De morte et varia moriendi ratione

221쪽

Εκ hacee des nitione facile intelligere ost, quibus notis Diarrhoea a Dysenteria, morbo, quocum saepe confunditur, distingui debeat; in Diarrhoea enim alvi fluxus semper observatur copiosus, dum e contra in Dysenteriadnectiones ut ut creberrimae, ac torminosae fere sunt irritae, ita ut inter assiduos sed frustraneos dejiciendi conatus , retentis plerumque Decibus alvinis, non nisi pauxillum sanguinis & muci, aut & unice muci exprimatur; hoc unicum signum exhibet pathognomicurn, cujus ope binihi morbi, si modo inter se non sint conjuncti, numquam non distingui valent, ceterum non, uti Vulgo opinatur,vd Diarrhoeae existentiam pertinet . quod ventris tormina plane desiderentur , nam non solum testibus LUD NI

dolor satis Vehemens eam concomitatur; in Febre biliosa v. g. haud raro bilis deprehenditur adeo acris & mobilis,

ut summo cum impetu versus inferiora ruat, eXcitetque secessus creberrimos copiosos ac valdopere dolorificas, imo ob materiae morbosae acritatem nonnunquam enascitur

L nteritis, brevi sphacelo terminanda g. sto9. Variae Diarrhoeae species apud Praeticos occurrunt, quae omnes tamen meo judicio possint referri vel ad Diari hoeas ab acri stimulo quocumque natas, vel ad

222쪽

ad Diarrhoeas habituales, vel denique ad alvi Fluxus colliquativos. Illa divisio prae ceteris mihi arridet, tum quum

omnes Diarrhoeae ad unam earum lacile reduci queant; tum quia ex hacce divisione illarum cura jam pro parte elucescat; etenim si a itimulo morboso nascatur alvi fluxus, illius stimuli effectum tollere, aut saltem minuere semper medici est, In secundo casu debili atque prae debilitate nimis irritabili canali cibario roborantibus, adstrin- gentibus, nec non optatis succurrere debet. Dum in ultimo casu cura plerumque sit extra artis poemeria, & tales fluxus, utpote majoris vel minoris intestinorum dege- generationis effectus tantum non semper reperiantur l thuleS. g. 2 Io. Quod autem ad hujus morbi moriendi rationem attinet, ex Diarrhoea triplici modi diem supremum obit homo, scilicet, Syncope, Enteritide & Fluxi Colli- quativo: in priori casu ob dejectiones copiosissimas , ac brevissimo tempore sibi insequentes vires vitales adeo debilitantur , ut demum ipsum cor sanguine obrutum ad massam sanguineam propellendam non amplius par in Iothalem incidat lcipo thymiam; qui autem homo eX Ent rhide & fluxi colliquativo moriatur, antea jam fuit dictum.

GENUS SECUNDUM.

f. a M. Omnem frequentem, paucam, torminosam , tenesmis stipatam alvi dejestionem, sive mucosam sive uin gub

223쪽

lo: quum vero de hocce morbo P ulo latius sirin adi rus, dicam, I ' de Dysenteriae indole, an de ejus sede,s' de illius complicatione , 4'. de medela, 5'. quomodo Opium Dysenteriae opituletur , 6'. de Dysenteriae contagio, 7'. de prophylaxi, 8'. de illius moriendi ratione. at a. Primo. Ex iis, quae supra jam monuimus, satis liquet, nos versari ea in opinione, ut Dysenteria nuhil aliud sit, nisi catharrus intestinorum; ille autem duplici modo producitur, aut ubi a morbose affectis tunicarum intestinatium vasis secernitur materies illa catharratis, aut quando ea jam jam in alia corporis parte Orta per metae, stasin ad intestinorum tunicas defertur. Patet inde, revera differentiam dari inter Colicam rheumaticam & Dysenteriam; in priore autem casu malum ipsum cavum intestinato assicit; in posteriori vero in intestinorum tunicis sedem habet.

Rationes, cur, praeeunte S TOLLU aliisque, Dysenteriam germanam ceu intestinorum catharrum considerem, sunt praecipue sequentes. II P. Dysenteria numquam non se prodit illo anni tem- tempore, quo affectiones catharrates maxime vigent, &vice versa absque illis sese non prodit, indicio, inter illos morbos dari quamdam assinitatem. ρ'. Saepe nonnullae assectiones catharrales Dysenteriam praecedunt, quae illa orta illico evanescunt: hoc non tantum bene multis exemplis probavit Ill. RICHTERUs

224쪽

DE MORTE

sed & sTOLLius saepe Rheumatismos artuum repente sublatos vidit suborta Dysenter se constat insuper ex dissertatione n Ακε sti, Catharrum epidemicum, qui anno I 762. in Anglia fuit grassatus, initio autumni in Dysenteriam transiisse, quae diversi loci, quem occupabat materies morbosa, habita ratione, ejusdem plane erat in dolis 279J, liquet, illos morbos natura minime inter se differre. 3'. Subortis aliarum partium affectionibus catharratibus, Dysenteria quoque subito cessat; sic ab enata Angina catharrati, Dysenter iam fuisse sublatam, observavit RICHTER Us 28 ob atque eam, obortis artuum rheumaticis dolo. ribus, saepe fuisse,solutam, asserit sToLLI Us 28 I . Eodem anni tempore, testante sΤΟ LLIO , utriuSque morbi par fuit frequentia, ita ut alii Rheumatismo, alii Dysenteria assicerentur, manifesto indicio, hasce affectio. nes morbosas ab tina eademque potentia morbosa proficisci; at in variis subjectis varias tantum aggredi partes, solaque hac ratione esse diversas. 5'. Si denique hisce omnibus addamus, Dysenteriam tum quoad symptomata iis modo, quae ab affecta parte im, mediate pendent, exceptis) tum quoad imedendi metho dum

et 8 C s. l. l. p. I 87. 279) Vid. venerandi Praeceptoris celeb. sANDITOR T, c jus praelectiones summo cum fructu frequentare mihi eontigit Di P. T. II. p. 36 S. & seqq. 28o Cf. l. I. p. 89.

225쪽

dum cum catharrati morbo convenire, nonne tunc iusta potest formari conclusio, & illam inter affectiones catharrhales pertinere ff. stis. Secundo. Illa catharratis materies praecipue assicit intestina tenuia, excitatque eorum Inflammationem spuriam, saepe in gangrenam abeuntem, quae gangrena, nisi cito inhibeatur, sphacelo terminatur: quod autem in Dysenteria intestina tenuia una cum recto laborent, non tantum a priore ipsa ratione probatur, dum per se loquitur, craS-sa intestina materiae stercoraceae conservandae a Natura destinata multo dissicilius a stimulo morboso assici, quam tenuia; sed etiam a posteriore practicorum observationibus confirmatur, nam intolerabilis ille in Dysenteria dolor plerumque medium abdominis, naturalem tenuium intestino. rum situm, occupat: quin ipse in sere quadraginta Dysenteria defunctorum quos cultro anatomico subjecit venerandus Praeceptor Cel. BRUGMAN s) semper intestina tenuia una cum recto dira Inflammatione correpta, & pro parte jam sphaceleta viderim, dum coecum & colon, aut nihil praeternaturale exhibuerunt, aut quandoque ad summum hic illic levi Inflammationis nota fuerunt insignita: sin autem Dysenteria aliquo cum morbo fuerit complicata, aut

si illa inciderit in subjecta debilia, vel cachectica , aut denique si Dysenteria laborantibus perversa fuerit instituta curatio, longe alio res sese habent. etenim tunc aut una cum tenuibus laborare possunt crassa; vel & hoc in casu haud raro sola intestina crassia patiuntur: horum vero Inflammatio, licet vulgo non tam cito necet, sed magis in longum protrahatur, potest tamen in cachecticis quo-

226쪽

DE MORTE

proqu0que intra paucos dies moriona inferre 28 et , & inus iversum non est melioris ominis, dum, nisii in initio

justa medela id inhibeatur, aut gangrena terminatur, aut in testinis talem inducit degenerationem, ut, etianasi nunc aut Natura aut arte Dysenteria tollatur, nihilosecius prae intestinorum degeneratione pereant miseri; hisce enim in casibus Dysenteriae loco succedit alui' fluxus colliquativus, quo sensim sensimque residuae vires prosternuntur, sicque lento gradu incedit mors. In ejusmodi cadaveribus intesti na .potissimum crassa solito multo crastiora. rigida, coria, cea, at nulli bi ulcerata semper reperit sΤOLLI Us 6283 Ex memoratis autem satis patet, qui sTOLLii 284

& AARe Ri et 85b observationes, juxta quas illaesis saepe

intestinis tenuibus sola crassa reperiebantur morbose aia secta, cum nostris sint componendae, quippe in omnibus memoratis casibus aut Dysenteriae complicatio , aut Ca-

chexia , aut prava curatio habuit locum; an interim in cacochymicis semper crassa laborent, & , sit laborent, cur prae tenuibus asticiantur R id plane ignoramus.. f. et Ig. Tertiri Hinc apparet, Dysenteriam non semper eandem prae se serre faciem, verum illam pro varia ejus complicatione diversa symptomata: exhibere; enascitur nimirum tunc ex Dysenteria & ex diathesi morbos a. qua- cum jungitur, novus morbus, qui ceu utriusque produc-

227쪽

ium considerari debet, hine symptomata Dysenteriae essentialia quidem non deiiderant hir; sed insuper simul adsunt alia, quae ex diathaesi morbosa, cum Dysenteria conjuncta, profluunt; illa Vero pro Varia complicatione valde sunt diversa; jungitur: autem Dysenteria cum aegritudine e foradibus primarum viarum oriunda, cum diathesi Inflammatoria, biliosa, ac putrida: sordes saepe cum Dysenteria junguntur , imo illae in ipsa Dysenteria simplici apud rusticos& cives minus lautae conditionis ob vitae genus plerumque occurrunt, haud raro tamen & anni ter pus & epide mica constitutio ad illam complicationem Tuam conserunt symbolam; haec interim Dysenteriae complicatio minime metuenda est, & facillime justa medela curari potest. Ceterae vero complicationes 286 deprehenduntur multo periculosiores; in genere tamen si fuerint simplices, sique inciderint in corpora sana, sique demum promte morbi initio apta remedia opponantur, in plerisque non tam dissiculter sanantur; neglectae autem ingentes edunt stra ges: si fuerint simplices, addidi, quod saepe morbi jam per se complicati conjunctione cum Dysenteria sistant morbum.admodum complicatum, eamque ob causam curatu dissicillim uni; differt tamen etiam hoc in casu Dysenteriae periculum pro varia morborum inter se co unctione: , Huic Dysenteriae complicationi praecipue favet constitu- tio epide mica, quum ab illa' tantum non semper Dysen-

228쪽

teriae indoles modificetur cet87 : sic Dysenteria, quae anno λ762. in Anglia epidemice fuit grassata, erat bilioso inflammatoria, illa tamen, si satis cito justa adhiberetur medela, paucis fuit funesta cet88b: Dysenteria biliosa,

quae anno I 776. Viennae regnavit, nisi cito caveretur, transtum in putridam amabat 289b: hujus loci videtur quoque esse illa Dysenteria, quae anno a 783. in Getria, aliisque huius Reipublicae provinciis saeviit, dum & ista ad putridam diathesim vergebat 29ob: Dysenteria, quae anno I 777. in Austria grasuta fuit, demum erat inflammatorio - putrida, illa multis, praecipue debilibus & cachecticis, fuit lethalis, quum neque antiphlogistica cura, ne que emeto - catharsis, neque involventia, malum sanare, aut temperare Valerent ca9i .. S. EIS. . Quarto. Quod autem ad Dysenteriae medelam attinet, illa si fuerit simplex, haud raro leni diaphoretico, v. g. eX floribus sambuci, potes: curari, ac ejusmodi Dysenterias saepe sola aqua tepida sanavit TIssoTUs 292b , S etsi illa non ita facile semper mederi possit, tamen prae

229쪽

misse emetico, aut blande alvum purgante, numquam nouopium curam Dysenteriae simplicis absolvit, & quidem tam cito, ut plerumque intra paucos dies integra sanitas aegrotis fuerit restituta 293). igitur Dysenteria, si per

se absque ulla complicatione sistatur, morbus benignus, ac exemplum, quod quis inde mortem contraxerit, si nempe morbi initio justa medela esset instituta, quantum novi, prostat nullum, sed omne hujus morbi periculum pendet, aut a conititutione epidemica, aut a corporis diathesi, aut a prava cura: imprimis in Dysenteriae curatione plurimum ad constitutionem epidemicam est: attendendum, memorat enim sTOLLIUS, se anno IZ78., vigente constitutione epidemica inflammatoria, curam habuisse puellae I 8 annorum, in qua ob corporis habitum, & saporem vitiosum saburram primarum viarum suspicabatur, ad quam elue dam adhibuit sTOLLI Us emeto - catharsin, sed infelici

adeo successu, ut omnibus in pejus ruentibus paulo post illa perierit 29 ).

Neque tamen aegrotorum temperamenta prorsus sunt

negligenda, namque ob illa nonnulli aegroti quandoque requirunt medendi methodum cum constitutione epidemica haud convenientem; sic in constitutione epidemica, a U. S. plane abhorrente, in plethoricis tamen ob nimium sanguinis brgasmum illa potest esse utilis, ac vice versa, vigente licet constitutione inflammatoria, in nonnullis tamen ob peculiarem. 293) Cons. R IcRTER L l. Cap. V. p. IOS. 29 Cons. Rat. Med. P. III. Cap. XI. P. 233.

230쪽

l DE MORTE

rem corporis diathesin suspensa manu sanguis est: mittendus, ct sane ST OLLius, si aliqua in re reprehendi possit, est

sorte in eo, quod, unice ad constitutionem epide micam at- , lentus, plerumque viX ullam temperamentorum habuerit rationem.

- EX dictis apparet, quod medendi methodus in Dysenteria diverso tempore disserre debeat, ac de illius cura nullae certae rogulae statui possint; in universum tamen, praemissis praemittendis, S Dysenteria complicata in simplicem mutata, omnem curae paginam absolvit Opium, atque tali modo seliciter terminatur morbus: attamen non semper tam methodice Dysenteria laborantes curare licet; si igitur in quacumque Dylenteriae complicatione, solis eaeceptis iis casibus. ubi illa cum diathesi inflammatoria est conjuncta quando non nisi prius remota phlogo si optum propinari debet morbus increscat, si dolores, tormina, ac tenes 'mus fiant vehementiora, uno verbo, si omnia imminentem Gangrenam indicent, semper ad Opium confugere oportet; idque tunc non parca, sed larga manu administrari debet: interim Opii usus in Dysenteria his sub conditionibus ceu aliquod novi considerandum non est, quum jam diu his .in: casibus Opii efficacia Practicis fuerit cognita. sYDEN HAMUs v. g., de Dysenteria agens, sic loquitur, se illud interim omnino Dbservandum est, utpote quod ad se quarta plurimos ab orci faucibus liberandos pertineat, se quod quoties ventris tormina ad Dysenteriam confirma - tam USque promoveantur , periculosissimum esse mihi constet, morbum adgredi provectiore illa methodo - ,, evacuandi -- dein contemperandi - quum experientiari didicerim, Dysenteriam & certissime di celerrime curari,

si s