장음표시 사용
191쪽
iso Tract. III. Cap. VII. de Sensitione Gustis.
respectu, sicut titillantia respectu organi tactos: unde insantes plerumque delectaatur dulcibus ἱ acida vero amara, α acria, quia organum gustus multum seriunt passim recusant sapor um Quantom ad saporem unctuosum, seu pinguem, dubito utrum revera talis saporctuos . statuendus sit, & utrum potius illud, cui denominatio ista tribuitur, sensis tactos, quam gustu percipiatur: etenim non tota lingua, sed etiam manibus aliisque exqui-Dtioribus tactus organis discernitur unctuostas. Provenit autem a particulis erasi foribus, flexibilibus,& multiim ramosis; ac proinde maxime ab Oleosis non multum volatili satis. συνη - Neque sapor insipidus proprid sapor dicendus est, sed potios ejus negatio. Dan- ρε tμ . tur interim corpora vere insipida, imo numero admodum frequenti occurrunt; c jusmodi imprimis, uti dixi , est terra, & aqua pura,ex eo quod non constent partic C obro ἐ-. lis acutis, quibus mediantibus linguam pungerent. Deinde talia sunt lapides pluris piri αώ. mi, quaedam lingua exsiccata, &c. in quibus licet saepe sint sussicientes particularea . salinae, aut oleoste, aliis tamen ita obvolvuntur, ut nullo modo vim suam in organa guta severere valeant. Nam, ut ait Fernelius, s in duro concretoque corpore , ut
in tale sapor erit, id non poterit ante sensum movere, qu calore liquefactum, oedifrepsum Effundatur : quidquid autem mollitia diffluere, et adfundi non potest, gustandi senses prorsus non afficit, quemadmodum neque cui arida, er Icabra lingua ex morbo torretur, esse potest bonus saporum aestimatur. Cui ea M. Hinc colligimus , cur cibi actu calidi ordinarie frigidis sint magis sapidi, quippd cur passim cum calor, prout spectatur in calefaciente, nihil aliud videatur, quam corpuscul magis sui rum motus; non parum contribuit, ut particulae corporis lapidi sortius impellanturdi. in nervos gustatorios.
Non lon dabsimili ratione videtur etiam condncere saliva quatenus scilicet ejus particulae ob naturalem calorem praevid in motu sunt: cui accedit, quCd saliva non sit simplex humor acueus, sed pluribus particulis magis activis salinis , scilicet,&oleosis, permixtus. Prout ostendi ex Cap. XXIV. primi tractatὐs. σπεω Quantum ad sapores compositos, v.g. ex acido, & dulci, acido, & amaro, &c. mpQMi. Illi provenire videntur, vel ex di versis particulis, quae seorsim ideam saporis simplicis excitarent, simul ita commixtis, ut non multum impediant mutuam actione vel ex simplicioribus mediam quandam dispositionem nactis.
SIeuti gustus Inore, ita olfactus in naribus sedem obtinu It, habetque magnam
cum illo,& non minimam cum tactu amnitatem. Proprium ipsius objectum sunt odores: qui licet passim dicantiar ad distans percipi, nec proinde corpus odoriserum organis olfactoriis ad motum oportere putetur; id tamen de corpore, a quo Odor proxime procedit verum non esse inde patet, quod nullum corpus organis, a quibus distat, odorem communicet, nisi aliquas particulas nervos olfactorios assicere idoneas, de se emittat: prout satis colligitur ex eo, quod ejusmodi corpus libero aeri expositum, intra breve tempus in suo odore multum debilitetum; nisi illum aliunde recuperet. Unde v. g. aqua cinnamomi, aut alia odorisera in vase optime clausio per multos annos in vigore permauebit, si autem relinquatur in vase aperto intra paucos dies insignem patietur suae fragantiae jacturam; idque adhuc magis, si admoto calore, aut alia liquoris agitatione, particulae Disiti
192쪽
Tra . m. Cap. VIII. de Sensitione Olfactur. Icr
iae subtiliores ad crassiores deserendas excitentur; aut si sertiori inspiratione dictae particulae evase eliciantur I atque hic ratione etiam flores odoriseri facile flaccescunt.
Chvmiei quoque ex corporibus mixtis partes subtiliores,& odoriferas arte disti I
latoria elicere norunt, crassiores omnἰ odore spoliatas relinquendo.
Ex hisce omnibus satis liquet olfactionem fieri per hoc, quod particulae odoriferae impingant in filamenta nervorum olfactoriorum per tunicam narium cavernulis interilis obdiactam dispersa, eaque agitando etiam certum motum imprimantisiritibus dictos nervos perfluentibus, ii suur mcdiantibus anima determinetur aa
formandam ideam de hoc, vel illo-ς prout dictum est de de Sensatione Tactsis.
lta intelligo , ac si dictae particulae impingant omines immediatd in ejusmodi fila menta . videtur enim, tam ad hanc, quam ad duas praecedentes sensationes sufficere. quod afficiantur organa in loco nervorum filamentis valde vicino, ex quo motus ab objectis impressus sat valide communicari queat dictis fila mentis , maxime mediantibus membranis, quae passim tensae, motum facilios deserunt. Differentia,quam inter sapores ostendi, etiam sere inter odores observatur : ma-mfremiani sellius autem inter illos peicipiuntur odores acres, acidus, amarus, & dulcis; per- imerodo resecte salsus, aullerus, aut acerbus difficilius. Unde dictae qualitates particulis cransoribus inhabitare videntur. Percipitur tamen non adeo difficilia aliquis odor ad salsedinem accedens in salibus volatilibus v.g. armoniaci volatili, cornu cerv i, ODsium animalium, urinae,&c. modo oboleis utcumque sint purificati: alioquin nimius istor odorem salsuliginosum obtundet. Quia vero dicti odores saepe corresipondent saporibus ejusdem corporis hinc conjectare licet odores acres, acidos,&c. oriri ex consimili partium dispositione , ex Particu quibus ejusdem nominis sapores produc intur: hoc solo discrimine, quod particulae fer odoriserae ordinarie sint tenuiores magisque volatiles: ex quo etiam fieri videtur, quod corpora maxime odorisera aliquando sint minus savidar ut observatur in 'πιπιέ. multis aquis stillatitiis V quia verosimilios particulae illae a quibus odor , subtiliores sunt, quam, ut nervos sussicienter ad sensum gustus afficere possint. Moris Vicissim plurima sunt corpora multum sapida, quae vix ullum odorem spirant; prout passim observatur in salibus fixis , sale communi, vitriolo , nitro, &c. Cujus . ratio videtur, quod illorum particulae crassiores sint,quam,ut ad nervos olfactorios
Dantur quoque corpora , quae odorem emittunt adm dum gratum, saporem vero gustui molestum, atque ingratum; uti sunt moschus, benZOin , balsamum deo Maiis Peru, & plura alia: quod provenire potest, vel quia eaedem particulae aliter nervos sustatorios, aliter olfactorios afficiunt: vel quia talia comκγra constant particulis duplicis generis; quarum crassiores organa gustus ingrato,subtiliores organa odoratus grato modo titillant. Unde observavi quaedam illorum naribus indita paulatim odorem acriorem &molestum excitare ; veri limiliter, quia particulae crastiores - . .
paulatim prosundi sis penetrabant. E'contrario quoque reperiuntur corpora steti- I da, atque olfactui valde molesta , quae sapore grato sensorium afficiunt, quamvis 'natura talia jam demonstrare nequeam;quia non solemus facile ejusmodi scutida degustare. Equidem talia praeparare facillimum est; nam si gratis potionibus,prae- 'cipue calidis, injiciantur aliquot grana falis impuri cornu cervi, urinae.aut similis, dictus sal continuo exhalans odore scelido nares seriet, sapore non notabiliter mu lato . Cujus ratio ex ante dictis facile colligitur. Inter odorisera eminent sulphurea ,seu oleosa squidem in hisce odor aromatum odorifera potissimum consistere observatur: quin,& foetor insignis.qui passim advertitur in oleos
193쪽
Iibus volatilibus cranii humani, cornu cervi, urinae, & similibus vulgari modo paratis, oleo admixto deberi inde rutat , quod dicti a Ies per digestionem cure
alchool vini, una cum tinctura flava, aut rubicunda stet ern deponant, & in spi-xitum vini transferant. Salia vero sulphureis moraliter orbata numquam olfactus organa ita sertiter Observantur mod autem hae particulae odori ferae grato modo,aliae inarato animam assiciant, rursus petendum est ex diversit te motus, quem organis, Aspiritibus imprimunt rtitinast. cui juxta generalem Dei testem haeri vel illa animae perceptio respondet Cιν ἐδεα Notat dignum est, quod di ursi homines quandoque diversisse pore, aut odore δεν aliis delectentum alii si quidem dulce, ali rarriagis appetunt' miibnidam canipli
---n--o oriatiis ViX tolerabilis 2 quod impra i , in videtur proventre ex diver- rara v. sa organorum dispositione, prout agendis de dulcedine innui mugia Deiriuc -ἱα- LP-pe ex praejudicio, v.n exeo, quod aliquis persuasus sit dulcia e me nociva; vel quod aliquem cibum C, vel illo Oclare, aut sapore praeditum aliquod serdidum, & ab minabile conti nere a liquando obser verit . ciuux idea deinceps. cum sapore aut
odor jusmodi cibi siemPes recurratia
modo actum est, haud exiguam praellent corpori hi ano utilitatem; quate-Pν - ' nus scilicet iis mediantibus corpora illius usui acorior tata a noci vis dis nai sternuntur noc tamen ita neces Iarii sivit, quin i liorum deiectum humanae industria, ac societas recompensare valeat: hisce vero, qui sequuntur auditui, dc visuis, tam arcta necessitate a4ligatus est homo, ut sine eis viri habeat, quo se rationalem esse iaderrtonstret .
Siquidem dine animust veredarii stinc, normnium praesentia, fel, & a multis saeculis transacta juxta, ac sutura celerrime annuntiantes . Et lice uterque angusti ribus terminis concius x sit otiiecta tamen etiam longissime dissita,ac cito ambi tu diffusa comprehendunt. Dutumio Cum autem i mpossibi lae v ideatust ejusmodi olaocta totum spatium. Pe quod au- seni perco , diuntur, aut Midentun, substantiae de is emissa, tam Metitur persundere, neque ..ioteris aliquidi manis communicare concipi tu nisi per copporum contactum; hinc stam is tuendum est dicta sensibilia motum imprimere corporibus sibi proximis , atque haee deinde aliis; dc sic porro usque ad Organ quibus. mediantibus percipiuntur. Si vero inquiramus cujuslaodi corpora motui ibi deserendo sind maxime id nea, faterideber sacri prae caeteris palmam esse tribuendam; quippe hic ex natura valde mobili scis, ac pet hasce inferiores regiones ubiquae diffusius; illi Mue ope,& voceS Omnes, dc plurimorum instrumentorum artisicialium sonos proferri ob
Non tamen quemvis, motum aeris, , quantuno is intensum , aptum esse ,. ut an b-
- . . e mami ad perceptionem, ni determinet, inde constat,qu&I sottitur Verberando liberum aerem saepe nn Ilum inum notabilem excitemus. econtrario aerem κpira tum lingua, aut labiis leniter concutiendo, per fistulam sufflando, citharam pulsando, Voces aliosque nos varie mochficat .producamus. Unde judiciandum est 1 num non oriri nisi a more aeris tremulo , seu vibratorio: etenim inlis imprimis in-umvenirevidetur, Biando aurem per fistulamaliaeve instraunenin musica propellem
194쪽
do Emim excitamus quatenus nimirum dictus aer hinc illinc in latera illorum , impulsus repercutitur. Insuper dum fides a citharhaedo percussae resonant, manifeste quoad visum, & μobaria
tactum contremiscunt, ade&lue, Ac acri circumstanti tremulum tDotnm communiis experi niscant. Denique corpora dura, quae non nisi difficulter, sed tamen abique nritabili rari partium contritione extenduntur malleo, uti sunt Vulgares Campanae, optimum edunt sonum, dum alio corpore dum percutiuntur: quod non aliunde videtur fieri, nisi quod particulae rigidae vi percussionis aliquatenus e loco tuo deturbatae coneniatur sese restituere, atque hac ratione acri vicino tremulum motum imprimant. Ex quibus concludendum est sonum produei ex eo, quod aer in corpus durum illisus, vel 1 tali corpore aliunde moto repercussuSin minum tremulum, ac vibratorium concitetur, quem deinde communicet alteri aeri vicino, & sic ulterius, donee tandem aer aliquis ita motus pertingat ad organum auditos; ac primo in auri. Sori cula exteriori congregatus impingat in membranam Umpani auris, & ossi tuta ci- primi ν. dem alligata : membrana autem ita percu ssa moveat aerem in internis cavitatibus contentum , qui motus deinde communicetur Nervis auditoriis , ac mediantibus spiritibus ulterius ad commune sensorium deferatur. Dum vero ad sonum aliquem diligenter attendimus, tenditur membrana tympani per mallei manubrium eidem interilis affixum, di ope musculi interni versos imteriora deductiim. E contrario quoties sonus aliquis nobis molestus est, relaxatur dicta membrana, musculo malleoli externo ejus manubrium extrorsum detrahenia
Porro licet dixerim aerem sonis deserendis aptissimum esse, non ided tamen v Iui reliqua corpora omnino exclusa; constat sit quidem, sonum subter aquas productum ab adstantibus aliquatenus percipi. Insuper sit aliquis in cubiculo ita arcte con- Clusus, ut non detur accessus aeris externi, percipiet nihilominus sonos sortes extra cubiculum excitatos; per hoc videliceti quod aer externus communicet suum motum parieti intermedio, & hic rursus aeri, qui in cubiculo existit. Sed quia aer non tam facile corpori solidiori motum imprimit, ideo etiam dicti stροπε δε soni in cubiculo percipientur multum debilitati, eoque magis, quo partes interie- - με pr ctus crassior est, ac densior . prietυν me Si tamen motus parieti proximὰ communicetur a corpore duro, sonus satis cla- ρε - φνrd in cubiculo audietur: quia scilicet durum istoc sati id imprimet motum parieti,& hic deinde aerei existenti in cubiculo. Unde duo socii; quorum habitacula undi-uue pariete crassiore separata sunt, minori molestia invicem suos conceptus mani- restabunt pulsando parietem, quam vociferando. Ob eandem rationem, si quis alteram extremitatem trabis, licet longissimae, μ' υπὶ- vel leviter pulset, alius in altera extremitate auscultans statim pulsationem audi- νω νω tu percipiet. bis. Quoniam ver3 motus acris non ita corpori duro ut ante dixi potest commu- soni ν nicari, hinc ab illo aliquatenus reflectitur, eaque ue causa sonus quandoque cla- xio. rius percipitur ab illo, qui prope tale corpus inter ipsum, & sonorum locatus est, quam ab alio, qui corpori sonoro est multo vicinior. Imo hac ratione non raro contingit, ut voces semel tantum prolatae saepids ab uno eodemque audiantur; quia nimirum post primam perceptionem tremulus, dc undosus aeris motus desertur ulterius ad corpus duriam; indeque denuo ad priorem audientem reflectitur. Sonus autem taliter repercu Isus vocari solet echo, eumque a Scbo.
Diis, aut Deabus sylvestribus proferri fabulantur Poetae. Soni diversitas oritur a diversa tonstitutione corporum sonantium , dc di Verm D; orsi a motu, quo per tiuntur, aut aer in illa impellitur. Unde aliter resonat filum argen- Dι οὐ teum, aliter cupremn, aliter nervem, ec sic de caeteris. Aliter quoque, si remisisti
195쪽
4 64 Tract. m. Cap. m. de Sevisatione Audum.
aliter si arcte tensum sit ; aliter si leniter, aliter si sortius percutiatur: sed haee ultima differentia tantum videtur vertari circa soni intensionem. Idem de campana argentea, &c. esto judicium . Gνarimis Gratitudo, & ingratitudo soni provenit imprimis ab ejus intensione: sic clangorisor ingra valde vehemens solet incutere horrores , eo quod nimis violentein organa assiciat. ritudo soni Deinde ex gravitate, & acutie, sed maxime ex proportione, vel dis proportione diversorum sonorum quoad altitudinem , gravitatem, morulas interlectas, die. prout illis, qui sese, in arte musica exercent, uotissimum est.
ma, peis. TΤIsus reliquis sensibus externis actionum dignitate facile praeripit m Imam ;saviis. V quippe quo non solum rerum longissime dissitarum ideae ex te meore producantur, sed, & tales, quae clarissimae sunt, atque objectis multo persectios, quam
quae caeteris sensibus eliciuntur, correspondent: unde testibus oculatis prae e L te. ris fides adhiberi solet . Accedit, quod plurima objecta eodem fere tempore eadem potentia visi v 1 conspiciantur; nec perceptio unius facild, ut in aliis solet, perceptionem alterius impediat. Et quamvis proximum, at proprium oblectum vistis statui soleat Mnen, & color, hisce equidem mediantibus, si tua, distantia, figura, a masnitudo in inultis non admodum obscvrc com sicuntur. Opara. Ex hisce satis liquet ad visionem necessarium esse corpus a Iiquod intermedium, tio taminis. euius contactu fieri possit specierum visibilium cui loqui solentὶ propagatio; quale Pro auditu aerem esse ollendi capite praecedente. Et licet aliqui dubitent an Sol, Stellae aliaque corpora luminosa, quae olongi quo videntur, non emittant continuo aliqua e Suvia, seu corpuscula, quorum interventu organa vivis assiciant, illud tamen dubium minime sundatum esse indocolligitur, quod flamma eodem, quo accenditur, momento per totam sphaeram suae acti vitatis conspiciatur nec tamen possibile appareat, ut tu instanti sipatium circumjectum ejusmodi effluviis persundat μνα, Et quoniam rursus Dbservamus ordiciariam visionem optime perfici in aere liberii πι- ro, hinc recte concludimus dictum corpus intermedium esse, vel ipsum aerem, vel aliquid in aere contentum s sed prius non videtur verisimile . ergo posterius t
Probatur subsumptum: quia si aer secundum se totum deferret species visibiles, deberet, vel ipse eatenus transportari de loco in locum, vel suum saltem motum eommunicare corporibus circumstantibus: si prius, vitrum interpositum, quod aerem excludit, etiam visionem plane impediret: si pollerius, lignum pluraque alia
corpora, quae modo lumen excludunt, illud transimitterent: cum non miniis. quam vitrum videantur idonea ad motum aeris recipiendum, eumque corporibus circumstantibus communicandum.
Quibus autem particulis in aere Iatitantibus hoc negotium commiserit Author Iuminis, non ita clarum est. Cartesius, & multi Recentiores supponunt ubique pet aerem dispersos esse exiguos globulos taethereos vocant) qui pro magna parte replent ejus interstitia atque hosce filo los premi a Sole, flamma candelae accensae, alusque corporibus luminosis, dictamque pressionem rursus communicari aliis globulis circiim stantibus, deinde rurizus aliis cc se ulterius ad majorem, vel minorem
distantiam, prout praefati uobuli magis, vel minus solliter ab objecto luminoso
196쪽
Tract. III. Cap. X. de Sensitione Visus. I 6s
fuerunt Impulsi, aut ipsum illuminans latins fuit extensum. Cum enim objectum luminosum sit, quodammodo in centro lilius spatii, quod Cism Amon illustrat, hinc circuli, qui in eodem spatio circa dictum centrum concipiuntur, eo stro corpus sunt majores, quo remotiores sunt a corpore luminoso, eoque plures in illis conti- taminosomnentur globuli, quos omnes motum, vel pressionem accipere oportet ab iis, qui cor-μ DNis , Pori luminosio proxime adjacent: ac proinde hos motum suum. vel pressionem com- Θ u lati rammicare omnibus aliis, in spatio quod illuminatur, comprehensis. Atque ita con- ' cipimus globulum a Fe a. TAB II. ab aliqua repreisum, vel propulsum etiam premere, vel propellere alios globulos adjacentes; idemque sere uicendum de omni bus aliis, si res illa premens seret undique cincta globulis. ., Verum scut motus , aut presso transferri debet ex uno Stobulo in plures, atque ex horum singulis rurs is in plures alios a corpore luminoso magis distantes, ita necesse est motum illum, aut pressionem, ac proinde, & lumen ipsum , recedendo a corpore luminosio pauIatim debilitari, ac tandem , saltem quando lumen non est adeo validum, cq sipatium magnum, omnino deficere, quod in lumine candelae Observatur quotidie. Hos autem globulos non misim simplicem motum translatorii im,aut impulsum, intus misIluo in determinatum situm moveri nituntur, ab objecto luminoso accipere volunt; turionis.
ed praeterea alium quendam motum , quo rotantur circa proprium centrum: idque ex eo, quod semper aliqua corpIra eorum motui translatorio resistant, ac pr
Pterea hanc rotationem multum variari, prout dicti globuli impingunt in diversa
Sustinent ulterios animam ad visionem determinari per hoc, quod dicti globul I,
tibi tunicas, & humores oculi transierunt, impingant in filamenta nervorum opticorum, qui impulsus per dicta filamenta secundum nos mediantibus spiritibus desertur ad senirium commune. Si autem dicti globuli pertingant ad oculum ab sque eo, quod motus, quem a luminose corpore acceperunt. notabiliter mutetur, quoad modificationem, determ nabunt animam ad cirmandam ideam Luminis, & Corporis Lucidi; si vero incidant in aliud corpus indeque aliter modificati ad oculum per veniant,determinabitur anima ad perceptionem Coloris , qui diversias apparebit pro diverso habitu , seu respectu inter motum rotationis, & motum translationis r ut si uterque motus sit Iraeter propter aequalis , repraesentabitur Color albus f si motus rotationis multo c trior sit motu translationis, producetur Color rubeν ; si d contrario hic sit celerior, Color eaeruleus, aut aliquis, qui oeulum non fortiter affieit. Per hanc autem hypothesim omnia,quae circa visas operationem occurrunt,tam concinne eκplicant, ut non videam cur temeritatis nota inuri mereatur, qui sese . ejusdem fautorem demonstrat. Nec apparet, cui, rejectis hisce globulis, intelligi possit qu1 ratione objecta in speculo tam ordinate conspiciantur : uti constabit ex dicendis de visione per radios reflexos, circa finem hujus Capitis. Verum quidem est aerem praeter globuris constare non ΕIa materi 1 subii Iissima, sed etiam partibus erassoribus, expansis, atque ramosis: quae tamen non imis pediunt quominus in aere concipiamus lineas quasi ex globulis,si Ue vel immedia id , vel interventu dictorum ramulorum contigvis, prout exhibet Figura g.
Interim si quis vereatur futuri cerebrum ab eiusmodi globuloriun rotatione tu hatum iri, ille istorum loco, aliud, quo sibi satisfaciat , assumere poterit. Cum vero non simpliciter lumen, dc colores, sed etiam illorum Situs, Distamim atque Extens' adeoque Correum, quibus inhaerent, Figura dc Μagm uri, Vissi discernantur; hinc parum fuerit ostendere quomodo anima ad simplicem percemi uem luminis , dc coloris determinetur, niu etiam illorum, quae majoris momenti sunti
197쪽
M por sunt, brevem eκplicationem adjungamus. Quod pensum , ut sme confusione lolin an vamus; notandum visionem semper fieri per lineas rectas ab objecto ad oculum transmissas, nisi per aliquod impedimentum a rectitudine deturbentur : quae lineae Radii Oi- vocari solent Rami Viluatis, dc quatenus ipsum lumen repraesentant, etiam L
A L . si Fieri autem Visionem per ejusmodi lineas inde constat, quδd objectum non vl-
deatur , dum inter ipsum, & oculum in linea recta ponitur corpus opacum , nisi tune mediantibus speculis, dic. Ita retorqueantur , ac incurventur radii, ut declinando dictum corpus opacum e latere illius ad oculum perveniant; atque hol modo objectum videri potest per lineas, seu radios curvos. Ad intelligendum quomodo fiat visio , nonnulla de refractione radiorum scitunecelsaria lunt, quae sere praesupponunt scientiam mathematicam: sed quoniam
haec deest pluribus, idcirco modum, quo functio ista peragitur, primum ad captum uniuscujusque adumbrabo rudiori penicillo; ea quae curiosiori mis satisfacere possunt, fini sequentis Capitis adjecturus. Ut igitur apprehendamus modum, quo percipitur figura, & magnitudo obiecti notari debet in fundo oculi fueros militer in tunica retina in per motum, aut saltem
Morio ettio pressionem, radiorum Vistialium depingi imaginem objectum visum inverso modo it x o. Te praesentantem: modum autem, quo talis imago delineatur, illustrabit sequens e Experientia perimentum . Fig. 3. TAB. II. Sis in cubiculo ΑΑ. ita undique clauso, ut nullum m- νου cubiculo men intrare queat, nisi per exiguum foramen, cui extra cubiculum obversetur obj
obseurato. ctum B. muli, luce illustratum. In cubiculo e regione istius foraminis in parva di- Ubi ea ii stantia ponatur aliquod eorpus album v.g. charta E. quo facto, videbis in charta illa ineranς per depingi imaginem objectum illud cum suis coloribus,si coloratum fuerit pulchre re M ic f - praesentantempsed inversum, sic, ut ejus pars superior repraesentet partem ob mrο- . inferiorem; pars in serior superiorem; dextra sinistram, &c. Et depim Erit autem imago illa magis clara, &distincta si immedia id post chartam loeerunt ἐ-gἐ- tur corpus nigrum: item si foramini adaptetur vitrum a Iiquod pellucidum, atque .mem ἐπ r. convexum. Eam quoque percipies clarius, si praevie per horae quadrantem suerissam versatus in tenebris, quod commode fieri poterit in ipso cubiculo, per soraminis occlusionem plane obscuram. st oritur dicta imagoaex eo, quod radii GG. venientes, diversis partibus objecti in ' ei dant respective in diversias partes chartae E. Inversa est, quia propter angustiam g m foraminis A. radii venientes ab extremitatibus objecti incidunt valde obliquviade, f/ que non possitnt trajici per foramen nisi transeuntes in partem Oppositam. Erit autem imago illa eo major, quo charta a soramine est remotior; ex eo scilicet, quod radii venientes ab extremitatibus objecti tanto magis-invicem receis dant; etenim si, reliquis immotis, charta removeatur in D. repraesentabitur imago objecti B. ejusdem magnitudinis, atque ibidem exhibetur; sed erit etiam passim magis imperfecta; quia radii taliter dispersi non tanta vivacitate incidunt in char
Requiritur interim foramen inter, & chartam, ea distantia, ut radii in charta occupent sufficiens spatium ad singulas partes objecti in imagine illa distincte repraesentanda M, qualis autem, & quanta illa esse debeat, facile monstrabit experien
Est etiam imago illa eo major , quo objectum visus extra cubiculum , caeteris imis motis, est foramini vicinius; ex eo videlicet, quod radii, qui veniunt ab extremitatibus objecti magis oblique transeuntes per soramen etiam magis lateraliter inclindant in chartam : unde si reliquis in eodem loco manentibus, admoveatur idem objectum usque in D. radii FF. cum caeteris interjacentibua dipingent imaginem CC. uti attendenti clarum est.
198쪽
Si vero seramini obversentur objecta plura , atque di versa di pinetentur singuIae
eorum imagines simul in eadem charta, modo Kaec sit satis ampla, ct radii a singuinti objectis per foramen ad chartam sufficienter transmittantur. Porro faci id est unicuique praefata experiri, modo habeat cubiculum, quod uu-dique claudi potest: foramen vero conveniens levi negotio habebit in vitro fracto, vel extracti tessella, majori aperturae applicando chartam opacam, in qua circino factum eis Granie rotundunt,cujus dia iraeter sit circiter se pollicis. Pro vitro a tem sufficiet via gare perspicilium, quo scilicet utuntur lenescentes, jus alierum Ocal ire manu applicari poteth soramini. Inservit aute ejusmodi Witrum, ut radii renientes a singulis punctis obiecti con- entur in singulis punctis chartae: ut patebit ex dicendis de refractione, duobus.
nisi per unicum Eramen ; nimirum per pupillam, cui objecta visu percipienda opponi Gbent : pnpilla: a parte interiori loco vitri apponitur humor, vel si ita placeat tunica cornea: in iundo oculis Iocatur velum album tunica retina , eique a paridi is Polteriori adhaeret corpus nigrum tumea sileroris: Unde, dc radii GG. qui ire Fig. . E. II. objechon reari ittuntur per pupillam a. incidentes in tunicam retiis namee. R munt ibidem imaginem e. objectum illud irruersum repraesentantem,& quidem passimi magis persectam, quam e it illa Quae dedimitur ita chartae ante is dicta: uti colligi poterit ex dicendis ita fine capitis sequentis. Sicuti inter foramen , d chartam in prioribus exemplis debet esse quaedam distantia, ut i mago objecti in charta ista vivaciter repraesentetu , ita etiam inter pupillam, & tunicam retinam . Ut autem di stantia ilia variis objectorum locationinus accommodetu tunica uuea Calde mobilis est: unde non tan II pupilla dilatari, S. constringi; sed eadem tunicae retinae,. nunc magi S, nunc miniaes propinque admoveri potes .
Concurrit consim in s motus humoris crystal I ni per proce muscisa res hoc in Lus intelligetur eκ dicendis de refractione radiorum in i Idum aliquod objectu
valde remotrim, dc non multam splendens persectius videre cupimus, totus oculus Per vehementem musculorum rectorum contractionem redditur brevior . Proinde corpus illud album in oculo, sive tunica retina, pro rei exigentia magis , Uel minius
dis ac , soramine, sive pupilla; licet norr praeeisu ad quam vis distantiam objecti se
distantia inter pupillam , & tunicara retinam mutari queat. Itaque sicuti anima nostra ratione di verti mias , aut saltem pressionis glabulo ri pine rum aethereorum spiritibus communicatae percipit diversos colores, & lumen it . Atin Agin ratione figurae praesa tru imaginis, spirituum ope ad animam delatae, percipit ipsa , obeaei.
Iuram objecti; quatenus videlicet inde colligit situm unius partis objecti respectui
Situm obiecti dextror sim, sinis rorsiim,&c. deprehendit anima quatenus adver- Δμώσω tit imaginem istam in hac , vel illa parte oculi: Etenim si dicta imago depingatur In medio sundi oculi percipiet anima objectum esse directumantet oculum ; si in in Parte dextra apprehendet obiectum esse is si nil ra si in parte superiori censebit objectum existere in parte in seriori, &sic de caeteris, eo modo , ac fit dum objecta nactus mediante bacillo recto exploramus: si enim bacillus ili, parte, quam manu tenemus, Vergat verius dextram apprehendemus objectum esse ad latus sinistriam, α sic deinceps. Unde etiam patet, quod inversio imaginis in oculo dillinctae visioni non om lat.
Μagnitudinem objecti deprehendimus ex magnitudἰne dictae imaginis collata , Unde ma. Cum objecti distantia: non autem sola magnitudine imaginis I via illa aequalis guttu .esso
199쪽
168 Tras. III. Cf. A. de Sensis Ave Vistis.
esse potest de diversis objectis,quorum unum est centies, aut ultra maius altero,mo docum proportione ab oculo removeaturi sint enim in Fit . TAB. II. BC. duo ob jecta quoad magnitudinem,&distantiam, prout in figura exhibentur, di versa: sint G G. radii ab extremitatibus dictorum objectornm ad oculum A A. transmissi ; si oculus supponatur immotus, depingent dicti radii cum aliis Intermediis imaginem in lando illius, tam magnam de obiecto B, qu1m de objecto C. & s objectum Ba moveatur usque in D. vel aliud ejusdem magnitudinis ponatur ejus loco, radii DD. cum aliis intermediis depingent in sendo oculi imagine serd duplo majorem, quam est imago ejusdem, vel consimilis obiecti in B. Sed quoniam oculi figuram nonnihil immutare possumus, hinc imagines de objectis Bc non debent esse praecise aequalesὴ sed imago objecti B. poterit esse major imagine objecti C.
Haec tamen oculi mutatio non erit tanta . ut d in meto rime --rict/ω iter addi stantias variari nomen r. m CV, ac MA navere locum nisi dum obiecta sunt valde pro pinqua .
Porro neglexi in hac figura radiorum refractionem , ideomie posui solummodo simplicem radium , quolibet objectorum extremo : ut figura illa simplicior melicis caperetur ab illis, qui indicta refractione sunt hospites. Exactiores verib figuras
A dij j Colligimus objecti magnitudine ex dicta imagine quatenus per radios venientes piis υν miari ab extremitatibus objecti hasce magis,aut mineis, se in vice distare apprehendimus: ου; - ob apprehendimus autem illa Seo magis distare quo ipsos radios extra oculum Iongius .cti. in rectum protendi concipimus. Unde licet indicta figura imagines objectorum BC.
sint ejusdem magnitudinis,existimamus tamen illud ,quod remotius est,majoris extensionis; quia concipimus radioSCC. longius ab invicem distare in B. quam in C dc licet radii DD. cum relicuis intermediis in fundo oculi depingant objecti D. imaginem longe majorem, quam est imago objecti B non opprehendimus propterea objectum D. tanto majus esse, quia apprehendimus illud minus distare ab oculo. At men ob consimilem rationem objcta, quae oculis solito propinquids admoventur, etiam apparent majora: quoniam illa Oculis minuS vicina apprehendimus quim re vera sint: ae proinde radios venientes ab illorum extremis concipimus longios emtensos, adeoque magis distare a se invicem, quam rever1 distent. Similiter Sol, Luna,& stellae,qilia in oriente. & occidente apparent magis distare, quIm in meridie etiam apparent majoris extensionis, & pasti m omnia quae ain sarcnt magis distare, etiam apparent majora: quocum optime consistet, quod obj
ta Ionge remota etiam appareant valde parva, quia Equidem non apparent, tam
multom distare, quam reipsa distant. Itaque in cognitione magnitudinis obiecti visos, quod notabiliter a nobis distat, procedimus implicite fere sicut apertu Geometrς qui habita distantia alicujus objecti, v. g. turris mensurant a lonye hujus altitudinem; respiciendo scilicet per angustum aliquod foramen utramque illius extremitatem, & notando magnitudinem . . . anguli, qui constituitur per lineas ab iisdem extremitatibus ad oculum deductas; sive notando quantum crura illius anguli distent ab invicem in certo spat io,atque i , argumentando: crura anguli ad decem mensuras producta,distant ab invicem mensura un1 ergo eadem crura producta ad mensuras mille distant ab invicem mensu ris centum. Et conformiter de mensuris respectivd pluribus,aut paucioribus. δε dyssis. Distantiam objecti ai quatenus percipimus ex oculorum mutatione e siquidem ria objecti. conspiciendo objecta remota oculum abbreviare,& pupillam dilatare solemus:cum enim radii visuales e longinquo venientes passim sint debit lores, nec proinde ita valide communicent suum motum organis visoriis, ac spiritibus, idcirco in tali casu oculos magis tendimus, & aperimus,ut plures radii simul ingredientes, objectum istud vivacius repraesentent. Uerum , quia dicta radiorum sortitudo multum de
200쪽
Tract. m. CV. A. de Sensatione Visias.
pendet majori objecti illuminatione, facile contingit nos, hac ratione decipi, atque objecta multiim illustrata, ac colore magis vivaci affecta judicare viciniora , qu1m illa, quae propinquisis existentia nobis repraesentantur magis obscurata. Noscimus quoque objecti distantiam reflectendo ad corpora interjacentia r eum enim cuilibet corpori distinctum spatium attribuamus, apprehendimus consequenter interjacere multum spatii inter oculum, & objectum, quando advertimus mulista corpora intermedia : e contrario si tantum pauca. Λtque ob hanc rationem Sol, & Luna in horizonte apparent multo magis distare, quam in meridie: & vice versa turris ultra montem eminens, quamvis long8 ab illo distet, conspicitur ex adversi parte tamquam monti contigua; quia scilicet nullum corpus inter ipsam turrim ,& montem animadvertitur. Insuper sicuti ex distantia nota colligimus aliquatenus objecti magnitudinem : ita ex magnitudine praevid cognita colligimus aliquatenus objecti disiantiam . Unde unusquisque, vel maximus idiota, judicabit objectum longe distare, si sciat illud esse magnum, & interea appareat parvum; modo sit securus se per illam apparentiam non decipi. Quaeri solet, cur unum idemque objectum per duos oculos, ut fieri solet, visum, Cue ob non appareat geminum. Qua de re variae, tam veterum, quam recentiorum extant duo opiniones. Ego relicta cuique libera judicandi potestate, dico aperte me nullam in ω σε hoc phaenomeno videre difficultatem : nam supposito , quod uterque oculus, ut π gradssim fit, se praeter propter eodem modo habeat ad idem objectum , repraesenta-unt illud animae tanquam idem, & in eodem loco existens . Unde cum ipsa apprehendat impossibile plura corpora esse in eodem adaequale loco, non potest ibidem concipere nisi unicum. Quod vero ordinarid uterque oculus moraliter se habeat eodem modo ad idem objectum .debetur musculis oculorum: unde si utroque oculo aspicere velimus objectum positum ad latus v. g. dextrum, solemus oculum sinistrum mediantibus musculis movere dextrorsum , ut praecaveamus ne imago in eo magis repraesentetur a parte sinistra, quam in oculo dextro. Si vero a iter oculus notabit iter sit d istortus, se, ut objectum a lio modo per hunc, alio per alterum exhibeatur, tunc hac ratione illud apparebit geminum ; ut saepd fit in ebriis, qui sicuti musculos artuum regere nequeunt. ideoque, vel nullo modo, vel non nisi vacillando incedere valent; ita nec protestatem habent regendi muscum
Hinc etiam objectum saepe apparebit duplex, quando alterum oculum voluntarid retorquemus, vel objectum respicimus per parvum soramen ab Oculis utcumque remotum , sic, ut latera ejusdem foraminis parem utriusque oculi ad idem M. sectum directionem impediant.
De visone per radios reflexos, obiter de visone is speculo: tibi amplitus confirmatin, quod radii υfuales consimau-rur per globulas.
Ixi eapite praecedente, quod si radii visuales non mittantur directὰ 1 corpore luminoso ad oeulum; sed incidam In aliud corpus, in que ter modificati