant musculorum SUCCUS

.ionem qUam pauciora et C. Maximi momonti ore est observatio, quod stimulus idona diversae qUantitatis non modo intensio nom verum etiam modum Uitalis dolormitast res actionis. Quemadmodum di Versus caloris gradus corporum mutat CO- haesionem, metalla Oxydat vel ano Xydat, aut in vitream vertit substantiam , ita incitamenta seiusdsm indolis pro ratione di-Versae quantitatis disserentem india cunt organico corpori mutationem , qua alius atque alius oboritur virium lusus , qui di Verso manifestatur effectu. Sic calor moderatus gratam nobis adfert sensationem, cUm intensior dolorem adducit; sic Iu X, SODUS et reliqua ha boni in ita monta imponderabilia. Idem Observatur in Pharma CorUm quorundam viri Ute : ipo cacuantiao radi X major odosi propinata vomitum movet, et sistit eum minor ejus quantitas ; tartarias emeti CUS refracta dosi sumtus cutis et pili monum Promovet exhaIationem; salos modii, qui largiore quantitate sumti alvum moVent, minore portione propinali Urinae promovent

.scretionem; notum praeterea est, quanto-

268쪽

25ο LIE. I. CAP. II. DE VITAE eONDITIONIBUS. pore disserat opii, pro varia quantitate adsumti, effectus.

B Qualitas incitamentorum, ut e Pra missis intelligitur, intensionem et modum incitationis plurimum doterminat. Prout quippe mechanica , vel chemina aut dynamica praevalet in stimulis potentia, ita ve1

formam, Vel mixtionem, vel vires prae Ci-Pue mutant organici corporis , licet actiodynamica a nullo absit rerum externarum influxu. Qualiacunque autem fuerint in 1- tamenta, Vires habere debent materi Re Organicae Oppositas , ut eam Concitare valeant, siquid om inter substantias homogeneas nulla Vigere possit contentio, et augetUr Positiva stimulorum vis ea proport1one , qua Indole sua ab organica magis differunt substantia. Quia Vero organicum CorPUS , Seu materiem spectamus seu vires , ad indisserentiam ita accedit, ut nullibi porfecta sit

polaritas, materiae et Vires Polares maX1mam ubique habere debent incitandi potestatem f. 70. n. 2. J, qua vitalis reactio intonsissima proVocatur. Inde igitur est, quod alcalia pura et acida, quae ad Polares accedunt substantias, potentiores sint stimuli, quam Sales ne latri. Quantum autem incitamentorum qualitas reactionis vitalis mulos

modum, Pharmacorum et Venenorum Ostendunt effectus; alia dein Sequitur a polo Positivo et alia a negativo catenae Salvavi caevitalis reactio. l. Interna vitae conditio incitamontis r o-l a t i v a m tribuit vim, qua actio Vitalis inten sione et modo differens redditur.

269쪽

per Summam virium organici corpori S. Crescit quidem rotativa stimulorum Potenti eum re Ceptivitate organicae materiae: itininsantes, qui major o gaudent sensibilitato et irritabilitato ac homines adulti, ab iis et dem stimulis magis adficiuntur quam isti ἔmo Ventur facile, o a tamen destituuntur Vi TLuna energia, quae in adultis advertitur, unde e X tensi vis tantum, non Vero i Προiqn Si Vis gaud sent viribus. Intonsio autem V1treli S energias por totalom ponitur Virium Suminam et debent quippo vires physicae cco lictesio, eΙasticitas , quae tonum efficiunt Ραrtium , Stimulorum respondere re CestiVitat I, eStque is necessarius internarum Virium Concentus , quo illata corpori materialis et dynamica mutatio sufferri quanto citiuSPos Sit.b in Μodus reactionis vitalis per dissorentem organisationem et vitalitatem gg. 58. 66. mutatur. Varia quippe partium fa-Brica, varia forma et mistio, atque diversa Virium informatio , variam tribuit partibua

diversis mochanicam , chemicam ac dynamicam relationem , atque Variam re agendi potestatem. Aliter hinc agit tartarus emeticus in Ventriculum, aliter in tubum inte- stinatem et aliter in cutem ; alium Ponit offectum ulteruter electri Us BOIUs in nervo , et alium in musculo , alium in lingua , atque alium in oculo.

270쪽

eset LIB. I. CAP. II. DE VITAE cONDIT IO NIBUS. g. 72. Omnis actio vita lis suum requirit

incitamentum.

Cum sine stimulis nulla possibilis sit vita 3. 69. , nec actiones singillativae, quae Partes

utique constituunt vitae totalis, sine incitatione accidere possunt. Nulla enim muscularis Contractio sine conveniente accidit stimulo; de-Bet cor sanguine perpetuo irritari, Ut motum Continuet; non operantur externi Sensu S, ni Si Praesentibus relativis incitamentis : verbo DUII dilocum habet vitalis actio sine incitamenti influxu. Quia vero mutationes cui praecitato Ioco dictum est , corpori Organico per incitamenta illatae, vitali reactione sufferuntur, omni Sactio nova novum requirit stimulum: sic nova semper sanguinis unda Pro singula cordis contractione ei musculo adducitur; sic noVa ne Cessaria est in musculis irritatio , ut nova ponatUr contractio; sic Omnis perceptio eo usque durret, donec objectum ejus adfuerit. Est autem hoc tanto magis necessarium, Si quidem SECUS pereeptiones priores Posteriores Confunderent, et debitus actionum perturbaretur ordo. Dantur tamen incitamenta, quorum effectus longiore tempore PerSeverant : fax ardens Circumacta igneum refert cir Culum ; Concentiis musices post plures Saepe horas percipitur; corPO-va dura manui impressa et remota, Vincula insueta, parti prius injecta et modo desumta, sonsum ita fallunt, ut actu agere Pute S; odores

intensiores et sapores longo Saese tempore Sensus feriunt; rotinet sensus internus id earum vestigia , quae revocari in conscientiam post plu- annos Possunt. Omnia tamen haec effectus