Bromatologia seu doctrina de esculentis et potulentis

381쪽

A QUA FLUVIATILIS.

Est aqua ex fluvio hausta. Turbida est utplurimum haec aqua praesertim tempore pluvioso, hinc ante usum depuranda. VIRTus. In defectu aquae montanae ferri potest , est . enim post eam adhuc salu herrima, ' eoque purior est , quo vehementius movetur et duriori fundo gaudet. Non adsuetis alvum sub exordio usus movet. Ob mollitiem eoquendis leguminibus, et braxandae cerevissiae aptior est aliis aquis. NoxA. Tempore aestivo ob putrescentiam piscium vegetabiliumque, usus aquae fluviatilis cardialgiam, diarrhaeam, febremque excitasse dicitur. '' Aqua fluviistilis valde argillo is strumas producit. '' Aqua Nili ut aqua Sequanae non assuetis scabiem

AQUA PUTEALI

Est aqua e solo regionum planarum scaturieqs. Eruniasivafer. Orunbroci fer.

Nilum bibunt IEegyptii, Sequanam Parisini , Tiberim Romani, Choa em Persae, Danubium Budenses aliique ejus accolae. Parisis I 73r epidemia ab usu aque Sequanae observata legitur. PRES LE Conservateur de Ia fantό. p. IOS. Bernerifches Maga in I. Baud et GL PALLAs

382쪽

Admodum variat haec aqua prout solum putei argillosum, arenosum vel lutosum est. Ex puteo arenoso bona, ex argilloso mala, ex limoso pessuna

est.

VIRTUS. Aqua putealis, cujus scaturigo ex monte in puteum ducitur, salubris est & sana , at cujus scaturigo ex solo arenoso vel argilloso est, fere semper dura seu calcareo - sale nitica, hinc vide Aqua dura vitia. Aqua putealis autem e solo lutoso orta valde insalubris deprehenditur. A qua haec in multis locis

calce & putrilagine, quandoque salsugine est plena , adeo ut bibi omnino non possit. Hae aquae idysonteriam, febrem intermittentem & remitten- tem, phlysim, ac in regionibus calidis morbos malignos causant. In puteo, ex quo aqua non frequenter hauritur , aqua quiete putrida

fit.

Coctione pars aliqua impurioris sedimenti subsidet, miscella autem putrilaginosa hoc modo non se

383쪽

Usus. In regionibus planis ob defectum aquae montanae & fluviatilis in usum alimentarem adhibere has aquas dura cogit homines necessitas. Etiamsi frigore haec aqua blandior fiat, montana tamen& fluviatili ob admixtas particulas putridas longe est insalubrior. Hinc magnum est solatium, si putei ex aqua montana construi possunt.

AQUA NIVALIS, seu GLACIALIS.

Es: aqua ex glacie vel nive colliquata depluens. Schue emaster. V1RTus. AlpicHas innoxie hanc aquam pro potu quotidiano adhibere testantur fide dignissimi authores. ' ' Alii has aquas longo usu strumas & viscerum obstructiones generare dicunt, at multis in locis ubi strumae sunt endemiae, non bibuntur aquae nivales. ''' Potest demum suo frigore nocere , quando subito in corpus aestuans ingurgiatatur,' tum vero non aqua sed frigus ejus causa morbi est.

Nuper li iustae aere fixo carent, aliquantulum calcis salitie cum exiguis acidi nitri vestigiis in sinu fovent. III. BERGII AN T. I. p. 37. In Helv tia nivem glaciemve colliquatam innoxie hauriri Cel. SCHEUCI ZER testatur. Idem Celeb. ANDERSON do incolis Istandiae de Groentandiae narrat. IV. Z IΜ Μ E R Μ A N N von der Et fulti ung. II. Th. p, 3O . m. HALI ERUS dicit: ipse sum expertus semel in Alpibus a frigidissima aqua piinctorium in pectore do-

384쪽

AQUA LACUSTRIS.

aqua ex lacu hausta. VIRTUS. Lacuum aquae, u plurimum minus sunt clarae & valde sedimentosae, atque , etsi pollucidae videantur, tamen ab insolatione tepidae, ab exiguo motu vappidae, ovulis insectorum scatentes, semiputridae , hinc insalubres sunt.

ODon EI SAPOR limosus. VIRTUS. Minorem habet motum atque ideo est mi-DuS Clara, gravior, & materia extractiva contaminata , unde plerumque colorem flavescentem ostendit. Usus. Est aqua lacu stri adhuc multo deterior, ob aerem limosum, quem continet, febrem intermi tentem aut remittentem malignam saepe excitat.

AQUA CISTER NALIS.

Est aqua pluvialis per sub erraneos canales in ciperiorem & pleuritidis primordia mihi subnasci. Semel singularem quemdoni stuporem , alpicolis non ignotum , cum ali lita animi dejectione & ad . omnes sensus ni tusque tarditate. EIena. Phu T. VI. p. et I .lsed haec symptomata perinde accidunt , quando absque potu ullo in frigidas celsas nos recipimus & ib

Iactis sunt stagna majora ; nludes autem niinora.

385쪽

nas lapideas ducta, atque ex his in usum a mentarem hausta. Elii ex invaser. VIRTus. Etiam haec aqua ob stagnationem facile co rumpitur de ovulis infestorum scatet. Est denique aqua pluvialis lixivium atmosphaerae, dc in

tra paucum tempus putrescit, hinc non adeo pura, ut a multis censetur. Usus. In regionibus calidis, ubi aestu terra exsiccatut& non nisi corruptae aquae lacus res dantur, CO-git necessitas potus ad aquarum cillernalium usum confugere.

AQUA MARINA.

Est aqua , quae pelagum constituit. 'ODOR nullus; SAPOR nauseolas, salso - amarus. Hoc nauseo sum in profunditate so orgyarum deficit vel vix sentitur. CONTENTA. Cantharus praeter plurimam materiam e tractivam , quae a putrefactis animalibus & vegetabilibus ei inest, continet Salis marini gii: & gr. 433. Magnescae salitα - - 38O.

Ularus. Aqua in superficie pelagi hausta ob teterrimum saporem in assuetis movet nauseam, quandoque vomitum, diu resim, di arrhaeam , vi septio' Ces. BERGΜAN opusc. chem. νOl. I. P. I 79-νν Sehwed. Ab4. 1737.

386쪽

ca solvente inducit scorbutum. ' vel febrem navalem. USUS. Piscatores &- navigatores necesssitate pressi aqua marina utuntur, at diu hanc sine scorbulo ferre

nequeunt.

Aqua marina destillata & dein aeri exposita , ut empyreuma exuat, grata & salubris fit. '' Uarii in hanc rem excogitati fuerunt apparatus , immo vapor etiam e lebetibus, dum cibi parantur, adscendens captatus fuit. Aqua marina, quae ex profundo so orgyarum hau- ritur, ob salsedinem siti restinguendae non conducit quidem; anatica tamen portione aquae dulcis admixta , in cibis praeparandis usum procul dubio adfert, quippe quo dimidiae aquae dulcis penui parcitur. Glacies in pelago natans peregrinantibus capta & liquata dulcem dedit aquam.

Potus ex semine cereali decocto , fermentationem

L E S R E Abh. aus den philosophischen Transactionen 3. o. p. 3Iq. Puella I 6 annorum, strophulosi habi tus ab aqua marina , quam Io diebus ad uncias 1 hauserat, in haemorrhagiam uterinam , scorbutum oris, maculas petechiales , febrem putridam , animi de liquia inciderat et ex soluto sanguine obiit. III. BERGΜAN opino. vol. I. p. I T.

387쪽

spirituosam passus & lupuli amarore impraegnatus, Cerevisa seu Vinum Cereris vocatur. Cere visia conficitur legitima cerealium germinatione, tostione, coctione, additione lupuli, & fermentatione spirituosa. Homines in legiones viti propagandae parum idoneas delati, hujus potus inventores erant. 'Respectu coloris dividitur cerevisia in albam, quae ex malio parum tosto & parum

lupulato constat. - brunam, quae ex malio multum tosto & multum lupulato conficitur.

Respectu consissentia triplex habetur cerevisiae varie

I. Cere visia meraca , quae consistentiam strupi habet ut Miamia Brunsvicenses. Σ. --- tenuis , quae diminuta hordei copia& aquae momento aucta debilissima est, haec

ob farinosam & acescentem indolem in ipsis morbis acutis pro potu admitti potest.

3. - media consilentia , quae qualis nostra alba & bruna est, vulgarem consistentiam habet, pro potu diaetetico ad mensam optime adhibetur. Viaetus. Cerevisia alba & briana minus quam vinum inebriat S calefacit, hinc aestivo potui aptior est cerevisia. Est simul valde nutriens S analepticus potus, hinC emaciatis & debilibus convenit. Nec Ill. Η Α L L E R I EI. In . T. VI. p. 247.

388쪽

adeo facile ac vinum in ventriculo acescit, hinc multi perferunt bonam cerevisitam, qui a vino aciditate stomachi vexantur. Cerevisia bruna ob majorem tirpuli amarorem minus acescit, quam alba,& a calculo & podogra praeservare creditur. Nam gythopolae minus calculo laborant potatoribus vini. Vis noxia. Potest cerevisa aere, muco cereali, aciditate & faeculentia nocere. Qui cerevisitae potui non assueti sunt, aeris in viscore inclusi copiam accusant. Demum a spista cerevisiae ab usu calc los biliarios Bohoemis esse en demtos alii opinantur. Nec convenit obessis ac pituita laborantibus ob indolem viscosam & nimis nutrientem. Appetitum aliquantum imminuit ob eandem virtutem, hinc Zytopotae minus esuriunt Sc pituita laborant, quae ventriculo, intellinis , & pulmonibus adhaerens varias viscerum obstructiones & morbos ge

nerat.

Cere visiae crapula est longe quam vini durabilior. Cerevisita non bene definciata tormina, diarrhaeas &choleram excitat. 'Cere visita acescens praeter tormina stranguriam vino& spirituosis sanandam, causat.

. Foex cerevisiae leni calore siccata & in pulverem redacta , si homini robustissimo ad grana tantum tria prae-

heatur , teste ΚRAΜΕRO med. caprens. p. IIo. VO-hementissimas cum maximis doloribus conjunctas ανω l& κάτω purgationes excitat.

Respectu

389쪽

Respectu frumenti Sc proeparationis sequentes habentur cerevisiae species.

CERE VISIA HORDEACEA .

Quae ex hordeo paratur. Seristen bier. VIRI Us. Bene nutrit, & facile vias urinarias transit, minus calefacit, quam cerevisia triticea

CERE VISI A TRITICEA.

Quae ex tritico paratur. yBellen bier. Villius. Magis est nutriens ac calefaciens quam hordeaceae , segnius autem renes transit, hinc oheia stati, viscerum obstructioni, astmati ob lentorem ansam praebet.

CERE VISI A SE CALINA.

Quae ex seciali paratur. Tochen bier. V1R1υs Est viridiusculi coloris, saporis haud ingrati, valde nutriens. At alvum constipare dc respirandi difficultatem inducere dicitur. '

CERE VISIA AVENACE Α.

Quae ex avena conficitur. faberbler. i V1RTus. Tenuis est Cere vlsia, minus spirituosa, minusque nutriens, at magis diuretica quam alia ce- revisia. 'CERE VISI A MAYS.

Ex frumento 'mys confici 'ur. 'Non Abier. . Ol. GEOFFROY mat. med. pars III. p. s. O .

390쪽

Vistius. In America septentrionali valde usitata est. Sapore & virtute convenit cum cerevisia hor

deacea. CERE VISI A PINI. l

Εst cere visia ex ramulis PINI fylvestis L. confecta.

VIarus. Europaei in America hanc cerevisiam cor ficiunt. Est clara, resinosi saporis, parum nutriens at valde diuretica , & anti orbutica, per plureS annos non acescens, hinc pro itineribus maritimis valde apta. '

CERE VISI A LAGENARIA.

Est cerevisia vitro infusa valde spumescens. Tutiebbier. Paratur, si cerevisia cum sacchari & cremoris tartari exigua portione mixta, lagenae forti inclusa, epistomio & pice bene obturetur. V1RTus. Est gratissimi & reficientis saporis, valde putredini & scorbulo ob aerem fixum resistens , facile fertur a stomacho etiam debilissimo.

Est cerevisia ex hordeo parata , quae adeo meraca est ut sis rupi ferme consistentiam habeat. Erauni