Bromatologia seu doctrina de esculentis et potulentis

371쪽

Lac caprinum. negenmilch. - ovillum. Schaasmilch. -- asininum. 'timich. -- equinum. Veriniich. Serum lactis. Mothen.

ΡΟTULENTA DULCIA.

POTULENTA CALIDA.

372쪽

ex lacte calido. MEchstipe.

373쪽

POTULENTIS

GENE RATI M.

Liuu IDA, quae siti exstinguendae opponuntur, ει-

tulenta vocantur.

Naturalissimus autem & saluberrimus potus , quem Natura homini omnibusque assignavit animantibus , est aqua frigida.

DE AQUA GENERATI M.

Aqua est corporum principium constitutivum , quod in purissimo suo statu ens est simplex , fluidum , inodorum , inspidum, pellucidiis muni. 'Est vero aquae multiplex varietas. Hinc generatim dividuntur aquae: Cel. THOUvENEL Betrachiungen tiber die tran hareu EJer in Cel. C R E L L neuese Entde ungen in derciemie. a. Theti p. seu Bisoire de la Societe de Medecine de Paris. Lex annees 1777 Ct 78. p. 274-29o. et Cel. BERGMAN πψcula T. I. p. 139.

374쪽

in simplices, quae dulces etiam vocantur, et nullo elemento peregrino scatent. - minerales, quae particulis mineralibus abundant. - molles, quae parum,

-- duras, quae multum sedimenti selenitici de

ponunt.

- falubres , quae purae, - insalubres, quae impurae sunt vel alio vitio

Aqua bona debet esse pellucida, absque odore, sapore et colore, levis, frigida, pauco aere fixo donata, ' et analysi chemica examinata nullum exinhibere principium heterogeneum. Quod noscitur, si aqua ab acido sacchari, ab alcali fixo, et a solutione argenti nitrosa non vel parum evadat turbida. Perfecte enim pura aqua nullibi terrarum invenitur. VIRTVs. Aqua quidem sola corpus non nutrit, at sitim exstinguit, refrigerat, corpus humectat, ne exsiccetur , humores diluit, ne spissitudine redis

omnis aqua bona aerem fixum continet, quae infra spolliccs habet putrida est. Solus enim aer fixus aeris putridi evolutionem in aquis cohibet. Ill. HA.LLERI EL physiol. T. VI. p. a 8 I. Aquae potus famem ita lenit, ut diu absque cibo vita toler ri possit, quod aegrotorum apositi a laborantium exempla docant. Deficiente autem utroque alimento inediai di dierum homini ceterum sano utplurimum lethalis est.

375쪽

dantur immeabiles, excretiones humorum vitae actionibus Corruptorum per renes, cutim et almuum promovet, et sanitate ni illibatam conservat. Hydropolae appetitu, gustu, olfactu, visu et meo moria prae zythopolis et oenopolis excellunt. Multi denique morbi copiosiori potu aquae frigidae curantur. USUS. Oportet autem aquam bibere crudam et frigidam, prout Natura offert; haec enim es gratiotlinguae , sitim magis sedans, ventriculum magis roborans , quam aqua cocta et iterum refri

gerata.

Optima et purissima aqua est montana, huic accedit supiatilis, deterior hac jam est putealis. Quantitas potus assumendi exacta praescribi nequit. Haec a siti determinatur. Homini sano sufficit, si quotidie mensuram saltem aquae in potu et cibo hauriat. Plus sitiunt, qui vitam exercitatam, quam qui quie tam exercent, plus qui assa edunt, quam . qui elixa, plus qui carnes panesque, quam qui olera & fructus vel acidula vel pinguia ingerunt. Aquae potui quotidiano ineptae vel nocivae sunt:

I. Aqua putrida, quae nempe aerem putridum ut aqua diu in vasis retenta , magna cOpia continet, qui odore nauseosissimo noscitur, si aqua talis ad quartae parti S remanentiam incoquatur , producit febres putridas , di arrhaeam , vomitum , nauseam. Emendatio. Aqua diu aeri exposita & bene agru

376쪽

tata emendatur. Unicum aeris putridi antidotum & corrigens esset immixtio aeris fixi. Alii acetum immiscent , Romanis militibus ideo posa ad sitim restinguendam porrige

batur.

Magna est in navibus miseria, si in longis itineribus marinis aqua cadis excepta corrumpatur

de insectis tota scateat. Conservari aquam invasis lapideis prius aqua fervida bene purgatis, dein fumo fulphuris accenis impraegnatis,& tandem in1lillatis aquae olei vitrioli guttis

aliquot, experientia docuit. ' et . A qua turbida , quae multum terrae argillaceiae phlogisticata , vel aeratiae continet , coloreopalescente & sapore limoso terreo displicet; quia ut plurimum simul aere limoso impraegnata invenitur. Febrem intermittentem ἐκ viscerum 4bstructiones creare dicitur. Emendatio. Potest haec aqua fieri limpida, si quieti committatur aut per D des porUOs, chartam vel arenam fit tretur, vel si vas ante infusionem aquae pasta amygdalarum dulcium aut Sisychno potatorum illiniatur , qui fructus faciunt, ut turbida aqua citissime subsideat.

377쪽

enitidem aliosque sales terrestres solutos continent, dum vocantur. Noscuntur sapore sicco, terrestri, austero, bibentibus minus grato, . solution e acidi sacchari, salisve alcatini fixi notabiliter turbantur, coctione hujus aquae vasa crusta terrea paullatim , obducuntur. Adcere vis iam conficiendam , spiritum frumenti, infusum theae vel cosseae parandum minus Valent. Legumina vel carnes vetustae in hac aqua coctae non mollescunt. Stannum hisce aquis

plerumque nigrescit. Ad vestes & linteamina eluenda sunt inhabiles, partim quia impuritatem non facile solvunt, partim quia saponem destruunt. Ad os strutarinenti': viscerum plerumque disponunt & .longiori saltem usu labem

sanitati minantur. a

Ad linum Se cannabem: putrefactione praeparandam sunt is id ς es, q2ia vianti septi Ca instruuntur. Experiundi i m. igitur est, an non tales aquae

in itineribus maritimis longioribus cum frui tu adhiberi possint. 'Emendatio. Si calx aerata es duritiei causa, tune sola coctione & refrigeratione corrigitur, ut vero deposito calcareo sedimento aqua fiat palato grata in humilibus & amplis V sis libero aeri debet exponi, ut ex atmosphaera aeris fixi portionem iterum recipiat.

378쪽

Aquae calcarere & seleniricae cardialgiam, oppressionis sensam , indurationes viscerum & glandularum, alvi constipationem , quandoque alvi fluxum diuturnum causant, saltem non assue tis. Si vero calx vitriolata vel salita causa duritiei est, tunc ebullitione & additione salis alca lini fixi basim terrestrem praecipitante esst depuratio facienda.

A. Aqua gelidissima. Nocentissima est, si hauriatur corpore calente & sudoribus perfuso , inde pleuritis, peripneumonia, polypus cordis, apo plexia , inflammatio ventriculi & hepatis, phlysis, febris continua inflammatoria, vehemen tissimi spasmi , dolorum nephriticorum exa-eerbatio Criuntur. Qui gelidam sitim in stadio frigoris febrium intermittentium restincturi nimis ingurgitant, placentis febrilibus si her esten) ut ajunt, eorripiuntur. Exercitati innoxie aquam frigidam bibere dicuntur, si post

ejus haustum laborem vel motum continuant.

Sed prodest aquae frigidissimae haustus in debili-

ν Medicat Transactions Vol. I. p. a. &c. Calculus autem urinarius ab aquis terrestribus non oritur , Gottingat enim is calculus valdo rarus, aqua Uctro valde terrestris observatur , & calculus urinarius productum animale ex glutine animali non ex torra calc rea os , ut Celeberrimi viri SCHE ELE & BERG-Μ A I, demonstrarunt.

379쪽

tate ventriculi & in febre biliosa , de morbis

ab his causis originem ducentibus. . Aqua cocta. Haec licet iterum refrigeretur, multo tamen deterior est quam frigida. Coctura enim suum aerem fixum maximam partem perdit & aer putridus eo ablato magis denudatur. Ideo non refocillat ut aqua frigida, in sipida est, nauseam & vomitum moUet. Aqua de sillata empyreuma redolet, quod vero aeri exposita iterum ex it. 6. Aqua calida ventriculum relaxat , ut de potu Theae dicetur. Aqua valde calida minus ventriculum debit latquam tepida, quia calore magno ventriculum

irritat.

7. Aqua salina. Aquae, quibus plurimum inest salis

medii ut salis mirabilis, amari, culinaris, vitricili viridis &c. ad internum non minus quam domesticos usus ob amarum saporem, & vim purgantem sunt ineptae. 8. Aqua nimis aerata, inducit temulentiam , &vertiginem, ut in me ipso observavi, si magna copia ad mensam vel interdiu hauriatur.

s. Aqua hepatisata seu sulphurea, quae aerem hepticum continet, qui noscitur ex odore ovi

putridi , sapore teterrimo dulcescente & ex sulphure ad fundum vasis praecipitato, si spiritus nitri instilletur. Ob tetrum odorem & saporem bibi nequit, nisi spiritu nitri sulphur ex eo pracipitetur.

380쪽

Io. Aqua plumba ra. Aqua montana per tubos plum heos subterraneos advecta, aqua fontana in lVassis eu preis stanno plumbato obductis vel invasis e s anno plumbato consectis ultra et horas reservata , aqua pluvia e tectis plumbo Ob- ductis in receptaculum suppositum depluens

Noscitur ex colore lilaceo , seu violaceo roseo, si aquae hujus giv guttae vj solutionis argenti in acido nitri factae instillentur.

inducit colicam & alios morbos saturninos. II. Aqua cupreata, aqua fontana in vasis cupreis stanno non obductis diu reservata cupro in- qui natur, quod ex colore coerulescente noscitur , si spiritus salis ammoniaci instilletur. Inducit vomitum & alios morbos.

AQUA MONTANA seu FONTANA.

Est aqua, quae ex montium rupibus scaturit; hinc etiam rupestris vocatur. Tu esimasser. UIR Uς. optima, maxime reficiens et purissima omnium Laquarum utplurimum est montana. Hinc ubi ha-

beri potest, pro potu quotidiano omnibus reliquis est praeferenda.