장음표시 사용
451쪽
NONVM co DI cIs. rextra corpus est,qui aute fornicatur in corpus suis peccat. Item ex adulterio omnia pene crimina prosiciscuntur,uiolencia, iniuria, homicidia, periuria falsa testimonia. Sine colloquio em adulterium no comittitur. Sed nec de adulteriis transigere licet qua uis de caeteris capitalibus transigere liceat. Videamus itas a quo fuerit delata lex ista Iulia,oc quae crimina puniat,oc cui co petat huius legis delatio,& contra quos,& qualiter probentur ista crimina, oc quae praescriptiones horum criminum. copetant reis,ta quae sit poena,ec quo tempore sopiatur crimina, quae hac lege uith dicatur. Lata est haec lex a diuo Augusto,ut Teo. l. i. Inde est quod miror quare diacatur Iulia. nusqua em lesitur Octavianum Augustu Caesare dici Iulium,sed auunculus eius Caius Iulius Caesar dictus est. qui autoritate sua no populi couenienciai habuit imperium. lege aut puniuntur haec crimina, adulterium, stupin: quod laicia uocant fornicatione,incestum,lenocinium, oc ad haec facienda subsidium praebita Audiamus quid sit horum singulu. Adulterium est illicitus coitus cum uxore alie rina, qui perpetratur inqua a uiro uxore liabente, uel n6. Porro si uir cd iugatus,vel
non, ad muliere non coniugatam accesserit secundu ciuilia iura no est adulterium. nec enim uireti a coniugatus ut ita dixerim corruptus, sed mulier duntaxat contogata corrupta, adulteria crime inducit. quippe uxor etia uirum suu l. Iulia de adurateriis accusare no potest, si cocubuerit cir uxore aliena ,dit solutave, ut C. eo. l. i. et iis muter suerit pudica. Quid em si maritus uiolauit thoue alienu, nunquid reus duorum adulteriora fieri potest, oc quia dimiserit suum torum,di transierit ad alienu sed n5 per uxore suam,nec per quaticu noe foemin . quia publicum crimen est. Sedoc uiro datur accusatio tm,non foeminae. hoc tamen ita ,si pudice uixerit ec mulieri boni moris colendi autor fuerit. cuius ei uita despicitur, restat ut eius delatio rein probetur. Est aute dictum adulterium transtus quasi ad altein thorum. Stuprii eth quilibet illicitus coitus, qui comittitur cum vidua, uirgine, ec puero. Nam stupracsimittit etiam qui liberam muliere consuetudinis caseia,no matrimonii retinet. excepta cooncubina licita. Estq; dictum stupue ut illudamus uocabulo quasi societas turpis,uel sortium,id est,co sortium turpe. Et notanda est,quod stupue & adulterium p miscue appellantur, ut is eo. l. inter. lenocinium aut in his calibus incurrit si dephaensam uxorem in adulterio uir retinuerit, adulterii dimiserit, si quae ita ex adulterio uxoris acceperit, si adultem subiecerit: sene si sui pectam adultera retinet, uel si alias uxore patiatur delinquere, non ob quaestum,sed negligenciam, uel culpam, uel quantamcunq; paciencia, uel nimiam credulitate, extra legem postus est Sed extraneus ut puto qui pretium pro coperto stupro acceperit,aici potest leno. caeteN si gratis remiserit ad legem non pertinet,ut st. eo. l. mariti,ct l. ij. tunc eiupuniedus est maritus,ut leno,cum ignorancia suam excusare no potest,uel adum-Drare Pacienciam praetextu incredulitatis, ut Teo. l. mariti. Incestum aut comittitur cum csi iugata .dii solutave,& per illicitam matrimonii coniunctione. Sed excusatur interdum sexu, uel aetate, uel puniendi correctioe,quae bona fide interuenit. si error allegatur: ec facilius, si nemo reum postulauerit,ut T. eo. l. si adulteri u . COm- petit accusatio de adulterio marito,patri,uel fratri, auunculo. patruo. his cessantiabus, admittuntur caeteri. quippe crime publicum est,ergo populicu est. Verum ne temere quibuscunt uolentibus liceat foedare connubia, proximis,necessarii si personis solumodo placet deserri copia accusandi: quos uerus dolor ad accusationem impellit. Inprimis tamen maritum genitalis tori uindicem oportet esse,cui quidem ex suspicione ream permittitur uxorem facere, uel si maluerit penes se detinere, Ut C. quamuis . Praesertur tamen maritus caeteris omnibus , etiam patri qui iam accusatione instituerat Iibello': obtulerat. Maritus enim ec pater, si simul ad accusationem ueniant, maritus cst praeferendus. na di propesiore iure,& maiore dolore executum maritu accusatione credendu est. hoc ita, nisi pater maritu infame argu
au aut doceat cOlfudere magis cum uxore,qua ex animo accusare, ut T. eo. l. h. iij
452쪽
iij. Post maritum di patrem admittuntur caeteri,etiam intra die sexagesimum fi pater oc maritus negauerint se accusaturos.& exinde negotijs,cessationisue tempore excedant tenipora accusationibus praestituta, alias non cessura .etia si uellent accusare non possint, ut Teo. l. si maritus. Competit aute accusa tio patri,& matri, duobus modis: iure mariti, di iure extranei,etiam contra uxorem, id est, ut praeseratur
caeteris, qui ia coeperant accusare. ec praesertim infra quadraginta dies utiles. Quid ergo si marito accusanti adulterum uxoris suae,adulter lenocinium obiiciat: no est huiusmodi obiectio, sine compensati Ge admittenda. Sed nec maritus interim in eo casu poenae sub acietur. Sed oc si maritus ream uxore secerit lenocinii, allegatio maritum ab accusatione no repellit. lenociniu enim mariti ipsum onerat, tamen mulierem accusat. Verum si maritus uxorem accusans detectus fuerit in adulterio depraehensam retinuisse,etiam sine accusatore de lenocinio hoc in casu poterit codem nati Licet uideretur quod ob lenocinium debeat repelli. paria enim delicta scilicet com-lsensatione aboleri. Nam cum uterq; contra legem fecerit, in simili delicto deteriorioco est, qui agentis partes sustinet,ut T. eo. l. si uxor. Datur aute accusatio marito. 8c filiola milias .etia inuito patre etiasi duos alios reos, ex alio crimine habeat, poterit etiam tertium accusare iure mariti. quonia ea aeque non cadit in numerum alia oru, ut is eo. l. i. item datur haec accusatio cotra adulterum, contra non adulterum:
contra eum quo ν,qui praebuit opem,& cosilium: puta, si domum praebuit, ut stuprum,adulteriumlie perpetretur. ciuia sine colloquio talia no fiunt. bonos em m res corrumpunt colloquia praua. Datur quo haec accusatio cotra eum, qui duxerit pupillam adulteramue suam in uxorem ,a patre no desponsatam, uel destinatam uel in testamento denominatam, ante rationem redditam: sciuerit, uel non sciverit. quia scit se debuit. quia naturaliter tale matrimonium senasconsuli. indebitum est. Nec rusticitatis uel imperitiae uel ametis se quis poterit excusare, ut C. de interdict. matrimo. ut is eo. qui pupillam. licet em hic tutor, curatorve no sit adulter, tamen uelut adulter punietur. sed di alias qui non occidit, uelut homicida:& qui no rapit. Hi bonorum raptora conuenit ut st. de furi . l. siquis ex domo. Sed oc qui cosanguineam sua,nomine contubernii .uel matrimonii, sciens retinuerit, poenam adulterii subibit, u i st. eo. l. miles. Ite di si mulier diuertit, quia impune libidinari uelit.marito datur accusatio, etia ivrc mariti. quae licet proprie no sit adultera,quia iam colu gata non est,cum matrimonia sit intercedente diuortii libello iam dii mollitu tamen uelut adultera accusabitur,& a quondam marito,di iure mariti, ut T. eo. l. penuit. Competit haec accusatio ,etiamsi uxor fuerit plebeia . nec enim soli Atridae uxores suas arctant. Competit aute accusatio mariti iure etiamsi sponsa suerit uiolata. quipre haec accusatio ad matrimoniu quale quale, di ad spe matrimonii pertinet. Sed uponsa fuerit uiolata. facta postea sponsa,iure mariti crime exercere potest,ut C. eo l. propter. hoc tame ita, si no minor xij. annis in domu fuerit deuiicta,quae stuprum est passa. Nam castitas uiolata per vim, ut si uxor, re C. co. no est censenda uiolata Excusatur quoi mulier quae uirum absente mortuum probabiliter credidit, alii , se coniunxerit. idem si tu ficto coelibatu cu alius matrem sa. in prouincia reliquisset ad nuptias solicitaueris, ut st. co. l. miles, ec C. eo. Maritus tamen uxorem suam de adulterio accusata, repudiata naue. accusans eam postea: ex delicto, quod in priore matrimonio admiserat, audiri no debet. aboleuit em prioris matrimonii delicta reducendo eam. Idem dicendum est,si stupri uelit eam accusare, quam postea duxit in Uxorem . sero enim accusat mores,quos uxorem ducendo probauerit. Intendit aut accusatio ista hodie cita constante matrimonio, olim minim ξ. Hoc ordine facuenda est accusatio , quia distinguit mulier post adulteri u p manserit in uiduitate, an traiierit ad secudas nuptias. Si amaserit in uiduitate, accusator que uolet poterit accusare. Primum etiali condemnauerit alteru, alteri tamen illa condenatio no ob rit. sorte
453쪽
t NONUM conicis. istfit sorte em si condemnatus fuerit iniuster puta subornatis testibus: uel si iuste.
potuit non condemnatus obtinuisse. Sane si duos simul, id est marem ec foemina de adulterio accusare uoluerit, admitti non debet. quod tame si fecerit quasi neutrum detulerit, nihil ψ egerit,poterit rursus incipere,ut T. eo. l. si maritus. Sane si duos uelit in simul accusare. sed alterum de adulterio, alterum de lenocinio: uel quia opem tulerit, potest admitti. Contractis aute nuptiis,distinguitur, de nuncitum fuerit, ne nuberet. Nec distinguitur utrum ad iudicem,uel per se, per prociiratorem, per actorem suum Sc sic rata erit denunciatio. Si non fuerit denunciata necesse habet accusator ab adultero incipere. Licet enim mulier,quae in suspicionem adulterii incidit, nupsisse dicatur: non tamen ante accusari poterit, quam si adulter fuerit conuictus. alioquin ad hoc uel maxime uiri confugiet,uolentes bene concordatum sequens matrimonium dirimere, ut dicant forte cum adultero mulierem contraxille nuptias, ut T. eo. l. miles. Et sane si accusatus fuerit absolutus,etiam talis absolutio proderit alteri: licet condemnatio no obsit. hoc ita, nisi accusante extraneo, factaq; absolutisie, maritus arguerit se probabiliter ignorasse accusationem institutam. tunc enim maritus debebit admitti casu aliter. Sed ecgeneraliter, post factam absolu tionem secundus accusator poterit admitti si primum accusatorem ar3uerit extitiise praeuaricatorem. Ergo, post denunciatione non minus accusator a quo uolet poterit inchoare: di quamuis ambo, id eit , adulter,& adultera in simul postulari non possunt, a diuersis tamen in simul potesiit accusari,ut iLeo. l. denunciasse. Excipitur, nisi quis dicat seruum suum uxore suam adulterasse. tunc enim ab uxore siua indistincte poterit inchoare, ut T. eo. l. smquis. habet autem accusatio ista locum inter liberas duntaxat foeminas, adulterium, stuprumue passias: Sc non pertinet ad seruas. licet enim seruus possit accusari de adulterio,deci stupro: non tamen serua, nec qui accel Ierit ad seruam. Sanere legis Aquiliae actio,& iniuriaru .serui corrupti quo*, non denegabitur domino seruae corrup tae: sed Sc furti accusatione conuenitur, qui ancillam non meretrice libidinis causa surripuerit,ut ff. eo. l. inter, di is de surt. I. illo. Sed ec in matrona cessat lex Iulia,quae uenalem sorma exhibuit. Ocb meretricio more uestiuit. quasi uilitas uitae non fecerit dignas legum obseruation ut C. eo. l. quae. Datur aut occidendi ius quibus pam personis,quibus ius accusandi datur: marito duntaxatre patri cum distinctione multiplici ii accusare poterunt, si in ipsis actibus , uel rebus ueneris de praehenderint adulteru, si utrunq; pariter occiderint in continenti Excusabitur aute, si cum adulterum occiderit pater, profugerit filia: sed interpositis horis appraehensa est a patre, occisam qui persequebatur,inco tinenti uidebitur occidisse: sed ec impunitas patri conceditur, quia licet interempto adultero, mulier superuixerit. post ta grauia uulnera, quae ei pater inflixerat. magis facto, quam uoluntate patris seruata est, ut is eo. l. quod ait. 8. l. nihil. Datur autem patri di marito ius deserendi: patri inquam illi soli, qui filia in potestate habet, nec in ea re naturalis pater ab adoptiuo separatur: sed in accusatioem uiduae filiae, pater no habet ius praecipuum,ut is eo. l. patri. Sed nec patri potestas est perimessi quecunq; adulterum depraehensum: non forte magistratum,nsi sorte patronumnam cum liberto patroni fama non licet lacessere: multo magis eius debebit parcere uitae, ut Teo. si adulter. Alias, qui poterunt adulteru occidere: multo magis c5tumelia ea poterit afficcre,ut T eo. l. nec. Sed no licet patri nisi in domo sua de phensum occidere, nisi seruu,insame,libertd: no natalibus restitutu uel illu, qui ius impetrauerit anulor v. qm l. Iulia p libertinis tales haberi placuerit ad tuenda matrimonia,ec deteriore causam per istud beneficium patrono norum haberi nooportet. Sed nec marito licebit occidere adulterum dephensum, nisi in domo suap uetera iura: sed hodie maritus poterit occidere in domosua,& uxoris, di adulteri, in popinis di suburbanis: di fortassis ubis ut auth. ut nulli liceat. Haec ita
454쪽
MO PLAcENTINvs IN LIBRUM tam uarie, quia quandoq; uel plerun* pietas paterni nominis consilium pro si
heris capit. caeterum mariti calor 8c impetus facile saeuientis fuit refraenandus. ut sLeo. l. nec. Quid ergo,si maritus etiam nobilem noctu depraehendens occiderit non uti , poenam legis de sicariis excipiet, quia nox & iustus dolor facta eius reuelataeumq; dissicillimum sit iustum dolorem temperare, di magis, quia Ilus fecerit,quam quia uindicare se non debuerit, puniendus sit. suilici et si humis sit,in opus perpetuum eum tradi: si honestus sit in insulam relegari,ut fissi eo. Lsi adulterium. Quid ergo , si adulterum depraehensum maritus non occiderit, quem aut nolit,aut non liceat Occidere, aut non uaIeat e retinere per horas diurnas ec nocturnas non amplius quam xx .mari ius palemi debebit, protestandae rei gracia: quod ad hoc pertinet ut testes inducat testimonio futuros accusatori reum depraehensum in adulterio,ut ii .eo. l. capite. Hoc genus testimonil ego n5 multum probo,nisi tam diu retinuerit adulterum cum adultera sociatu. Probantur autem crimina per liberos la omines: sedec a probatione torquentur serui pro
Iiri j. comunes, bona side possessi, fructuarii .malculi, Deminae: serui inquam muteris patris eius non naturalis, sed iusti duntaxat si tamen tunc serui fuerint do-ms. Prohibet autem lex Iulia secundum Iustinianum duntaxat hos seruos alienari, manumittiue intra diem sexagesimum ex dissolutione matrimonij numerandum : sed etiam post mortem quandoqi propter dotis quaestioena, ut C. eo. l. ult. Iubet autem quoq; lex Iulia eos interim publicari, u t ipsi facti extranei non habeant cui gratificent iubet quoq; dominis caueri in duplu, si seruus postuletur torquendus, protinus propter facinus in se coperiendit: in simpla, si in alio huius cautionis extabit c6dictio,si defuncti sunt, factit deteriores secuta absolutione: illaq; extimatio per condictione ex Iege petitur,ut C. eo. l. h. diis. de callinania. Lult. E. eo. l. si postulauerit.&ι.quod. Torquetur aut serui in causa domini, in causa simplici, adulterit,incestusue admissi: sed non in causa simpIiciter incestus , ut meo. l. vij. Habent autem praescriptiones locu quatuor mentium duntaxat continui quinquennij, quod ex eo computatur ex quo adulterium commilium est. ad eum diem,quo quis postulatus, Postulataue est. non ad eum diem, quo iudiacium de adulteriis exercetur.ut T. eod. l. mariti. Habet quoq; locum lx. dierum titillum,ubi agitur iure mariti postea quatuor mensium,ubi agitur iure extranei ita tamen, ut quinquennium non excedant sed infra subsistere ualeant. Marito quoliure mariti accusanti illa praescriptio oberit , SI NON:LEGEM PRO
DULTERII DESTITIT,ut Teodi l. h. M. q. lenocinii autem praescriptionem, o alias ciuiles quasdam, quibus aut dos repeti fingitur, aut aliqua ratione debitunagitatur,tulumus sequestrari .ut C. eo. Adulterii quaestio es, quae obi jci solent accusantibus adulterum, ante debent obhci quam quis inter reos recipiatur. caeterum postea quam receptus est,non potest praescriptionem opponere, ut Teo. l. si maritus. Sed di in causa adulterii,nulla eii danda dilatior nisi ut personae adhibeantur,au t iudex qualitate negotii motus hoc causa cognita permiserit,ut T. eo. l. in crimine. Quid ergo,si de iuncto marito adulterii rea muliere postulata, propter impuberem filium petit dilationem, aenatem filii praetendit ad elidenda legitimam accusatio em non uidetur mihi co fugere ea mulier ad iustam de sensionem. nam non uti crimen adulteril,quod mulieri obiicitur,insanti praeiudicat:cum possit etiam illa adultera esse. & impubes destinctum patrem habuisse. ut Teo. l. miles. Poenae legis Iuliae hae sunt , adulter masculus gladio sternitur.
ut C. eod l. quamuis . adultera uerberata in monasterium mittitur, ut in authen.
Poena stupri,&lenocinii est,dimidiae partis honorum publicatio in honesto: in humili relegatio,ut Instit. regulariter hoc uerum est. Excipiuntur iiij. supra excellenciora.
455쪽
cellentiora, puta si tutor pupillam quondam suam stuprauerit. deportauefit, si
mulier cum seruo, praesertim proprio,concubuerit, decapitabitur: Nille uerbero ignibus mancipabitur. ec si uir nupserit in foeminam,uel foemina in uirum Axquintis subdentur poenis. & siquis nondum uiripotentem, id est, immaturam corruperit: humilis in metallum damnabitur, honestior in insulam religabitur aut in exilium mittetur,ut ff. de poenis l. siquis. Sopiuntur sicut dictum eit stu-Prum,adulterium,lenocinium continuo quinquennio. uerum sicut dictum est in nupta ex die diuortii sex menses utiles computantur, in uidua ex die comitu
criminis. Quod autem dictum est de ad uire io,ut sopiatur quinquennio, sic de-het intelligi: si fuerit simplex, 5c pharisaeum: si uero fuerit per uim perpetratum, incestoue admixtum,sine praefinitione huius temporis talem accusationem fieri poisse dubium non est,ut T. eodem i. mariti. 5c l. ix. Est oc secunda differentia, quia de crimine incesti duo insimul oc ab eodem postunt accusari. Esic, tertia disserencia quia in crimine incesti simplicis, mixti , serui non debent in caput domini torqueri,ut iLeodem I. ix. In summa notandum puto,quod lex dicit licere marito ex suspitione ream facere coniugem,sic intelligatur: si certa sit suspicio dicet uideatur in adiecto oppositio, id est,si talis sit suspicio, quae sit quasi manifesta probatio. ut C. eod. l. siquis. Et finge si saepe notauerit, uel ad lauacrum
cum uitis ambulauerit. Vel ut in authen. legitur,per tres denunciationes scripto fictas, cum aliquo colloquium habere inuenta fuerit. Verum mulier ob latronum societatem exulare iussa, licet ex ea re insurgat suspicio sinistra: tamen citra metum poenae lenocinii in matrimonio poterit retineri, quia non fuerat adulterii accusata,conuicta,condemnat aue,u i T. eodem l . viii. SI IS EAM, cvivs TUTOR FUERIT, c ORRUPERIT.
DIctum est supria generaliter de stupro,nunc specialiter siquis eam cuius tuistor fuerit corruperit. Et certe si tutor pupillam quondam suam uiolata castitate stuprauerit, etiam sine ui deportabitur, & eius substancia confiscabitur: quamuis eam poenam debuerit sustinere,quam leges raptori imponunt: sed im- Ponitur media,ne', tanquam de stupro simplici,ne de raptu uirginis. Idem in titulo proximo sit. naec enim duo stupra ab aliis secernuntur,ueluti excellenciora. idem in curatore intelligitur. Nam di sicut superius dictum est si has sibi matrimonio coniunxerit,contra senatuscon. filii sue suis, ante rationem redditam: non a patre desponsatas, testamentove denominatas, uelut adulteri coercebun-oc infamabuntur. DE MULIERIB vs. QSAE sE PROPRIIs SERVI siunxerunt. τIT. XI.
SEquitur de mulieribus, quae seruis proprijs se iunxerunt. quae quide decapiatadae sunt: ac nequissimi uerberones ignibus mancipadi. Sitq; omnibus facultas uelut publicu crimen arguendi, sit ossicio copia nunciandi: sit seruo licencia accusandi,cui,probato cismine,libertas competet. Filii etiam tali coniugio suscepti, nihil quolibet titulo ultimae uoluntatis, uel superstitis facultatibus talis matris etiam non illustris erunt accepturi: sed successio talium matrum alium tramitem legitimum ambulabit. AD LEGEM ivLIAM DE VI PVBLIcA SPE PRITATA. TIT. NIL u
456쪽
Disimus supta de corruptione uirginum,uel non uirginum: quae sit quar dot per uim, di dicturi sumus t postmodum de uirginum 5c uiduarum ,
uel sanctimonialium corruptione in medio generaliter ponamus interpretan-dv. Videamus itaq; quae uis dicatur publica,quae priuata, quis experiai ur, uis teneatur hac lege, quae sit poena. Et certe uis publica fit arm is, quorum appellatione omnia significantur,quae nocere possunt: si tamen iactari soleant. nec enim uenena, uel carmina magica . Vis priuata dicitur, quae sine armis admittitur. Est petitur autem hac lege quilibet, alias non iure uetitus. Est enim crimen uis etiaam priuata quia pusica: Iliceat uideatur mirabilissimum. Tenetur hae l. Iulia deui,qui seruos, aut liberos coegerit qui pubes cum telo in publico tuerit. qui conuocata seditione non tamen contra imperatorem uillas expugnauerit, bona ex incendio rapuerit: qui puerum,uel foeminam stuprauerit per uim . qui cum dio uel telo,ut rapiat, ambulauerit. nam si occiderit Cornelia teneretur. Qui prohibuerit dominum res suas ex incendio seruare . qui possessorem domo, agro, uel naui sua deiecerit, expugnauerit, uti id fieret homines commodauerit. qui homines dolo malo incluserit,obsederit: quiue fecerit, quo minus mortuus si peliatur: quiue cum imperium potestatemue haberet,ciuem Romanum adue sus prouocationem necauerit, uerberauerit,iusseritu e quid fieri, aut quid in collum iniecerit ut torqueatur. Quive reu uinxerit, aliudue fecerit, alia sue impediaerit, quominus causae infra certum tempus adsit: quiue dolo malo fecerit quominus iudicium exerceatur, iudiceturue: quiue pecuniam promittere quem sibi compulerit quiue aedes alienas expilauerit, emegerit. In prae satis autem omniabus exemplis uim publicam dicetur admisisse, si arma adhibuerit:uim priuatam si sine armix praedicta fecerit. Tenetur hac lege,qui uim re ipsa di m anualiter fecerit. ut siquis arma coegerit non uenationis causa, nec nauigationis Matia, uelitineris, ut T. eodem i. i. sed ec qui noua uectigalia instituerit, ut fide ui public. I. ult. Sed di siquis cum alijs conuenerit in litem alienam. ut quidquid ex ea lite perceptum fuerit,communicetur, lege Iulia de ui priuata. uel per interpretationem tenebitur, ut fide ui priuata l. ex. Item qui creditoris res etiam sibi obligatas non ex compacto occupauit, i. Iulia coercebitur. uis enim tunc sit cum id
quod sibi deberi putat, non per iudicem reposcit. Illud notandum puto, quod qui tuendae salutis causa telum gerit, non uidetur hominis occidendi causa portare.& ideo nec in lege Iuliam de ui publica priuataue Sed nec in legem Corneliam de sicariis potest incidere, ut ff. de ui public. l. penult. Poenae uis publicae, in liberis est deportatio: nisi mulier rapiatur, uel homo iniuste occidatur. quae etiam poena capitis dicitur,ff. de ui pub. l. hi. Poena uis priuatae est tertiae partis bonorum ademptio, ex l. Iulia, qua cautum est: ne taliter condemnatus sit Senator
nec Decurio: aut illum honorem capiat,neue utpote infamis in ordine senatorum tanquam iudex sedeat, ut st. de ui pub. l. i. In summa illud notandum quod seruus si proprio motu oc domino inscio uiolentiam commiserit, ultimo supplicio mancipabitur:si metu domitu di exhortatione id secerit,metallis dedetur domino pronunciato infame. DE RAPTU VIRGINUM, SEU VID VARUM, NE c NON sanet imonialium. TIT. tam .
CVpra generaliter audiuimus de vi, nunc specialiter de quadam: uel supra deo coniugio iniusto in quibusdam casibus: nunc in quodam alio, id est,si nupserit raptori. Quod aequidem coniugium etiamsi mulier accommodauerit consensum,non erit legitimum:quia nullo modo ac tepore a Serenitate nostra licencia ei nube
457쪽
' NONVM co DI cIs. 433 inlibendi datur,qui hostili more in nostra repub. etiam matrimonii uoto, mulierem eripere irruerit, sanaue uel uolente rapuerit: quia hoc ipsum mulierum uelle ab insidiis nequitumi hominis qui rapuerit inducitur. Est aute rapere mi lierem .per uim illam eripere di transportare animo stuprandi,uel etiam in uxorem sibi sociandi. forte etiam si fiat inlud in ingenuam, libertam, seruam, ut ginem,uiduam, laicam .uel sanctimonialem. Quod equidem peccatum non solum ad iniuriam hominum, sed contra ipsius omnipotentis dei reuerentia comis mittitur : sed nec sibi desponsatam rapere licet. praedicto tum autem raptorum res ,re qui eis fuerint adiuti,ad dominium raptarum mulierum liberarum trannseruntur. Sand qui rapuerit ingenuam . di substantiam amittet, mulieri captae contra uoluntate applicandam: oc de ea poterit facere quidquia uolet, ec in dotem dare cuicunq; nupserit legitimo matrimonio: praeterquam raptori. Eorum uero substantiae nullam diminutionem pacientur, qui mulierem libertam rapue int, uel suam: sed capite duntaxat detruncabuntur, sicut caeteri conscii. Et siministri quoq; reperti fuerint,vel qui raptores perpetrato iam facinore susceperint uel quamcunt opem intulerint: dummodo eos comitati n5 fuerunt, nec raptui perpetrando interfuerunt. praedictae poenae sunt in liberis. Serui citra sexus dia hinctionem ignibus mancipentur. DE EMENDATIONE SERVORUM. TIT. π III1.
SUpra de illicitis diximus, nunc audiamus de quadam illicita, id est de emendatione seruorum uirgis oc Ioris liceat domino seruu afficere custodiae causa, dierum distinctione siue interpretatione depulsa in uincula coniicere ues detrudere. nec eo mortuo criminis metum dominus timeat. Nec uero immodera-
id suo iure utatur : imo licet olim poterat impune occidere sine causa tamen intercedente non debebit dominus supra modum saeuire in seruum proprium: nominus Corneliae futurus obnoxius, licet non teneatur Aquilia: quia seipsum damnificauit, quasi seruum alienum, liberumue hominem peremeret. DE EMENDATIONE PROPINM ORVM
inia emendatio propinquoru adhibetur, quorum quaedam illicita celebratur,de emendatione propinquorum adnectamus. maioris autoritatis propinquo, et seniori permittitur propinqui iuuenis erratu corrigere, ut iuuenem, quem ad uitae decora domesticae laudis exempla non prouocant, saltem correctionis medicina compellat. Porro iure patrio senior corrigat iuniores, 5c priuata animaduersione compescat,& in foro,uel praetorio non dilaniet, uel pere pillos accipiat. Ruippe maiores nostri pene eum honorem senibus, quem maia gistratibus indulserunt. circa munera quom municipalia subeunda. Item honor senectuti tributus est, uia semper in ciuitate nostra senectus uenerabilis fuit.ur
Λ Udiuimus supra de ui illicita,re sula ea intercedente saepissime perpetra.
λxtur homicidium: audiamus Constitutiones ad legem Corneliam de se
H a. Audiamus i s unde dicantur sicarii,quis experiatur hac lege, quis tene
458쪽
ditis utrin incidens. at uero hoc nomine omnis gladius intelligitur. Datur haec accusatio cuicunt homini facio libero. Interest enim omnis hominis nulliin, hominem de grege hominum eximi. Tenetur autem hac lege priuatus qui occiderit hominem, nisi id faciat iudicis imperio, uel alio iure permissio, ut furem
latronem cum uxore comprehensium , quandol nocturnum populatorem. melius est enim in tempore occurrere, quam post exitum occurrere. T cncturquo magistratus, qui contra legem quampiam mandauerit occidere, ut T. eo. l. i. primo. Praeterea tenetur cuius dolo incendium faetiam erit, praesertim si ibi homo perieris: quiue hominis necandi causa cum telo ambulauerit, suruuefaciendi causa. ex eo enim homicidium saepissime sequitur: quiue etiam cum magistratus esset,operam dederit, quo quis falsum iudiciu profiteretur: licet alius hic occiderit, quia tame opem praestiterit. l. hac Cornelia reus fieri poterit. Item is, cuius familia sciente eo adipiscende, recuperandaeve possessionis causa, arma ad homicidium sumpserit. Item qui autor seditionis fuerit homine interseeto l. Iulia sicut etiam superius dictu est poterit coerceri. Item qui naufragium sup . - prelserit ad necem hominum, ec qui hominem libidinis uel promercii causa ca-urauerit, etiam uolentem: nem quis se sponte castrandum praestare debet. At si quis contra fecerit,di medico qui occiderit, ipsi quoq; qui se casstrandum praebuit, capitale erit . Hi quoq; qui thlibias faciunt, in eadem causa sunt, qua hi, qui castrant. Item qui uenenum letale conficit, uendidit, habuit. Haec autem o remia ita debent intelligi, siue quis hoc fecerit, siue dolo suo, ut id faciant, cur uerit. Quippe in l. Cornelia dolus pro facto accipitur, non culpa etiam lata. quare si quis de alto se praecipitauerit. 5c super altu uenerit, eumq; occiderit ad
huius legis coertionem non pertinet. Sane Iudaeo circumcidere filium suum Permittitur. Cetrat autem Cornelia, alias propter personam occidentis, aut propter personam occisam. alias propter causam . Propter occidentem, ut si iudex, iuriosus. infans occiderit. Propter occisum, ut si fur,quando latro, adulter rei terdu deprehensus nocturnus populator, mulieris raptor, si fuerit interemprus. ec in flagrante crimine coprehensus. Propter causam cessat quia volu tas deest ,
Ut C. eod. l. cum Crimen enim non contrahit hir, nisi uoluntas intercedat nocendi. N uoluntas ec propositum distinguunt maleficium. Ergo infans, uel suriosus, si hominem occiderit t. Cornelia non tenebitur:cum alterv innocentia consilii tuetur, alterum fati inscelicitas excusat. ipsum sufficit furore proprio puniri, Missi cod. l. Pomp. l. penultima. Diuus quo p Hadrianus inscripsit: quia in ma- latici js uoluntas spectatur, non exitus .ex Ulpianus subdit nihil interest, qui x cidat,ec causam mortis praebeat. hoc tamen intestiso, si dolo: sicut nere rei uindicatione. sed nec contra latam culpam minor restitutione privabitur licet contra dolum. id est in delicto quod perpetratur proprer dolii. In criminibus eniim aetatis suffragio non iuuantur prorsus minores malorum quota mores infirmi ras animi non excusat,ut C. si aduersus delictum. Porna haec est eius, qui homi cidium admiserit,in aliquo honore positi sponte .doleste,deportantur: si secus do gradu sunt, capite puniuntur, ut Teod. l. penultima. Si non uoluntate occis derint,etiamsi milites fuerint, remissa poena homicidii secudum disciplinam militarem sententiam perferant, ut C. eod. l. i. Quippe non omnis qui occidit homicida est. Sed si uulnerauerit .ut occidat si gladium strinxerit, in capite percunsit claua uel cucuma, damnandum pro homicida. Nec enim iudex propriis auribus debebit audire talem hominem allegantem se uoluisse occidere, cum de
459쪽
DE HIS, QYI PARENTES VEL LIBER os occiderunt. Titulus xvij.
OV pia generaliter de homicidio,nunc audiamus si parentes liberos uel liberio parentes occiderint, di sic ad i. Pompeiam de parricidiis. Videamus itaque cui competat actio ista,oc 'uis possit accusari l. Pompeia, di quae sit poena, ecquanto tempore homicidii crimen sopiatur. lege Pompeia de parricidiis generaliter cauetur, quid fieri debeat,si quis non tantum patrem,matrem, filium,mliamve,occiderit: sed di quemcunw agnatum, affinemve. uerum si quis peremerit non quempiam de ascendentibus, uel descendentibus: sed collateralem, affinemve, eam duntaxat poenam excipiet,etiam per legem Pompeiam, quae est l.
Corne . de sicariis. Porro solennis oc specialis poena parricidii, siue cutita diκ tim silicidii haec instituta est ut parricida cuiuscunc, ascendentis maris uel so
minae uel fillicida cuiuslibet descendentis primum uirgis sanguineis uerbereis tur, deinde initus culeo cum cane, gallo Sallinaceo, uipera , α simia: in mare proximum. uel in amnem mittatur. adloquin bestris ob lcietur: nisi per furorem tilius patrem uel filium pater mactauerit. Copetit autem accusatio ista cuicui
utpote pupillo. Competit in cum qui occidit ex proposito. Sed S in eum qui fata praeparauerit parens filii: uel filius parentis, siue palam, siue clam: in ea quoque cuius dolo malo factium erit,id est qui adiutor extiterit, etsi non occiderit.
Praeterea qui emit uenenum , ut patri daret, quamuis non potuerit dare. frater autem ementis uenenum,qui cognouerat tantu, nec Patri indicauerat, relegandus est,utis. eod. l.i.&q. hocc, uerum est,ut pater teneatur l. Pompeia:etiam a occiderit ultu, qui nouercam adulterabat: nisi forte filius erat infamis , ipsumcii pater deprehendillet in ipsa turpitudine. quippe Pater latronis magis quam patris iure eum interfecerit: et patria potestas in pietate debet consistere,no in atrocitate .ut Teod. l. diuus. Nec uideatur absurdum, filium qui emit uenenum, ut patri daret,quamuis non dedit,parricidam esse ea ratione quia haec crimina homicidium Sc adulterium. non ex sola animi propositione cui in diuinis sed an sumpto aliquo actu operantur in legibus nostris, ut fide uerb. significat l. fugitivus. Nam ct l. Cornelia reus est qui cum telo ambulauit, licet non occiderit. Sed creditor, qui sciens ad scelus perpetrandum subministrauit, ut puta ad gladj,uel ueneni uenalis comparationem,ut Teo. l. si sciente. Sed oc tanquam monetae falsarius coercetur,qui tale quid non prohibet,cum potuerit. Perpetuum est hoc crimen.& semper eius accusatio permittitur, ut Teod. l. ultima. Idem legitur de critia ine concultionis, ut si .eod. l. i. Idem de crimine suppositi partus, ut . de sal. l. qui falsam.
teris similibus. Tit. xviii. V T quia homicidia quandoq; perpetrantur per malevita, ueneficia, at max gicam artem, de his omnibus uideamus. Plus est, id est atrocius oc horribi ius cit,homine extinguere ueneno,u gladio: hOS Omnes lex Cornelia persequitur, qui uenenis ec susurris magicis,hominem occiderint, di qui mala uenona, malac, medicamina consecerint,et uendiderint . publice habuerunt,ut Insti. de public. iud. Videamus ital quid sit ars magica, quibus nominibus gener libus, quibusue specialibus, qui docent, qui exercent,uocentur,quale sit hoc crimen, 5 qualiter uindicetur. Ars magica siue mathematica, est scientia a daea monibus tradita, artem damnabile docens.& morte an s. Huius species sunt . . q
460쪽
tia in aere. 'yromantia in igne . Necromatia in nigris cadaueribus mortuo G. Harum scientiarum merito assumunt specialia nomina ,etia qui docent. siquidem alii uocantur Geomantici, Necromantici, Aeromantici. alit arti sipices, ab aurae inspectione. alij arioli, ab aris deorum. alii augures ab auium garritu uOlatuue. alii astrologi. alii genealogiaci. alii sortilegi. alii horoscopi. alia sa satores qui in salientibus uentis hominu aliquid diuinant. alii spalatores . ain steriminatores, qui immutatione sua & aliorum aliquid faciunt re omittunt. alii somniorum interpretes. Generalibus autem nominibus uocantur hi, malefici, math
matici,incantatores,magi. sic forte dicti quia magni: & quia inter alios homianes maiores habentur ec diuinatores. hi sunt, qui quasi Deo plenos se simulantes futura se scire praedicant. Sed sileat omnibus perpetuo diuinandi curiositas: etenim omnis talis supplicio capitis serietur,& gladio ultore prostratus. si no- Merit elementa turbare, uitam insontium no dubitet labefactare: si manibus accέtis suos orae sumpserit inimicos suffocare. hos quoniam naturae peregrini sunt seralis pestis absumat: ij j tales si conuicti fuerint, ec proprium facinus detegentibus repugnauerint pernegando, sint eculeo dediti,unguibus sulcantibus latera, poenas perserat proprio dignas facinore. Huiusmodi hominu, quamuis amicitia uetus,repellatur.concremando illo aruspice,qui ad domum accesserit alienam, licet ob alteram causam. Eorum quoi scientia est punienda. 6c seueristiam is merito legibus uindicanda, qui nouerunt pudicos facere impudicos, si tamen id detecti fuerunt secisse. Eorum aut scientiam non reprobamus. qui licitis carminibus id agut ne imbres noceant,neue uentis, grandinum i lapidatione diuina munera & Iabores hominum sternerentur. Caeterum quasi maiestatis est hoc crimen, ut C. d. l. etsi,perpetuo aestimo teneti tales tanquam ipsius mai statis uiolatores. DE sEPVLcΗRO VIOLATO. TIT. VI x.
A Udiuimus de uiuentibus uiolatis,nsic audiamus de mortuis. Et quia us 'lantur cum eora sepulchra, id est mortuoru domus ut ita dixerim diruuitur,de sepulchro uiolato audiamus. Videamus ham quid sit sepulchrum uiolare.oc quibus modis id fiat 5c qiis eo nomine competit actio ec accusetio. Vide
mus quae actio competat .cuin in quem δε in quantu A qualis sit, di quae pcona per accusationem inlligatur uiolatoribus sepulchrorum. Sepulchrum uiolet
re nihil aliud est,quam aliquid in eius de formatione facere. Quippe sepulchri
conditionem deteriorem facere prohibitum est sed corruptum reticere, lapsum restaurare licet: sepulchra inquam ciuium, non hostium. hostica enim sepulchra licet diruere, lapidesq; quos ui sustulimus in quemlibet usum impune conuertere pol ramus, ut st. eod.I. sepulciari. Violatur autem sepulchrum,si mortui perpetuae sepulturat traditi spoliantur coteruntur 5c priuata autoritate transferuntur. Vel si quis contra testatoris uoluntatem cadauer intulerit unu aut alterum. Violantur quoq; sepulchra, si diruuntur diminuuntur. eo tamen nomine cecsat Aquilia,quia non est damnum datum,cum non sit in bonis sepulchro essed quod vi aut clam poterit agi, ut Teo.l. ij Λ ff. quod vi aut clam I. semper. Competit actio in factu, in primis ei ad quem sepulchris pertinet, in quanta aequum uidebitur iudicira quatenus intersit multipliciter,alias ex iniuria,quae facta est
uel ex temeritate eius qui secit: alias ex lucro eius, qui uiolauit: uel ex damno. quod contigit. nunquam tamen minoris iudex debebit condemnare, eo agente
quem res contingit. 4 si extraneus ageret in ceruum aureos , sed di in amplius