장음표시 사용
221쪽
386 TOS. m. Cap. XLV. de Sevsatiove interna.
Haec tamen pro regula generali non adsere: etenim non paucos reperire est ἔ qui nee literis , nec lingua peregrin, instructi sunt, re tamen quasdam demonstrationes de constitutione corporis humani , de motu sanguinis, aliorumque humorum , de cursu stellarum eclypsi,&c. facilios comprehendunt quam alii, qui nmn tanto mhumanioribus, sed, di philos hicis studi s navarunt operam. Quae prOVenire videntur non quia una anima sentiens, aut judicans est altera agilior, aut perfectiori intellectit donata; sed quoniam obtinnit sentiendi instrumenta magis io ea : oris jusmodi imprimis int spiritus mediocris subtiIitatis, ac figurae re viaris r erassi enim, & irregularis figurae ad motum minus apti sunt,adeoque aliquam concipiendi tarditatem inducunt: e contrario nimis subtiles aequo celerios de loco in locum transvolant, atque ita conceptus instabiles , & non satis intentiis in anima e
Deinde sicuti ad persectionem pictivae mnitdm interest , cui tabulae ducantur colores, ita etiam hic ad persectam Hearum repraesentationem miritum contribuit constitutio sensiorii communis, seu substantia medullaris cerebri, in qua ideae m teriales per motum spirituum depinguntur. Videntur autem sepiritus facilios perfluere substantiam uterimque siclam , t nuem,& Iovem, seu a italem, atque adeo illi,qui tale cerebrum nacti sunt,excellere facultate concipiendi. Non debet tamen siccitas esse excedens, quia haec claritati idearum officeret, prout patebit ex mox dicendis. Firmitas memoriar pro magna parte oriri videtur ex duritie,& siccitate cerebri, cujus ratione vestigia semel impressa non facile delentur; sed quia dura dissici Ilus impressiones recipiunt ideo etiam i Ili, alii habent memoriam tenacissimam , non solent sediti- sibi comparare cIaram, & si s inciam ideam de objectis: etenim licet ad primam cognitionem non requiratur impressio vestigiorum in cerebro, sed tantum certus spirituum motus nisi tamen aliquatenus Coniuncta sint ejusmodi vel ina , non poterit anima objecti contemplationi diu immorari, nec moinde illita ipsum exaetd examinare, ex eo scilicet, quod spiritus nimis secild ab eiusdem repraesentatione abducantur. Quid vero per dicta vestigia intelligam, uia ante ex
tantum ad indicium, & ratiocinationem, licet sint proprie sunctioncs potentiae luperioris, excitantur tamen ordinario si non semper occasione alicuius se iationis, ori etiam non raro proκimecor respondent. Sic judicamus Picturam v .m exacte resernestium prototypon ex eo, quod ideam tmius apprehendamus si nullam Meae alterius, fi ve utraque visu, sive astera hoc altera sensu interno reprauentetur Sic quoque ex hac positione: Omms homo est animaI. Inferi mus hanc: Ioan .eι est animal : quia occasione prioris concipimus sensu interno aggregatum eκ hominibus,in qu Ioannem includi advertimus. Porro licet, ut dixi, anima ordinarie judicet occasione aliosius ideae sensilis non
tan ena sticia idis, seu motu spiruuini, ad mlicandum compellitur , Quod vero saepe' de objectis ma Ie judicet, imputare non debet dictis sensationibus, sed sibi iesi
e re a suilla temer examinata judicium se uti. . . V. ,.
222쪽
PRout objecta , circa quae vertantur praecedentes sensationes , di versimode animae repraetentantur,etiam varii in illa excitari 1blent assectiis,quos vocant ap- --ia petentias sensitivas Oufunctiones animales appetitivas-sici licet procedunt ab is riva. anima .qua ι enus sub imagine corporea aliquid appetiι tanquam sibi convenieus,vel aliquid reisuri tanquam appetitui ejus costrarium. Vocantur etiam animae pathemata , seu passiones ; quia licet anima ad illarum . Possio a Dproductionem non mini factive concurrat , quam ad praecedentes sunctiones cum M . tamen objectum hic apprehendere soleat tanquam bonum, vel malum sibi, illamque apprehensionem variae corporis a iterati ea , quarum ratione anima rursus patitur, concomitentur hinc potius animae passiones, quam ejusdem actiones existimantur, dc dicuntur. Nonnulli eas vocare mallent passiones animi ad insinuandum ut puto in hisce mm . affectibus dependentiam inter animae,& corporis alterationes . ac si per animum intelligerent ipsam animam cum tali dependentia consideratam. Possunt autem hae pa stiones describi commotionem animae,quae ad eam speciatim auia. referuntur. natae producere alteνationem spirituum humorum. Eas potissimum naici ex apprehensione boni, vel mali satis patebit infra ex earun- μάν --dem enumeratione, & descriptione singularum . Interim Admiratio quae passi mis fiamur. inter animi passiones computatur) potius videtur versari circa Objectum, ut rarum, di extraordinarium.
Cum vero bonum soleat considerari tripliciter, nimirum, ut bonestum, utile, aut delectabile, atque consermiter malum, prout huic, vel illi bono opponitur; ad ver tere oportet, Iolum bonum delectabile , aut malum ipsi oppositum esse proprium objectum harum passionum: boni enim utilis, aut honesti effectatio magis propri/Pertinet ad voluntatem tanquam potentiam persectiorem , magisque abii ractam a materia, in qua bonum delectabile potissimum apprehenditur. Verum sicuti dixi intellectiim vix quidquam percipere nisi per sensus aut saltem Πη bit e occasione sensuum, ita quoque voluntas raro , tam pure assectat quin aliquid sensi- tWρσίμη bile interveniat. Unde etiam Theologi , ut homines ad virtutem excitent, non , pr ' 4 solum Deum tanquam praemium proponere solent; sed et am alia, quae videntur maximJ objecta sensuum; uti consortium humanitatis Christi,Divae Virginis,aliorumque Sanctorum, dcc. vice quoque vers1 difficile est hasce palliones omnino ab actu voluntatis segregare. Unde me veniam mereri, puto si in descriptione passionum diiti lictionem inter affectum sensitivum, & voluntatis non rigorose obterva ἀ
Passiones animae 1 divorsis Authoribus alio, atque alio ordine, dc numero propo- Passismis nuntur. Cartesius nonni si sex principales, & primiti vas numerat, quae sunt admi- dipem, iri. Falto, Amor, viam,Cupiditas, Laetitia,&Tristitia. Caeteras Omnes exiit unat, vel ex illis componi, vel esse illarum species. Nec mihi displicet haec Authori: illius ingeniosi opinio: sed quia Amor apparet amoν ρη a Praecipua passio, & sere omnium aliarum origo ; idcirco ab illo exoriri duxi conve- cipuam is,nientius.
223쪽
18 8 Tract. III. Cap. XIV. de PQGovibus animi.
'visionis percipiat quid ii parte rei sit haec,aut illa passio,quam ex aliqua verbali descrIpti miis ex ne ducere potest. Unde quae passim circumferuntur harum passiouum definitiones, cu-- potius dicendae sunt nominum explicationes, quibus videlicet non ita e litatur sti μ' passionis essentia, qu1m quale nomen ipsi passioni tribuitur. Itaque juxta vulgares illas descriptiones . 2 mor. Amor est passio animae,qq. sese affectu eonjungit eum objecto,quodUprehendit sibi conveniens. μύρσω Hujus plures sunt species, quae maximῆ notantur in excedente , pro VarIetat e is objecti, modique in illud tendentis varius . Unde amor nimius de re Venerea , ut tali, vocatur Libido, de di vitiis, Avaritia, de laudibus, & honore, Ambitio . D e . quihus omnibus plura libro tertio, in tractatu de Pisonibus animi. odium. Odium amori opponitur , estque passo qua animasese sectu removet ab obiecto, quod apprehendit sibi disconveniens . inde rem cujus odio tenemur, continno 1 nobis remotum volumus, saltem affectu ; alioquin enim o r quandoque Optat o jemim eκosum habere localiter praesens, ut illi noceat. Quam vis amor, & odium sint passiones contrariae, videntur tamen posse versari circa idem objectum nimirum di versimodd consideratum , sic possumus aliquem amare, ut benefactorem, & odisse quatenus huic, vel ilΗ vitio obnoxium. Nisi Qrte in hoe cassi altera affectio stactus purae voluntatis, vel etiam dicamur amare . hominem, δc odio habere ejus vitia.
νώ . Invidia odio affinis est; sed pejor. Est enim tristitia de bono alterius. Quid ver sit tristitia ipsa, dicetur paulo inserius. μῶυι . Cupiditas, seu desiderium est passo animae, qud affectat rem babere praesentem.
Versetur potissimum circa rem consideratam; at bonam, & quidem,ut re ver absentem, vel saltem possibiliter talem quod ultimum addo, quia etiam haec passo versatur circa bonum, quod apprehendimus a bobis posse auferri, quatenus scili. cet illud conservatum cupimuS. Videtur etiam quandoque versari circa aliquam rem, cuius naturam,& affecti nes indagare volumus , quamvis ipsem non apprehendamus,ut bonam: & tunc sp ciali nomine Vocatur curiositas : nisi hanc peculiarem speciem passionis constitu re malles. Potest interim dici nos in tali casu non desderare ipsam rem, sed ejusdem cognitionem, quam nobis, ni bonam , ac convenientem proponimus. Sic etiam dum cupimus rem noxiam repullam videtur cupiditaSmagis versari circa rei remotionem. qtam circa rem ipsam , cujus repulsem desideramus , atque adeo haec pastio dici posset tantum versari circa objectit me sideratum, ut bonum. Cupiditas a Cartesio dicitur passio, quae non habet contrariam, videtur tamen e
aliquatenus opponi timor eventus.
ιῶν-. Laetitia est passo animae,qua bono praesente in rememfruitur. Unde duin aliquis possidet bona tanquam proprietarius , indeque non movetur hac passione, vel laetitia mentali, non est nisi possessio materialis, & extranea respectit animae. Nee o stat; quod aliquando laetemur de bono alterius; nam illud tunc apprehendimus, ut
Similiter quando affertur nuntium, nos hoe vel illud bonum possessia ros, inde . non laetamur nisi In quantum illius eoisessionem de facto in a flectu cudimus. Trisitia est afflictio animae ob malum praesenF. Tris amur quidem saepd ob bonum amissum. vel non obtentum; sed nonnisi in quantum boni illius carentiam nobis malam apprehendimus. fina, Θ Evenit aliquando, ut aliquis sese laetum, vel tristem sentiat, se tamen, ut spe reiWiιia . ciale bonum ob quod laetatur, vel malum ob quod tristatur, allegare nequeat: sat
causa νορ- tur nihilominus sibi laetanti iube sie aliquod bonum , di tristanti malum, quod
224쪽
Tract. m. Cap. m. de Passovibus animi. I 89
num, aut malum tune ordinarie consstit in certa dispositione corporis . Admiratio est animae passio qua fertur in attentam considerationem obvectι,quod a uaris. apprehendit, ut rarum, & extraordinarium.
Hac passione frequenter afficiuntur ill i, qui non habent multarum rerum peri- Εου mistiam; nec tamen tam stolidi sunt, quin ditarentiam inter hoc, & ordinar a obiecta AE ar.
advertant. Stupidi vero eadem raro tanguntur, prout etiam illi,qui naturas rerum, variosque earum eventus perscrutari consuevere.
Reliquae passiones 1 Cartem vocantur secundariae, suntque Spes,Μetus, onseris r /natio, Poenitentia, oec. . Spes est animae passio, qua erigitur ad acquirendam bonum, quod appreBenit πυ. obtentu difficile. Compolita videtur ex desiderio,& laetitia orta eκ eo , quod seis in tali statu apprehendat,in quo difficultatem acquirendi illud,quod assectat, possit stiperare. Spes secum semper conjunctam habet aliquam contrariam passionem , scilieet metum : si enim hic plane excludatur, spes degenerabit in Securitatem, qua nobis raturita persuasum habemus illud, quod eripimus certo obventurum. Licet spes dicatur versari circa bonum, speramus nihilominus saepe nos evasuros matrim, sed tunc evasionem istam, nobis bonum, prout rever1 est, apprehendimus. Idem in pluribus aliis passionibus quatenus dicuntur versari circa bonum , vel malum observare oportet.
Λudacia est oris,o,qua quimus erigitur ad superandas,oesterneaeas difficultates, quas apprehendit in acquisitione boni. Haec nil aliud videtur quam spes conjuncta cum aliquali contemptione periculi, quod se offert circa acquisitionem objecti. Gloriatio est Leritia fundata in avrehensione Dudi Consternatioest sutoν ex apprehensione mali imminentis,qui ιollit, seu potius Monstreκaenervat facultatem resistendi. No. Metus est iuga malifuturi in appetitu se tivo. Nitas.
Pudor est metus dituperii eum aliquali tristitia inde exorta . Pudori
Poenitentia est tristitia procedens ex eo,quod anima a prehendat se aliquid ma- Poeni untia opemetrasse. Haec species tristitiae amarissima est : quia in aliis malis, qnae nobis obveniunt, nos consolamur,quod ipsi in culpa non simus, quae consolatio non habet locum in
Habet tamen haec passio saepe adjunctum amorem, aut laetitiam: siquidem non raro nos ideo poenitet alicujus actus, quia iam amamus contrarium, laetamurque , quia putamus nos iam meliora elesi fle:.&pejora deseruilis. Indignatio est displicentia in assectu sensitivo orta ex eo , quod apprehendam 3 In anatis. Hietii immerenti bonum, vel malum obvenisse. Ira est a etentia vendictae in affectu sensitivo. Ira. Non requiritur tamen, ut irastens abloluid velit se vindicare, sed susscit, ouod affectu sensitivo inclinetur in vindictam tanquam in bonum delectabile , licet interim cohibeatur a ratione eam proponente tanquam malum honestati con
Inter iratos observari solet haee differentia , quod scilicet unus mox ab exortu D frontia iram suam manifestissime prodat, ac brevi tempore eam dimittat: alter e contra inter iratos. rio hanc passionem mincipio occultet, eamque deinde magis madisque foveat, at-Que ad enectus periculosos edendos sest accingat. De quibus plura dicendi mox dabitur occasio. Etiamsi omnes passiones oriantur ex eo,quod objectum aliquod hoc, vel l llom in κτ omisdo apprehendatur , non ideo tamen omnes, quibus similia objecta frequenter Ob- nos passio-
venantur, iisdem passionibu5 obnoxii sunt, sed alii hisce, alii illis ἱ alii pluribus, alii κibui αριὸ
225쪽
paucioribus; alii sortioribus, . alii mitioribus : prout nim Irum, vel objecta diversimode conliderant, vel potentia superior in iis magis, minasve praedominatur appetitui sensitivo. Unde libidinosius aliquis sertur amore in mulierem impudicam , quam non solus honestus odio habebit; sed etiam ille, qui ob senectutem , aut ali- . quam causam specialem nulla naturali partium genitalium stimulo afficitur,quamis vis de caetero non magni faciat hooestatem. Nec mirum : quia licet omnes tres idem obiectum considerent, illud tamen qnisque respectu sui ipsus valdd diversi modo concipit. Prior enim talem mulierem considerat sibi convenientem tanquam bonum delectabile . Secundus honestati, quam amat, contrariam. Tertius eandem spectat tanquam nullo modo sibi
Similiter pauper laetabitur de parva summa accepta,ex eo, quod suam miseriam notabiliter asse viare queat . Eam tamen diges, dca variis hic, dc nunc vili pendeti
uia nec hujus cupiditati satisfacere potest , neque notabiliter augere ejus posses
Nihil autem reperio, quod hominem passionibus aeqvd reddat obnoxium , quam
praejudicia, sive corrupta natura, si ve alior tam exemplis , aut pravis instructionitius contracta . Sic solitarii in obscuris timemus larvas, spectra, & nescio,quae alia phantasmata, quae scpρ in rerum natura nusquam exiliunt: idque eκ eo, quod ii pueritia saepe talibus nominibus fuerimus terrefacti. Et licet pol modum ejusmo di praejudicia corrigere velimus, remanent tamen sere 1 emper aliqua eorundem v stigia, ideis quas ante in cerebro cudimus, correspondentia. Ferimur quoque naturaliter magis in ea, quae corpus grate assiciunt, atque illis, quae nos ad ea prosequenda incitant, facilias obtemperamus. Hones atem autem,& illa,quae supra sensus sunt, natura negligimus. Nisi proinde sina ilia corrigamus non tant lim passionibus frequenter agitabimur; sed etiam iisdem saepe turpit succumbemus . Et quamquam qd inordinatas passiones evitandas , ct luperandas merito imploremus Divinum auxilium fateri tamen oportet illius instrumenta saepe esse honestos parentes , Scriptores, Prose flares, a liosque Directores , aut Superiores ; qui non tantam verbis, & exemplis subditos admonent, sed etiam praemia virtutibus, poenam vitiis proponendo , eosdem ab hisce absterrent, atque ad illas instigant. V NAE ἐ' Sicut quidam animi affectus inter sese valdd consimiles sunt alii contra multum
possis με miles, ac sibi invicem contrarii, ita etiam alterationes corporis, quae illorum - - occasione exoriuntur, magis m iniisve inter se conveniunt, aut repugnant. In amo I m re , & cupiditate , si non valde excedant, neque Concomitatur, aut intermisceturi alia passio , observatur augmentum caloris, qui in simplici amore sese non ita disisundit ad partes exteriores, scd magis haeret circa pectus . Observatur quoque ruisbor faciei, pulsus frequens, ac robullus, & in cupiditate solito violentior , cibi appetitus plerumque valet i cur aliquando langueat, colligi poterit ex capite sequente j ac passim omnes actiones naturales consormiter peraguntur . Unde eoIligere est spiritus in hisce passionibus abundantius influere in nervos paris vagi, aliosq; dictis iunctionibus appropriatos, sicut ob sortiorem partium constrictionem sanguis majori impetu a corde propellatur,eiquc chylus, bilis,luceus Pancreaticus, lympha,& sorsitan quaedam alia abundantios admisceantur.
. . . Videtur facies cum proportione magis, quam reliquae partes rubescere, propteri liberiorem sanguinis propuluim per arterias carotideS quo cnim sanguis spiritu sor est, sortiusque vibratur, eo dissicilius reflectitur 1 via recta in quarum ramuli
cum non minus partes seciei externas, quam internas perreptent, etiam uberiori sanguine, cujus color in facie exterius apparet, eas perfundunt.
Potuit quoque. hic faciei rubor aliquatenus Oriri a constrictione aortae descem dentia
226쪽
dentIs per nervum recurrentem, 'b quam lmpeditur protriti sangui nis versdsi feriora: vel iste quia nervi, qui venarum iugularium ramis circumligati sunt, perconiam spirituum abbreviail, illius regressum remorantur. In simplici laetitia motus spirituum moderatus est, ac magis naturalis: pro quo notandum , quod otiamsi linitia semper adjunctum habeat aliqualem amorem illius, cujus gratia laetamur; non habet tamen ita actitatem, sed saepe tantum viminia Iem; qui inter passiones numerandus non est. Quando vero aliae passiones laetitias adjunctae sunt, etiam illarum electus concomitantur. iIn odio, metu, ac tristitia econtrario observatur calordobilis, pii Isus m rvus, i δ' pa tot faciei, aliaque plurima. quae sanguinis & spirituum motum languere satis tuine Distia demonii rant. Proinde licet plures existiment cor in tristitia diuturna nimis con-tis. stringi, eo quod quasi vinculo coarctarum sentiatur; est tamen longe verosi milius id fieri ob desectum constrictionis ejusdem, ratione cuius sanguis non satis ecorde expellatur, sed in illo & praecordiis haeret, ac quodammodo stagnat; adeoque dictas partes opprimendo sensom coarctationis exhibet.: In admiratione non contingit notabilis alteratio, nis sit valde emcedens, quo casu corpus sepe perstat quasi immobile . sicut homo non sit capa X acquirendi ulte- is ririorem rei cognitionem; nequidem illius quam miratur, ac contemplatur. Idem lard contingit tu terrore inopinam. Inurrora, Caeteri assectus prout magis de his , aut illis participant, etiam alterationes
correspondentes secum trahunt. .
Unde in spe accedunt ad eas , quae ex amore , cupiditate, ac laetitia oriri di- In Lxi: simi liter in audacia, in qua excursus spirituum ad omnia organa promptior est. In Zelotypia admodum varius est idem spirituum motus ἔ prout nunc metus, In Zeti is nunc odium , nunc ira, Ecc. erga insidiatorem verum , vel fictum magis prae- pia.
In pudore qnoque mulit plex, ac cito mutabilis est commotio; qnia pudibundus In ροδευ. modo tristatur ob suam Imperfect lonem; dc mox, quia causam, ob quam timet vituperium, apprehendit non subesse, sibi ipsi quas irascitur. In poenitentia quidem In pernitem res, ut pἰurimom se habet, sicuti in alia vehementi tristitia, attamen peradj - tia. ctum amorem , & laetitiam non raro sublevatur. Ira ordinavid est assectui vehementissimus, excitatque omnem singinis, ac spi- - Μ Gollituum commotionem , oriam amor , cupiditas, & audacia excitant: illa tamen vu/-misi odio, aut tristitia frequenter interrumpit r. sina. Censetur vulgo magis timeno ita pallent Inm: se quia, inquit Cartesius, ubi is Ain his nolumus, aut possiimus nos aliter uIcisti , Dam vultu, & verbis, eXPlieamus D HΛαι-- omnem nostrum calorem, omnemque vim ab initio ipsus commoti iS: unde ,, malis. rubor, & quandoque desidσῖum, ae commiseratio nostri ipsius, quod aliter asci- is scinequeamus, in causa est, ut lacrymemur: at Mi d contrariose servant, & de- is terminant maiori ultioni; tristes fiunt eo, quod putent ad id se teneri ea actione isqvhirascunt ar quandemne etiam meturint mala, quae sequi possunt eκ consilio is suscepto; quod primo onmtu eos reddit palIidos, frigidos, α trementes. Λlt is tibi posteas nam ut ionem mequuntur eo magis calescunt, quo frigidioresabini- istici hierant: sicuti videm sebres, quae I frigore incipiunt, ut plurimo m vehe-
mentiores esse. DΛtramen quantis ad paIlorem iratorum , videtur ille reiam procedere posse ex honestate; quia videIicet conantur reprimere suas passiones, ipsosque pudet sese: ab iis agitari; atqne hac ratione cohibent spiritus, ne multum inpraelatos nervos
227쪽
Dinesti spirituum influxu in nervos cordis constrictorios, aliosque aliis stinct Ionibus natu star eirea ratibus destinatos; dissicillime tamen concipitur cur secundum di versas passiones, morum θι- motus spirituum acceleretur, retardetur, aut alio modo irrim litetur: non enim di- ituum in cere postumus spiritus directe ad illos nervos determinari per animae voluntatem; passisnour. quia in illius potestate non eli, ut mittat spiritus ad conitrictionem cordis, ventri culi , & . nisi admodum indirecte: quod, & aliis locis demonstravi, dc abund 8 eo stat ex eo, quod nec positus ipsis passionibus, alterationeS cohibere, nee eas sine . passionibus producere queat. I ponsio. Possumus quidem nos ab ea dissicultate aliquatensis expedire illud reserendo In specialem ores nationem divinam, juxta quam spiritus per di versas passiones deteris minentur ad organa lanctionum naturalium, sicuti per animae voluntatem deter minantur ad organa iunctionum animalium. Λt Lectori multo gratius fore arbitror, si assigna vero modum , juxta quem , saltem plausibiliter explicatur dicta spirituum determinatio. -ώρ. quo Pro quo notandum, quod licet dixerim ,& constet animam non posse spiritus diis determinais recte determinare ad partes naturales, possit tamen eosdem pro libitu deducere adsuesspiritur. hanc, vel illam partem sensorii communis. Dum enim in objecto, quod amat, aut concupit, sibi complacet, libenterque de eo cogitat, illud etiam eontinuo veluti iudepicta imagine vult intueri: ac proinde mittit quoque indesinenter spiritus ad is tum cerebri locum,cui vestigia de eodem objecto sunt impressa : ut scilicet illius repraesentationem continuent, perficiantque deindd supponendae sunt quaedam viae patentes ab eodem loco ad nervos, qui spiritus pro sunctionibus naturalibus transmittunt; per quas illi, qui objecti repraesentatione oceupati sunt, si ab aliis sortitet protrudantur in dictos nervos, independenter ab animae voluntate, ruere debent. Inde dum anima pergit velle repraesentationem objecti, spiritus tam copiose versus dicta vestigia determinat, ut praeexistentes a supervenientibus e sede sua deis turbentur; ac per patentia nervorum oscula ad cor, stomachum, intestina, &c. pro pellantur; qui pari nisu cum aliis spiritibus isti muneri specia i iter destinatis dictas partes validius constringunt, earumque contenta celerius promovent ac deindὰ in massam sanguineam resumpti, eam quoque magis eXagitant, adeoque magis su tilem, & spirituosam emciunt. In odio, tristitia, similibusque omnibus anima quidem etiam frequenter cogitat de objecto, sed non dili inhaeret iisdem conceptibus; quia ob displicentiam. spiritus sta, tim aliorsum determinat: ut proinde praeexi stentes ab advenientibus in nervos paris vagi, &c. non protrudantur. Quia tamen per frequentem conceptum spiritus vers.s cerebrum abunde determ inat, eosdem qum aliquatenus abstrahit a iunctionibus naturalibus, haeq; ratione in causa est cur dictae fimctiones languidius, quam in statu medio, in quo scilicet anima notabili passioni non agitatur, perficiantur.
p. , T Ames est spetentia eibi eorresponaeens mole e sensat an orea ne bum3 Is Γ digestis in ventriculum agentis , excitatri'. iti. Sitis est a Gentia potus correspondens molestae sensationi in faue bas rasione
siccitatis, aut punctionis, excitat de . . v. it '
Dico cor espondens, erc. ut excludam appetentiam cibi, & possis in futurum , item illam, quae fit tantum ratione Sustas, Interim hic rursus opus non vide descri-
228쪽
descriptione , quia fames , & litis seipsas satis manifestent. Sunt autem fames, & sitis ita descriptae passionum species, scilicet Desiderium, RefossuWων
seu Cupiditas quod tamen aliqui negant, adeoque datas descriptiones improbant. qu/ neta tdicentes, quod possimus famere, & non appetere, v. g. dum estirientes voluntarie me ἐπ- jejunamus. Verum falluntur in eo, quod non dii linguant inter appetentiam sensi- otistivam,& actum voluntatis : possumus enim naturali desiderio serri in assumptionem cibi, sicut interim, ob causias per rationem apprehensas, ab eo abstineamus,ac
desiderium nostrum superemus, prout ille, qui semens voluntarie jejunat, in se ipso
Interim in gratiam illorum, quibus hoc non placet, distinguo famem in materia- Famer se Ieraa, dc formalem Per formalem intelligendo modo descriptam; per materialem malis , eripsam mole ilam sensationem , ratione cuius cibi appetentia , seu fames formalis mavriatis excitatur, atque sic sumpta fames est operatio tactus: conformiter de siti. Famem vero oriri ratione cujusdam liquoris in ventriculum agentis probari po- Orit- f test iisdem argumentis,quibus postea probabo digestionem cibi per talem humorem perfici: dubium enim non est,quin illa eadem causa, quae cibum dissolvit etiam fa- rito e 'M--m excitet; quatenus scilicet deficiente alimento, in quod agat, vises suas in ven-- et 'triculum convertit, atque in ipsius membranas,nervorumque filamenta impingens, ι v determinat animam ad molestam illam sensationem , quam ante vocavi famem materialem ad cujus ablationem cibum tamquam remedium, appetit. Cujus autem naturae sit dictus humor , dc unde ad ventriculum perveniat, disputatur capite II. sequentis Tractatus. Caulae remotiores famis sum assumpta,quae quandam limitatam habent acidita- Mμ υ-tem ut sal chabbis, cremον tartari, oec. Ex quibus humor digesti viis producitur, mρω- aut magis acti viis redditur. Insuper functiones naturales, & corporis exercitium, quibus dictus humor acuitur, a reliqua massa 1 equestratur, atque in ventriculum impellitur. Hisce adiungendae sunt causae occasionales, & Imprimis ventriculi inanitio, de ος Αρου qua ante; deinde cibi aspectus, vel re Lexio ad solitam horam refectionis : etentiae praeter hoc quod anima attenta melius percipiat actionem humoris digesti vi ,etiam propter reflexionem,indeque resultantem cihi amorem,ac desiderium,fluunt spiritus copiosius per nervos stomachales, exprimuntque reliquum humorem in glandulis ventriculi contentum, qui tunc in ejus cavitatem insiliens, auxilium fert alteri ibidem existenti, & praevie operanti, atque hac ratione animam adsensatio nem magis exquisitam incitat. Accedit etiam, quod spiritus per nervos stomachales majori copia irruentes eo rum filamenta magis tendant repleantque, ut proinde motus, qui ab humore digessi vo iis imprimitur,facilius,ac persectius deseratur ad sedem animae,eamque vali. dius assiciat. Denique ipsi quoque spiritus abundantius commiscentur humori digesti vo, eumque magis agitant, atque in ventriculi membranam impellunt validius. . Cur autem ex cibi desiderio oriatur copiosior influxus spirituum in nervos sto- Cών ex δε machales, intelligi potest ex iis, quae capite praecedente dicta sunt de animae pasi mo es.sionibus . Eκ quibus tamen inferre non licet ex omni cujuscumque rei desiderio diri ι ma seque augeri famem : nam imprimis locus ubi percipitur actio humoris digestivi, sis in unt ejus te occasione cibi desiderium excitatur, verisimiliter est circa exortum nervo is in nervos rum stomachalium atque ita spiritus facilius inde fluunt ad dictos nervos quam ex se cbaleo reliquis locis, in quibus alia, ut sensibus grata repraesentantur. Deinde ubi anima tenetur desiderio alicujus rei, quam neque cibum, neque cibo amnem apprehendit, Ciar fames illi quandoque ita est intenta, ut actionem humoris digestivi non percipiat. arieatu Ex dictis satis patet, quod solito tempore resectionis, si haec differatur, non tan tempore re
tum ideo magis fame mus,quia ob ventriculi inanitionem humor digestivus agit in rictionis. Lib. II. B b C3us
229쪽
I94 TOT III. Cap. XVI. de Fame, es Siri.
eius membranas; sed etiam . quia dictum tempus adesse scientes, magis attendimus, S reflectimus ad cibum,actionemque humoris digesti vi melius percipimus. Adde, quod per attentionem illam spiritus abundantius determinentur ad nervos 1loma chales, ut supra. Cur mer Contingit nonnumquam, quod illi, qui per diem naturalem, aut ultra jejuna quandoqve runt, circa ordinarium tempus resectiones insigniter esuriant; illo vero transacto per με tro'. rursus minas iam eant: quod etiam partim in dictam attentionem reserendum est; s dissu partim eκ eo provenit quod ob vehementissimam humoris digesti vi vellicationem, dum fames quodammodo summa est, non tantum novus humor digestivus ad ventriculum confluat, sed etiam alius ab eo longe di versus, qui sua aquositate, vi icosa tate, aut alia simili qualitate humorem digestivum obtundit, ejus actionem impedit, eumque deinde per pylorum secum ducit ad intestina. si Causa sitis magis ordinaria est siccitas: unde sitientes vulgo dicere sesent se ha- ρον - - bere guttur siccum. Excitatur quoque frequenter sitis a particulis acribus, acsalio, fauces irritantibus, quas multi nonnisi ad cautas remotiores reserunt, dicuntque eas non producere sitim, nisi quatenus fauces exsiccant: versim ego illud satis sun-A-sibi sis datum esse non video; siquidem licet bene concipiamus quomodo sal, piper, & si-
citati milia humoreS dissipent. atque adeo siccitatem inducant non minus tamen concipimusq modo in saucibus pungotaeo membranarum fibrillas, independenter a sc- citate excitent sensationem illam molestam , cui correspondet potus a pretentia , . Nec ulla iamquam eκ perientia contrarium ostendens mihi innotuit. Siccitas uiuetur excitare sitim inquantum per illam fit, ae membranarum,ac fi-Iamenta nervorum plus solito eontrahuntur, quam contractionem anima cum aliqua displicentia percipiens. potum in remedium appetit. manum organum famis materialis, seu pars, m qnam agit humor digestivus diam famem Famis. excitat, est tunica in Prior ventriculi, & quidem potissi inum circa orificium ejus superius, quae ibidem ob nerVortam multitudinem admodum sensibilis est manum Sitis vero in loco altiori proprium organum obtinuit: sentitur enim quasi in ore, sitis. ac principio insophagi. C. non In Petes quare talis sensatio, & appetentia corresipondens, non excitatur quando asiuiscis . aliae membranae. uti sunt mesenterium. pleura, &c. aut nimium exsiccantur, aut ab humore acri salsio alit acido vellicantur: udisparitatem potissim sim petendam esse ex diversitate fibrarum,cκ quibus membranae componuntur,re ner I orum quihus intertextae sunt. Sicuti ob similem organorum diversitatem corpuscula aliqua. v g. odorisera, potius mediantibus nervis olfactoriis, quain mediantibus aliis animam ad odoris perceptionem determinant.
Potest serian etiam appetentiae di versitas aliquatenus provenire ex parte ipsius animae aporehendentis potius remedia adhibenda esse stomacho, bc faucibns,quam aliis partibus. Interim, quia in alii scorporis partibus smi Iessensationes non excitantur, ideo
aliqui famem, & stim materialem ponunt duas speciales sensationum species,
atque ita numerant septem sensus externos : quae cum vulgo aures ferire videantur, neque quid magni in se contineant, a communi sensuum enumeratione non res cedimus. 'τὼ,I, τα Fames, & siti Sanimalibus datae sunt ne seipsia negligant, sed incitentur per il--.is M. Iam ad alsumendum nutrimentum, per hanc ad suppeditandum nutrimento vehi-
230쪽
Somnus est, qui 'r sensuum externorum, fiet e cessatio eorum ab operatione, ad My spirituum iamiram restaurandam, viresque recreandas . f U . Dicitur aae sp rituum iacturam, dcc. ut excludatur Apoplexia, Cariis, Corra, aliusque somnus praeter naturam de quibus in praxi. Non requiritur autem ad somnum, ut qui ei cant omnes sensus externi; sed si is
scit, quod plerique: nam aliqui dormientes audiunt &tactu percipiunt: in erim ejusmodi somnus dici potest impersectiis, & ad persectum requiri omnium sensuum
Versim ad quietem sensuum externoriam non sum cit; quAd non sant illorum 2si quiei
operationes, prout eas ante descripsi, sed requiritur cessatio, quae provenit ex par- seniumn -- te Organorum , aut spirituum, alioquin operantium . Unde si aliquis foret inclusus errorum. V .g. in antro, ubi non videret, audiret, olfaceret, neque gustaret, diceretur equidem vigilare, si desectus illarum sensationum solum procederet ex eo, ouod objecta non sorent praesentia ; quia nihilominus eo casu sensus, quantum est ex parte sui, operarentur, spiritusque semper fluerent ad illorum organa . Quiescunt secus externi ex eo, quod spiritus, qui motum ab obiecto deserrent ad seniorium commune, in nervis deficiant aequi desectus passim dicitur oriri a vapore nervos obstruente , quem, ut eum a causa a tactuum porosorum distinguant, Lenignum appellant: ver lim intellectu difficile apparet qu1 ratione talis vapor Ordinarii; congregaretur in ea praecise quantitate, quae spatio aliquot horarum, quibus somnus absolvitur, discutiatur: quin imo ad hujusmodi vaporem dispellendum vigiliae aptiores videntur, quam somnus cum in eis spiritus lint ordinarie in majori actione. Proinde judico ego spiritus potius, ac saepisis descere in nervis sensoriis, quia per substantiam corticalem cerebri non sequestrantur in sum cienti copia, idque imprimis, vel quia absolute deficiunt in massa sanguinea, vel quia ibidem reliquis particulis firmiter intricati sunt, aut versus dictam substantiam languidios propelluntur . Contribuit muli sim intermissio determinationis, proprer quam spiritus non ita protruduntur in nervos sensorios: ex quo etiam fit, ut iis non cedentibus, subsequentes miniis copios8 secernantur 1 sanguine in substantiam corticalem cerebri, 'quae, ut melius intelligantur reflectere oportet ad somni causas remotiores , atque manifestas. Solent imprimis facile incidere in somnum ,& proinde; dormire, qui labore de- ma fatigati sunt: quod nemo spirituum deperditioni non attribuet . Secundo assumpta nifes sm cruda, viscosa, multum aquosa, & generatim quae vis potentia frigida, ad somnum conducunt; cujus ratio, meo iudicio, non datur Veros milior, quam, quod ejusmodi assumpta materiam spirituosam involvant, & motum sanguinis retardent, adeo- que spirituum productionem, eorumque a sanguine secretionem impediant. Vμ p od similem quoque rationem fieri existimo, quod nonnulli qui vinum alium vepotum mediocriter spirituosum copiosdsumpserunt, mox quidem in somnium pro ; senis, cli ves sint; at post paucas horas pertinaciter vigilent: quatenus nimirum primo spi- iritus materiae aquosae intricantur, sed deinde per calorem naturalem EXa Itali, ac sui juris facti, a massa sanguinea uherius secernuntur, atque in nervos sensorios