장음표시 사용
461쪽
poterit,ut Teo. l.iij. M i. 3 qui de. Quid ergo si nemo erit, ad quem sepulchrum
pertineat: siue erit,sed agere nolit: quicilip agere uolet,et centum aureoru actionem in factum ait Praetor dabo. Si plures agere uolcetit, ei potius cuius iustissuma causa esse uidebitur,in eum cuius dolo malo sepulchrum uiolatum cIsse dicetur. Nam si sepultarum, uel per impuberem doli non capacem, aliumve sensu carentem laetit uiolatum,cessabit iudicium,ut T de aqua pili arcen. l. quan-vam,ta Teod. l. iij. i. Et quid erit, si ad plures sepulthrum pertineat/ ut nam
inibus damus aclionem: an et,qui occupauit omnibus danda est: quia in id
quod unius cuiuslinterest,agitur, uti eod. l. iij. antepenuit. Illud nqtandum eli, quod etiam si is,cuius interest, dixerit se nolle agere, poterit pcenitentia acta hoc in casu ante tamen,qtiam lis ab alio contestetur, dicere se uelle agere: ec audietur non tanquam idem ipse,sed uesutunus ex populo,ut Teod. l. iii. Secus uocessante extraneus iam egerit, forte litis aestimationem sustulerii postmondum enim nec is ius intererat, agere poterit: cum haec aetio hun ad rein f qu-liarem, sed magis ad ultione pertineat: α ex bono.ec ex aequo duntaxat sit prodita: ec in solati indicta sit constituta. oc uindictam semel exigeteus lis est,ut C. eod.r. sepulchri 5c l. penult. Datur autem 5c haec actio haereat etia abstento,exis haeredato*, nec tamen si pecuniam extorserit, haereditarios ereditores timebit, ouia etiam sit per haereditatem contingit haec actio, nihil tamen ex defuncti capitur uoluntate ,net id capiatur,quod in rei persecutione consistit, sud in sola uindicta: quae in bonum est prodita, ut T. eod. l.antepenultima. Quid ergo,si quis non tantum diruit sed oc de materia diruta aedificauit, di uendidit etiam sisto decem pondo auri dabit,ut C. eod. l. in . Haec inquam omnia dicantur, ubi quis
diruit: si uero etiam inhabitauerit,in ducentos aureos dabitur actio , in liberum hominem habitantem. Sane seruus tantum inhabitans criminaliter coercetur,ta noxalis actio in dominum non dabitur: sed si tantum seruus no in sepulchro habitet .sed clam ibi doma habeat,etiam noxaliter dominus conuenietur, ut T.
eod. l. iii. , penultimo: Nam re alias si seruus diruerit sine domini inentia metallis dedetur: quod si domini uoluntate,ergo mitius tunc delinquit, tantum relegatione plectetur. 8c si quid de uiolato sepulchro ad domini c'nstri domum suerit transportatum,domus illa publicatur .ut C. eod. l. iii. publica ea, ec popularis haec actio .ut ff. eod. l. iij. ultimo. Et ideo non datur in haeredem: nisi quid
peruenerit, postue litem contestatam. Praeter actionem in factum,co petit etiam actio directa pagina probatoq; erimine iniunguntur hae poenae: si corpora extraxerunt,uel olsa eruerunt,humiliores quidem homines supremo supplicio assicientur: honestiores in insulam deportabuntur,propter alias uiolationes,aut relinabuntur, aut in metallum dabuntur,ut C. eod. l. penuit. Teo. l. ultima. Et est notandum, quod ei,qui in ciuitate sepelierit,di ibidem sepulchrum fabricauerit ius enim municipiorum polluendum non est, nec uiuentes conuenit habitare cum mortuis, quadraginta aureorum poena imponitur di corpore non translato locus publicabiturmoc uerum est,etiamsi lex municipalis δε cosuetudo per inlitat in ciuitate sepeliri,quia generalia rescripta, di imperialia statuta oportet suam uim oblinere,& in omni loco praeualere,ut ff. eo. l. iij. diuus. Notandum quom, ut iudices puniendi sunt uiginti librarum multa, si no uindicent talia. Ad haec ea poena imminebit, quod si quis creditor debitorem suum mortuum prohibuerit sepeliri,& fidei uisorem cautionem,uel pignus, antequam sepeliatur, extorserit. haec omnia cassabuntur si morientem non patitur in pace mori. sed nec postea ante nouem dies debebit exigere fideiuitarem,pignus,cautionemve
extorquere. si quid enim tale factum fuerit, omnino inutile erit . ut authsa ut eum de appellat, cognosmeminimu .
462쪽
deamus itam in quibus rebus fiat plagiu, i detur executio l. Fauiae, in quem, dando cesset, quado competat, qualis sit accusatio ista, quae sit poena l. Fauiae. t quidem de hominibus duntaxat. uel hominum perpetratur plagium : re ob id competit Fauia. Cessat in seruis si quis putauerit suum, oc suus erat, ipsum j exportatum uendidit. Cessiat,etiamsi putauerit suum probabiliter. & alictus erat. Locum uendicat cii fuerit alienus. Legis Fauiae crimine suppressi mancipii honae fidei possessor non tenetur,id est qui ignorauit seruum alienum qui uo, iuntate domini putauerit se id agere. Nam in lage ita dicitur . si scIENα DOLO MALO Hoc FEcERIT. Interdum tamen domini quoq; in legem FaGiam incidunt, puta cum fugam seruorum uendunt, id est seruos in fuga age tes. Excipitur,nisi inter socios res Ilicitatione expediatur:& excipitur, si quis Titio mandauerit,ut seruum in fuga agentem apprehendendum, ut si appretaren' distrat, eum emptum haberet. Item lex Paula no coercet eu, qui mandauit talem seruum perfeci uendum, ec dist rahendum. Nec enim fugam uendidit. Sed nec eum,qui uendidit seruum apud hostes csistitutum, aliasue absentem, aut etiam fugitiuum apud se domi degentem .utis. eod. t q. Habet quo p locum lex Fauias liberum hominem sciens quis emerit,uendiderit*,donauerit, in dotem dederit,quoquo modo sciens permutauerit,di tam dantem, quam accipiente lex Fallia tener, ut T. eod. l. i. ec t. lege. Sed oc qui fugitiuum susceperit. occaelaverit Luauia tenetur,siliumve alienum. Quippe l. I auia cauetur,ut liber,qui homine
ingenuum, libertinum inuitum cs lauerit,uinctum habuerit, emerit, uendiderit. sciens,dolo malo: quiue in ea re socius erit,i. Fauia tenetur. Et notandu,quod
omnis plagiarius, fur est. quippe non alias Mei quis hominem surripuerit plagiarius erit,nisi suppresserit, ut T. eod. l. non. Ex nis,quae dicta sunt, apparet, Phaec actio, quandoa; est priuata. ut seruis exportatis, uenditis, Occultatis, suppressis: quandoq; est publica, ut pro liberis hominibus. Et notandum,quod nomine seruorum,filiorumve praedicto modo surreptorum,etiam ciuiliter poteritast. id est actione surti, serui, filii ν corrupti, nec altera uia, alteram perimit,ut quando ciuilis actio praeiudicat crimi. Poena aut huius criminis ea est, seruus libertus bestiis ob incietur,ingenuus humilior, gladio consumetur, honestus, in metallum damnabitur,ut Ceod. I. ult. dc C. eou. l. ult. Illud sane non cst omittendum,quod etiamsi is decesserit,propter quem, uel per quem puta suadente.
quis in Fauiam comiserit, adhuc infamia ec poena legis supererit,ut Teo. I. q.
C Equitur ut dicamus de salsis,sed quia lex Viscellia mecialiter punit quos
Idam falsum .audiamus ad lege Viscelliam. Lege Viscellia tenetur libertus. qui mentitus se ingenuu, honorem ad libertos pertinentem nactus fuerit: hic talis N de operis ciuiliter,& l. Viscellia criminaliter,poterit conueniri.conuentus in criminaliter, si in curiam se immiscuit,damno cu infamia assicietur,ec m nermus personalibus in patria patroni quae cogruunt talibus hominibus P sui uiribus obstringetur. Hoc ita, nisi ius impetrauerit annulo iv. tunc em etia sine periculo ingenuoru munia sustinebit,sed hodie per authem etia sine impetratione. quia omis libertus sit ingenuus,etia ossicia ingenuoν peragere poterit ure
463쪽
u NONVM con Iem tamen patronatus in aliis saluo,id est ut di hodie possit in seriistutem reuocari a
Patrono,ut authen. collat. sexta ut liberti. AD LEGEM coRNELIAM DE FALSI s. TIT. taxii.
EXposuimus supra I. Uiscelliam loquentem de quodam falso. nunc audia/mus generaliter ad i. Corneliam de falsis. Videamus itao quid sit falsitas iquando committitur falsum, quibus modis comittitur falsum, quis teneatur l. Cornelia de salsis,cui detur actio ista, qualis sit. publica, uel priuata, quae sit poena,quo tempore sopiatur falsum etsi possit agi ciuiliter di criminaliter. Falsitas nihil aliud est, u ueritatis immutatio ut authen. de si de initiu. 3 j. falsum luc sit, cum quis aliensi chirographu immutat, aut libell1. uel rationes intercidit,uel describit,ut II. . l.qui testamentu. Comittitur falsum,dicto. 5 Deio. dicito, ut siquis falsum dixerit testimoniu. facto, ut si quis secerit salsum denarist. Sed et quine' fecit,neo dixit. quasi falsarius aliquando punitur, puta si quis iubente etiatestatore aliquid sibi ascripserit:& reliso privabitur, & poena l. Corne. ci ter gabitur regulariter. Nam 5c de quasi falso poena imponitur licet non sit uere fatium, ut Ir.eo. l. i. 3 ult. Hac lege tenetur, qui falsum dixit in alterius perniciem, ut teltimonia falsamue sententia per falsas constitutiones salsam excusationem llegauerit,ec qui alias mentitus est iudici. Item qui falsum dixerit,et qui sciens utitur eo S qui aliquid aliud salsum factu fecerit, ut qui monetas ct mensuras uenales,per res consimiles admixtas falsauerit: parta subiecerit. Tenetur quom qui curauit ut hoc fieret. Sed re tenetur qui nullum falsum fecit, dixit: ut qui instrumentu apud se depositu, deponentis aduersario prodidit: re qui codicillos. in quibus erat a se legatu ,intercidit. Et qui testamenta mortui caelaverit, rapue-
ue in tet tamento. Item l . Cornelia tenetur qui num os aureos partim raserit,pa tim tinxerit. qui auro, argento,quid uicii addiderit, quinum os adulterinos id est falsam moneta in totii formauerit,& qui no prohibuit talia fieri, cu potueritta quinum os stanneos,plumbeos,emere, uendere, dolo malo curauerit, ut Q d. l. quicunq; l. qui falsam. Sed qui aliqua materia siue consignatione falsum fecerit,uel ut veru no appareat,id est si non legibile lacerit .ut Meo. l. instrumentorum. Qui ad lites instruendas aduocatione iubornandisue testibus, pecunia acceperint, qui in solidu idem duobus uendiderint. licet qui duobus pignorauit no falsi crimine, sed stellionatus teneatur. Qui nomine Praetoris falsas reddiderit literas, falsum edictum proposuerit,& ex hac causa poenali quot actione in factum couenietur,ut sis eo. l. qui duobus. Item l . Corne. tenetur, qui diuersa te ltimonia praebuit duobus, ut n. eod. I. eos. Item qui se pro milite gessi, uel illicitis insignibus usus est,uel falso diplomate uias comeauit. Item qui falsum signa fecerit,sculpserit. Item ciui ex aliis libris, nisi Iustiniani, legem allegauit. Item qui libros legum cu malicia signorum scripsit. Item si quis deleveri t nomina militum inscripta hospitiis, quae per mensorcs nostros eisdena militibus deputata sunt. Datur a stio ista ei soli,quem falsitas laed it, puta nomine instrumentotu, Draeterquam testamentotv. tunc em publice datur. sed publice datur eo hi fal-1om nomine, quae publica rem laedunt , ut metalloiς salsa toru, ct numorv.erno actio f Isi ec priuata ec publica est. Sed & de partu supposito soli patres accusant, aut hi ad quos res pertinent, no quilibet ex populo ,nulla fi temporis praescriptione submouetur sappositi partus a uiatio, ut Teod. l,qui falsam. Poena
464쪽
ultimo supplicio inicitur,ut T. eo. l. i. uIt. Sopitur excepto crimine suppositi partus falsi querela xx. an. ut caetera fere crimin ut C. eo M.querela. Et ciuiliter de falso agi per actionem in factu poterit siue in modum exceptionis , ctiam criminaliter α altera persecutio alteram perimit,si sit priuatum falsum si sit publicum, minime etiamsi in priore iudicio no fuerit obtentum, quod uidetur inti
Dis iis in titulo seperiore ueIut salsarios coerceri eos,qui testani Ao astrubum adeo specialem tractatu ponamus de his, qui ascribsitsbi: ultb soratius si dict2uerint sed duntaxat rite dictantibus relinquitur ut C detestathen. s. dictatibus. Similiter si legatu fecerint sibi adscribi. uidenturem ipsius manu scripta,cuius uoluntate sum scripta, ut meo. l. diuus. Ascripserit inquam fidei eo minitam uel haereditatem. Sed di si quid aliud,quod uertatur ad Iuli comodum: titsi Institutus adscripserit filij exhaeredationem, uel a se relictora ademptione, ut fLIO. l. siquis. ij. Nisi id sola adscripserit,quod ecpraeter sua adscriptionem
naturaliter fuerat Percepturus. ut uxor,dotem creditor, debitum,utii. eod. I. siquis. 3ult. Item inutile est quod adscripsit his fili j s. quos habet: puta fratri, qui secum in eade est potestate. Item si adscripserit ei filio, qui est apud hostes: si rodierit,locus erit t. Corneli ae: si ibi obierit,cessabiti. Cornelia,ut T. eo. l. impuberem. 3 ij. Hortam omni u inutilium,ea redditur naturalis ratio: quia ad patre,dominum emolumentis pertinet,ut T. eod. l. de eo. Ergo si pater adscripserit filio militi oratione militiae relictu ualebit. Ite i si filio emancipato, arrogatoue, ut Teod. l.impubere. Sanesi dominus,seruo pater,silio legatu scripserit uerbis his. cura FuERINT SUI IvRIS. quia suo comodo nouidetur prospexisse,uale hit,iit T. eo. l. impuberct id ergo, si bonae fidei possessor,ei servo,qui sibi bona fide seruit,legatu ascripstrit c licet quo ad animi cognitione nocens est,qui iei adscribit quem sua putat tamen quia necnlega tu,nea haereditas , honae fidei possessori auquiritur, l. Corne. autoritas cessat,ut ff. m. l. impubere .s ij. Nam ecqui inuito domino putat se contractare rem,si tamen uelit dominus . excusatura furto 5 qui putat se accipere a non domino,cu dominus traditor sit, acceptor fit dominus,ut T de iur. igno. regu. contra. Inutile est relictu, quod quis sibi adseripserit in testamento,etia illo quod postea ruptum est, uel quod ab initio non iure factu est. hoc tamen tunc veru est,cum perfectu testamentu erit. caeterum si non signatu suerit,mahis est,ut nec senatusconsulto,nec I. Corneliae Iocus sit,sicut nec interdictu de tabulis exhibendis locu habet. prius' enim oportet esse alinod testamentu,uel no iure factu,ut Senatuscon. loeus sit. Nam ec falsum is amentum id demum recte dicitur, ut sLeo. l. si quis. 3 j. Inutile relictu sicut diactum est efiicitur utile in silijs & seruis etia per generalem lege et testatoris subscriptionem. In extranei exfgitur subscriptio etia ad poenam in tandam et ad c piendam,ut meod. l. id inter . propter simplicitatem militarem,qui in testamento comilitonis aliquid sibi adscripserit,licet relictum non detur , poena remittiatur,ut C. eod. l. penuit. In summa profitentibus a relicto uelle discedere , 5c d precantibus ueniam, Poena remittitur,ut C. eod. l. Senatusconsulto .licet uideatur obloqui,quod rescriptum est,ne his uenia detur, qui se ignorasse edicti seueritatem praetendant,ut fissi eod. l. diuus. , primo. Da PA
465쪽
DE FALsA MONETA. TIT. NXIIII. sinia inter caetera falsa salsam monetam cudere criminosum est, specialiter de falsa moneta ponitur. Publica est accusatio falsae monetae, & competit etiam seruis. & infantibus. Tenetur de falsa moneta,qui percussit sed ante so mam signatam suffragio poenitentiae iustae absoluitur, ut st. eode. l. qui saIsiam. Tenetur ec qui opem tribuit,tenetur di conscius. domini quoq; dominae tiam ignorantis clomus publicatur,in qua moneta falsa fuerit formata: si tamen Ll. prsacultatibus fisco adiectiis adulter solidorum, id est numorum flammarum ex ustionibus mancipetur: cum sit quasi crimen maiestatis, di perpetuo duret. DE MVTATIONE NOMINIS. TIT. ππV.FAlsi nominis uel praenominis asseveratio, poena salsi coercetur,& immuta tio nominum punitur,si fiat fraudolose: sine fraude autem tibi poteris mutare nomina,si fueris ingenuus,ut T. eod. falsi. 5 C. eod. AD LEGEM IULIAM DE AMBIT v. mir. απVI. TI Xposuimus silpia Ieges alias multas Iulias, nunc audiamus ad legem tu- L liam de ambitu. haec lex in urbe cessat. quia ad principum curam, magistratuum creatio pertinet. in municipiis locum habet. puta si quis ambiciose hon rem quaesierit, nouum uectigal instituerit,domum iudicis praesertim de nocte intrauerit eius corrumpendi gratia. hi Omnes infamantur, di centum aureos fisco dare iubentur,ut n. eod. l. i. Nullus ergo repetere audeat honorem, quem semel gesserit: quia semel gesta publicae disciplinae susticiant. Proconsules tamen sex fascibus utuntur,id est septies proconsules esse possunt,ut ff. de ossi. proconsului. ultima. Item notandu quod est notabile, quod si quis contra sormam a facto senatu statutam aliquod rescriptum eliciendum tentaverit: tertia parte patrimonii multatur, di damnatus crimine ambitus manet infamis, ut de senatu
DIximus supra qualiter puniantur iudices in quodam casu, nunc uideamus
qualiter in alio: Sc sic uideamus ad legem Iuliam repetundaru, id est competentem nomine repetunda ,scilicet pecuniarii. Tenetur autem hac lege iudex alius te positus in quoquo Osticio,eius , comes, qui accepit pecuniam:ut faceret,quod omittere deberet: ut Omitteret,quod debet facere. forte quid accepit ut in bona causa pro me iudicaret. Et qui accepit,ut omitteret,quod debebat adimittere,ut T. te condidi. ob turp. cau. Aliquando quo is, qui pecunia dedit, mirabili lege Iulia repetundarum tenetur: puta si quis dedit, ut honorem sortiatur,ut C. eod. l :ult. Praesumitur enim v sicut iudicem corrupit, sic di ipse constia
tutus iudex eua corrupi posse facile putetur: et quod quicquid potuerit passim.
466쪽
PLAcENTINUS IN LIBRVAE N contra fas 5 psum lucrabitur,ta extorquebit. Prohibet lex Icilia accipere uti tra centum solidos in anno: nisi xensa, quae tame intra dies proximos prodigantur,gratia esculenti re poculenti. Ea tamen quae non dirigantur ad modum muneru . Excipit quo lex Iulia a quibus licet accipere: a sobrinis , propioreve gradu cognatis suis .ec uxore,ut si .eo. l. i. Tenetur quom lege Iulia, qui accepit pecuniam ob iudicandum, uel no: ob honorem decernendum,uel no ob militem
legendum,uel non: ob mittendum, uel no: iudicium dandum, uel non ob accusandum, uel non ob arbitrium dandum,uel mutandum, uel non: hominem in publica uincula coniiciendum, uel non. Haec ita: quia corruptus iudex male uerum examinat,&quia iudices ab omni munere debent excutere manus suas:&cauere ne plus doni, munerisue in anno accipiant,quam quod sit aureorum centum,ut is eo. l. ea de . Huius excessus nomine,ec actio datur,ta accusatio. Actio inquam in factum,uel ex l. condictio. In quadruplum datur, quia in haeredem: etiam in eum sorte, ad quem nihil pertinet,uenerit: sed tamen infra annum computandum a morte eius,qui arguebatur, ut is eo. l. ii. In quadruplo inest rei pe secutio, praeterquam ubi per impressionem fecit magistratus sibi fieri uenditionem, ut C. quod meticau. I penuit. Huius quadrupli unum duplum habebit si-scus, alterum priuatus, ut C. de assessor I. iii. arrepta pagina probatoq; crimine hae poenae imminebunt. Res iudici contra legem Iuliam repetundarum data, usucapi no poterit,nisi prius reddatur. uenditio,iocatio,pluris,minoris factauerescinditur, ut T. eo. l. quod contra. Item damnatus ea lege, iudicare, testificari, postulare, prohibetur ut T. eod. l. eadem. Corporaliter autem l. Iul. repetunda se damnati, alias exulabunt, alias in insulam deportabuntur,ut is eod. l. lex.
Equitur ad Iegem Iuliam peculatus.& de residuis ut audiamus. Est autem Opeculatus furtum pecuniae Romanae,non alterius ciuitatis , ut T. de surtis l. ob pecuniam. Huius criminis nomine etiam in factum actio competit, uel ex l. condictio,qua etiam condemnatus amplius parte tertia , quam debet punitur, id est in quadruplum,ut ff. eod. l. iiij. iij. Competit actio l. peculatus,qua tenetur qui quid sacrum,religiosum, Deo donatum immortali,abstulerit, interceperit. Lege autem Iulia de residuis tenetur , qui pecuniam publicam delegatam in usum aliquem ,retinuerit, neq; in eum consumpsit, is* qui quod apud eu ex publica. locatione,emptione, alimentaria ratione ,resedit,retinuerit, A non in publicos uis erogauit, ut T. eod. l. h. ec t. ii l. Item hac lege tenetur, qui tabulas puhlicas deleuit, induxerit,ut T. eod. l. v. N l. hac. Item, qui perforauerit muros ciuitatis,ec inde aliquid abstulerit,peculatum admittit. Item peculatum admittit,qui pecuniam accipit ab eo,qui debet tantum fisco,& non sibi, tanquam stihi debita,exigit. Item is qui praedam ab hostibus captam surripuerit, i. Iulia tonetur, di in quadruplum tenetur. Peculatus inquam iudicia sunt publica, di de residuis,ut T. eod. l. iii .ec ante quinquenniu non instituta,postmodum no obii, ut T. eod. l. peculatus. icut repetundarum,similiter aduersus haeredemum in his quaestio principalis ablatae pecuniae moueatur. Corpor i puniuntur, ut deportentur,ut C. eod. I. i. ec fLeod. l.iij.
QVia lex Iulia loquit de sacrilegis. Audiamus de crimine sacrilegij. Vide M
inus ita. qui sunt uere sacrilegi.ec qualiter puniantur,& qui dicuntur: dc
467쪽
aediculas incustoditas tentaverint. Amplius quia lares minus quam facrilegi puniuntur. Eit autem sacrilegium,quando sacrum, de sacro aufertur at si non facrum eripitur de sacro.certe non est sacrilegium, sed simplex furtum. Nam &locus, di facit, di distinguit: ut idem factum alias sit furtum, alias sacrilegium, ut ff. de poenis l. aut. locu S. hocq; uerum est, quidquid clamitet grammatica rabies. Hi uere sacrilegi qui auferunt,olim pro qualitate personae, proci; conditione rei, temporis, aetatis: uel severius, uel mitius puniebantur: aliis belliis ob inciebantur,uel igni exurebantur, alias suspendebantur. Sed hodie ad bestias damnantur soli hi, qui manufacta templa effregerunt, ec dona dei nocitu abstulerat. Caeterum si quis interdiu aliquid modicum de templo tulerit, poena metalli coercendus est plebeius: honestior, deportandus, ut ii .eo. sacrilegi. Illud notandum est,quod de sacrilegis in C. nihil dicitur, sed tantum de quasi stacrilegis. Ecce prima lege cauetur,diuinam legem uiolantem: secunda lege dicitur, disputantem de principali iudicio. similiter facere: tertia, nequis sine sacrilegia crimine expetat honorem in sua prouincia nisi cuidam ultro imperator obtulerit. nec enim honores debent peti, sed deferri: nisi raro, ut T. decurio. l. cos. Sane praetores Romae fieri non debent nisi Romae larem agant, ut Cod. deo R. praeto. l. iij.
SEditiosi dicuntur seorsum euntes,uel dantes: hi inquam,s plebem defendere contra euidentissimam nostram iussionem tentaverint,contrat publicam disciplinam, in solam alicuius inuidiam mouerintl tumultus, re multam gratitissimam sustinebunt. 8c poenis subdentur quas seditionem & tumultus autoribus, uetustissima decreta sanxerunt. ANDO cIVILIS Ac TIO cRIMINALI PRAEIv- dicet, di an utraq; ab eodem exerceri possit.
Titulus XXX i. CRederet sorte quis criminalibus persecutionibus, de quibus agitur,ciuiles
actiones nunqua praeiudicare: sed quia hoc aliquando sit, audiamus quando ciuilis actio criminali praeiudicet: & audiamus an utraq; ab eodem exerceri debeat. Illud tamen ante omnia sciendiam est, quod praeiudicium duobus modis dicitur. Aliquid enimplicui ita dicitur praeiudicare, ut ipsum tollat. item aliquid dicitur praeiudicare, id est primum debet examinari oc terminari: hoc fit dupliciter,ex uoluntate,ec necessitate. Ex necessitate, ubi quis cui mouet: putapcutionem haereditatis, oc reus obiicit status quaestionem : necessario obieetae
quaestionis incidentis primum habenda est cognitio, quasi principalis: nisi praepediatur incidentis notio, uel propter litigatoris impuberis ae talem,uel propterrersonam iudicis, ut pedanei. Idem si libertas ex testamento petatur, quod ab aduersa parte falsum alleueratur. Ex uoluntate quasi, puta si cui copetunt duae persecutioncs, siue ambae ciuiles , siue ambae criminales . Sive una ciuilis, sue altera criminalis,is cui competunt,quam uolet primo poterit intendere,& si unam intenderit publici iudicii, alteram postea non minus intendet. excipitur ii iuria,sed dominii probatio per eu facta, qui hominem exportauit, pecusq; ab git,ta Fauiam excludit, abigeatus criminationem. Excipitur in duabus partibus civilibu eidem competentibus ut siquando competit petitio debiti credi
468쪽
4 4 'LAcENT IN Vs IN LIBRUM tori defuncti, eiust se dicit haeredem altero possidente haereditatem, debitum
stimum uelit petere, non debet audiri: imo primum petitionem haereditatis de et intendere,u succubuerit, debitum postea poterit petere, si obtinuerit, debiti titio confusa erit extincta,ut C. de haeredita. act. l. iit. Satiὰ in priuatis criminius una uia perimit aliam,ut C. si tutor uectigal csiducat, di C. de stelliona. l. i. α ff. de crimini .expila. haeredita. l. diuus.
AVdiuimus supra de publicis criminib. et ordina ius, nuc de priuatis et ex traordinarijs. Et quia in locu actionis furti de quo superius in sexto libro
Codicis tractatus habetur proditum est crimen expilatae haereditatis,de eo audiamus. Videamus itaq; quando committatur hoc crimen, cui eius competat executio,in quem,et quae sit poena. Committitur hoc crimen eum aliquid aufertur de haereditate iacente,id est nondum adita,uel post aditionem, aut rei ablatae corporalem apprehensionem. Estq; introductum hoc crimen loco deficientis actionis furti, ut T. eod. l. ult. Competit accusatio huius criminis ei, ad quem
haereditas expilata pertinet. Competit autem contra expilatorem. porro non datur contra uxores,cum enim hi no teneantur actione nomine iurei, quod perpetratur constante matrimonio: relinquitur ut non teneantur crimine expilatae haereditatis,licet in ueritate expilauerint illam, ut fLeod. l. uxor. Sane alias ciuiliter uir ec uxor,qui quaeue expilauerit rei uindicatione, uel ad exhibendum poterit conueniri, ut is. eod. l. ij. Est autem extraordinarium . duplici ratione, quia rem persequitur,di quia corporalis, di ex ordine poena infligitur, puta expilator, in opus publicum uel perpetuis uel temporaneum dabitur . honestior ordiane ad tempus mouebitur, uel patria excedere iubebitur, ut is de effracto. l. i.
A I lio modo actionis ui bonorum raptorum.& titulus eius tractatur,hic in- IV I ter crimina inseritur,cum nihil de rapinae actione hic dicatur. uerum hoc ideo,quia supra de hac actione agitur, ubi de lege Iulia de ui publica tractatur. Videamus itare quando competat haec actio , α quando non, cui, in quem,inquantum, qualis sit,& quae specialia admittat. Copetit haec actao,ubi quis mo-hilia,seseo mouentia cui per uim abstulerit dolo duntaxat malo, ut C. eod. l. i. ff. eod. l. h. Ergo si non dolo quis quid cui abstulerit, non ut bonorum raptorum actione,sed aliis diualibus Constitutionibus coercebitur. Ecce enim si occupauerit possessionem apud quem iam constitu tam, Constitutio, si quis in tantam si uacantem,constitutio,cum quaerebatur, uenit in medium. Competit autem ut bonorum raptorum actio ei, cui res mobilis per uim ablata est domino:
non domino,ut bonae fidei possessori,commodatario. Quippe siue in bonis sit,
siue nondum: tamen ex bonis sit, locum habebit haec actio. hoc ita ,si intersit agentis hic uel modice. ergo di depositario dabitur, etiam c6tra libertum,uel primicerium .proq; re modica,licet in his casibus cesset actio furti,ubi non est sacta rapina.& hoc ideo,quia non minima disterentia est inter eum, qui clam iacit,ec eum qui rapuit: cum iste cael et suum delictum, hic publicet, di crimen etiam publicum admittat,ut Teod. l. q. antepenultimo. Item , quia fur simplex qua doq; tenetur poenali tantum in duplum: raptor regulariter in triplum, quia qui
gere non potest actione surti manifesti, duntaxat nec manifesti, ut ff. eod. l. i.
469쪽
NONVM co DI cII. licet T. de iuri. l. si uendidero dicatur quod raptor, fur manifestus existimandus est. hoc squi uoce dicitur,no quia per alterius factu,id est deprehendentis deprehensionem faciat manifesta: sed quia ipse manifestat se,ctc delictum suum facit manifestu. Ergo nunquit couenietur actione furti manifesti, sed non mani scisti
semperi praeterqua si quis in domo,in qua nemo erat,rapuerit. tunc em inspecto proposito actione ut bonosv rapto v in quadrupla conuenietur fur: nec manifesti actio cessabit, ut fide furt. l. si quis. Item notandu est,quia cotra rigorem nomine damni dati dolo malo hominibus coactis,ui bonos ς raptorum iudiciu datur in quadruplu,ut Teo. l. h. , j. Datur aut haec actio in raptore, ec iti eum,qui tulit opem . datur in quadruplu, sed in quadruplo inest rei persecutio. Casu aliter duntaxat datur in duplu,ut si quis Iudaeo rapuerit,uel pagano ut C. de paganis l. Christiatus. datur aut in quaaruplu, duntaxat insta annum utile: post annum in simplum. ergo mixta est,scilicet rei persecutoria,& poetae annua,& perpetua ex maleficio,& stricti itiris, nox alisc, est. Aliquando haec alia specialia admittitui bonosv rapto. actio,opem ferens raptor,non accusatione furti, sed duntaxatui bonoue conueniet. secus in furto simplici. Ite per actione simplicis furti poena perpetuo exigitur,per hancn6 nisi infra annu. Ite raptor etia si deprehendatur,no actione furti manifesti,sed nec manifesti tantum debet conueniri.
o Edit ad propositum, id est ad tractatu priuatorii crimina: climc, dictum sit
L de expilatae haereditatis crimine,de stellionatu dicamus. Videamus ita unde dicatur stellionatus, in quibus speciebus locu habet, cui eius criminis de tur executio,in que,quae sit poena. Stellionatus dictus est a stellione. Stellio diactus est animal reptile serpentissimile. stellatum id est uaria. Inde accusandus est crimine stellionatus qui reus est uarietatis ec mendacii. Admittitur stellio natus tin in pignoribus in tribus casibus: si quis rem sua, tanqua nulli obligatam pluribus obnoxiam mihi obnoxiauerit: uel si cum nulli esset oblistata nisi mihi participato fraudis consilio asseuerauit alii obligatam ante suisse: sic per hypothecariam mihi forte euicta est. Copetit ei soli haec actio, id est creditori, qui deceptus debitore conscio. tunc etiam pignoraticia competit nisi res primo alii ad modicum aeris fuerit obligata,ut T de pignorat. act. sed si debitor nescisset contraria pignoratilia duntaxat c6peteret. Datur aut in debitorem qui est stellio,id est qui mentitur,sicut expositum est. Plebeius in metallum dabitur, in honore positus relegabitur uel ab ordine mouebitur,ut Teod. l. penuit. Et notandum, quia huic locus est cum aliud speciale crimen obiici no potest. Quod em in pecuniariis est de dolo actio hoc in criminibus est stellionatus persecutio. ubiculigitur titulus criminis deficit,illic stellionatum obiiciemus.
DIximus de actione ut bonorum raptoty, oc quia in capiendo fiunt iniuriae, de iniuriis audiamus. Videamus itaq; quot modis dicatur iniuriae,quibus modis fiant,quis possit facere iniuriam, quis possit pati, per quos patiamur iniuriam,cui detur actio iniuriarum,in quem,in quantum, qualis sit haec actio: 5c si utro modo possit agi,& ciuiliter,α criminaliter. Iniuria dicitur generaliter iniquitas.&iniustitia.&culpa, ut in I. Aquilia. Et contumelia de qua agendum
470쪽
446 PLAcENTINUI IN LIBRUM est. Fit nobis iniuria,dicto: non scrip to .u i conuitio:& non scripto, ut ab homine famoso: ec facto multipliciter, puta si quis pulsetur,uel domus eius inuadat.
ec cuius bona, uelut debitoris, cum non sit, occupentur. Si comes in uia matronae abducatur, si fideiussor idoneus reprobetur. Inferre potest iniuriam duntaxat,qui sensum habet. Quippe iniuria non nisi ab affectu descendit. Pati potest et qui sensu caret,ut infans,iuriosus, ec demens et cadaueri sit iniuria. Quo casu iniuriarum actio,quasi haereditati competit, di per haereditatem transmittitur ad haeredem ilicet enim hae personae non possunt ad animum reuocare, non tamen possunt dissimulare, id est non possunt reuocare . Patimur iniuriam per nos ,ut per filios tam . nostros etiamsi uelint, ut Teod. I. si quis seruum. Fit iniuria per uxores nostras. no autem paciuntur uxores per maritos defendi. Absumdum enim uisum est uiros ab uxoribus defendi, sed a uiris uxores desendi 5c decet expedit. Patimur per seruos proprios,et communes sed ita scilicet,si atrociter sint uerberati, leuite sie:& illa leuis iniuria aperte respicit ad contumeliam nostram. uerum & alias iniuriam seruo factam, Praetor non relinquit inultam. ut T. eo. l. item. Patimur iniuriam per seruos bona fide possestas, seruos fructuarios: sed ita demii,si nostra contemplatione eis iniuria tact i sit. alioquin tantum
proprietario ec bona fide possestari postmodum pronunciato libero dabitur iniuriarum actio, sed uere seruus ante,liber factus postea tamen non aget,ut Teo. dem i. seruo. Et notandum est,quod iniuriarum actio, alias ait alias tribus personis competit: puta filia laeti ilias coniugata,verberata, competit eius patri,marito nec eadem aestimatio ex omnibus facienda est. Saepe enim per na patris dignior est, quam uiri. 5 econtra, ut st. cod. l. cum possit. Interdum duobus m dis tantum . dantur enim filiotam.&patri: sed si filius uelit soli patri competet, ut E. eod. l. si quis. Per mercenarium nostrum non patimur ut experiamur. quia nec per filium emancipatum competit,ut dictum est. Iniuriarum actio tui uriam pasto,contra eum qui intulit,& qui curauit,ut fieret, competit tiri quantum iurauerit iniuriam passus iudice taxante hodie ante litem contestatam: postea minime. Olim erat alia uicissitudo, in magna ueterum paupertate nummariae ce tae poenae fuerant constitutae,ut Institui. eod. Haec actio etiam ciuilis est,duntaxat ex facto per I. Corneliam in tribus casibus. puta ,si quis sit pulsatus, uerberatus: domus sua propria, conducta . gratis concessa ,ui introita. alias generaliter Praetoria est,ex maleficio est utraq;.α stricti iuris, anno continuo ut puto γsopitur utracp. qalidam dicunt anno utili, argumento l. T. quod met. cau. sicum.
Sed iecialiterae iniuria per metum admissa cauetur. Item dicunt quidam ciuitem fore, perpetuam. Et ciuiliter potest agi, ec criminaliter: si tamen uno modo actum fiterit, altero non agetur. quippe quia non nisi ad uindictam competit. utraq; persecutione uindicta semel exigere sufficit. Sed 8c actio iniuriae arrepta pagina instituatur: si tamen cut dictum non sit ante ciuiliter actum , di extra ordinem poena imponitur. Serui fustibus caeduntur, liberi plebei similiter: caeteri uel exilio temporali,uel interdictione rei certae coercentur, ut T. eod. l. ultima. Sane 5c qui actionem iniuriarum per calumniam instituit . ut T. eodem. l. ant penultima. Et notandum,quod causam iniuriarum, tam criminalem,quam ciuilem, illustris potest mouere: Oc per se,ec per procuratorem potest iure speciali dicturo, iudice sententiam contra dominum , 8c non contra Procuratorem. hoc quoci; iure speciali alias iure communi. illustris causam ciuilem per procuratorem mouere potest, di alius nemo causam criminis per procuratorem agitat, ut fide pub. iudic. DE FAMO