Marii Salomonii Albertischi, ... In L. Gallus, & in. Responsa prudentum, paradoxa

251쪽

IN REI PONIA, PARADOXA. 17 A obsecro legum codendarum obseruationem,quam ex Solonis legibus maiores nos Legrprom mi didicersit,ut trinundino die promulgarent antecb ratae essent,id est tribus nundi Piniata monnis,quibus omnis plebs ex agris ad mercatum in urbe conuebat. instituit enim So. lon,uti rogata lex populo recitaret,deinde ut loco celebri ac cospicuo in tertia usq; concione .pscriberetur pala legenda ut si quid in ea cuiqi no placeret,in cocione diceret, tu N omothetis,qui ex collegio iudicu erant,mandabat ut excuterent: autor est Macrobius ,& ex Demosthenis orationibus Budatus Parisensis in suis ad Pans Bruti dectas adnotationibus, uir quide nostra aetate literatissimus. Maiores nostri in tabulis scriptas pro Rostris legendas populo exhibebantipatet in. l.q. i.T de orig.tur.

Item Imp.ait: Quorum omnium lententiae & opiniones eam autoritatem teneabant,ut iudici recedete ab eorum responso non liceret, ut est constitutum. Ex quia hus colligo,quod cuiust iurisconsulti non ea autoritas erat, ut ab eius respbis non

liceret discedere, sed omnium simul,id est ab eo quod omnes probassenti quorum omnium,ait,collective 8c non distributive. si pluribus.de IM.q. di . l. n5 distinguemus. 6.cum in plures. Edearb. maxime quod in plurali loquum. Bar.in extrauag. quoniam nuper. in Uer. Omnes.alioquin uerbum omnium, thistra suisset posita post dictione quorum. Ait ab eorum responso,scilicet omniu, di non responsis.unde nota.quod sicut una dicitur sententia in quam omnes consentiunt.=. Senatusconsultum. facit. l. i. ff. de paei. ita unum responsum in quod plures respondendo consenatiunt,ut hic.oc sic communis opinio una opinio.consumatur ex suprascriptis, mari

me illa ratione, quod si de singulis intelligeremus, queretur illud absurdum, quod singulis dillidentibus aut stulte aut iniuste respondentibus obreperati oportuisset: quae ab eo quod omnes sentiunt, non iniuria abesse creduntur. Quid si aliter iudicasset iudex, an suo periculo iudicasset,an non ualeret iudica aB tum c& puto utrunq; admittendum. Nam si constitutum erat non licere, uti repugnante lege inualide fuit recessum. l.non dubium. C. de.Il.&.l.estra legem. d. de. ll. Quorum omnium. quid si n5 omnes, sed unus uel alter dissensisset oc puto recedere non fuisse illicitum: pro forma constitutum uidetur, ut omnes conuenirent:erago potior pars in hoc ut uim legis obtineat, non praeualet paucioribus. Simile uideamus quando episcopus criminaliter conuenitur, quod sententia debet ab omnibus iudicibus concorditer eondemnari, uel insolui: nec susscit plurium sententia , nisi omnes concordent. Ui. q. ii l. c. i.&. q. 8 .iij. re glosin.c.multis. xvij.dist. Ex quibus tritissima illa per Iocum a maiori deciditur quaestio melius quam alibi, utrum sententia contra eommunem opinionem ualeatide qua per Doct. in.l. i.C. quando prou. An minuunon est nec.&. l. in prolatis. de re iud.&.c. i. de const. &. i.dere iud. AngeI. re contra commImol. in. l. qui Romae. f. duo fratres.de uerb. obli. quod si a communi opinione Iu, ne opinio uarisconsultorum nisi omnes idem sentiunt recedere no erat illicitum,sortius idem dicendum de communi Doctorum.Quid si omnes Din. in idem conueniant ' ad huc idem existimo. Quid causae est quod aliud in Iureconsultis, Zc aliud in Docto. .ribus equia de illis Imperator meminit sic costitutu per hoe qui secus iudicasset, contra ius costitutionis iudicasset. 5c non aliter arbitror accipienda uerba illa,quod datum illis suerat iura condere,scilicet omnibus simul in una consentientibus: quod intelligo de eo iure quod ex interpretatione uenit, uel illo quod praeter ius scriptum accidit: a iure autem scripto solius principis 8c praetorum fuit recedere. Ergo a singulorum responsis licitum erat recedere. Hunc Iocum subtilissime actuculenter tractat Cicero in oratione pro A. Cecinna, in haec uerba: Qui dicunt non recte alia quid statuere illos qui consuluntur,nec hoc debent dicere iuri eiussi,sed hominibus stultis obtemperati non oportere. sin illos recte respondere dicunt, & aliter dicunt

iudicari oportere, male iudicari oportere dicunt.neq; enim fieri potest,ut aliud iudi

252쪽

c cati de iure aliud respoderi oporteat nee ut quisquam iuris numeretur perstus, qui

id statuat esse ius,quod non oporteat iudicari. At est aliquando contra iudicatum. Primum,utrum recte, an perperamos recte,id fuit ius quod iudicatu est: sin aliter, non dubium utrum iudices, an iureconstalli uituperandi sint. Deinde si de iure u rio quippiam iudicatum est,potius contra iureconsultos statuunt, si aliter pronunt elatum est ac Mutio placuit oce. Ex quibus uerbis multa sese offerunt obteruanda, . quae in iure enucleato, quod ad nos uenit, sorte non sic sacile explicantur. nee deis dignemur tanti uiri autoritatem sequi, quam ueteres iureconsultos in multis iviis .

partibus secutos legimus. ' in primis itaq; illa obseruanda est distinctio,quam inter ius uarisi ec non uarium sicit Bar. in.l. quod Nerua. T. depos. in repet. similiter distinxit inter ius certum redubium. Deinde ec illa, inter recte 8d perperam: at 3 illud,quod de iure non uario

perperam respondenti non esse obtemperandu,re recte respondenti obtemperans varium ius, dum. De iure autem uario etiam recte respondenti nulla obteinperandi necessitas: quia non contra ius,sed respondentis opinionem iudicant. no uatium ius apertum intelligit quod Bar. in eadem. l. quod Neriia,certu ec limitatu appellati Nec ignos annum ius. randum eodem Cicerone di Quintiliano autoribus, apertum id ius esse quod es tum 5e indubium est:uatium in opinionibus iureconsultorum uagari, quod θc controuersum appellant a cociarietate opinionum,ueluti a uarietate uarium, oc nostri dubium,licet ineptius,dicunt. uod pluribus modis potest cotingere aut ex uaria scripti interpretatione,de quo Bar. in.l in ambiguo. de reb.dub. scriptu enim omne in apertum,obscurum, Ac ambiguum diuidunt: ec scriptum non solum intelligunt de ipsis legibus sed testamentis stipulationibus,atq; ipsa etiam sola uoce comprea .hensum. aut ex eo quod praeter scriptum accidit, de quo uaria a diuersis statuuntur. exempla sunt inI.neq;.ls.R. l. non possunt.cum sequen.ride. ll. confirmatur haec distinctio ex traditionibus Panor in .c i. de re iud. dicetis ius dubiu esse,quod propter contrarias opiniones obscuratur,aut de legis intellectu uariatur.quanquam Bar. in repet.l. quod Nerua dixerit d bium, de quo legem expressam non habemus: non enim quicquid specialiter lege comprehensum non est, dubii iuris est: multa enim sapientum sententia digesta at in recepta indubitatum ius faciunt.De iure itaq; apertos aliter in ius statuit respondeatur, Cicero ait, ut stulto responso non obtempe randii. Si uero idem quod ius statuit respodeatur,obtemperandu non quasi respondenti sed illi iuri quod in responsione continetur id fuit ius,inquit,quod iudicatum. est:ergo qui contra iudicauerit non contra responsum, sed contra ius iudicauit. Et, ex diuerso si aliud quam ius statuat respondeatur,qui contra iudicat, non cotra ius, sed contra perperam respondentem iudicat.quod si secundia malum resposum sue

rit iudicatum, & qui respondit Be qui iudicauit pariter uitu perandi sunt. non enim seri potest, inquit,ut aliud de iure responderi, θc aliud iudicari oporteat. quod ualiter respondendum quam iudicandum scuti contra scriptum apertum nulliter iudicatur. l. cum prolatis .ff. de re iud.e. . de re iud.cu uulg. consequens est, ut nulliter irespondeatur: 5c haec locum habent sue unus siue omnes sic respondissent. De iure autem uario respondentem,contra qui iudicat, non cotra ius,inquit,tuis dicat,sed contra respondentis opinionem iudicat. Ex quibus ad multas quastiones assertur iudicatio:& imprimis ad illam,utrum iudex peccet, qui secundu consilium:

male respondentis iudicat. Probe igitur Bar. in. l. i.f. sed si plures. K.de exerc. iij. q.&.Un bonorum T de bo.possidesinit sacere litem suam. Idem Spec.& Io. And. de requisitione consilii.* i. r.quid si iudex.Cano. in. .s pro debilitate. de in delem Lium D β ec.e.cum olim.de aibit.allegant.l. Titium ec Mevium. de adminis . tui.l. haec Vena ditio.de conu.empl.quae meo iudicio non probant,tum uel maxime,quodin albi itiai M

253쪽

tur.del.l. certo generi agrorum.de ser. rus h. pr.& ibi,Florianus. In casu nostro conasulitur quid iuris, nullius arbitrio remittitur quod a iuris definitione expectatur. explicitius ergo a Cicerone desinita videmus:& in. l. s.ff. de uar.cognit. N. I.ex male, sicio.= si iudex.de act. oc oblig. 5c. i. de oblig.quae ex quas dei. quoniam non aliud hoc est,quam per imprudentiam iudicare, nisi Ac dolus adiuerit.l. si filiussam.d. delud. N. C. de poen.iudi. qui male iudi c. qui in dubio non praesumitur secundu Bal. inrepet.* proficiscia.obseruare.ff. de ost. procons quod omnes probant. Quid si lex statuit,aut inter litigatores conuenit,ut sapiens consulatur Triceps est ista quaestio, qua Bar fecit in.l.si couenerit. de re iud.quid si lege, si partium consensu,ti de certa sapientis persona conuenit est etiam quarta subnectenda, uerbu saPientis quemadmodum accipiendum. Har. distinguit inter conuentionem simpliacem de adeundo sapiente, Zc illam qua conuenit ut iudex secundum consilium iudicaret. Similiter circa legem distinguit,inter eam qua petedum est consiliu , Sc illam qua responsum sequi iubetur. Primo casu desinit iudice no sine suo periculo iudica is re qui iniusto cosilio obtemperauerit,per. l.quida decedens. Papini. 5 .l.Titiu reMeuiu. de admi.tut.CanO.dicut casum esse in.c. cum olim.de assi. ubi consulere obstringitur, non tantum consilio obteperare. confirmat Alex. autoritate glos in. l. q.

quod quisci. ivr.quod iudicandi munus ultro suscipiens iurisperitia pollicetur. alleagat eunde nati in. l. in bonoru.isside bo. posseeunde Har.& Bal. in.l. iuris.C. qui adamit.caeteros idem sentientes Doct. ide Alex.comemorat in da. si conuenerit. Nota improbabiliter dubitaret quispiam,an d. c.cu olim, impertinens sit ad quaestione nostr ircum aliud sit causam in consiliu trutinanda deducere, re aliud sit iuris sapidi tanquam oraculum quoddam adire. illud non nisi inter praesentes agi potest. arg. 1.2 si in tres.de arb. dc d. c.cum olim. istud frequentius per libellos ec epistolas expediatur. Accedit,quod ibi salubre interdum spernitur consilium, in casu nostro recte rea spondenti obtemperandum: quoniam id ius est quod fuit responsum,inquit Cicea TO.ab illa ergo multum distat nostra quaestio,in qua non minus litem suam facit tua dex, qui iusto responso non obtemperat,* qui malo responso obtemperat.utrobiq; iniuste facit. Si recte respondetur, inquit Cicero, oc aliter iudicari oportere, adde, uel posse dicunt,male iudicari oportere, uel posse dicunt. Secundo casu, ubi obstringitur ex cosilio iudicare, Bar. putat excusari iudicem: ec Alex. probat alioquin,inquit, statuta uel pacta nihil valerent. In contrariu urget Cicero,docens non aliter respondendu quam iudicandum,& respondente ξc iudiocλnte aeque uituperandos. Nam qui iniusto resposo obtemperandii dicut,iniuste iudicari oportere dicut.non em inter litigantes seri potest,nem lege caueri ut iniuste iudicetur.arg. c. erit.iiij.di.et.L .F.de.ll. Alioquini de Cicero in suis exclamat legia bus,non esse leges,sed labes ac sordes remp.iacit sententia glos in d. l. si couenerit, dicentis no polle inter litigantes coueniri ut absolui qui debet,damnetur. Ite Bal.

sentccia in. l. i.C. de iur.om. iud.dicentis conuentione inutile, ut iuris expresso erroare iudicetur quam Alex. in d. I.si conuenerit, aduersus Raphaelem defendit. faciti contra iuris regulas .ct .l.iuri uentium. praetor altisside pact.&.l. pacta quae conarra. C. eo. Adde quod promisso etiam iurata de seruandis statutis no obligat ad illiu

cita. Innoc. in c.clericus. de iureiur. glosin. l. eos.C.de surt.qd omne pbant. Videtur em ea lex et ea couentio conditione habere,si recte respodeat .ar.l. si libertus.

de op.lib.si salubre sit consiliv.l.quida. Papinianus. de admin.tui. Simile legimus de iuramento,sid multas coditiones suscipit.c.quemadmodum. de iureiur. 5c Bal.

ut de iure responderet: secus si secerit, non implet ossicium, ec ad non interrosa

254쪽

tum respondet i obtemperandum,ait Cicero: Sc in hane sententiam omnes Doctores inclinare uidentur,& maxime Bar. in d. sed si plures. dum iniustum consilium semper uidentitu excipere. Bar.imi. diem proferre. M stari. d. de arb. laudum esse nullum,quando compromissum suit cum potestate de iure tantum iudicandi, si aliis terquam iuris sit,etiam iuris non expresso errore, fuerit iudicatum, quasi non seruauta serma potestatis tributa . quod monet notandum. Non obstat ratio Alex. tum quod melius est nihil operentur statuta, quam quod operentur absurdum. I. pe. is. ad exhib. ita Din.intelligunt. . si quando. de leni.&.c.si papa.de poen. lib. i. IO. Petrutius de Mote Sperello in. l. i.ssi de eo quod cer.loe. Saly. in rep. l. serui uestri. C. de nox. Tum quod satis operatur postquam sine usto consilio iudicati non potest. iniquum consilium non hoc efficere debet, quod sine consilio iudicetur,nem quod inique iudicetur: alius enim sapiens est consulendus.item operabitur,quod de iure

tiario respondenti erit obtemperandum.

Quid si de certo iurisperito inter litigantes convcivi e Bart. nihil interesse sentit.

Bal.uero in repe. proficisci. l.obseruare. de offproc. putat excusati,nisi ab ipso iudice suisset electus .arg. l. generaliter. Li.C. de reb. cred.& in. l. mancipia. C. deserifug. Mol. in d. l. si couenerit, idem putat, nisi euidens esset iniquitas,ex quo litigantes personam approbant. Bar.dicit: qui approbat personam, non approbat responasum. facit quod scribit idem Bal. in Rubrica. C.de poen. iud. qui ma.i .ad limitatione glosin.d.l. 3. quod qui iur.quod non tenetur magistratus de impetitia assessoris, quem non ipse,sed populus elegit. Attamen haec ratio di si excludat imperitiam, tum non excludit. Nonne potui t eligi & re & fama consultissimus quem non est uerosimile errare,& tame gratia uel sordibus male respodisse. Ergo iudex si suo peD riculo obtemperabit,animus assentiri no potest, nisi iudicem omnino iuris experte . ex lege aut regionis consuetudine haberemus,ut non improbabiliter definit Antide But.in d.c.cum olim.& confirmat Imol. facit a contrario quod eleganter Alex. ad limitationem d.l. h.quod q. tur. tradit illam. l. non pertinere ad Magistratum,qui Iurisperitus esset per t. impetula.dereg.tur.&.Llatae culpae.de uerb.sg. Disterre autem existimo hunc casum a superiori,quod in illo omnino consilio Doctoris causa decidenda, ct tot adeantur sapientes donec unus recte respondeat: quia per malum consitum non est satisfactum statuto. Simile definit Bal.de compromisso. in. l. fidei commilIa .f. si quis decem.de Ienii l. rva. si quis ex argentarns. h. Ede eden. Ro. in l. praetor. ait. hoc interdictum. de no.op.nun. In easu nostro puto posse a iudice perito iudicari,iniquo reiecto cosilio: quoniam dispositio non generalis,sed in unius con se apis nominarem persona terminatur. ιιι erit adidis Lex ait consilio sapientis causas definiri. Verbo sapietis quem intelligimus An, m ntam. ut Saly. placet in. l. fi. C. depcen. iud .mal. iud. illum qui se docet generali in D. dio approbatum c uereor ne hoe periculosum. Quotidie enim videmus ex nobilisssimis gymnasijs imperitos Doctores exire. An illum,ut ide Saly.scribit, qui in mulis exercitatus ec prudens apparuit arg.l.i.C. qui oc aduer. qu. quod Alex. in. i. it. quod qui a iur. monet minime obliuiscendum . An illum qualem uera sapientis siognificatio exigit, quae in statutis desideratur Bar. in libello de testibus,turis sapietis . . tem in eminctissimo loco ponit,ut de causis altissimis iudicante sed quando cona silium sapietis desideratur,uulgbde iureperito intelligi scribit. Aristoteles.vi. Ethicorum sapientiam definit in qualibet disciplina di artificio esse excellentiam qua dam .inquiens: Sapientiam in artibus tribuimus illis qui excellentissimi sunt, ueluti

Phidiam lapidarium, & Polycletum statuarium sapietes. nihil aliud sapientiam iristelligentes quam uirtutem artis. Ita manifestum est,exactissima scientiarum uti erit

255쪽

IN .L REs PONO, PARADOπΑ. erit sapientia. Oportet ergo sapiente non solum ea quae a principies manant scire,

uerumetiam circa principia ueritatem tenere. Haec Aristoteles. Paul. in . l. intestato.

s. si.i. de suis & leg. sapientissimum Hippocratem appellat. Merito ergo idem Salse inrep. l.quod te.b. si cer. pet. 8 . l. ex legati causa. de uerb.obli. uituperat illos qui nopercontatis regulis oc uniuersalibus,quaerunt scire fallentias. Ergo statutu cum saaPientem in iure nominat, excellentem doctorem nominat. Consonant illa Cicero nis uerba dicentis: N ec quisqua iuris numeretur peritus,qui id ius esse statuat quodno oporteat iudicari. Et tales stultos appellat etiam Paul. in l. regula.M. Pe.st. detur. 8c fac. ign. N in. l. Servius. quod vi aut cl. Praeceptor meus Io. Bap. Caceia lupus in authen. hodie. C.de iud. refert, Pet.de Anch. ec Io. de Anania consuluisse in iudiis cibus 52bisessoribus non exigi petitiam Iac. Butr.aut Bar. sed satis esse, contra caasum legis non serat sententiam, necp erret in .l. sussia. can. Videamus an sit diuersa causa eius quem delectat populo de iure respondere,ec eius qui ius dicere compellitur. Et certe respondentis maxima est de se pollicitatio, n ec alterius quam illius qui publice sella posita de quolibet se responsurum profiteatur. publice enim a maioribus nostris Scipioni Nasicae domum in media urbe da, tam Pomp. rescit in . l. ij. de or.iutaut facilius consuli posset.Tanquam ad oraculum itur ad sapientes iuris: ad iudicem uero tanquam ad mediatorem & iustum uirum. Idem scribit Aristoteles. v. Ethic. bonitatem plus quam iuris scientiam pollicetur, quam frequenter a consul tissimis mutuatur, unum uel plures consulendo. c. ut deabitus. de app. Iuris aut sapientem a seipso consultoribus cogitur respondere, cuius scientia esi totius populi Ac singulorum censetur esse scientia, ut eleganter dicit Bar.inrep. l. quod Nerua d. depos. in tractatu delata culpa. 8c probatur in. l. regi Ia. de iur. ec fac. ign. N. l. in bonorum. debon. pos s. Hinc Cicero. . de Oratore, tuarisconsulti domum dicit esse totius oraculum ciuitatis. Quid dicendii,distinguet ne

uir bonus inter maiores,medias ec minimas causas,et non tantum ex mole extimastionis, uerumetiam perplexitate quaestionis accidunt saepe articuli aut nullius au triinimae dubitationis. nimis rigidia uidetur Aristotelis desinitionem sequi, 5c ex contrario periculosum non minus ab ea discedere. Stultorum omnia plena.abusus forte aliud usurpauit. Nec praeteribo male respondentem non minus facere litem

suam quam male iudicantem, Spec. autoritate, de requis consit.f. i. uersiculo,constaliarii. ct Cicero aeque utrumFuituperat.

Superest inspiciamus quod sit malum consilium: an quod contra legem est daa Malam e lutum tan etiam quod contra sapientum sententiam Cicero definit esse quod est con tam tra ius non uarium, id est apertum ec indubitatum, ut supra demonstrauimus. Ius autem omne apertum seu indubiu est 5c quod scriptis legibus coprehensum est, oc eterium quod manifestis moribus receptum, Ac quod sapientum definitionibus digesti . probatur liaec definitio ex sententia Bal. ina. q.C.quando Pro. 5. tradentis non minus inutiliter iudicari contra manifestam consuetudinem, quam contra legem scristam. quod Ang. Raph. 8c Nex. in. l. cum prolatis. finde re iud. oc omnes denique

Oct. probant, maxime Panormit. in. c. i. de re iud.

Tertia species quae sapientum diligentia digeritur in ea diuiditur: aut liquet quid

omnes uel potior pars sentiat,aut in ambiguo est. Si liquet, non minus contra qui remo det inale respondet,* qui iurisdictioni praeesst,contra sapientu sententia male iudicat,cum non aliter respondendum quam iudicandum sit:unde tritum illud inole, uit prouerbium, quod in consulendo Θc iudicando a communi opinione non est

256쪽

HARII SALOMONIIc hunt iudicem periculo suo contra communem opinionem iudicaturinn,etiamsi sea quutus multorum opinionem fuisset.inquit Bar. in.d. l.cum prolatis. Martinus de laud.in .l. .ff. si cer. pet. dictum Doctoris communiter approbatum est argumenta . necessarium,quia communis opinio habetur pro lege. c. ne innitaris.de const. 5c ibi Batqui allegat Io. And. l. minime. supra de legibus.l.si. C. depccn.iud. Si uero non liquet,censeri non potest malum consilium, quod non contra ius apertum, sed opiniones aliter sentientium datum est,ut.f. autore Cicerone docuimus. confirmatur Angeli scriptis in.l. cum prolatis. de re iud. sentientis in arbitrio iudicantis sore quam sequatur sententiam, quando ex multis nulla apparet generaliter approbata. steti traditionibus Inno.c.ne innitaris. de const.ubi Io. And. idem dixit, quod Pa.

notiin. Qi. de re iud. commendatM Ne ind. l.cum prolatis. Bal.in.l. captatorias. vj.col.C. demit. test. communis De communi opinione satis multa dicuntur, uerum non satis liquere autumo, opinio. utrum circa eas quaestiones uersetur,quae lege uel ratione finiuntur, an quae autoriatate, an quae ratione simul sc autoritate ,rursus utrum ab numero autorum, an ab diagnitate pensanda. Et magis est utiq3 in his quae autoritatis sunt consistere. lex dira. tio concludenter apud nos demonstrant:minimunies aut nihil inter se potentia dis. Ratio. serui. Ratio enim ec ueritas couertuntur.c si ustra. vii j. dist Bal. in.l.non omnia. m. fide.lI.Ratio est certa ueritatis demonstratio. x est omne quod ratione consstit. c.consuetudo. viij. dist. unde Andr. de Iseri in prooemio seudorum tradi Cnon mianus mouere debet ratio iudicem quam lex. quod intelligo ubi lex non est . ratio maturalis tacita quaedam lex est,inquit Paul.in. l. mratio. stride bon. dam. Metito ida circo glosin d. c. consuetudo in.c. ex eo. de ele '.lib. vi. Bald. in . l. i.de cad. toll.

D idem post Cy.in. l.scire oportet.f. sufficit. de me. tui. in locum descientis legis ra. tionem allegari ec poste ec oportere dicunt.SMy.in. l.illam. C.decoll. uulgare illud Missitan erubescimus sine lege loqui uel ratione,inquit. Autoritas autem,a qua Zc opinio nascitur, probabiliter inseri, eo quod distat a ratione quo necessarium a probabili, ecuerum ab indifferenti:a uero fit demonstratio. Sunt quodammodo inter se opposis oditrio. ra , veritas ec Opinio: nam circa ea uersatur opinio, ut docet Aristoteles. vj. L illic. quae aliter se possunt habere de quibus probabiliter dubitari contingit: stulti et enim esszt dubitare de his quae lege uel aperta ratione monstrantur. Lactan. iij. Diuinarum institui. opinio est incerti,scientia certi. Quatuoreta Et ut Planius colliquescant Omnia,latere non debet quatuor esse prima quaedam menta iurecos elementa oratoribus ex Iureconsultis communia, ex quibus omnis argumentorumer oratoribus copia manat,leX,rati O,autoritas, exemplum. Io. And.in procet. Speculi,si placuea communia. rit,dictum illud textu,uel ratione uel opinione iuvabo. a lege 5c ratione necessaria

argumenta ducisitur: a duobus postremis probabilia: Sc quia interdum commiscentur,tertium conflatur ex his genus,quod necessarium 8c probabile dicunt, ct qui cis

quid aliunde petitur, improbabile eli re Sophisticum. Boc .in Top. ex his nulla ades est quae nessi in opinione,necp in ueritate sunt constituta.Hinc Cicero omnium locorum primam diuisionem secit, alios in eo ipso de quo agitur haerere, alios assisami extrinsecus. Prima pars ratione digeritur,secunda automate 8c exemplo.Quod autem a lege Ac ratione necessaria argumenta ducantur, liquet non solum ex tradiationibus glos. dc Do 2.in .l. si de interpretatione. s. deIl. N. l. i. C. eo. AU. l. C. de profess& med. ur. const. lib. xij. sed etiam Aristotelis N Bociij in Top. definientium

necessaria illa esse quae aliter se habere non possunt. Nam quae a ratione uel lege trahuntur,immutabilia,ut.f. sed naturalia. 5c s. q.de ususe. earum re Cicero. l.ad Hearen. Ratio est causa quae demonstrat uerum esse id quod intendimus breui subie,ctione. Et quamuis leges natura variabiles sint, quandiu tamen uirent earum esse

257쪽

IN REsPONSA, PARADota AP eoctus, sunt immutabiles: propterea surdae Ec inexorabiles dleuntur. Quod uero ab autoritate probabilia manant ijsdem in locis Doct. ec imprimis Bar. in.l. i. T. siere.

Pet. Cicero quae assumuntur extrinsecus,ea maxime ex autoritate ducuntur. Boet.

in Top. Probabile quod uidet uel omnibus,uel pluribus uel sapientibus, at prae cipuis, uel unicuique artifici secundum propriam facultatem, ut de medicina mediaco, ec gubernatori de nauibus gubernandis. oc in summa id exigitur, ut ueri similis

tudinem teneat.

Exemplis nunc patefaciamus nec in necessariis immorandum, cum necessarium argumentum nemo id esse ambigat, quod lex uel ratio dictat: quae parendi necessi. late faciunt,secundum 3 eas iudicari oportet. c.in istis. iiii. distin. l. pro exit. i. qui ec a quib. probabile, ut hoc mater diligit filium, potest tamen odisse: nihilominus nisi odium probetur,uerisimilius est diligat. Rursus si quaeratur de soli aedium ambitu, altero ex litigatoribus contendente id esse quod tecti diffusione tegeretur,cum tecta parietibus non adaequentur,sed proatenduntur latius,ut stillicidium longius cadat: altero asseuerante,ne sic quide ut te gat esse iuris,quandoquide aedium solum tantum est, quantum cuiust parietes clauciunt: tum inquit Cicero. P.Meuolae autoritate quaestio dirimetur,qui respondit Bista ambitus aediu esse,quantum tectum proiiceretur,non quantu parietes ambirent. De probabili oc necessario exemplum est in. l. cum auus. de cond. oc dem. auus substituens extraneum filiis, intelligitur in casum in quo filii decederent sine libeis iis,quod nullo iure ante Papinianum cauebatur substitutus scripto nitebatur, liberi uero sola uoluntate uerisimili:quod incredibile esset liberos postposuit se extraneo, per loca ab autoritate se limabant,quod Aemilius Papinianus sic respondit, tamen primum fuit probabile,post diuum Iustinianum etiam necessarium,qui in legis ne,

a cessitatem redegit. l. cum acutissiimi. C. de fideicom. N. l. generaliter. g. cum autem.' de cond. inst. ec potior nunc pars uoluminis Digestorum necessarii ec probabilis iuris est,quae olim fuit tantum probabilis. Postquam his duobus omnis argumentandi iacultas continetur,necessarib stili. cet 5c probabili,non prius ad probabile confugiendum est,quam ubi necessariu id est ratio re lex desecerit. Unde consequens fit,quod ratione,uel lege no liquescit, aut autoritate seri credibile,aut esse sophisticum. ec illa autoritatis ei se,quae neq; lege neq; ratione mostrantur. sunt em quodamodo inter se contraria,ut opinio & ueritas. Ratio sane,ut ex suprascriptis patet, demonstrat,autoritas suadet:a ratione ueritas,in autoritate opinio, a ueritate necessariti, ab opinione probabile a necessario

demsistratio, a probabili suasio,quia ueri similitudine sequitur: nunq; enim suaderi poterit quod non sit simile uero: sponte em at ultro sapientis animu assentiri oportet, Boet. inquit,ut sat probabile.cofirmatur ex uerbis. c. go solis.ix. dist. unde sit, quod nisi uerosimili moueatur sapiens,nihil efficiat: Acin hoc ualet autoritas,ut id uerisimile iaciat probabile. Non omne uerisimile est probabile,sed quod sapientis iadicio comprobatur. Quaerenti itaq; de opinione,in perspicuo est, quod tota ab auis toritate pendet: θc ubi lex aut rauo uiget, opinionis cestat autoritas. Procul dubio rei satis demonstratae quiequid adiicitur, frustra adncitur. l. i. in fi. de dot. praeleg. Hinc est,quod quando ratione contenditur,non quis dicat,sed quid dicatur inspicitur. oc& rex. in.c. ego solis .ix. dist. plenius in.l. q. . neq;.C. de uet. ivr.enu. Ima Per. declarauit rationem 1 quolibet etiam imperito adductam, omnium peritorum cateruas superare. Archid. in.c. nolite timere. xi. q.iij.nec ineleganter Iason in.l. italam decoll. adiecit, ne Doctorum quidem autoritate utendum, ubi lex loquitur.

Haud aliud sensisse Imolam autumo in. I. q. st. de uulg. dum dixit sufficere glos Iae autoritatem, ubi lex deficit: ec Angel. in. I. si idem cum eodem. ff. de iurisd.om.

inexorabi cs.

cellaria et probabilia.

258쪽

c Iud. notando maiorum autoritatem probanda. Idem Imol. putat non solum ad Doctoris,uerumetiam ad alterius aut talem posse recurri. Banes. 5c Doct. in. l. i.T. si inpet. Dicet sortata aliquis si loco ab autoritate tum utendum eum lex Sc ratio deficit, Eoneinae abs* lege ergo Ac ratione sapientis iudicio stabitur. Distinguo,alia est ratio necessm. saria,alia probabilis. Necessaria quae uera uel efficax est:uera naturalis:essicax,legimbabilis. bus uel moribus probata. Probabilis autem quae uerisimilitudinem ducem habet, secundum Boeti& Aur. Augustinum ad Hieronymum. Quaerenti ergo,si stabitur autoritati sine ratione Responde: sine ulla ratione uaana est omnis autoritas:sine lege autem 5c necessaria ratione stabitur,modo probarili ratione sulciatur. Nam si ualida ratione uel lege autoritas fundaretur,illi non stathitur tanquam iudicio sapientis,sed legi seu rationi in eo adductae,quonia nihil operatur autoritas ubi lex uel ratio uiget,ut supra demonstratum est. causa est,quod loec ratio demonstrant,autoritas suadet:ec ubi demonstratio est, frustra aliud quaeriatur.d.I. i. dedol. praeleg. Quae distinctio aperte probatur ex uerbis Aur. August. rea latis in. e. ego solis.i dist. Alios autem ita legosait, ut quantalibet sanctitate, quanatass doctrina polleant,non ideo uerum putem quia ipsi ita senserunt, sed quia mihi Per alios autores uel canonicas uel probabiles rationes, quod a uero non abhorreaant,persuadere poterunt. Nota specie differre inter se Canonicas re probabiles rastiones .Quodq; autoritas suadet,facitq; probabile,quod a uero no abhorreat.Ergo loci ab autoritate basis est uerisimilitudo,ut plene. d. declaratum sitit. Boet.in Top. Ciceronis lib. i. Ant ueris θc necessiari js argumentationibus oratio decurrit,dispoliatio ec disciplina uel demonstratio nuncupatur: aut tantum probabilibus, Dialea D ctica dicitur.Ex quibus male dixisse Archid. uidetur in .c. nolite timere. i. q.iq. magno quantumuis Doctori non esse credendum,nisi testimonio authenticae scriptuarae confirmet. Si sine testimonio scripturae non creditur, nullius esset momenti D ctoris auroritas: postquam non ipsi,sed testimonio a se relato creditur:minimum in in hoc distaret ab imperito legem uel rationem ualidam alleganti. d.M. ness. l. ih. C.

de uet.i .enue. Nec minus Perperam Bal. in.l. resp. C. ex quibus cainmes.scripsit,

glossae sine legis testimonio fidem non esse. Simili eriore lapsus Anto. de Butr. in

c.ma nos. de usur. dum impune contra communem opinionem iudicati posse put

uit, quae necn lege,nessi aliter uere probatur. Idemq; res disse legitur Barbat.consilio.x.uol. it. Nam communis opinio si lege uel uera ratione sundaretur, non esset Demistratis opinio, sed demonstratio. Demonstrationem Dialectici definiunt esse cum certis ac necessariis rationibus aliquid probatur. qui enim demonstrat nihil ex suo inge nio promit, sed. ll.5c rationibus quasi instrumentis utitur. qui uero opinatur,uerisia militudine mouetur,speculatur,luami sententiam conficit. Ideoo opinio Ac est de Opimo. dicitur,quia non uero,sed ueri imagine ducitur,ec opinantis autoritate fouetur,stabilitur. bonus tex. ad hoc in. c.a nobis.de sent.excom.ibi,opinio saepe fallitur ec sallit. Illa ergo communis opinio definitur, quae non lege, nem uera ratione, sed sola uel omnium uel plurium autoritate subsistit .Lactantius:opinio est incerit, scientia certi. ae quidem omnia ex sententia Aristotelis.vi. Et hic. hellissime confirmatur his uerbis: Non minus inhaerendum est,inquit,expertis 5c senioribus uel prudentia opinionibus atque sentent ijs sine demonstratione, quam demonstrationibus ipsis. Ecce quomodo aequiparatur autoritas demonstrationi, non autem in eum casum quo concurrerent,runc enim praeualeret demostratio: sed quod tantae fidei est ipsa

per se sine demonstratione,quantae ipsa per se adhibita demonstratio, ita quod a sesinentibus non exigitur demonstratio, sola etenim autoritate ualent. casus aperius

259쪽

IN . . RESPONSA, PARA DONA. Min ubi liquet ereditu soli Hippocritis autoritati, qui iustus partus esset. Et nota quod dixit line demonstratione, non autem sine probabili ratione. Aretinus in.l. i. g. sicer. Pet. peritis creditur in arte sine alia ratione. rex. est notis. in. l. i. in prin.ff. de . Dent. inspi. Hinc quaestionis est, an necesse habet sapiens seu communis ipsa opia nio probabilem illam rationem exprimere, an taciturnitate transigere poterit c ec existimo sufficere ex themate uel facti narratione comprehendi rationem quae mos

Ueat. pleni sunt Digestorum Iibri, responsorum nudam quaestionem ic decisionem

continentium.

Ex quibus excuti ueritas uidetur eius quod simpliciter dixit Ant.de Butr. in.e. praeposuisti. de prob. circa finem,sententiam de consilio sapientis Ialam nunquam transire in rem iudicatam, perpetuoq; fore retraelabilem. quod ibi probat Imol. ec

Rom. in. l. cu quida s. quod dicitur.de acq. haer.ec consulendo cosilio. ccxxviij. inacip.pro plena ult. quaesito. 5c Alex.in.l. ab hostibus. sol.matr. Philipp.in.c. intimas sti.de app. 5c Iason in repet. l. admonendi.de iureiur.summe commendant. Antonisummouit illud Io. Andri in add. Spec. de homic. f. i. versi. pone A uulnerauit n. ubi dixit sententiam iudicio medicorum super qualitate uulneris latam rescindi adaltabitis peritioribus. Iason ex illo uulgari,quod praetextu priuilegiatae probationis iudicatum est retractabile. l. admonendi. de re iud. Et quanquam maxima sit tantos rum uiroru autoritas, non facile tamen ea mihi probatur desinitio: Ac uero multum dii similis uidetur,contras iuris regulas, quae paucis quibusdam casibus inter quos nec iste numeratur rescindi iudicata permittunt detectis falsis probationibus, nisi consita sapientum inter probationum species adnumeraueris. E t quamnis Oratos res ab autoritate Iocos inter probationes inartificiales constituant, quas Graeciari cree dicunt. Probationum enim alias artificiales statuunt, ut argumenta quaesae que Orator ex ipsa causa suo ingenio ducit parati: alias inartificiales, quae extrina secus proueniunt sine ullo Oratoris artificio,ut testes,tabulae,autoritates: tame longe diuersum est, quando autoritate utimur ad aliquid in causa confirmandum, uealuti testimonio, ec quando sapiens tanquam oraculum aditur de iure responsurus. Primo casu pro testimonio uel aduocato est: Secundo personam iudicis induit nec aliud responderi conuenit atque iudicari conueniat alioquin uel male iudicati uel male responderi conueniret. Praeterea multum inter se disserunt probare ec de iure respondere : alterum factum respicit,alterum ius. Ex iacto ius metimur in quo si Diastas detegitur,eadem ec in iudicato dc responso sit necesse est: collapsis enim diuulsisq; sundamentis corrui aedificia oportet. Item probationibus rite factis fidem ha ahere iudex obstringitur,responso uero non nisi iusto: oc probationum salsitas lateateiudicem potest,at responsi iniquitas uix potest, nimirum igitur si propterea iudiacata rescindantur. sed propter hoc quod iudicatum est ex prudentis responso, senatentia non transeat in rem iudicata, perpetuoq; sit tractabilis nullo iure caueri aut uamo,nec urgens ratio extat. si ex suo iudicio iudex iudicat,cur magis sentetia irretras ctabilis sit etiam, ubi alius melius iudicaret:magisq; praesumatur iusta, iuxta notiin.c.causam qui de re iud. ec.c. in praesentia. de renunc. magis data potestas ius dici arbitrandi uter litigantium potior sit iuribus propter quod creditur iusta,ut eleganter Panorm. tradidit in .c. .dere iud. quam sapienti adito ut eius consilio causa latur. imo firmior esse deberet, quae ex responso sapientis dicitur, cum θί ipsius iudicantis accedat assensus, ob quem salte irretractabilis esse deberet. argumento eorum quae scripsi Innoc. in. .in praesentia. de renunt. N Io. And. in.c. interi deret .de sententia continente duas causas,alteram ueram, alteram falsam . iacit regu la, utile per inutile.qui secundum responsum iudicat, tacite saltem illud approbare

. indetur, Propterea quod simalum existimasset, uerisimitus est non sic iudicasset.

260쪽

' NARII SALOMONIIc argumeto .l. merito. d. pro soc. N eoru quae supra latissime disteruimus. Adde quod unullus esset retraetationis finis .certe si prima sententia cideo quod consilio sapienatis lata esset retractaretur, sapientioribus diuersum sentiemibus, idem semper. dis.cendum de secunda re tertia. peritis sane peritiores haud dissicile est inuenire. Caeterum quid si consilium fundaretur in casu legis quid si in uera uel essicari ratione quid si in communi opinionec tametsi communis opinio quae ius facit c ut . supra dictum est aliquando possit subuerti: recte tamen iudicatum arbitror illo tua. re quod in usu erat. facit. I. Barbarius Philippus.ff. de oss. prael.&.la. C. de testa. lea. ges ec si suapte natura sunt variabiles,nihilominus mutatione legum prius iudicata non rescinduntur.Confirmatur singulari sententia Io. de Imol .in Clem. i. de ele' dicentis tolerari gesta uirtute communis opinionis, licet postea declaretur non tua sta. quod Bar. Cepolia in libro de simulatione contractus in ulti casu principali

summopere commendat.

Vereor igitur Antonii 5c sequacium sententia ne non sit probabilis,nisi restrinagamus ad casus iuris uarij aut omnino nouos, sapiens ex suo ingenio respotis

diiset, quod ec durum uidetur propter causas supra explicatas, di Doctoratus a

toritatem.

Et pro hac parte casus meo iudicio est in. l.diui intresa. de iur. pare. ubi imperas.

tores fatentur se quorundam cnon leuis autoritares Prudentum consilio male rea.

scripsi ite ad libellum Bassidiae Longinae, re plenius postea cum aliis sapientibus. discussa, ne illius rescripti religione,ut se facturum Volusius Metianus profiteriatur,ali j traherentur: non tamen propterea iudicatum emendarunt. Firmum itaque sit 5 ordinarium communem opinionem circa ea uersati,quae neque lege, neque

D necessaria ratione finiuntur, totamq; ab autoritate pendere, ec in his quae probabia lia sunt delitescere. Uerum accidunt saepe rasus, quod de legibus ec necessarijs ras itionibus communis opimo disputat atque decidit. uerbi gratia: interdum pugnant inter se leges, neque apparet utra recentior, utra benignior, utra fauorabilior. Item legis latet quandom sensus propter scripti obscuritatem,aut uoluntatis ambiguitatem de quibus Quintilianus de contrari js legibus. Bar.5c Bal. in .l. omnes Populi. 5c in. l. in ambiguo.de reb.dub. Doct.in. ld. & si. C.de.ll.Panorm. in. ea.de Const.et in.c.ad audientia.de decim. Item ex autoritate iudicu, quado inter se rationes pugnant utra melior.honus tex .in. l.si ide cum eode. de iurisd.c m.iud. re notainta. illa uerba concludentis iureconsulti,5c plane eorum sententia probabilis est: non dixit, uera est, quia ab autoritate est definitio. re ex diuerso Vlpia.in. l. i. st. de contrahen. empl.uetior est,inquit, Proculi re N eruae sententia,ubi a ratione est dea cisio:& ratio rationem uincit. simile in. l. n. C.de cond. indeb. i. de emp. di Uend. item precium. Procaei sententia metito praeualuit, eum 5c ipse Homericis uersia hus adiuvabatur, & ualidioribus rationibus argumentabatur. comminis Secundam secimus quaestionem utrum ab numero, an ab autorum dignitaa opinio. te pensanda sit communis opimo oc utique alia est communis opinio , in quam omnes sine controuersia consentiunt, quam pro ueritate habendam puto, a iuret aperto non multum differre.casus in res. responsa. alia in quam non omnes, sed poctior pars consentit. Quaestionis tamen est quae potior pars intelligatur,an plurium,

an digniorum can plurium re digniorum simul c Aurelius Augustinus lib. q. dedoet. Christiana sic loquitur: Tenebit igitur hunc modum in scripturis Canonicis,

ut eas quae ab omnibus recipiuntur Ecclesiijs praeponat eis quas quaedam non acacipiunt. In eis uero quae non accipiuntur ab omnibus, praeponat eis quas Plures grauiorest accipiunt eis quas pauciores minoris autoritatis EccIesiae tenenti siaus alias a pluribus, alias a grauioribus habeti,quanquam hac inueniri uix possint, is aequalis