장음표시 사용
41쪽
tionativunti animale, sicut modo definitur animal rationale
adeoque de definitionibus multum litigandum non est, cuiri ejusdem rei possint fieri diversae definitiones. s. Desinitiones temporum micissitudine mutationi obnoxias egiri
Quia aliqua composita, maxime accidentalia dc moralia, mutant partes quasdam essentiales; quibus mutatis, necesse est etiam definitiones musari; quandoque successu temporum aliquae partes ei sentiales compositi, quae prius ignotae erant, de novo reteguntur ; interdum aliquae partes essentiales, dudum quidem cognitae, sed neglectae, incipiunt nostro tempore fieri notabiles, atque attentione dignae ; igitur clarum est. eas in definitione nova exprimi posse. Divisio est totius in suas partes distributio; ut, Animal aliud est rationale,aliud irrationale. Animal, quod dividitur, voca tur divisum. Rationale & irrationale . in quae animal dividitur, vocantur membra dividentia. Adualis divisio voeatur , cujus partes actu constituunt totum; ' . ut hominis alia pars est corpus , alia anima. Tale totum vocatur actuale. Potentialis, cuius partes non neces ario actu constitutini totum; ut animal aliud est rationale , aliud irrationale tale totum
Gai voca, cujus partes univozE participant rationem divisi. Ut animal aliud est equus, aliud leo. Quando vero diceretur, canis alius est coelestis , alius terrestris , divisio foret aequi.
Accidentalis, in qua enumerantur partes accidentales ; ut homo alius est Europaeus, alius Africanus. Divisio bona servet sequentes regulas:
r. Di fum sit majus quavis parte dividente.
a. Membra dimidentia adaequenι divisum. a. Membra dividentia inter se pugnent, ita ut unum non imeludatur in altero; hinc mala foret divisio, si Europam divi. - derem tu Hispaniam, Galliam, Gamaniam, dirivariam.
42쪽
. Dimilio fit breet is, ει utilis.
Haec ultima divisionis regula est praedpua ; honitas enim divisionis dependet a fine divisionis & dividentis ; hine solum indivisione recenseri debent illae partes , quae ad scopum dividentis serviunt; nec probantur multae sibdivisiones partium; finis divisionis alius est e non debet, nisi ut illas totius cominpositi partes continuo ante oculos habeamus, quarum con sideratio ad discursum intentum ac systema coordinandum
necessaria est. Suprema di visionu regula prudentia e .
syllogismus vocatur discursiis, in insertiae unum ex alio; ut, Omnis homo est mortalis Petrus est homo Ergo Petrus est mortalis. In omni tali syllogismo dantur Tres Propositiones, & Ires v
mini. Prima propositio vocatur Major; secunda inmori Tertia vocatur Conclusis, aut Consequens. Prima & secum da propositio simul sumptae, vocantur Praemissa. In praesem ti exemplo tres termini lane I. Homo. a. Mortalis. P trus. Terminus, qui in praemissis bis recurrit, ut Homo. vocatur terminus Medius. Reliqui duo termini vocantur Extrema. Ille, oui in majori praedicatur, ut Mortalis, vocatur extremum Maius ς alter terminus , qui in Minori subjicitur, vocatur inimo extremum, ut , Petrus. Conelusionis cum Praemissis connexio vocatur Consequemia. egoriciis Syllogismus est, in quo omnes propositiones seqt ediregoricae, ut, omnis homo est mortalis Petrus est homo
43쪽
seu HVotbeticus est, in quo reperitur propositio hypothetica,
Condicionalis, ut . . 'Si sol lucet, dies est Sed sol lucet Ergo dies est. Enth mema est syllogismus imperfectus, constans duabus propomtionibus, ita ut tertia subintelligatur; ut
Petrus est homo Ergo est mnrtalis
Vel, Sol lucet Ergo dies est. Exemplum est Argumentatio ab exemplo, ut; Ebrietas Alexandrum perdidit . Ergo & te perdet. Inductio est Argumentatio m enumeratione partium ἰ ut a Europaei . Asiani, Africani se & Americani sunt
mortales, ergo Omnes homines sunt mortales.
Soriles est propositionis unius ex alia per plures medias propositiones facta illatio, ut i Amor vanitatum parit pigritiam, Pigritia parit ignorantiam,
Ignorantia parit in malo pertinaciam, . Pertinacia parit damnationem, Ergo amor vanitatum parit damnationem.
SUogismus Primae figurae dicitur , quando medius terminus in praemissis semel Abjicitur, &semel praedicatur; ut Omnis homo est mortalis Petrus est homo Ergo Petrus est mortalis. meismus Secundae Murae dicitur, quando medius terminus in
praeminia bis praedicatur, ut . Omnis homo est rationalis ε ΦNullus equus est rationalis
44쪽
figurae est ι quando medius terminus in prae- jicitur, ut Omtiis homo est creatura Omnis homo est animal Ergo aliqua creatura est animes.
guuntur in uno tertio, distinguuntur inter se. v. g Petruso& mortale identificantur cum Homine , Ergo etiam identim cantur inter se. Homo identificatur cum Ratiouali, Equus ι, non identificatur cum rationali. . ergo neque identificantur - ,
a. Dictum de omni, . o dicium de nullo, id est, Quidquid dicitur de omnibus, dictitur etiam de singulis. Si dico de omni homine, quod sit rationalis . deis heo hoc etiam. dicere de Petro i qui comprehenditur inter
omnium Syllogismorum est, quod beat contineri in una m .isissarum. v g. Haec conclusio ; Er o ' Petrus est mortalis,contihetur in illa propositione; omnis ho. mo est mortalis; altera propositio ; Petrus est homo ; tam tum mihi ostendit ; Conclusionem cocitineri in maiore ; in v 'quantum ostendit, inter omnes homines comprehendi eLm 'Petrum. Hinc una Praemissarum vocatur ; altera Omnis syllogismus , in quo servatur haec rinula, α bonus eli; in quo non servatur, maluS. Addi possunt sequentes regulae: . Q Iterminus in una praemissarum distribualm t hine ma- lus eIt sequens syllogismus: a Aliquod animal est rationale
V k . t i . Equus est aliquod animal ' ' ν. u . Ergra equus est rationalis.
a. Ierminus non distributus tu praemissis non potest diaritat in , conem ae; hinc male infertur: omula
45쪽
οmnis homo est animal Nullus equus est homo - . Ergo nullus equus est animal. Quia animal in majori supponit disjunctive; in conclusione distributive.
. '. conclusio sequitur debillarem partem; id est, si una
fatum tuit negativa, etiam conclusio sit nesativa , hinc ma- le diceretur: . ' Homo est rationalis Equus non est homo Ergo equus est rationalis.
4. Ex duabus praemissis particularibus ivbil sequitur, ut
Aliquod animal est rationale Al quod animal est irrationale Ergo aliquod rationale est irrationale. s. Ex meris negativis propositionibus inbit sequitur, ut Nullus equus est rationalis : Nullus homo est equus' . Ergo nullus homo est rationalis, o 6. D SFlogismo non reperiantur plures , quam Dei termini, ut . , Omnis Canis est latrabilis spella est Canis Ergo stella est latrabilis.. HIe enim Canis, cum habeat duplicem sensum , et quiva et duobus terminis; ac proin addemlό reliquos duos termenos ; latrabilis,idc stella, dantur in hoc Syllosismo quatuor termini. - o Igitur illisyllogismi, in quibus non simantur hae regulae, litor, id est, vi formae , ac universialiter boni fion sunt. LMcet aliquando sint boni materialiter, id est, in certisa ' rus, non vi artificii syllogistici.
46쪽
Inventio Medii termini. seu Argumenti sumitur i. a Causa materiali, formali, efficiente, vel finali. v. g. . --xeriali, Petrus nec habet ligna, nec lapides, ergo non sedi fieat. a Formali, Simia non habet animam rationalem, ergo non est homo. Ab e sense , Architectus peritus est, ergo aedificium est bonum. Non datur architectus . ergo nec aedificium. a Finali, Finis justitiae bonus est, ergo &justitia bona est. vel et non datur causa ambulandi. ergo non est
a. Ab Essectu, ut; Opus Iaudatur, ergo& artifex. a Genere, ει Spreis, ut; Lapis non est animal. ergo nec homo. Uel: Petrus est homo, ergo etiam animal. 4. a Proprio, ut, Petrus est risibilis , ergo est homo. Ab Alunctis, accidente, ae circumsarum, ut, vetit Gaius Tobiae , ergo &Tobias. 6. a Contrario, ut, Bellum nocet. ergo pax prodest. . a Simili ; ut, servus Domino servit, ergo Se homo Deo
s. Ab Eumologia Momi ; ue, Homo ab humo dictus est, ergo se humiliet. o. . Desinitione, ut, Simia non est animal rationale, ergo nec
Io. . Divisione, ut, Phoenix nec reperitur in Europa, nee in Asia.&c. ergo nec in mundo. i I. Ab Aulboritate. ut, Deus dixit . post mortem dari aliami vitam, ergo datur. Haec argumencorum principia vocantur oci Topici ; circa hos prodita sunt sequentia axiomatae I. circa Causas. Sublata causa, tollitur effectus.
Qualis est causa, talia est etactus
47쪽
Qualis est ellectus, talis est causia. -
Cujus finis bonus est, ipsum quoque bonum est. Quod est causa causae, est citaui causa causau. Posita causa, ponitur effectus. Causa nobilior est suo effectu. Causa est prior suo essectu. cCausa di effectus simul sunt. Oreu Uectus. Posito effectu , ponitur causa. 'Cujus generatio bona est, ipsum quoque bonum Cujus corruptio bona est, ipsum malum est. N 'Cujus usus honus est , ipsum quoque bonum est. Culus usus malus est, ipsum quoque malum est.
Aquo removetur genus, removetur & specie . . in
Quod convenit generi, convenit dc speciei. sed non vicissisi, circa Proprium.
Proprietates sequuntur Naturam. t Proprietates arguunt Naturam. I . . circa adjuncta. Quae regulariter conjuncta sunt, praesumuntur esse comjuncta. et
Quae regulariter antecedunt, praesumuntur antecedere. 2 ae regulariter consequuntur , praesumuntur consequLQualia iunt adjuncta, talis praesumitur res. Quae toties fere sunt conjuncta, quoties non sunt co juncta, non fundant praesumptionem. ιγ Tanto major est praesumptio, quanto Dequentior est adjunctorum cum re conjunctio.
Cum quibus connectuntur adjuncta rei, cum iisdem connectitur ipsa res. 6. circa Contraria. Contrariorum contrariae sunt causa Contraria non sunt ejusdem specieLmam uni tantum in coatratium. Contra.
48쪽
Contraria versantur circaidem subiectum. Contraria non insunt simul eidem subjecto. contrarium oritur ex contrario. Contrariorvin eadem est ratio, seu scienti . Potito uno contrariorum , tollitur alterum.
r. circa Simile. Similium eadem est ratio, idem judicium. si id, quod magis videtur inesse, non inest ἔ nec merit, quod minus videtur inesse. Si praedicatum non inest ei, cui magis videtur inesse; materit ei, cui minus videtur inesse. 1 Si id, quod minus videtur inpile , inest ; in t etiam, quod magis videtur inesse. - . Si praedicatum inest ei.,cui minus videtur inesρ , inerit etiam ei, cui magis videtur inesse. Dissimilibus conveniunt dissimilia. Omnis similitudo. claudicat, S mile simili gaudet,
s. circa definitionem. d convenit definito, convenit etiam definitioni, &
vicissim. Quod removetur a definito , removςtur etiam a definitione, & vicissim. Species sumitur . ditarentia, Circa da visionem. Postis omnibus partibus, ponitur totum. Sublata quacunque parte, tollitur totum. olei Posito toto, ponuntur omnes partes. Totum sapit naturam suarum Partium, Totum est maius sua parte. O. circa authoritatem. γCuique per to in sua arte credendum.
Od omnibus, vel pluribus, vel iapientibus videtur.prob bee in nec sine clavi causa a pommon aut sapientum No. ud .O rc cd dum est. os .a
49쪽
Ia usu verborum s uenda est consuetudo. Praeter hos generales Locos Topicos dantur speciales, quando imstituitur plurium objectorum inter se comparatio aut electio.
Melis proin ae Praestantius es s. a tan s. od inest rei meliori.
od vereatur circa praestantiorem materiam , aut modo
Quod propter se expetitur, non propter aliud. v aod per se expetitur , non per accidens. Quod natura bonum est eo, quod non natura bonum est. Quod propter se in majori est honore aut laude, quam, quod propter aliud. propter se expetitur eo , quod solum propter Iad dem humanam ae aestimationem hominum. , Quod appositum rei alicui eam facit expetibiliorem eo, quod illam non facit ita expetibilem. Quod per se est causa boni, eo,quod per accidens est causia et Id. quo habito, non indigemus altero. Quod reddit melius aut bonum id, in quo est. . . Id, cujus quisque se mavult esse causam, quam alium.
Id, quo res melior comparatur.
Finis magis expetendus est, quam ea,quae ad finem ducunt. od ad finem accedis propius, aut certius. Quod ad finem vitae speliat eo, quod ad alium finem. x Id, cujus finis melior.
a. Ab Vectu. Id. quod magis possibile.
Id,cujus Oreus magis optandus,& interitus magis fugiendus. Id, quod dissicilius a uiritur a nobis., a Genera, Specie, Propri9. od magis proprium res, eidem melius. GlQuod proprium est melioris res. Ia quavis ipecie id, quod habet taciam ac virtutem eo naturalem.
50쪽
Quod diuturnius est. Quod plus voluptatis , minus molestiae habet. Quodvis eo tempore, quo majorem virtutem habet. Bona ex circumstantia aliquando meliora necessariis. Quod sine altero merito expeti potest. Cui consequens est majus bonum. E s. a Contrario. Quod suo contrario minus permixtum est.
Illud E duobus contrariis, quo magis praediti videti v
s. a Similia . Quod rei bonae propinquius aut similius. ιSi Positivus honus, Comparativus melior.
Quod magis suscipit definitionem, magis tale est. di Plura bona anteponenda paucioribus. - od simpliciter bonum eo, quod tantum alicui bonum Quod semper aut ut plurimum utile eo , quod tantum. aliouando. Quod aci omnia vel plura utile, eo, quod ad pauciora.. - Quod est in genere eo , quod non est in eo genere. . Quod est in genoe vel specie meliores. Ab Aulboritate. Quod potius eligit prudens, aut vir bonus , aut lex, aut qui excellunt in aliqua re. Quod melior disciplina Eligendum praecipit. Addo ea, quae hic tradita sunt de objectis eligendis, applicati posse ad objecta fugienda; utque haec principia riadantur mem riae familiaria, utile suerit, se in ipsis per exempla exercere. Neainutilis erit horum familiaritas: argumenta enim in nobis latentia veluti certis citaracteribus demonstrant, ac menti offerunt.