Bromatologia seu doctrina de esculentis et potulentis

391쪽

vIRTus. Sapor est dulcis, valde spirituosus, adeo est durabilis haec cere visia, ut in utramque Indiam sne corruptione iter perferat. Ualde nutriens, roborans at simul valdestimulans & inebrians est.

DE 'VINO GENERATI M.

Succus uvarum VITIS pinifera L. fermentationem spirituosam passus , Vinum dicitur. ODOR & SAPOR vinorum est specificus, gratus, spi

VIRTus. Ut condimenti vel medicamenta potius, quam potus instar vinum adhibeatur consulendum est. Cum aqua dilutum pro potu mensuali ingeri solet. Modica copia usurpatum languentem ventri Culum roborat, appetitum incitat, ciborum diis gestionem adjuvat, systema nervosum roborat, calorem auget, putredini resistit, transpirationem promovet, & si acidum est , diaresim auget. Parcior vini usus in senio convenit, tenellae artati prohibeatur. Vis medicata. Est summum cardiacum anti septi cum in febribus putridis, & nervossis, nulla inflammatione aut ple thora stipatis. Est summum roborans in reco valescentia a morbis. Curat guttam roseis Ceam , quam aquae potatores patiuntur & mora bos a debilitate primarum & secundarum viarum. Est summum praeservativum a morbis putridis. Nervosis morbis absente acido apprime convenit.

392쪽

Abusus seu frequentior & copiossior vini usus ob qu-ri tuosa sua principia sanguinis motum auget , eumque ad caput determinat, hinc inebriat, deliria, soporem & quandoque a poplexiam inducit. Continuato abusu tremorem artuum , viscerum obstructiones, podagram , calculum, icterum,astina , hydropem, debilitatam sensiilitatem & lente obrepentem apoplexiam gignit. 'Principia consitutiva vini sunt aqua, alcohol, acidum vini, oleum, terra, sal alcatinus fixus, aer

fixus.

Disserunt autem vina aetate , colore, sapore, spiris tuositate , regione, ito, situ, anno, vitio. Respectu caelatis dantur. Vina recentia, quae unius anni sunt, haec mu cosa, turbida, acida, minus spirituosa. - antiqua , quae multorum annorum sunt. Haec clara, minus acida, magis spirituosa. Respectu coloris dividuntur in alba,

- rubra , quae magis roborant & adstringunt. Respectu spirituositatis discernuntur in generoa , quae multum alcoholis &- debilia , quae minus alcoholis plus aquae con

393쪽

Respectu soli habentur

vini montana -- planitialia -- injulana

Respe&u regionis dicuntur vini italica , hy panica, gallica , germaΠica ,hungarica , bohemica &c. Respectu anni vina honni , mali , mediocris anni. 'Respectu vitii quod vinum habere potest, datur vinum

nimis novellum ob aciditatem cardialgiae, torminum , diarrhaeae epidemicae tape causa sunt. nimis acerbum seu ex uvis immataris pressiam, saepe colicam pictonum & contracturaS meminbrorum causat. nimis fulphuratum. Vina nimis sulphurata pectori, capiti & nervis inimica sunt, inde varios morbos nervorum, colicam, temulen-xiam , lassim, et phthissim generant. Noscitur instilatione solutionis argenti nitrosae, qua vinum btunum vel nigrum evadit, ovum vel lamella argentea vino imposita nigrescunt. Sic vinum Tockaviense non omni anno dulcescit, si enim autumnus pluviosus , tum acidum, si siccus dum dulces evadit. Nam humiditate uvae non siccantur hinc mustum nimis dilutum in fermentationem illico ruit via

394쪽

mangom atum lithargyro. Vina acida lithargyrio vel aliis praeparatis plumbatis dulci fic ta. inducunt colicam saturninam cum para lysi extremitatum superiorum. Noscitur Vim num plumbatum instillatione liqtioris probatorii, quo vini praecipitatum nigrescit. Vide Toxicologiam. fucatum. Oenopolae vina nativa quoad colorem, consistentiam, saporem & gratiam arte imi ψtari solent , quorsum pertinent saccharum ustum, passulae majores , lignum Santalum

rubrum , succus murtillorum &c. Hae res Crumenae magis quam sanitati dolum inferunt, at vina talia facile corrumpuntur.

VINA ACIDULA

Noscuntur grato sapore acidulo. Subtili acido proe minante instructa sunt, quare alcati saturant & aquae miscellam facile ineunt. VIATus diluens, resolvens, sitim bene sedans, appetitum & coctionem promovens, sudorisera , valdo diuretica, & anti septica. Hinc haec vina pro po- tu mensuali saluberrima. l

395쪽

VIRTUS. Vinum tenue, subacidum , analepticum seu nervos insigniter reficiens, subrefrigeratas, diu- reticum , anti septicum. Ex vinis germanicis prae stantissimum, aetatem centum annorum serens. Usus. Cum aqua dilutum est saluberrimus potus mensualis, qui non solum hominibus sanis, sed etiam aegrotis debilibus acido non laborantibus, imo valde dilutum in ipsa debilitate febrium putridarum & nervosarum nulla plethora aut inflammatione stipatarum convenit.

VINUM MOS ELANUM.

VINUM MOSELLAN NM. Colitur in Germania ad Dusemunde , meis, Zeltingen. VIRTVs. Vinum germanicum , tenue, leve, minus spirituosum quam Rhenanum, at magis diureti cum & refrigerans in aestate in calore febrili, materiam arthriticam & calculosam bene eluens. Facile tamen vapescit & aetate viribus spoliatur.

VINUM NEC CARINUM.

VIN UM NEC CARIN UM. ' efari et n. Colit in ducatu Palatino dc WErtenbergico. UIRTUS. Vina temperata, grata, at ob facilem vapescentiam fumo sulphuris vel spiti tu vini imbuunt-tur, ut ad plures annos durent.

VINUM STRADAE MONTAN T. VINUM STRADAE MONTANAE. Eergstrassee

396쪽

Colitur in ducatu Palatino. Optimum est Auerbacense Se Bensheimense.

VIRTUS. Vinum tenue, gratum, d aureticum, caput non petens; aetatem ultra sex annos vix fert.

VINUM AUSTRIACUM.

chaueΠse. UIR Tus. Vina haec aetatem nacta & bene fermentata sui it praestantia & salubria; Iuniora autem vel mediae aetatis acido abundant, hinc insalubria, arthritidem & phthisiim generantia.

VINUM FRANCONICUM.

VIIo ΠΜ FRANCONICUM. Jmnfemve in . Optima species est vinum Herbipolanse montanum , ber Stetiam et n. VIRTV s. Vinum album, generosum , grate acidulum, diureticum , capiti non ostensum, stomacho aptum. Hinc pro pota mensuali aptissimum. Optimum evadit post tertium vel quartum annum.

Noscuntur sapore acidulo- subdulcescenti.

397쪽

Minus continent principii acidi. VIRTus. Minus anti septica de diu retica sed magis spirituosa quam vina prioris classis sunt. Aquam minus ferunt, hinc facile inebriant si meraca bi

bantur.

VINUM GALLICUM ALBUM.

UIRTus. Vina gallica in prima aetate sunt aquosa, acido in acerba, parum spirituosa, hinc imalubria, at vina antiqua saporem acido in dulcem cum grata acerbitate mixtum nanciscuntur & pro potu mensuali apta atque salubria fiunt.

VINUM CAMPANICUM.

VINUM C AMP AN I CVM. Schampagner De in. V1RTus. Vinum Gallicum , acido - dulce linguam acriter pungens, penetrantissimo spiritu & copiosissimo aere fixo repletum ita ut vitro infusum valde spumescat, & haustum nares feriat, multosque ructus excitet. Citissime exhilarat, levem crapulam inducit, corpus mire reficit. At velocissimus est ejus transitus per vasa secretoria, hinc mox urinam & sudorem movet, hinc. mox eo, halat hilaris crapula, quam cito producit. In sensibilibuς subjectis ob aciditatem, quam in Ventriculo relinquit, sodae causa est. Ob copiosum aerem fixum & penetrantissimum spiritum in fe-

398쪽

bre nervosa & putrida laudabile esset remedium, ni pretium obstaret. Oeliopolae ex quolibet vino novello ope sacchari &foecis columbinae Daudulenter vinum Campanum imitari sciunt. Hoc noscitur, si lagena exigua vi no tali impleta & vitro aqua repleto inverse immissa vinum in aquam effluere sinat.

VINUM HUNGARI CUM ALBUM.

millinum, , Varadinum, Orescha m. UIRTus. Haec vina acidulo - dulcescentia respectu vinorum Austriacorum, valde generosa , analeptica, reficientia, diaphoretica & inebriantia sunt. smillinum vero magis diureticum, acidulum& pro potu mensuali saluberrimum est.

VINUM PORTU GALLI CUM.

V1NUM PORTU G ALLIC V M. VIRTVs. Vinum rubellum, acido - dulcescens, subadstringens, crassum & generosum.

Noscuntur sapore plus minus adpringente & colore

rubro. Multum continent tartari terret.

Vin Tus adstringens , alvum constipans , sanguinem exaestuans, vasa gravans, acidum generans, lar

399쪽

giori usu exsiccans , & fluida inspissans. Comeniunt tamen vina austeriushilla corporibus laxis, debilitatis, alvo laxa & atonia ventriculi laborantibus.

VINUM HUNGARICUM RUBRUΜ.

ungori scher Sein. Optimum est Budense, Neo-stodiense, Agriense & Sic ordiense.

VIRTus. Haec vina fragrantia, adstringentia, acidula, gratissima sunt.

VINUM GALLICUM RUBRUM.

sum.

VINUM BURGUNDICUM.

VrNNM B URGπNDICUM. Turgunberinem. VIRTVs. Vinum gallicum, rubrum, valde spirituosum, penetrabile, lenissime adstringens , stomachicum, generosum, sanguinem exaestuans.

VINUM E REMITICUM.

VrNυM EREMITICUM. Eremitasser 8Hein. V1RTus. Vinum gallicum, subausterum, saporem baciscarum myrtilli referens , modice calefaciens , vςntriculum roborans, salubre

400쪽

VINUM BUR DIGALENSE.

VINUM BUR DIGALENSE. Tu urbea uermem. UIRTUs. Vinum in Aquitania nascens, mite, minus' generosum quam praecedens, hinc potui quotidiano aptum.

VINUM PONTA C.

VINUM PONT A C. Ponta f. VIRTUS. Vinum gallicum, subausterum, adstringens, vasa gravans, alvum constipans.

VINUM GRAVIANUM.

VINUM GRAVIANUM. Saret. VIRTus. Cum vino Pontac multum Convenit.

Sunt vina quorum sapor valde dulcis est. Acidum multo oleo vel muco impraegnatum conti

nent.

Harus si simul spirituosa sunt, calefaciens, cardiaca, stomachica, diaphoretica, an temetica. Conveniunt senibus, hypochondriacis , podagricis , acido & ston achi debilitate laborantibus. Nocent plethoricis, sanguineis, juvenibus. Habentur I. generosa ut hungarica, hys panica, insolana, quae durabilia tu fortia sunt. e. debilia ut italica, tyrotensia, gallica, haec potius anusta cocta quam vina vocari me-