장음표시 사용
231쪽
Nona. Ubi datur propinqua dispositio , regulariter Decima. Quod pronum est fieri, regulariter fit. Seu; ET . Eius regulariter sequitur inclinationem principit. Et dispositionem
Undecima. Esse tin continges tanto frequentius fit, quant6 mures & propinquiores concurrunt dispositiones. ac principia adin, niculantia. ἰΗae igitur Leges Contingentium sunt, quibus omnem proha litatem & certitudinem dimetiri possumus; modo tria observemus. Primo, distincte ac clate proponatur Ratio, aut Authoritas. eui probabilitas judicii innititur. Secundo. cosidei tis omnibus circumstari liis re conditionibus videamus, quantum illa Ratio aut Aulinoritas. nos Possit fallere. Et dein Tertio ex Legibus Contingentium coni,ciamus quoties illa Ratio aut Authoritas nos fallat. Sicque sciemus ἰan Principia judicii. nempe Ratio di Authoritas nos raro, an freque ter fallanti Altera' mensura Graduum est Inductio Casuum consimilium ;hae experiri possumus . quotier nos fallant intra casus consimiles prineipia iudicii. nempe Ratio fe Authoritas, modo assumatur talis collectio casuum consimilium, ut scilicienter appareat, quid contingente, sinat fieri. Quod enim in una collectione casuum consimi. tium fit iuxta Leges Contingentium . id eodem modo fit I in eas-. dem ries in infinitis aliis collectionibus.
De Probabilitate Iudicii, ad quod concurrunt plura principia.
' Iudicium, euIus principia sibi invicem eodem gradu opponum eur, non manet probabile. hia, ubi requis fortia in utramque paditem dantur argumenta, iudicium patim aequε filii ac non falli ; 'adeoque redditur Iudicium, quod nititur prHeirio probabiliori, manet probabL. l. in praesentia principii oppositi minus probabilis 3 sed tamen minutitur uno probabilitatis gradu. Quia tale iudicium frequentius solet esse verum, quam ejus o ositum, non tamen solet tam frequenter esse verum in praesentia principii oppositi, qu1m in ejus absentia. Iudicium mediatum, quod ex alio antecedenti iudicio proba hili tantum probabiliter dedueItur, non manet probabile. Quia tale iudicium ad sui verificationem requirit veritatem ante dentis. εζ
232쪽
litatem illationis ; aἀ.salsitatem ver b illius sufficit vel falsitas an tecedentis, vel falsitas illationis eum igitur aeque faciae possit eonti,gere, ut ex una parte repertatur falsitas, ac ut ex utraque parte imperiatur Veritas ; iudicium redditur dubium.
Judietum mediatum, quod ex alio judicio moras ter certo probabiliter deducitur . adhuc manet probabile. Quia tale iudicium adhuc frequentius solet esse verum ἔ licet sortiatur minorem probabilitatis gradum , quam habeat ipsa illatio ; ut proin tale iudicium nullulo amplius retineat probabilitatis gradum , quando illatio iam aliunde in infimo probabilitatis gradu posita est. Idem dicendum de Iudiem, quod ex alio iudicio probabili morali certitudine deducitur Authoritas addita Rationi , aut Ratio addita Authoritati non auget gradum probabilitatis . sed eundem gradum , in quo ambae conveniunt .. confirmato ista Judicium nunquam redditur certum, etiamsi mille conglomerentur argumenta solum probabilia ; adeo quanez. redditur ex additione sola verius.
Authoritas addita Authoritati semper auget gradum pro habili- ratis. Quia ex pluribus testibus Veritatis idoneis semper conflatur unum principium, quod rarius fallit. Aggregatum plurium Rati senum, tunc solum auget gradum pro. habilitatis, quando ex pluribus rationibus potest conflari unum argv. mentum. Quod semper fieri potest , quando plures rationes nobis' manifestant plures perfectiones, proprietates, circumstantias, & adium et a objecti; Unum enim argumentum est ἱ quod petitur ex Uno Loco impico, vel , definitione, vel a divisione, et a proprio,vel ab accidente fle. Probabilitas iudicii a probabilitate potentioris principii unice aestimari debet. Quia additio principiorum non auget probabilitatem iudicii, nisi quando ex pluribus principiis conflatur unum argumem tum seu principium.
De Observandis in Praxi. Nulla veritas sine evidentia sui Gradus admitti debet. QuIaalioquin nascetur infinita constasio. Adeoque Nulla authoritas, nulla ratio nisi examinato prius grada prohabilitatis suae assumi debet. Quia certo inepte litigandi periculo se committit, qui hoc examen omittit.
Quando gradus probabilitatis est ambiguus, determinandus est vel ex hypothesi, vel ex consensia partium ἱ vel per approximationem vel assumendus est Gradus proxime minori omnia,
233쪽
pere debet, nisi constet, quid, quantum, &quo modo contribuat ad veritatem. Talia argumenta solent esse. I. Quando objectum dicitur possibile. a. Quando multae asseruntur congruentiar. 3-Quando una lententia dicitur facilis esse explicatu , opposita difficilis. 4. Quando una sententia dicitur esse subiecta minoribus dissi.
cultatibus, cla,m opposita. s. Quando recensentur multae commoditates unius sententiae. c. Quando assertur argumentum ab invidia ductu in , quo adversario conflatur invidia. 7. Quando in una sententia dicitur servari maior principiorum uniformitas ; 8. Au tmaior doctrinae consequentia. 9. Aut dari facilior solutio objectionum. Neque Authoritas nee iud letum doctorum , nee communis I 3 opinio scho se fundat prohationem , nisi fundet majorem veritatis, praesumptionem, quam authoritas opposita. Quia quod videtur Verius, frequentius iolet esse verum. Nec ulla Ratio Authoritati, nec ulla Authoritas Rationi prae- 1
ferri potest . nisi fundet majorem praesumptionem veritatis. Qui iudicium nihil ut probabile seu ut verius aflirmare potest , nisi tua principia minus fallant, quam principia iudicii oppositi. idem dicendum , quando Ratio Lia opponitur Rationi & Authoritati hin ulsumptis; aut vicissim. Argumentum nimium probans intantum probat pro parte non ri excedente, in quantum pro illa aliunde fundat praesumptionem. Haec omnia Ac adhuc plura sequuntur ex generali principio , quod nempe Omnis probatio sit prasumptionis demonstratio. Omnis ad argumenta opposita responsio sit maesumptionis op- i 6 positae distatutio. Quia frustra respondetur adversario , nisi gradus probabilitatis: quem ille argumento suo tribuit, destruatur. Non tollitur prnpositionis obiectae praesumptio exceptione par. iticulari. Quia licet ostendatur, illam propositionem non esse volversaliter veram, eam non universaliter procedere , eam aliquoties fallere, eam non necessario concludere Aec. non propterea absolute reiicienda est ; quia adhuc potest esse ut plurimum , ac regulariter vera ς potest regulariter procedere potest ut plurimum non fallere &α adeoque potest adhuc fundare praesumptionem . quam forte solam adversarius intendit. Haee regula reddit inutiles multas myriades
responsionum , autaconsumtionum , in quibus authores putant se magnam rem praestit fle, l: ostendant aliorum .dogmata aut probati nes non universaliter vera esse.
234쪽
18 probatio conclusionis non tollit praesuinptionem pro conciu-sinne opposita. Quia frequens est . pro utraque parte reperiri prae-lumptiones. Igitur vana est illoruin responsio, qui dum probabilit tem oppositae conclusionis aut probationis dissolvere non possunt, respondent, argumentum Oppositum non esse convincens ; conclusionem vero suam propriam jam lassicienter prohatam es Ie. Aut nogant argumenta adversarii licet probabilia , rationem negandi unice desumentes probatione suae conclusionis etiam tantum probabili. I9 Ubi manifesta veritas. certa & inutilis est praesumptionum oppositarum falsitas.. Quid enim iuvat , assera e tales prae: umptiones,
nisi ad perturbandum intellectum veritati non satis intentum in Hinc Ratio probabilis testimonio certo. & te stimonium proha hile Rationi certae cedit , amissa omni sua probabilitate ac vi. Quia non nisi ex infirmitate intellectus non satis intenti ad certam veruta tem provenit, si adbuc se occupari final ptcbationibus certo falsis. a I Quando concurrunt pruicipia directa cum principiis in directis. aut reflexis, utraque seorsim aestimari debent. Quia iudicium pro habile sequitur illa principia . v quibus se circa veritatem directam . minus falli sperat, sive illa principia sint directa sive in directa, nil interest. Hinc ad id solum attendendum, an principia refleo pariant
majorem veritatis praesumptionem, quam uirecta. aa Hinc principia in directa aut reflexa solium probabilia non liberant ab examine directo. Quia forte per principia directa vincitur probabilitas principiorum reflexorum. Ex hac ob ervatione praecli duritur multorum effugia, qui conantur per principia reflexa aut indirecta est opere examen directum ς vel qui probabilitatem principiorum d rectorum aestimari volunt solum per principia reii Xa v. g. per judicium prudentum , per sensiim doctorum , aut sientum communem &c. si enim talia effugia liberarent nos ab examine directo, saepe opinio tantum probabilis redderesur inexpugnabills quod interminis repugnat.
23 Quaevis conclusio sequitur defectum mi indositi. aut Anteco dentis, ex quo insertur : adeoque tanta est conclusionis probabilita', 'quanta est praem nptio pro veritate omnium suppositorum, aut lil tionum , si conclusio nitatur pluribus suppositis, aut pluribus Ante eo dentibus. Hinc si conclusio nitatur multis suppositis sistam probab, Iibus. aut inseratur per multa; illationes solum probabiles. plerumque non relinquitur ei ulla probabilitas, quia juxta L. C. plerumque
235쪽
conti rigit , ex tot suppositis aut illationibus solum probahilibus saltem unam sal: ere. Hinc Sorites plerumque aut nullam aut tenuem probabilitatem habent.
Quando gradus probabilitatis aestimatur ex inductione casuum a similium. Debent I. sumi tot casus, quot possunt sumi. illa enumeratio ea suum similium habeatur pro susticienti , t quae comprehendit omnes notabiles circumflantias communiter in casibus consimilibus' occurrentes. Quia , quod fieri solet in exigua casuum similium collectione, contingit etiam heri in magna collectione, nisi mutentur circumstantiae ; adeoque si omnes circumstantiae in casu consimili se- cundum cursum ordinarium possibiles reperiantur in exigua casuum consimilium collectione , inductio legitimam pariet praesumptionem pro casu consimili. 3. illi Casus praesumuntur esse similes , in quibus post adaequatam considerationem principiorum ac conditionum ad Casum concurrentium non apparent diversae circumstantiae ad ca
sum requisitae. 4. ndo solum probabile est. casius Inductionis esse similes, aut enumerationem Caluum esse sufficientem, tunc gradus probabilitatis solum probabiliter vi talis inductionis aestimari potest ; adeoque tunc observandum, quod hoc I. n. 3. dictum est. Quando gradus probabilitatis aestimatur per Leges continger-',
tium. Debent I. considerari tot dispositiones ac principia ad esse- eum contingentem concurrentia, quot possunt considerari. a. Tune enumeratio talium dispositio a ac principiorum habeatur proscinficienti ; quando non licet prudenter suspicari . ignorari adhuc aliquam dispositionem &c. ad effectum requisitam. 3. Quando solomprobabile est, enumerationem talium dispositionum ac principiorum esse susticientem, tunc Gradus probabilitatis solum probabiliter aesti. mari potest. Semper licet prudenter suspicari tenorari aliquam dispositio- dignem, circumstantiam, aut principium ad essectum requisitum, quundo obiectum non est evidenter cognitum . aut ob sui simplicitate . aut ob observationis accurationem ς accurata censetur observatio quando diversis temporibus, divers s loci ς, , diversis observatoribus, .lecundum diversa systemata Ece. observatum est.
Quando gradus probabilitatis solum prohabiliter determinari potest . Judicium nullam sortitur probabilitatem. Quia iudicium
probabiliter stolum ex alio probabili deduceretur. Hinc , quando possumus, juxta . . I. assumendus minor gradus, sed certior.
236쪽
28 29 Si disputandum cum adversatio , qui laborat praeiudiciis . &nolit ligari legibus Criticis . nihil essicies. nisi compromittat in sequentes conditiones. I. Nihil asserendum . nisi quod videatur esse vectus suo opposito. a. Illud solum habendum pro vetiori, cujus principia rarius fallunt, ac communiux sunt vera. 3. Nihil supponendum sine consensu utriusque partis, nec aliquid sine exomine d breelo recipiendum. 4. Cui vis liceat uti modo probandi es proponendi, qui sibi videbit ut commodior, nisi in tali modo ab adversario detegatur vitium. Caeterum Praeiudicia adversari non nisi inductionibus eorrigi possunt, ostendendo talia Praejudicia saepe fallere, aut sape piisse fallere a. Laborandum, ut status quaestionis reducatur ad formam claram, In qua statim primo aspectu appareat, quid print ipaliter probandum, unde probationes de fumendae. & quomulo insituendae sint. 3. Attendendum, ut Conclusio, Probatio. Objectio, Responsio &α semper versentur circa idem objectum secundum idem & eodem modo acceptumia 4. Omnis explicatio, similitudo Nc. reducenda est ad mariam propositionem . in qua ablatis omnibus terminis superfluis nude appareat subiectum te praedicatum.. s- Omnis cliscursus reducendus est ad simplices Propositiones, & illationes, ut clare appateat, quid inseratur, de unde inferatur. go Brevitatis causa solum haec tria nota. I. Nulla propositio sine Nota probabilitatis suae admitti debet. a. Omnis probatio si praesumptionis demonstratio- x. sudicium praesumptionem fortiorem sequi debet
Iudicium haereticum voco. quod as minus morali certitudine constat opponi aut horitati divinae. Iudicium erroneum voco , quod ad minus morali certitudinuconstat opponi veritati. Judlatum temerarium voco, quod ex infimo probabilitatis gra.du opponitur veritati moraliter certae. judicium proximum Errori aut Haeresi voco , qutin vix non morali ceetitudine constat opponi veritati, aut authoritati riivinae. Judicium respectiv8 Erroneum , aut Haereticum voco . quod morali certitudine constat saltem in aliquo sensu minus proprio, aucs undario opponi veritati, aut Mathoritati divinae .
237쪽
Judicium seandalosum voco , quod multis hominibus etiam ccireum pectis probabilitas futurum est o Ceasio erroris aut peccati. Judicium periculosum , pernitiosum , seditiosum voco ; quod
prohabiliter disponit, animos ad malum, pernitiem, aut seditionem; v. g. excitando ideas. aut passiones, ex quibus pronum est ad errorem, malum, aut seditionem devolvio Iudicium Impudens aut insolens voco , quod sine magno pro- gbabilitatis gradu nititur deprimere authoritatem receptam Iudi cium incredibile voco. quod sine murali certitu iline asserit 'rem, cujus uec in simili habetur exemplum , nec clara possibilitatis demonstratio Iii 'icium Absurdum vneo, quod sine morali cer istudine oppo-1onitur aestimationi communi hominum Judicium Nugatorium aut ineptiam voco , quod Cilica obje- H ctum grave non rei pondet seriae exspectationi homi aum.. Judicium puerile voco. in quo monstratur defectus tahum Re- iagularum prudentiae, quae viris alioquin obviae sunt. Judicium StuItum, ac Insanum .voco se in quo invenitur talis 1 rconfidantia, ostentatio, aut passi onum commotio se quae nunquam imperitur in viro moderato, ad rationes compositas leviter attento. Hoc enim proprium insaniae est , non attendere ad rationes oppo
Judicitum snutile voeo , quod sui veritate non' requibitur ad 1. ullum finem secundum regulas prudentiae prudenter intendibilem. Iudiciam saltare ex ra orbitam , aut non esse ad rem ilico, risquod nequidem pro habiliter auget vel minuit aliquam praesumpti nem pro veritate principali. Judicium prudens voto, quod ligit media ad finem eertiora, ictaeiliora . & simul ad psu res fines aptiora ; seu quae regulariter habent meliores essectus. Iudicium verosimile voto, quod nititur circumstantilis regula- irriter concomstantibus veritatem. Indicium confusum aut captiosum Voco, quod aptum est, menti ingenerare varios sensus; aut quod eidem nullam determiaate objicit veritatem.
Possunt quidem ferri plures censurae, sed illae ex allatis exemplis, vel intelligi vel formari possunt
238쪽
q. IaDe Authoritate in Genere. e VLlo gradu consistit cuiusvis authoritatis probabilitas; quo gradul in Autliore reperitur Idonei Iudicis . aut idonei Testis qualitari
Ratio est . quia in omni authoritate solum duo attendi possunt de debent; nempe aut proprium in re dubia authoris judicium aut ejus de re aliunde comperta testimonium. Iudicium authoris fundat Praesumptionem, inquantum nititur recta mentis disipolitione discernendi verum a falso. Testimonium fundat praesumptionem. inquan- tum nititur experientia sensuum, fama, documentis, traditione. Igitur omnis authoritatis probabilitas aut in qualitate idonei judicis. aut Idonei Testis constitui debet. a Omnis Sc solus ille author voluisse agere testem praesumitur, ut de taciti potuit niti expertentia sensuum, fama, documentis traitione. Quia . quod faciliter fit . regulariter contingit. Reliqui proin omnes authores, in quibus non occurrunt OhVia haec subsidia, tantum pro iudicibus haberi debent , qui veritatem . dc documentaveritatis ratione discutiunt: solet enim tam Judex, quIm Testis versiri circa experientiam . documenta. & traditionem ; Testis vero ' aiseri solum documenta ut legitima ; Iudex eorum vim examinatas Quando in utramque partem aequalis stat authoritas , pro neutra fundatur probabilitas. Quia judicium ex utraque parte manet aeque fallibile.. Ubi tantum probabiliter favet probabilis authoritas, nulla ex-' inde fundatur probabilitas. Quia sic probabile tantum probabiliter
ex alio deducitur. - Tanta est cuiusvis authoritas, q ianta probationum illius soli. ditas. Hinc ubi manifesta est pronationum nullitas. cessat aut horitas. Et ubi certo reperitur in authore ignorantia Probationum adversae partis, non valet illius iudicium . quia merito praesumitur la- tutus fuisse aliud judicium , si illi adeo manifestae probationes fuissent Cognitae. Hinc etiam patet, melioris conditionis esse aut horem id
Deum , qui silet de suis probationibus; quia in calu talis silentii so-- vim
239쪽
lum pomamus attendere ad authoritatem dicentis; non vero ad eius probatione'. Verum quidem est, ipsam dicentis authoritatem prodationibus sulf tantam vim conciliare . quantam potest conciliare, leu non conciliat maiorem vim. quam quae adhibita sufficienti xtteintione cognosti potest. Quin ipsi aut hores in rebus maioris momentimi volunt sibi tribui , quod non merentur probationes eorundem. Interim bene notari debet; si nullum manifestuin appareat in prinbatione vitium. stat directa pro aut horitate dicentis praesumptio.
e ih. . δ' Myborix iis probabilitas , ubi manifesta est suppositi statutas. Supposito, quod tale suppositum dederit causam assertioni. Quaevis authoritas tamdiu retinet suum probabilitatis gradum, νquem Lemel inter doctos obtinuit. quamdiu in illa non ostenditur vitium. Quia licet aestimatio hominum succellis temporum saepe m
tetur . nut quam tamen bene mutatur . nlii appareat vitium. Humana mens inconstans, εἰ a flecta toedio imperfectionum, quas in authoribus sibi familiaribus repetit, facile in admirationem novorum Scincogns torum authorum rapitur; in quibus ab initio non imper-laaiones, ted solas persectiones considerare soler. Ubi concurrunt plurima aut horum testimonia, quorum Quod- stpote ibesse eontingenter verum vel falsum, eli impossibile omnia esse vera vel falsa. Patet ex L. C. quia non procedunt uni sormiter hinc , licet in tali casu non possit demonstrari , verum esse aliquod determinatum testimonium ἰ potest tamen demonstrari. Verum esse . aliquod in determinariam ; quod in mustis materiis, ubi sussicit unum
Ubi plurium Authorum numeratur authoritas, debet sinpulo- ,rum aestimari probabilitas, quia nisi singuli sint ad veritatem discer- nendam dilesit, praesumuntur potius torrente, quam rationum evi dentia inducti esse..... a magna ex Consensia plurium authorum fundatur proba.hilitas, quam rara est tot authorum in simili casu uniformitas. Nam contentus aut horum solum ideo fundae probabilitatem', quia raro eontingit tot author es decipi uniformiter. Parum ergo interest, live duo sivα tres , five centum , sive mille aut hores consentiant: nam ad hoc solum attendi debet, an facile ac frequenter continnere possit, ut tot authores sine sunsa erroris aue veritatis in simili materia consentiant ; aliquando enim difficile est . ut duo fallantiar; aliquando facile est, ut mille fallantur. Facilitas autem de difficultasao retineti illa re-
ia, Quod pronum est fieri, regulariter fit. Persu
240쪽
II Persuasio hominum . sensus communis , di quaevis authorita tantum fundat praesumptionem circa obicecta sibi familiaria. Ouia alioquin non praesumitur idonea cognitio ad serendum judicium aut teitimonium requisita. - , semper clara obscurae
δ . probari debet: Ouia congrua mentis dispositio discernendi verum 1 false in rebus dubias commun . homnibus a natura. Adeoque . ubi de qualit,' authoris nil constat ; aut ubi ejus qualitas dubia est ob argumenta in utramque partem aequalia , aut ubi positive probatur adhoris indi. spositio, nulla ex authoritate fundatur probabilitas. a In omni re solo illo authore praesumitur dari idonei Iudici
qualitas , in quo reperitur sequentium conditionum veritas. Α3 Pruna. Atarat ea , quae sibi videntur veriora. Quia si au-inor tantum intentus sit ad recensendas aliorum opiniones: si vi μαtur tantum insistere iis, quae possunt diei, aut ς Ius ζ6 eoean authoris non fundat raesum lonem pro
Asserat ea . quae dicit. absolute , sine haesitatione. Quιa haesitatio supponit dubium in authore. Hinc si assertionem mam tantum exprimat similibus verbis : Probalnsiter dico et ex ino. re horum temporum conjuncta est assertioni haefitatio.
.. Tertia. Sit liber a praeiuditiis. Quia mens imbuta praeiudiciis aeque prona est ad errorem ac ad veritatem, quando praejudician abeat connexionem cum quaestione controversa. Nemo autem praesumitur 1 Praeiudiciis liber. nisi sit Eruditus ; in scriptis adversariorum versatus ; nisi paeate audiat S excipiat adversarios; nisi sit heroici antis . 'udax, s ros in Inquirendo, intrepidus in assereniado, velox ingenio, liber a passionibus ἰ nisi denique in congruis o casionibus det aliqua pesitiva sipetimina suae libertatis & indisserentiae mentem enim servam a libera distinguunt actus, qui eius dispositio nem communiter sequumtur e mens serva iacile ponit aut omittit aliquid eorum . quae meas libera in simili oecasione non ponere aut omittere solet. φQuarta.