장음표시 사용
51쪽
sectio 6. De Certitudina argumentorum, ου conclusionum , URegulis Consequentiae.
Propositionem metaphstis certam voco, cujus principia ab. Qtutu numiuam possunt fallere. P cr certam voco, cujus principia nunquam fallunt seeum
dum cursum ordinarium natura .
. Morasiler certam voto, cujus principia rarissimὰ fallunt. Probabilem voco, cujus principia regulariter, ac saepius non Lllula Dubiam voco, cujus principia serjξ toties fallunt, quoties non fallunt. mprobabilem voco, cujus principia saepius fallunt , quam non fallunt. conclusio sequitur naturam antecedentis. Si antecedens est certum . vel probabile ; talis etiam est conclusio . si necessario
conrequitur suum antecedens. v. g. Petrus currit, ergo movetur.
. In Syllogismo Conclusio se itur partem debiliorem; id est ,
Quando una Praemissarum est certa, altera probabilis, etiam cor, clusio solum est probabilis. v. g. Omnis Praedestinatus il Deo in is fallibiliter salvatur, Petrus est Praedestinatus, Ergo infallibiliter salvatur. Hic conclusio est λllim probabilis ; licet major sit certa. AEanclusio, quae ex antecedente probabili tantum probabiliter E ducitur, plerumque non manet probabitis. v. g. Aristoteles in in-Φriori mundo negavit providentiam, Ergo non datur providen
Consequentia simpliciter assimari aut negari debet; quia autecta tala exceptione mala aut hona. xx que O pctest negari consequentir, etiamsi tam antees .consequens verum sit; quando nempe consequens Nuitur ad antecedcns. v. s. Potrus est homo; Ergo sol
52쪽
Dato uno absurdo, vel in possibili, sequitur alcerum. v. g. p .uus est canis , ergo est animal latrabile. i In Conditionali anirmativa a positione antecedentis. valea consequentia ad posit onem consequentis. v. g. Si Petrus est homo, est animal : sed eithomo, ergo est animal. In Conditionali assarmativa a destructione consequentis , binna est consequentia ad destructionem antecedentis. R. g. Sι lapis est homo, est animal; sed non est animal, ergo neque homo. Generalis Conisequentiarum regula est quod illa bona sit. quae,Vera est. Solet autem quandoque Hypothesis impossibilis posita in antecedente seipsam destruere in consequente. v. g. Non datur veritas, ergo datur veritas. Etiam hae consequentiae seputantur legitimete; licet enim ex falso con possit sequi verum ; POL tamen occasione alsi probari verum. Igitur consequentia La
lis qualiscunque potest vocari legitima ; inquantum occasio falsi infat verum destructivum falsi.
sophisma est vitiosa argumentatio ; hujus occasiones peticulonores sunt sequentes: ignoratio Veiacta. Quando probatur aliud, quum quod est in quaestione. Hoc vitium frequenter committitur ab iis, quu
. dum statum quaestionis ac controversa: non satis intelligunt. ignorant, quid contra adversarium probandum sit ; quanis
doque tales omnem probationum vim consumunt in min ista ad causam prineipalem partim contribuentibus; aliquam do vel tr ala fraude, vel ex animi perturbatione iningunt adversariis ea, quae a mente eorum remotissima sunt ;) vel eorundem doctrinae adscribunt tales consecutiones, quas nemo admiserit. Igitur, ut vitetur hoc Sophisma, ante omota st 'tus quaestionis, ac cardo controversae clare ac distincte prin u quaritionis
53쪽
α. Petitio Principit. Quando id supponitur,quod est in quaestione
Quando probatur ignotum per aeque ignotum, aut incertum peraeque incertum. Solet hoc Sophisma committi I. ab iis,qui synonymum sumunt ad confirmationemSynonymi, at definis, tionem ac confirmationeni definiti. I.Qui universalem propo-stionem probant per induistionem particularium;& particula ria per propositionem universalem. 3. Qui correlativum pro-hant per alteram correlativum. 4. Qui doctrinam suam super- struunt suppositis tanquam omnium confessione certis;chmi men illa supposita aequE incerta sint. s. ini committunt viti sum circulum. probando unum per alterum ; & hoc iterum ' Per primum. Hnc pertinet . quod nonnunquam eadem eo lusio in Philosephia probetur authoritate Theologorum.& in Theologia illa ipsa conclusio probetur authoritate Phil sophorum. Notandum tamen; non repugnare rectae rationi; si unus testis , extra controversiam fide dignus testetur de fidelitate alterius testis; & hie posterior dein testetur de qualitatibus nonnullis prioris testis, alioquin minus notis.1 Non Causa, pro Caesa. Quando assignatur causa apparens ,
quae tamen cause non est. Solet hoc sophisma committi, quando intelIectus obruitur nominibus rerum ignotarum , aut nominibus gineralibcis , ani nominibus abstractis. v. g. quando pro causa quorundam effectuum assignatur metiri in . vacui. sorma substantialis. Haec enim sunt nomina rei igno- tae. Quando pro causa assignatur qualitas occulta, virtus m 'gnetica, facultas concoctiva &α obtruduntur nomina gen ratia, quae nil aliud significant, quilm causa occulta, causa attractiva&c. Quando fatum, fortuna, dcc. pro causa a ducuntur ; habemus nomina abstracta, & praeter nomina nis
hil, licet intellectus se veram causam apprehendisse existimet. ' Huc pertinet, quod saepe assignetur Non effectus pro effectu. v. g. dum multi effectus lunae adscribuntur, qui nunquam extiterunt; nimia credulitas, & ingeniorum servitus hoc S phisma fovet. Omnium frequentlime assumitur lococausa.
54쪽
uod concomitatur . aut antecedit offectum. Israel cum exfectu nullam necessariam connexionem habeat ; Mς Sirius creditur causa aestos , quia illivis ortus antecedit aestu . Λquibusdam accusatur Eloquentia, .ut causa malorum, eo
quod videant , Peryersos homin ad persuadendum uti
4. Fallacia accidentis. mando de notura aut propriatatς res pronunciatur m eo, quod ei tantum convenit per accidens. Sic accusatur eloquentia, aut pbilosophia xx eo, quod curi illis contingenter quandoque conjuncta sint vitia. Igit*r duligenter considerandum eli, quid tribuendum ac adscriben- dum sit ipsi rei secundum se , quidve adscribendum a ciet , dentibus, aut circumstantiis. s. Fallacia divisonis dc compositionis. Quando fit argumpnta' tio a sensu divisb ad sensum compositum, aut a sensu com posito ad divisum. V. g. Petrus pot*st vitare homicidium, de adulterium , & blasphemiam , id quodvis aliud peccatum ; Ergo tota sua vita potest vitare omnia peccam. Aut sic: Aleator potest prima , secunda , & qualibet alia vice jacere numerum senarium , ergo potest integro anno semper jacere numerum senarium; in his non licet a sensu diviti argumentari ad compositum , quia Continet gentia non procedunt uniformiter. Frequenter solst condi. mitti hoc sophisma argumentando a sensu composito ad di . visum, quando denominatio conveniens res in sensu som-re posito negatur ob hanc solam .rationem , quod eidetv noo conveniat in sensu diviso.
s. Α dicto secundum quid ad dictum simpliciter. Quando φnuntiatur simpliciter. quod est tantum verum secundum quid. Hos sophisma committitur ab iis, et . qui rem ungmi alteri
55쪽
simpliciter praeferendam esse Volunt, cum tamen tantum pra ferenda sit secundum quid. a. mi rem simpliciter lau. dant aut vituperant, cum tamen solum foret laudanda se .cundum quid. 3. Qui denominationem relativam absoluth tribuunt , cum tamen tantum conveniat rei relate ad aliquid determinatum. 4. Qui aliquam denominationem simpliciter negant ex eo , quod illa denominatio secundum Quid non conveniat rei. Hinc vitiosa est Argumentatio : Non licet occidere , ergo neque licet occidere nocentem. Vel et licet Occidere nocentem, ergo licet occidere
τ. Imperfecta inductio: Hoc sphisma committitur ab iis. I. Qui consideratis omnibus considerandis pronuntiant aliquid esse possibile vel impossibile, verum vel taliam; clim tamen
'non omnia confideraverint. 2. mi enumerando varios modos,quibus res fieri possit,omittunt tamen plures alios consideratione dignos. Qui ex aliquot rerum particularium consideratione statim inferunt universale, ac propo-stionem generalem. 4. Qui integrae communitati cietati adscribunt ,. quod tantum aliquibusi paucis, con
r Argumentum ab invidiε ductum. o nempe aliorum d Ma opprimitur . conflando illius odium. Hoc fieri s
let sic: Io Sententia , quae oppugnatur , male explica uria. Cum invisorum hominum dogmatibus confertur. 3. Nore inibus invidiosis infamatur. 4. Exaggeratur momentum quaestionis.. s. Invisi redduntur boni , quod consuetis non utantur vocibus ac loquendi formulis. 6. Studioιὰ occultantur rationes, quibus refutanda sententia nititur. 7. Tacentur incommoda , quibus premitur sententia defendenda.
r. Praetermittuatur ea , quae invidiam amoliris possent. Q. Iavidio-
56쪽
Invidiosa consectaria deducuntur .ex sententia .eorum , qui oppugnantur. IO. Malignis suspicionibus premuntur. II. Novitas illis objicitur, quasi crimen. Ia. Consensu hominum potentiorum opprimuntur. I3. Miscentur in disceptationibus multa . quae ad rem nihil faciunt, sed quae invidiae creandae apta sunt. I . In deteriorem parcem. a cipiuntur indifferentia. Is. Provocatio fit 4 peritis judici. bus ad imperitos. Is Adversarii quasi immorigeri magistricibus infamautur. Hoc genus Qmismatis sine dubio nec .vitio. nec peccat . caret 3 quia tamen inter est reipublicae . opprimi scandala, i& nosse malos , liacebit nonnunquam .ea seligere . quae veritatem non lae-
y. AEqui me sol &Amphibologia. . Illa fit, quando qui butit voce aequivoca , .non subjici do eidem constans significatum ; haec vero fit, . quando integra propositio recipit an, . biguum s sum.
Methodus est. modus in suis ratiociniis .ac. studiis ordinatEpro cedendi. Regula est Generalis .i ut a. simplicibus ad composita; a notioribus ad minua nota, a facilioribus ad .dissiciliora fiat progressio. v. g. qui explicat artificium horologii, pius explicat si gulas partes seorsim, eorumque. Ossicium . uidesn totius comis positi constitutio intelligi possit; sic Architectonica ,-omnes . aliae artes prim explicaut ac docent parte suae operationis: & sic
57쪽
a simplicibus procedunt ad composita. Potest autem hae prois gressio duplici modo fieri Synthetico, & Analytico. Synthesis est Compositio. Haec fiet r. Quando ab inductione
particularium progredimur ad conclusionem universalem. - 2. Quando ἡ proprietatibus & accidentibus res seorsim co- gnitis colligimus naturam totius compositi. g. Quando experientita, dosumentia, aut principiis pareticularibus, m . diante aliquo discursu , superstruimus principium. dogma. . ' - aut systema universiale. q. Quando ex consideratione partium devenitur in cognitionem totius compositi. I. Quam L do ex consideratione causarum &di ositionum ad naturam effectus rimandam progredimur.
. Analysis est Resolutio. Haec fit: I. Q do ex conesusione uni.
versali descendimus ad particularia, ac corollaria. 2. Quan-- do e natura totius coimpositi aliunde nota colliguntur pro prietates & accidentia rei. Quando ex aliquo principio. aut systemate universat, aliunde certo dedueitur continua serie veritas Omnium conclusionum particularium ἔ aue quando ex illo systpinate explicantur expetientiae particula res. 4. mando ex consideratione totius devenitur incognitionem partium. s. Quando ex cognitione natu rae effectus progredimur ad modum causatui ac productionis.
Usus Methodi Syntheticae , aut Analyticae ad nullam legem ad4sti ingitur. Quando principia universalia notiCra sunt quam particularia prout doctis plerumque notiora sunt convenienter adhibetur Analysis: interdum utraque conjungitur. . , Quando vero agitur in re obscura , ubi tyronibus solum proprietates sciasibiles, accidentia, ac phaenomena p. 3rticularia
nota sunt, adhibenda est methodubsynthetica. Tales pro-
58쪽
prietates particulares dicuntur notiores quoad nos. Primcipia vero universalia dicuntur notiora natura , quia connaturalius est ex cognitione principiorum ac causarum gen ratium devenire in notitiam particularium. Specialis Regulae loco servire potest Methodus Mathema. In hac ponuntur sequenti ordine I. Definitiones earum rerum, ac vocum . . quarum explicati ne dependet totius diicursus vis r nam definitiones earum rerum ac vocum, quae minus principaliter aut secundario tantum ingrediuntur discursum, rectius immiscentia ipsi dis . cursui. a. Axiomata , seu principia generalia evidentia , per se nota , ac nulla alia probatione indigentia, a quorum evidentia veritas totius discursus continua serie deducitur; illa enim.axiomata , quae tantum serviunt ad conclusiones minus principales, rectius immiscentur ipsi discursui. Postulata , seu principia generalia , hon quidem evidentia ac per se nota, sed tamen aliunde certa aut probata. Requiritur ; ut etiam ab horum veritate veritas totius discursus dependeat; illa enim postulata , quae tantum serviunt ad conclufiones minus principales. rectius immiscentur ipsi dis-
Data, seu omnes illae res aut veritates, e quarum ordinata concsideratione dependet cujuslibet conclusionis in particulari evidentia. Propositio seu Conclusio.
59쪽
T corollaria . seu .sequelae , quae e conclusione utiliter deduci
possunt ό non enim decet addere .corollaria, quae aut nuru lius usus, aut nullius considerationis , aut nullius dissi cultatis sunt. fert humana superbia. , si instruat
in iis , quae .si aliunde .sine instructione facillimὸ obvia
Licet haec methodus. rQE servetur u . mnibus scientus. inquantum servari potest. superest tamen. adhuc ipecialis ε-
idus docendi , r futandi . fc disputans. Methodus docendi melior tridetur esse . si observet Q.
quentia : r. Praemittatur definitio nominum rerum 3 --rumque descriptio. 2. Neniant praenotanda , quibus compr' henditur omnium earum rerum implicatio , disiae quarum notitin conclusio rectε. intelligi. non potest. 3. Fiat conclusio. quantur probationes a quidem argumenta majoris ponderis Hunum locum teneant , . ut .eo firmius m-- boc peni; l viora argumenta in .oratione ad. medium ἔ ,in scriptis ad finem reser utur. . : Deducantur iCorollaria. L. Fiat dubiorum i tutio. 7. mando de eadem re plures Occurrunt quaestiones , me ita mordinandae sint , ut primo quaeratur: An sit res . Meum
do. . Quid sit Tertio. Qualis sit 8 . Quarto. : Gur talis sit 8. Si quis velit immiscere eruditionem, . documenta , aut histrriam variarum opinionum &α omnis illa eruditio praenotandis iubjicienda est ; aut speciali articulo proponenda 3 cavendum tamen, ne eruditione parum utili laus operis minuatur. 2. ω':mnia superflua resecentur. . Hinc ea, quae per modum corollinam aliis conclusionibus deduci ac sis subnem possunt, non speci liter examinentur ; si occasso seobtulerit, incidenter utilem animadversionem, aut controversiae irripertinentis. explicationem -- miscendi id fiat brevissime; solumo illae objecti es , - aut Opini . nos recenseantur, quae simi iaculus dissiculinus & ponderis. Io. prae
60쪽
mecipue servetur ordo, claritas se &exactitudo: nam & minutiar habent pondus suum. Ordo & Claritas requirid, ut par primcipales optris ordinate , distin l. , & sentibilius, quam omnra aliae partes in sensus incidant; hinc partes principales aut characte. re, aut positione, aut modo tendendi sensibiliori se aut speciali aditentionis provocatione a partibus secundariis distingui debent,
nec nimis vicinae, ne unius metitum minuat attentionem ad alteram , nec nimis remotae ab invicem, ne earum ordo memoriar
difficilis fiat. Revera enim omnium operum , quae dependent a
proportione partium, pulchritudo consistit in majestate partium principitium, seu in tali simplici&facili ordine, ud omnis alte clo feratur ad partes principaleae. Methodus refutandi triplici modo fieri solet: I. Si veritas
ab initio statuatur, & ex veritate comprobata aliorum dicta refuistetitur, & quid veri contineant, exponatur. 2. Si prius aliorum opiniones cum eorum rationibus fideliter proponantur; ac dein mox refellantur . facto initio ab erroribus erassioribus; ultimo
denique veritas statuatur, &inquantum refutatae opiniones verivatem attingaud, paucis exponatur. Si propositis Whnum pro utraque parte sententiis az rationibus dein veritas determinetur ; ac postiem 5 ex veritate rationes contrariae dissolvantur. 4. In confutatione, quae pro scopo habet investigationem ac d monstrationem veritatis, vitetur Argumentum ab invidia, verba
injuriosa, minutiarum vehemens iniectatio; negligantur illa d cumenta Margumenta, τ quibuν utraque pars probabilitatem suae cauta quaei ere potest ν mittantur illa communia , quae ab utraque parte dici possunt, v. g. objectio pertinaciae. f. Eloquentia acerba, & vesaementi insultatione solum licet uti erga eos, qui potius opprimi',, quam confutari merentur ἔ quatra sunt, qui docene certo erronea, ac respublicae perniciosa absque ulla emendationis spe. 6. Objectionibus satisfieri deber, non ilum ostendendo,
possint esse falsae, sed etiam , quod probabilius sint salis.