Nova philosophiae planetarum et artis criticae systemata adumbrata ab a A.R.R.D. Eusebio Amort in antiquissima & celeberrima ecclesiae ad SS. Crucem & SS. Salvatorem in Polling ... Pars prior philosophiae complectens Logicam & metaphysicam

31쪽

matur de Muro, nempe Albedo : Quando di- Murus non est niger. aliquid negami de

Muro, nempe Nigredo. Omnis talis affirmatio aut negatio alicujus rei de aliqua re vocatur Propogio : id, quod affirmatur aut negatur, v. g. hic Albedo, aut Nigredo, vocatur, de quo aliquid affirmatur aut negatur, V. g. He Murus , vocatur Subjectum : particula Est, per quam albquid affirmatur de alio, vocatur copula: omnis vox , ex qua potest fieri aliquod subjectum aut praedicatum; V. g. Murus, albus , vocatur Ierminus. Propositiones, in quibus nullum iu 'ectum aut praedicatum explicitε ponitur , debent exponi; v. g.

hate propositio 'viι; debet sic exponi; Deus est pluerar Petrus sedet; Petrus est sedens. Sigus simus Terminis vocatur, qui ex institutione hominum aliquid significat, ut Homo. Non significativus, qui ex institutione hominum nihil significat, ut Pliari, .Hireoeremus, Vulpanser. Singularis, qui solum deum numero G dicitur, ut Petrus, Devi,

bis δ

32쪽

eommurus, qui de pluribus dicitiar , ut Homo, qui uicitur de Petro & Paulo. Ietor masicus , qui se isto constituit subiectum, aut Praediea tum; ut, si dico: Petrus est homo ; Petrus 9 Homo 'sunt termini Categorematici.' Sit terοrmaticus, qui se solo non potest constituere Subjectum aut Praedicatum s tales termini sunt adverbia s iit si sic murus est Betu constructus.

In latius: cui praeponitur particula Non, ut, Non rivocus, qui dicitur de pluribus in eodem sensu , ut bomo de Petro & Paulo ; animal de Cane 6c Equo. in Gus, qui dicitur de pluribus in diverso sensu; ut canis stella, de pis , & Molosso. Ania ιs . qui dicitur de pluribus in .di': so sensit, sed tamen .cum aliqua proportione , aut similituditie ; ut homo de Petro, &de ejus imagine picta ν sanum dicitur de Meducina . cibo, urina, colore vultus.

Iransendentalis, qui dici ur de omni re possibili, ut Em, Umum Verum, Res, Aliquid, Bspum.

Praedicamentalis , qui non dicitur de omni re possibili, sed eam tum de certa classe entium, ut esse Quantum, coloratum. complixus, cujus Frtes seorsim idem significant. quod conjun- sim ; ut Nomana civitas. Respublica est terminus isse , complexvs.co Malimus , qui significat rem eum relatione ad aliam ' ut Coena significat comestionem cum relatione ad tempus v ἀ-spertinuinest Dominus significat hominem cum relationab. p . servum; .hic terminus etiam vocatur resativus; Homo vero, Equus &α sunt termini absoluti. concredis , seu Conci etivus, oui significae compositum ex se ει , icto & forma ; ut Album significat rem cum albedine. Quando compostum non est accidentale, vocatur Mia I usIImo,stu res habens animam rationale .

33쪽

quando compositum est accidetvale, vocatur Denomin tivus, ut seu res habens albedinem.

Abstractus, qui significat solam formanti ut Albedo, humanitas. Primo Intentionalis. qui convenit rei , ut ea est a parte rei; ut 'mo ; Pettus est primo intentionalis. Seundo Insensionalis , qui convenit rei, mediante aliqua cogni- tione, ut, Petrus est terminus singularis . Petrus sis, 1e m. Petrus est terminus secundo intentionalis ; quia - . iocundum se nec est rerminus, nec subiectum. versature surinere terminus dicitur i, quando dicitur de omnibus suis significatis ; ut si dico, omnis homo est ra-Homo supponit universister pro Petro, paulo εα Pari ariter . quando non dicitur de omnibus suis significatis.., is .i: 0xu .liquibu3 ut si dico, Aliquis homo curru.. 1 tributime , quando dicitur de omnibus suis significatis sinis-latim, ac copulative aeceptis, ut si dico: omnis homo G

n ci . ; Petrus est rarionalis, & Ioatio Uouealve, quando dicitur de omnibu suis fgnificatis simul ac- .eeptu ; ut si dico ; Petrus re Paulus sunt duo ; Ma,inr Mῆxs M, Luca), & Ioannea sunt omnes Evan ΡD unctivi , ouindo tantum dicitur de aliquo indeterminato t. quando illud indeterminatum nunquam potest determinari, dicii tur supponere disiunctim ae conss.sh; ut si die 'i Ahois: Muta es necessarius ad midendum, calamus ad viril

Terminus o in Stala, quando sumitur pro tempore per coptalam importato, ut Petrus est armatus ; sensus est, Quod Nmpore praesenti sit armatus. ω platur, quando sumitur pro omni tempore, ut si dico, Pe . trus est homo; hoc enim verum est omni tempore, cu - ςuoque Petrus existiti e N

s Mur, qu do sumtur pro alio tempore, quam quod me

34쪽

copulam importatur 3 ut eaeci vident, elamii ambulant; sensus est . qui fuerunt caeci, vel claudi. 'Refringitur ac diminuitur, quando ab ampliori signicanorae ad arctiorem contrahitur, ut Homosapiens agit patienter de sortiter ; Homo hic non sumitur in tota amplitudine. Aiematur, quando transfertur a propria significatione ad propriam ς ut Prata rident. 1 pellas ad alium terminum, quando cum illo conjungitur sciassi rut si Seo Alexander Aornus fuit Gilosephus: Tori nuri

appellat ad Alexandrum ; quando vero dico . platoenus fuit pbilos bus; TOMagnus appellat ad Philosophurei: Brsensu accommodo terminus sumi dicitur, quando a termino MN, versali fit exceptio ς ut Coelum tegu omnia; excipitur ipsum coelum. Omnes peccaverunt in Adamo. Excipitur Christu3.

In sensustricto sumitur , quando a termino universali nulla fit et

hi sensu Resistestimo sumitur, seu M uplicative 3iquando praedicatum subjecto tantum tribuit 'sub certa alioua ratione; ut Petrus musicus es lauti M. inquantum est aerimus ; sartor pingit , qua pictori: uom

quatenus est sartor.

In en Denominativo surrurere, seu De minative ; quando praedicatum tribuitur dubiecto ratione sui ; ut homo j sus septies in die cadit ; nempe homoai. est justus ῆ non quatenus est justus 3 Petrus piscat

fis Q 00ςςς γ possui est piscator; non quatenus est piscator. Pro I viis generum lumitur , quando terminus universalis sumitur . pro omnibus ac singulis contentis sub geum: an omne animes movetur. N emo ibus mulorum sumitur, quando sub termino ues G. sali tantum comprehenduntur generat ac species ἔ ut a in arca Noe; id est, omnia genera ac species animaliuau

35쪽

Setinaura esu sumitur, quando terminus amplioris significati nis restringitur ad certum locum, tempus, partam

ut obius est albus. secundum Antes. est tali addiscidicitur sumi simpliciter. Materialiter sumi terminum est sere idem , ae eundem sumi dei. ominativ. ἱ di Formaliter suini idem est , ae Ledupli

Monendum hic a principio censeo , neminem immorari d here iis, quae in L sica traduntur ι Exercitauo dabit int libem

De Propositione.

Q Uia propositio dicitur, quae E pluribus propositionibus me particulam Et componitur ; vocatur etiam Copulatimatur. Petrus sedet resudet ; Petrus studet.& Paulus dormita: Disanctima, quae E pluribus per particulam VH eomponitur; veritrus mes Misa mel dormit. 'cinationalis, leu Hr thetica . cui apponitur conditio, ut . si ' Pons ruet, peribis., Catulistra seu Absoluta in , quae sine conditione profertur

otifalis, cui apponitur causa, ut quia voluit, periit. apponitur Modus; ut; Petrvs Mecessario es homo; Petrus impostiliter est equus; Petrus PQ iliter, MisContingenter curru, Petrus velociter currit. E lusima, cui apponitur particula exclusiva, ut Tantis Petrus studer. . Ea epist , cui apponitur particula exceptiva; H . onanes prinς ter Petrum student. dumoxima, cui apponitur particulare duplicativa et ut, rimis.

36쪽

di materia trecessaria . quando praedicatum Deceuario convenie subjecto ; ut, Petrus est homo. In materia contingenti, quando praedicatum non necessari3 con--venit subjecto, ut. Murus est albus. iniversalis , quando subjectum est universale, ut, Omnis homo est rationalis. Particularis, quando subjectam est particulare ἔ ut, Aliquis ho

Indesinita, quando subiectum est indefinitum ἔ ut, homo currit. Singularis, quando subjectum est singulare; ut, Petrus currit. Haec subjecti universalitas, aut Particularitas vocatur proinpositionis Q utas. A malima, aut Negativa, in qua aliquid ammatur, aut no, gatur ; ut Petrus studet; Petrus non studet; talis assi matri aut nePtio dicitur propositionia malitas. inposita, quae cum alia propositione , babente idem praedicatumi & subjectum, non convenit in antitate vel inalitate ut, Murus est albus, Murus non est albus. opponitur. in , qualitate. Haec differentia propositionum vocatur Oppositio. contradictoria, quae cum alia propositione nec in malitate, nec in Quantitate convenit ; ut Omnis homo currit. Aliquis

L I homo non currit.

cos aria, quae cum alia propositione universali tantum non convenit in qualitate ; ut, Omnis homo currit, Nullus

homo currit.

Satim raria, quae cum alia propositione particulari tantum non convenit in qualitate ; ut, Aliquis homo curria, Ali.

quis homo non currit. balterna , quae cum alia propositione tantum non convenit in quantitate; ut, Omnis homo currit, Aliquis homo cur- rit. Prior universalis propositio vocatur subalternans; posterior subalternata. -

37쪽

omnis homo currit Aliquis homo currit i Subcontrariae Aliquis homo non curriti

posita de ore, seu Glex. quae in recensito oppositionis se

mare noti comprehenditur uti Petrus currit, Petrus non

. currit 3 Murus est albus, Murus non est albus. AEqui siens, quae alteri propositioni quoad sensum aequivalet t

con 'sto propositionis est subjecti cum praedicato commutatio ut, Omnis homo est animal; Aliquod animal est homes Prior propositio vocatur Conversa ι posterior conver-.

Cosamva propositio ad sui vestatatem requirit veritatem omnium' partium . ut fi dico , Petrus sedet & studet 1 ad verita . te prostositionis requii itur, ut simul sedeat de studeat. Dillanctita sbium requirit .veritatem unius partis 3 ut si clima

Prima uti dormi, vel studet a se it, si studia

38쪽

ondis abs nudius partis absolutam veritatem , sed solam partium connexionem requiriti ut: si sol lucet. dies est. Haec propositio etiam nocte veraciusulis requirit veritatem utriu3que par is , & connexionem ea. rundam ; ut ν Quia voluit, periit. Ad veritae m propo-sιionis reqdiritur; I. ut voluerit, a. ut perierit. 3. ut ideo perierit, quia volui

Aradam requirit veritatem rei principalis , & modi i ut si dicoqPetrus velociter currit.ὲ requiritur ut currat, & ut vel citer curra .

Red.plicativa idem requirit, quod causalis Contradictoria praeci E id affirmat, quod altera negat. Hinc eoruxradi loriae nequeunt simul esse verae, aut talliae. Gruraria plus amrmax, quam altera nVat; aut vicissaen ; hinc contrariae, licet non possint simul esis verae, possunt tamen simul esse salsae. . Subc Irariae possunt simul esse verae. Subalternamis meritas conrinxi veritatem subalternatae; non in men vicissim. Falsitas autem subalternatae continet falsi; rem subalternantis; non vicissim. comverso simpliciter fieri di, i ur , quando servatur eadem quam titas propositionis ; ut; Nullus homo est lapis, nullus lapis est homo ; talis conversio fit in omhi propositione universali negativa, & particulari affirmativa. Oonversio per accidens fieri dicitur, quando non servatur eadem quantitas propositionis; ut, omnis homo est animat: Aliar quod animal est homo. Talis convexsio sit in omni propositione universali amrmasiva.

Desitio est propositio, explicans naturam, seu partes eonstituu-

39쪽

recto': ut, homo est animal rationale. mystica , cuius partes Mon praedicantur de se invicem in recto ; .aut, homo est corpus, anima, &earum unio. Utraquotam physica quam metaphysica vocatui Gentialis, quia explicat partes essentiales. Aecidentalis , quando selum explicantur partὰ accidentales; vel quando explicatur solum Totum Compositum acciden la, ut homo est animal bipes,implume, habens latos ungues. causalix, quae fit per causam rei vel materialem, vel efiicientem, . vel finalem: ut, homo est animal creatum e limo ad c lendum Deum. Descriptiva, quae desumitur a proprietatibus, accidentibu , aut circumstantiis rei; ut, homo est animal risibile . soliti-

cuin, scientiae capax.

Definitio Nominis eii, quando explicatur vocis signifieatio ς ut

Centaurus est monstrum marinum, dimidia parte hum num, dimidia equinum. Definitio bona servet sequentes regulas ri. Sit elarior suo destudo ; non obscura. 2. Sit brevis ; nil continens superflui, ob quod in definitione

non probantur porticulae Copulativae Et, aut Disiunctivaebit convertibilis simpli iter eum desultor ut, omnis homo est animal rationale, omne animal rationale est homo. . conveniat omni, ει Soli, definito. Ut: homo est anti Irationale, convenit omni homini, & soli homini. D constet genere proximo, is disserentia ultima. Genus proxis i. mum vocatur illud praedicatum, per quod res definita cum aliis entibus, quam fieri potest, paucillimis convenit. ferentia ultima vocatur illud praedicatum, per quod ab omnia bus aliis entibus ultimato differ: Ut, homo est animal rationale 3 antimal est genus . per quod homo adhuc conu i nil sum bestiis; rationale est differentia, per quam ab omni

cate differt. Si dixissem et homo est ens risibila, non Dret. ' bona

40쪽

bona definitio ; i quia Ens foret genus nimis remotum ; &risibile pra supponit in homine alluc praedicatum nempe rationalitatem , per quam homo ab aliis entibus ultimato, seu ut alii loquuntur, primo differr. .

6. Qui grua poti dici de desinito, debet etiam posse dici de δε- fiuntiona, is micissim. Ut, si possum dς homine dicere, Quod

e. sit imago Dei; debeo hoc etiam posse dicere de ani li ra- - tionali. Q observandum est circa definitiones. 4 I. quae nullas habent partes , non ' v. s. albedo, lux , ista enim encia experientia sensuum, non - .

descriptione animo innotescunt; definitio ac deleriptio sinium iis prodest, quibus partes rei definitae iam aliunde no

sunt.

a. Genus non odeo stricte requiri inta sinitionibus maxime com . . positorum accidentalium, aut moralium ; finis enim defini- tionis plerumque est, ut discernamus rem definitam ab alijs . - obus , quod fit quandoque per solam disteretulam. Ut si dicerem, homo cst quid rationale. 'Dependere a iudicio 'vitutim , quot re quales partei ξρο 'mricae aut d prentiales in desinitione exprimi debeant: cum

enim definiens velit explicare naturam rei intelligibiliter, ad hoc unum artendere debet, ut Encrat pradicata nota, I c . . debet curare , an illa praedicata pertineant ad genus proximum, aut temotum. Ob eandem causam prudentia quan- doque exigit, ut afferantur plura praedicata generica, solet enim interdum aliquod praedicatum specialem maereri attemtionem , dc ob hoc cxprimi in dcfinitione , licet, alioqui ii posset omitti, aut conVenientius praedicatum assignari. Quare attendi debet ad finem desilitionis de definientis. M Plerasque donisiones esse cus descriptivas, aut mi linus -s emactas ρ quia aut partes esciritales parum nobis notae sunt; aut earum ordo & meritum in definitione determinati non