Physiologia medicinalis

271쪽

sunt incitationis primitivas, cum quaeVis actio nova ΠΟVam deposcit incitationem. Potest quidem una eademque incitatio seriem ponere a Cti O- num Plurimarum, si quidem mutatio primitus illata alias atques alias post se trahat virium

mutritiones, et ipsa corporis organa in Se mutuo agant ita, ut unum aliud concitet. Sic Uno musculo in actionem posito , et alii concitantur musculi , qui ad compositum quemdam requi-TuntUr motum; sic idea Una suscitata, infinitre succedit id earum series; sic deniqua sit, ut nocivum incitamentum, quod perversam sonit Organi alicujus reactionem , morbum Donat BPlurimis abnormibus actionibus comPositum, et longiore tempore dUrantem.

Ob essectum quem stimuli ponunt vel mox disparen tem , vel diutius Perseverantem , distingui sueverunt in diffusibiles et permanentes. Pertinent ad priores imponderabilia et ea, quae per organicum PTOees' sum in principia elementaria resolvi facilius pOSSunt. Quantitate tamen ubi haec peceant , effectuS Ponunt Permanentes : electricus ictus vehementior paralysin inducit partibus organici corporis; Simili modo agunt animi motuS Vehementiores, Spirituosa et narcotica, magna dosi sumia. PermanenteS effectus ponunt , quae mechanicavi aut cliemica potentia formam aut mistionem materiae praecipue mutant. Sic fasciae partibus applicitae cellu-Iosum firmant textum; sic ea, quae gluten animale et album i nam coagulant, alumen, vitriolum, acida minera Ita, principium adstringens corticis peruviani et aliorum

vegetabilium taninum), diutius Permanentes Ponunt ef

Rolativa incitamentorum Vis est in-

Omne incitamentum relativam possidet Vimc . 7Q. , siquidem effectus ejus Per organorum

272쪽

254 LIB. I. CAP. II. DE VITAE coNDITIONIBUg.

re coptivitatem et re agendi potestat om deformi netur g. 7Ι. b. Interna autem vitae conditio , quas stimulis relativam tribuit Vim, variis subest mutationibus , quae una Parte Per ipso S PO-niantur stim Vlos, altera Vero Parte Per Vitae Processum adducuntur.

1 Μutatur interna vitas conditio Per stimu-Iorum quantitativam et qualit alivam potentiam, per incitationis diuturnitatem , per adsidUitatemo jus et per moram interpositam. Est tamentia oc incit hilitatis vicissitudo cortis sub jocta Tegulis, quaS modo Perstringere VolumuS.I. Stimul us maior re cepti vitalem suffert Telativa m, ita, ut minor ejusdem qu Blita iatis stimulus, qui post Exior est tem POTO, de positiva amittat vi.

Hanc organici corporis legem ex iis , qua θhuc dum dicta sunt, interpretari licet: etenim incitamenta qualitatibus suis vires et materiam Organicam mutando, re actionem suscitant vita' Iom ; si igitur stimulus maior minorem ejusdem prao cedit qualitatis Stimulum, iste, Utpote minor potentia , minorem inVenit receptivitat omQt reagendi potestatem , adeoque aliquid de positiva amittere debuit vi. Sic lucem moderatam Post intensiorem ViX Percipimus; sapores et Odores debiliores post fortiores , etsi ejusdem fuerint indolis, gustatum et odoratum non am-Plius feriunt ; minor eiusdem medicamenti dosisPOSi majorem adsumta, minorem ponit esse-Ctum, quam tunc , ubi primitus sumitUr ; Stimu-Ιus Galvanicus mitior mUlto minorem ponit Post intensiorem offoctum; ita denique sit , ut ViX moVeamur a lenioribus animi motibus , ubi Vehemente S Praecesserunt adfectus et Pathemata.

273쪽

II. Stimulus maior post minorem ejusdem qualitatis Ianguentem erigit Vitae energiam.

Eiusdem incitamenti major quantitas intenatorem utique ponere dehet reactionem , Cum majorem inducat organicae materiae mUtati Ο-nem g. 71. n. I. a. . Ista autem lex, quae in quibusvis obtinet incitamentis, experimentis GaIvanicis penitus confirmatur: si enim catena. imple X , aut pauca lamellarum paria nullum amplius visibilem sit scitant effectUm , Catena , PluribUs constans membris, ranae crus maxim Convellit.

III. Exhausta stimulo quodam vitalitate, vitalis onergia Pur alium excitari P u t e S ustimulum.

Summi certo momonti haec est lex, ot intel-1igitur e praecedentihus: cum quippe stimulus Unus materiam organicam hactenus jam devicit, ut eam sibi ferme adsimilaverit, exigua aut nulla Plane viget virium oppositio, Sine qua reactio Uitalis possibilis haud est g. 60. ; quia Vero materia

organica variam pos Sidet erga res e Xternas relationem F. 58. J , incitamentum alterius qualitatis in oppositas offendere potest Vires , et reactionem suscitare vitalem. Ita Videm Us, ut per experimentu innotuit Humbo Idtiana cl. c. ΙΙ. P. 36O. Sq.9, 'lterno at alium , acidorum, opii etc. Usu vitalitatem jam jam deperditam alternatim restaUrari ; ita polorUm electricorum

permutatio nova A SUSCitat musculorum Concussiones; ita prostratas in Statu aegrotante vires novus erigit stimulus ; ita spasmi tonici alterno opii set alcali usu tolluntur; ita syphilis invole in rata non nisi tentatis pluribus hydrargyria Prae- Paratis radicitus curatur; ita feti res intor mit-

274쪽

κ36 LIB. I. cxP. II. DE VITRE c NDITIONIBUς. fontos portinacioris indolis tum primo cedunt corti i , ub, sales medii aut ali re remedia, indit

ferentire magis, ei PliarmaCO interPOIantUr; Inde et irem est, quod ideae novue Ianguent en re-ώuscitent imaginationem , quodque Cibu S DO, Sappetitum reficiat exsatiatum.

IV. Stimulus idem diuturna et frequente

actione relativam amittit vim.

Intelligitur lex ista ex iis , quae modo dixi mus, Si quidem incitamentum idem, ubi diutius egerit aut 1 requentius , sibi inditrarentes reddat Org Anici corporis Vires, Unde novi ali uius stimuli, quantitate aut qualitate differentis, pro

incitatione debita, oritur necessitas. Hinc e X-voni etiam potest adsuet Udinis Vis , quae indisserentiam organismo illatam , atque italis Processus eam sole Stutem , qua , iritim servare valet aequilibrium, pro Sua regno SCit, Causa. Sic cibo diverso et rebias antea ingratis, sic climati vario adsuesset homo; sic otio aut laboribus durioribus, mentis et corporis; sic doloribus corvore iS aut animi, sin etiam mor- Dis adsuescit; ita potatores spirituosis, magna quantitate ferendis , adsuescunt; imo et venenis hominem adsuefieri posSe, observata perhibent: sic opium magnis portionibUs a vicinis tur is , inter nos etiam versantibus, devoratur; sic Vα- nchica natio , nostram incolens Patriam , a quae

fortis , minime dilutae potum , in deliciis hahol.

V. Restituitur relativa stia et augetur ex his usta x a m interpositam. ti mulorum p O t e n- vitalitas per In O

Omnis incitatio et omnis organici corporis actio cum aliqua in redit virium jactura; nrem Vire S OPPOSitae in mutuam

dan b

275쪽

clunt sublationem: conatur expansio contraetionem , et haec illam limitaro; nititur Oxygenium inflammabile, et hoc illud devincere; tendunt denique polares imponderabilium vires ad indisserentiae statum. Inde igitur est , quod post

varias , et toto die continuatas incitationes , Ve-Spertino tempore eadem incitamentorum Summa ConCitare vitalem reactionem non amplius Valeat , C Unctique stimuli relativa minuantur Vi, et Somni oriatur necessitas; inde etiam fit, ut organa actione diuturna receptivitate stimulorum et reagendi minuantur Potestate : Sic sensus externi et interni actione adsidua suum amittunt vigorem ; sic vires musculares diuturno motu e X hauriuntur; sic ventriculus tandem languescit , ubi copioso et frequente oneratur cibo.Quiolo igitur opus habent organa et systemata animalis Corporis, Ut perditam recuperent stimulorum recepti vitalem et re agendi potestat m. Sub hac autem quiete organica continuat vita 3. 49.J, qUae materiae et Virium organicarum integritatem servare , et Perditam restituero allaborvi. Adducitur partiti Us singulis materies idonea, et ab vehitur minus ConVeniens,

quo forma et mistio redintegrantur g. 59.J ; restituuntiar vires Physicae et chemicae partibus singulis convenientes , Unde et Polares dissor entiae , per incitamentorum influXum et mutuam organorum actionem debilitatae , sibi itorum rostituunt Ur , no VamqUe accipiunt fensionem.

Ad codit denique id, quod bioticum impondera-hilo . 67. J , per Vitales actiones e XhaustUm ,

quieto interposita, Seu Potius Vitae processu ad solam reproduCtionem restricto , ubertim augeatUr, quo recreari Stimulorum receptivitas et vitalis en orgia utique debent. LEN HOS SER Physio I. med. Vol. I. R

276쪽

ρ58 LIB. 1. CAP. II. DE VITAEc ONDITIONIBUS. Inde ergo est, quod post somnum quietum sensus externi atque interni et musculures vires recreatae Sentiantur; quod post tenebras lucem aegre feramus intenSic rem; quod post protractam inediam consuetus cibus et potus nimium concitet ; quod nocturnum gelu plantis non noceat, modo solis radii eas non tangant, donec glacies soluidi fuerit, Trevir anus I. c. III. p. 585.) ; quod membra congelata , ut perniciosa praecaVeatur inflammatio, calefieri cautissime debeant; quod ranarum crura, incitatione ad sidua exhausta, irritabilitatem recuperent per solam quietem: inde etiam intelligitur, quare animalia, e somno hyemali resuscitata Humboldi l. c. I. p. 289.), maximam habeant stimulorum receptivitatem.

VI. Activitas Vitalis per incitationem frequentem augetur, et minuitur mora diu interposita.

Detorminatur reactionis vitalis potentia per summam Virium orgunt Carum F. 7 I. n. 2. a. J ,

quae vitae ipsius est productum g. 65. ; quia

vero vitae intensio Per incitamentoriam potentiam positivam et relati Vestra Ponitur , suapte sequitUr , activitatem Vitalem aequalem essedobore cum incitatione. Eo enim praestant cor-- - Pora phaenero biota machinas arte Paratus , quod non modo attritum et omnem destructionem

quente potius perficiantur. Quemadmodum impondorabilia certis sub circumstantiis in infinitum ovolvuntur g. 9.), ita organicae Vires , cum causarum et effectuum innumera sit series c . 67.), m Utuo sese a Ugent, et in Crescere possunt ad gradum in determinatum. Quantam cerni- mus mentis differentiam , ubi riades cum edo -

277쪽

ctis comparamus hominibus ' Quam alte se so extollit humana ratio, et quis adhuc definivit phantasiae limites extremos' Licet actio quaevis virium inducat jacturam g. h. n. 5. , quiete

tamen efficacia tanta restituitur, qu ais moderato Et frequente virium exercitio , et sequenteactione consumi nequit. Videmus hinc organa quaevi S , musculares Cum primiS Vires, repetito Persici usu , prout memoria et reliquae mentales facultates exercitatione augentur. Contr&rium autem sequitur ab ot1o diu protracto , siquidem incitatione minias frequente reproductivus organorum Pro Ces SVS deprimatur.

Compserit hinc Fel. FONTANA , irritabilitatommusculorum deprimi , Ubi diuturna in torco litqui os ; videmus corPoris Vires otio Protracto minui: perdunt sensu S Cuncti acumen, Ub1 diu non exercentur; Verbo quae Vis fac Ultates, nisi do hi te exerceantur, Suum Perdunt Vigorem. VII. Ubi major incitatio, ibi humorum ube

r i or adfluxu S.

Haec organici Corsoris regula e XPonendis vitas phaenomenis Plurimis OP time inservit, nec intelligi multa possent in normali et abnormi vitae statu, nisi ConStantem hanC nosceremus logo m. Omnis quippe organici corporis pars viqihi libus aut in conspicuis Per teXta eSi vascu-Ιis , vitalitate propria informa i S et peculia rostium ores ferentibu S; Dee igitur Stimulo concitari potest pars aliqua, quin Simul Vasorum conci- totur actio , quα humorum Ponitur adfluxus. Quo ergo major et frequentior in partem aliquam egerit stimulus, trento Pt Ures in eam adnuero dobsent humore S , unde alagmentum activitatis vite lis a frequente incitatione porro in-

278쪽

26ο LIB. 1. CAP. II. DE VITAE cONDITIONIBUS. t selligitur. Sic oculus sanguine mox suffunditur et depluunt lacrymae, ubi Corpusculum heterΟ- roneum in eum incidit; sic a stimulo cibi co

piosa in cavum oris allicitur saliva; sic humor gastri CUS , Panereati CUS , enter icUs et bilis per cibum ingestum , perque chymum in ventriculum ot intestinum tenue adciuntur ; sic inflammatur cutis diversi S Concitata stimulis, et allicitur serum copiosum, epiderm idem in Vesicam elevans, ubi Calore aduritur, Vel acrioribus Sol-Ιicitatur stimulis : ita denique omnes nasCUntur inflammationes et PleraeqUe humorum conge

suetorum defectu adfluxum humorum minui in partibus, et ipsas etiam supprimi secretiones r

trahitur stimuIus ; SUPPrimitur persPiratio cutis, ubi atmosphaerae calor infra debitum doprimi tur gradum; desinit lactis Secretio, cum Auctu Ado est stimuIUS. et J Altera causa, qua interna vitae conditio mutatur, ipsaque incitamentoriam receptivitas et reactioni S Vis augentur, deprimuntiar, Vel modificantur, in proces Su Vitali, qui variis ob noxius est Vicis SitUdinibus, POSita est. Functio nes enim Vitriles , quae ad totalem conspirant vitae pro CeSSUm , Variam ad inVicem divorsa vitae periodo et diversis sub circUmstantiis externis , frequenter quidem incognitis , hahontre lationem , Unde Varia enascitur vitalitatis ratio. Ita generatim ob SerVatur major stimUlorum apud infantes reces tiVitas , minor tamen re agendi potestas g. 7 I. n. 2. a. θ; respondet autom incitabilitas rs actionis vi in adUltis, et deprimitur relata V a stimulorUm Vis cum vitalion orgia in senibus. Tale discrimen Sexus quoque ponit diVersus; accedunt feminae ad infan-

279쪽

SEc T. III. DE INc ΙΤΑΜ ENTIS. 261 Liam , et Virilis s sexus ad aetatem adultam , SUntque ranarum femellae, ut HUΜBOLDΤ comperit I. c. I. p. 24. J , magis irritabiles ac mas Culae. Augetur do in fro quoiator vel deprimitur stimUIorum recaptivitas , vel in peculiari quodam Or-greno, Vel per CorΡUs universum, quin ideo mor-BUS semper adsit manifestus ; vel accipit vitalitas temperiem peculiarem , qua erga Certo S lantum stimulos receptivitato augetur vel minui-tUr. Ita onim fit, ut contagia modo facili Us, modo difficilius suscipiantur; ut res eaedom,

quae antea innocuae fuerunt , modo noceant. Talibus otiam mutationibus obnoxiae sunt Variae corporis functiones : ita saepe appetitus ibi ultra consuetam augotur aut deprimitur rationem ; sic facultates mentis, Sic sensuum aCumen exaltantur aut enerVantur , quin tamen causa externa id essi Ciens, rursusque sufferens

semper dotegatur. Simili denique ratione morbi saepe oriuntUr subito aut explicantur lento passu, incognita penitu S CIUS a e Xterna.

g. 74- Incita montorum differoratia

generale S.

Res innumerae , quar in organicum agunt corpus , disserentes habent et varias erga hoc relationes. Generales aUtem incitamentorum difforentiae ab effectu, a loco quo existunt, a parte in quam agunt, Vel denique a varia, quam praestant utilitate aut noXα , reneti possunt. Distinguimus vero e respectibus istis sequentendisso rontiaA :

280쪽

262 L 18. I. CAP. II. DE VITAE cONDITIONIBUS.

I. Agunt aliqui stimuli Positive, et negati V e

Hoc stimulorum discrimen intelligere sic volunt , qnod expansivae viros , utpote quieti contrariae , motum plurimum suscite i , et incit monta illa, in qUibus e Xpansiva praeValet Vis , pro positi Vis generatim habeantur, dUm ea, quae contraCtiva pollent potestate , negati vis adnumerantur stimulis. Ita potus et cibi atque Pharmaca, qUae inflammati ilibus abundant, ita calor, luX, electricitas et Salvanicus stimulus vulgari opinione pro positivis habentur ine ita

mentis , Cum ea, quae Oxygenio abundant, frigus , luminis defectus si negativa electricitas negativa esse putant hactenUs , Ut energiam vitalem deprimant. Quam autem fallax haec sit

opinio, vel inde patet , quod organismi perfectiores disserentibus gaudeant partibus et Systematibus , quae formas et mistiones Varias , Rique Virium informationem diversam exhibent

g. 58o , Unde Variam ne pessario erga re S OX ΘΓ-nas habere debent relationem. Indo igitur fis , Ut stimulus omnis rotativam tantum habeat vimo. 7o.): nam qne inritamentum idem, quod systema nervosum positive incisas, systema vasorum et m UACulare Contraria ad si e re potest ratione ; idem stimulus, qui unam concitat mnctionem , Ut frequenter videmus , alia deprimit vitalia o II icia. Hac ratione intelligitur, quare detractis stimulis, seu negativa, ut BICHAT Aligem. Anat. II. I. p. 3o6. dicit , irritatione , nova sequatur vitalis reactio. Sic frigus noctUrnUm e Somno nos excitat , et sistit fomentatio frigida , vasa sanguiferre irritando, haemorrhagias largiores sic curru Vecti excitamur , ubi equi consistiant , Θt expergiscimur tum, ubi suetus quidam desi-