장음표시 사용
261쪽
Ex natura subjecti. εἰ formae. εἰ circumstantiarum aliunde nota cfieri debet praesumptio. I. An forma denominationis conveniat sub immediate, an mediate. a. An ablatu te, aut conditionale. 3. Ao reduplicative , an denominative. 4. An denominatio importet formam intrinsecam, an extrinsecam. s. An flarma denominationis
conveniat subiecto in sensu metaphorico . aut proprio. Quia in his S similibus solet modus loquendi in utroque sentu frequenter adhiberi; adeoque praesumptio non ex modo loquendi, sed Qtum ex subjecta materia, aut dispositione loquentis desumi debet. Omnis denominatio , etiam incidens tantum , praesumitur esse Iassumpta ob aliquem finem magis obvium. Quia nullus praesumitur miscere sermoni impertinentia. Ab so fit denominatio, quod est magis obvium, aut euivis no. 8ta ius. Toti composito tribuitur denominatio ob partem attentioni ho. 'minum magis expositam. Sive illa pars sit potior. nobilior, aut ignobilior . parum interest. Quia in denominationibus modus loquendi
non sequitur uniformem regulam, sed commoditatem , consuetudinem, di attentionem hominum. Solent autem homines ad id attendere, quod sibi notius . utilius, & quod . fortius movet sensius aut . Phantasiam aut affectus. ac denique, quod magis servit ad vitandam confusionem linguarum aut locutionum . & quod ad finem partic larem loquentis melius provocat attentionem. Regula denominationum non est similitudo locutionum. Quia Io . homines pro sua commoditate & arbitrio consueverunt tribuere re. hus denominationem , nulla constanti locutionis regula aut formulaser vata; quin tape similibus deno narionibus diversos sensus subjiciunt. Hinc ob paritatem rationis non licet inferre paritatem denomina- Ἀtionis. Quia denominat,ones non ratio, sed unis priVatorum homγnum inconstans & innumeris nitens circumstantiis invenit. t. Ubi non reperitur adaequata ita actualis ratio denominationis. Ia . non est locus denominationi. Quia licet forma denominationis sit in. terdum aliquid praetcritum ; debet tamen retpectus ad formam semis per actualis.
oppositio denominationum ab oppositione formarum desumi Iadebet a inquantum bae sermae ea mente denominantium ovosi
262쪽
Nulla denominatio praelamitur aliquid κῆdere subiecto denominationis , nisi forma & eius , sublecto distinctio aliunde manifesta
experientia nota sit. Quia homines ex pruritu loquendi tot invene. runt obscuras denominationes , in quibus nulla certa notio siabiecta reperitur , ut necessario omnes denominationes huic criterio subiici debeant, nisi quis velit frequenter deludi: igitur experientia sensuum aut mentis fbrma denominationis nota esse debet. s. IO.
De sensu Propositionum importantium aliquam Causalitatem.
a Causa, quae in scholasticis ae dogmaticis adscribitur effectui. praesumitur esse adaequata, sufficiens, necessario requisita. causa per se. causia sine qua non, immediata. ac principalis. Quia in scholasticis ac dogmaticis regulariter quaestio non solet institui de causa instrumentali, secundaria, mediata, inadaequata. causa per accidens, seu tali, quae ex sua natura ac fine primario non ordinatur ad talem effectum. 1 Assertio unius causae dubiae nunquam est exclusio alterius cau- sae aliunde certae ac notae. Quia non solent investigari aut enumerari causae. de quibus aliunde constat. Talis praesumitur causae subiecta notio, qualis satisfacit fini lo- qtientis& exsipectationi audientis. 4 Circa quaestiones Iuris praesumitur assignata esse causa fortissima. Quia quivis vult pondus ac meritum causis dubiae modo meliore
r Quidquid ex parte causae exprimitur, praesumitur esse ratio causandi Quia nihil praesumitur impertinenter ad causalitatem a authore exprimi. 6 Ruidquid ex parte esse'us exprimitur . praesumitur pertineret . at rationem formalem effectus. Quia nihil solet conjungi cum esse. ctu, nisi pertineat ad efficientiam effectus. ν Quidquid in scholasticis ac dogmaticis assignatur per modum medii aut dispositionis ad finem ; praesumitur assignari per modum medi, per se requisiti ae propingui. Quia non solent institui quaestio. nes de mediis minus necessariis. aut remotis.s Assertio unius medii aut dimotitionis dubiae non est exclusio alterius medii aut dispofitionis aliunde certae dc necessariae. Quia ea. quae certa sunt, semper melius supponuntur.
263쪽
Propositio, quae adscribit causae effectum, dc non adscribit esse- 9ctum actualem, tantum importat virtutem ac vim cauta ad effectum. Quia noti datur medium inter Actu producere effectum ; & Posse producere effectum : igitur . quando emactus, quem causa producere dicitur . non est actualis , tantum amrmatur possibilitas propingua. seu virtus ac vis causae ad effectum. Quando in propositione tantum importatur virtus ac vis causae Ioad effectum, tunc effectus solum adscribitur causae pro illis conditi nibus temporis, dispositionum, circumstantiarum dic. secundum quas virtus causae solet exire in actum. Qui in tali propositione effectus non assirmatur illimitate & pro semper, sed sola virtus causae ad effectum ς igitur effectus solum amrmatur secundario , & praecise ea tenus, quatenus solet exire e Virtute causae nempe te certis circum stantiis. loci. temporis, ae disipositionum aliunde notis. Hinc Propositio universalis causalis, in quantum importatur IIvirtus causae ad effectum, non importat universalitatem effectus, sed virtutis. Quia in tali propositione nrt aliud aflirmatur. quam causam semper si universaliter expeditam esse ad producendum effectum, licet iste essectus ob defectum conditionum ac dispositionum tantum' sequatur in particularibus circumstantiis, aut ad summum regulariter.
De Sensii Propositionum importantium aliquam Paritatem , similitudinem aut Relationem. In eo praesumitur ibisse instituta paritas aut similitudo, quod i omnibus notum ac obvium est. Quia nullus praesumitur respicere ad ea, quae menti dissiculter occurrunt. Eousque urgeri potest similitudo aut paritas, quousque ratis a fimilitudinis aut paritalli facile potuit loquenti occurrere. Quia intentio loquentis non praesumitur se extendere ultra capacitatem sublectae materiae omnibus obviam, & ultra limites evidentiae. In eo praesemitur instituta paritas aut similitudo, in quo solo , servit ad finem loquentis.. Talis praesumitur termino relativo subiecta esse notIo , qualem aliunde pronum est consequi ex dispositione loquentis-audientium. Quia relativa nullam servant constantem notionem; notandum vero omnia esse resativa, quae augeri aut naisui possunt.
264쪽
I Quisque praesunkur in termino relativo ad ea requcere, via ae nota sunt.
1 Tamdiu stat pro univoratione verborum praesumptis, quamdiu non probatur iis subjecta diversa notis. . a Tanta est pro diversitate notionis verbis subjectae praesuinptio. quanta divertitatis propinqua occasio. Quia propinqua occasio regulariter post se trahit effectum. 3 Quando idem objectum pluribus diversis notionibus eoncipi potest. non tollitur vocis univocatio, etsi a diversis hominibus huie voci tales diversienotiones subjectae sint. Quia ad uni voeationem vocis solum requiritur idemtitas objecti, non identitas notionum. 4 Quando ex mutatione proprietatum aut partium etiam essentialium non tollitur objecti identitas , non tollit univocationem voeis enata E tali mutatione notionum diversitas. Quia in tali casu diversis notionibus adhuc
exprimitur eadem recy Quivis praesumitur vi verborum alim respicere ad partes & eorinottia objecti aliunde sibi obvia. si Hine Nullus praesemitur assequi ad uatum sensum ab alio intentum,
nisi eodem modo comprehendat objectum. I In verbis . quorum adaequatus sensus est arduus , quivis praesumitur tantum assequi sensum inadaequatum, notiorem. generaliorem, ae famosiorem. Tune autem sensius adaequatus est arduus, quando solum aquiritur multarum rerum comprehensione , aut ad invicem relatione , subtili mentis penetratione ἔ aut quando solum aquiritur multis discursibus, speciali mentis dispoiaione , aut experientia. ut proin in his non facilε quis ab alio plenEintelligatur ; & hoe ideo fit, quia verba tantum sum signa conceptuum. non eausa; exestant solum latentes ideas-aliunde aquisitas, non vero eas producunt. 3 l lli homines, qui non habent eandem adaequath verborum notionem non praesumuntur habere eadem principia S sequelas.
Conereta a bialiter solum signifieant formam abstractam. v. g. Album, 'tantum signifieat albedinem. Gil actu significatur . nisi quod actu fibi mens sentit obveuari. Cometa
265쪽
Coneteia aptitudinaliter significant omne possibile subjectum formae. Quia talia verba possunt applicari cuicunque subiecto. In Coneretis modus loquendi non sequitur modum concipiendi, nee vicissim. Quia in concretis solum exprimitur relatio formae. coinitae II ad aliquod subjectum incognitum , quod omnino non concipitur.
Observanda in Praxi Interpretationis.
Nullus senses verbis tribuendus, nisi positiva praesumptione sun. cdari possiec. Non tollitur pro sensu verborum praesumptio ex eo , quod ali- aquando possint . aut soleant habere senium oppositum. Quia prae sumptio stat pro illo sensu , qui regulariter verbis sublicitur. Praesumptio sensus. non tollitur , nisi praesumptione sensus oppin est ἰ Quia probabilitas unius patiis non tollitur , nisi aequali probabilitate alterius partis. Hinc patet, innumeros errare qui putant se iussi'eienter respondisse ad textus . si ostendant , textum pati aliam convenientem explicationem, quam quae ab adversatio intenditur οῦ aut si ostendant textum posse intestigi in alio senis. aut eum aliquando in sensu sibi favo rabili sumptum esse et quia Critieus non quaerit, quis sensus verbis subesse posse ; sed . quis sensus soleat . di praesumatur verbis subjectus esse. Ouare solus ille suffieienter respondet ad textum qui ostendit, textum in. utroque sensu aequaliter esse usitatumia
Quando vox est amtigua , materia subiecta obscura, ct disposito
loquentis. incognita , t pro neutro sensu stat praesutrptio. Quando autem sensus verbi ambigui innotescit vel ex subjecta mi eria, vel in dispositione loquentis . frustra obtenditur verbi ambiguitari Nulla verbis obscuris subiicienda est elata Notio , nisi inquantum rea ex scriptis authoris eireum stantiis aliunde probaturia Quia in rebus obscuris nullus praesumitur habere claram no ionem , nisi inquantum eam claris verbis exprimit; eontin t tamen interdum eandem locutionem ac notionem doctis videri claram . quae minus doctis videtur obscura. Id tun dicendum de Notionibus adaequalisia Quando propositio eadem probabisit ate recipit plures sensuv, nullus sdeterminate asseri potest. Patet ex L. C. Quando tantum probabiliter eonstat de sensu authoris, eujus autho- 7ritas solum fundaret probabilitatem, nulla plerumque fundatur probabili--β. Quia , quod ex probabili tantum probabiliter deducitur, non rema ici probabile. G Pr
266쪽
Proposuioa es, que limpliciter of eiunt sensum que udam ob; iu Rlimpliciter ani mari aut negati debentis Q ando propositio ab alvet sario obj ecta videtur in sensu primatio veta, sed in sensu secundario falsa , non est simpliciter siete dili nil ora. neganda, ni si sensus secundarius foret L inosior. . Io Traditio, Conluetudo , ct Mens interi retum laudat prasumpti nem pro sensu. Quia licet frequenter fallant, laep us tamen nun sal
I Communis sensus Interpretum habentium debitam mentis dispo. sitionem fundat summam probabilitatem. scita in subiectis bene dispositis lumen naturale raro impeditur 1 suo effectu; igitur majori numero
interpretum credendum.11 Sensus interpretum etiam innumerabilium . in quibus nulla rem ritur pro recta mentis dispositione praesumptio, nullam fundat praesumptionem. Quia juxta L. C. in talibus subiectis aeque facile , inimo facilius potest poni error. quam veritas ; positive autem indispositio interpi tum probatur, si desunt illis illae conditiones, quae allis interpretibus prisorum adversariis communiter insunt, v. g. Fruditio. Attentio, longa ap- .plicatio, Praejudiciorum libertas. Iudicii ae Passionum indigerentia, Modus ae habitus ingenii doctis familiaris , sinctitas , assistentia providentiae &c. di si ostendatur, eos non attendere ad illa , quae tamen aliis parum attentis faelle occurrunt. Negative indispositio interpretis proba tur, si in illo nullum appareat positivum enumeratarum conditionum argumentum, ita ut ejus scripta aeqae potuerint promanare ab authore, in quo illae eonditiones non existunt : eum enim dissicile sit celare dotes suas, praesumitur, eis nda reperiri, ubi eatam nullum apparet argumen
Nulla verbis subiicienda est idea , eujus experimentalis mentis notitia ac genesis demoastrari non possit. Haec Regula necfaria eli in multis calibus , in quibus homines loquuntur sine ullo verborum sensu. R lae autem aequitas exinde probatur , quia verba sunt tantum signa conceptuum , seu Idearum , signa autem sunt tantum commonitaria rei jam aliunde notae ; sicut enim caeco colores nullo signo demonstrari pos sunt, ita nullum aliud signum potest esse rei ignotae signum. Hine infantes, quando addiscunt significationem verborum, eam non addiscunt, nisi illas res, quas verba exprimunt, simul sensibus cognoscant. Igitur. sicut infantibus significatum verborum experimentali sensuum notitia notum esse debet; ita omnes aliae ideae verbis subjectae aliunde experimentali mentis notitia cognitae esse debeat: di sicut genesia illarum idelarum,
267쪽
quae in iantibus ingenerantur , demonstrari poteli demonditando circumstantus, in quibus inge aetatitur ; ita debent pulse demonstiari circumstantiae . in quibus reliquae ideae ingenerantur ; alioquin inferendum esset, omnino nullam ideam ab authore suis verbis subjectam esse ; aut si allia qui idea subjecta est, admittenda est aliqua experimentali notitia nota,& Uirε ,b sin bus aliis ideis distincta. Caeterum conceptus seu idea
stiriplex nasciti ir ab experientia mentis aut sensuum; conceptus vero comis
plexus nascitur ex cogi binatione timplicium. Vix unquam ex solis verbis secundum se & nude sumptis aliquissensus pro certo statuendus est. Quia vix ullῆ occurrunt verba , quae non aliquando saltem recipiant duplicem sensum: hine nulla statuenda certitu do , nisi simul inspiciatur iubjecta materia, dc dispositio loquentis. In Disputatione. quando propositio adversarii habet sensum obvium Is erroneum , reiicienda quidem est propositio , sed excusanda intentio ad- vel sarii. si propositio patiatur sensam verum minus proprium. Nulla propositio impugnanda est,nisi quis eum adversario conveniat icde sensia propositionis : Ne fotu oriatur eonfusio , & inutilis concertatio , aut lis de nomine. Signa autem Logomachiae sunt. r. si id, quod negatur, aliis terminis lynonymis concedatur. a. squis ea oppugnet, in quibus genus humanum convenit. 3. siquis negat rem cognitu facilliniam. . si vir sapiens sententiam manifeste absurdam ae ridiculam propugnet. s. siquis a sententia absurda alioquin in praxi ae vita abhorret. c. si tam assirmans, quam negansi isdem utantur principiis . argumentis, aeresponsionibus 7. si disputatio sit de definitione aut divisione. p. siquis rogatus voeabula generalia non possit clarius in particulari aut per exemplum .
aut experientiam explicare. 9. si disputantes non in te ligantur circa talia. oblecta, qnae alioquin captum humanum non superant. IO. si aut in arguis mento aut in respoisione subito immisceartur Uraba, quae nudum rei conspectum ae elarum sensum subito nobis eripiant. in his proin oecasionibus praecipue laborandum est, ut prius conveniamus c.maducistrio de verborum sensu in teraunis abunde curis.
268쪽
Regularum criticis modernis fismi
De Arte Critica, &Regulis Ioannis Cleriei. λ'
II QCLerisus critieam vocat Artem intelligendorum veterumSeriptorum.& dignoscendi, quaenam eorum genuina scripta sint, qua Eam in tres partes dividit : in Prima docet, . quo ordine lege stiveteresSeriptores Latini. Graeci, Hebraici. Insecunda tradit Canonas de ' terpretatione verborum & lo utionum. in Tertia docet, quod nos iudi cium ferre oporteat. de antiquorumSsr ram libris ec loeistam genuinis quam spv, tam sinerei si quam eorri Pati ;prurra vult I ' lectiomueterum praemitti studium Geos phiae, chronologiae, Consuetudinum , & Opinionum, ad quasSeriptores veteres caepe respiciunt. α' Inter Latinos ab initio legi vult Plautum. Terentium, Phoedrum . Casarem, Cornelium Nepotem , Iustinum, 'notas Ciceronis ad familiares,& ejus orationes faciliores : , tum primum 'vult progressum fieri ad Poetes. 3' an G eis post nominima declia tiones di verborum inflexiones memoriae mandatas vult legi Polyaeni strω egemata, AElianu Lucianum , Aristiphanem , Cebetis Thebani tabum ita , Xenophontem, Herodotum . Orationes Isoemi
ci Demosthenis . . ac Platonum 3 tune primum Poetas 'Hometum . Hesia dum, Euripidem. 4. Innebraicis post iteratam a tyronibus descripti ionem ΑIphabeti Hebraiei, di obiter comprehensas;memoria regulas negleis ' e. is,ano bis di conjugationumvult quotidie aliquid Codice sicio . ex quo solo non solum omnes Hebraicae Grammaticae sed Oc Lexaea composita nti s in Parte secunda tradit sequentes de Interpretatione verboriim R Palas. I. Linguae sibi invicem non satis respondent. a. Voces varisrum ιingvirum . quae plane idem significare videntur, sibi invicem non resipon- 'cent. 3. Multa videntur ιn versionibus emphatica . quae in ipsistanti
269쪽
est confundenda. 7. Multis vocibus sunt subjectae notiones obseurae. 8. Dantur voees . quibus nulla est subjecta notio. 9. Locutiones sunt plurimae in omnibus linguis ano malae parum adcuratae , quae nimium urgendae non sunt. Io. Impropria locutio non,est confundenda. eum tro-plea aut figurata locutione. II. Multa sunt propter constructionem am bigua. I a. Vt probe intelligatur quivis Scriptor ., constretudines di opiniones ejus popularium tenendae sunt. I3. Critico , qui scriptorem interpretari aggreditur, debet ei se nota res, de qua scriptor agit. IA. diverosae sectae iisdem saepe usae sunt vocabulis ad diversa protius dogmata exprimenda. I s. dissicultas intelligendi maxima oritur interdum ex stylothetorico. In secunda sectione hujus partis ostendit, universim ambiguae
significationis esse Nominet Notionum simplicium, 'Sc.compositarum ;Nomina subsititiarum Modorum. Relatiniuim , rerum concretarum, di abstractarum ; Nomina Notionum lingulatium , particularium, S univet. salium . clararum, obscurarum, aaequatarum inadaequatarum. In Parte tertia Sect. I. agit de Origine mendorum postea lege i emendandi subiicit. Originem mendorum repetit, ex imperitia dictantis, negligentia scribentis, ineuria librariorum , : temeritate Criticorum , malitia impostorum, & vetustate Manuscriptorum ; dictans. forte litterarum ductus non est assecutus . forte Mnes figura litteras miscuit . aut quaepiam omisit, aut verborum situm neglexit , aut male pronuntiavit , aut glosse. mala in margine adjecta contextui intulit. Scribens i potuit ea, quae eo-gitabat , non quae audiebat, scribere ; potuit perperam. audire; forte non est assecutus orthographiam, di antiquiores litteras , aut omisit distinctiones, signa parenthestos, exclamationjs ..interrogati senis. , aut abbreviationibus
I Leges emendandi sequentestant.1. Siquid mutetur . mutationem resipsa torationisve series, stylusque rscriptoris necessario postulato. a. Omnis emendatio linguae ingenio , autSriptoria stylo eonsenU- c
3. Ratio depravationis i fieri .potest; redditor. . Nulla emendatio a lectione veterum Codi eum nimium receditos. Manuscripti odices non suspacti aliis praeset unior.
6. Loco manu scriptorum eodicu ri Veterum citationes, ae veteres trans-ao
Iationes adhibitis etriis cautionibus sumo.
270쪽
II 7. De Onanibus iri tiot f incnere liceto at uulia, nisi aut ex
manuscriptis codicibus lectio ii. cc rucX tum o aliovis insertor. Ia 8. Conjecturae omnes inode ite proponuiuor ιssinu imus , do ius ludiobrium debento.
Sectione a. suppositionis aut interpolationis librorum sequintia indi-eia statuit. 13 I. Supposititii libri indicium est , si in veteribus eodicibus alii tribuatur ; cum nulla ratio est, cur ejus habeat ut , cujus nomen in editionibus praeserti Interpolati verb. si sit in veteribus codicibus sine additi mento, quod in Recentioribus invenitur. δε a. Si, quae ex veteribus ex libro quopiam olim prolata sunt, ea nunc in libro eadem in setiptione insignito desiderantur, aut alius est, aut Nutilus. St. aliter legantur. suspectus sit oportet. Si omnia inveniantur sine mutatione, genuinus est, nili aliae sint suspicandi rationes. xy 3. scripta . quorum nulla mentio in priscis Catalogis. quae nee mem rata sunt ab ullo seriptore sequentium saeculorum , ut plurimum aut ficta juditanda sunt, aut minimum suspecta habenda. 16 4. Quae disertε sunt rejecta , aut in dubium revoeata ab antiquiori
bus , ea vix propter Recentiorum authoritatem admitti queuat.1 s. Liber, in quo dogmata leguntur iis contraria, quae scriptor, cujus nomen praefert,cωnltanter defendit, non videtur eius esse, si praesertim dogmata sint alicujus momenti; aut interpolatus est. Liber, in quo memorantur res aut personae seriptore , cujus nominpraefert, reeentiores; aut ejus non est , aut ab alio est auctus.' 7. Liber indoctus, aut impetitia refertus non potest ulla ex parte aut saltem totus viro docto tribui; nee fabulis scatens viro non inepto, quem con stat veri amantem fuisse, astingi, quamvis in vetustis codicibus eoium n. mina praeserat. ao 8. Laber, in quo tractantur vel respiciuntur eontroversiae natae post tim pora scriptoris, cui tribuitur ; aut in quo deprehenditur scriptoris iii recentioris imitatio , ejus non est, cujus nomen praefert . aut eli interpo
latus,ar s. si stylus sit diversus ii noto aut laeuli aut scriptoris stylo , eius
non est, quamvis ejus nomen praeferat. Si sit idem , ac stylus alius scriptoris. h. jus liber censeri debet si modo nihil obstet. dia a Q. V0cabula sequioris aevi indicantSeriptorem recentiorem; in translatione vero . siquid sit . quod non eonveniat linguae , qta scripsine constat author . cui liber tribuitur,aut non est translatio, aut est intcrpolata Haea