Nicolai Tulpii Amstelodensis exconsulis Observationes medicæ

291쪽

MEDICARUM. Lin. IIL 26 plurimum potuisse, in lenta, ac pervicaci hac

febre,

CAPUT LIII. Cibi abstinentia, quartanae lethsilis. FEbris quartana, ut frequenter incipit cum aequinoctio autumnali , sic solvitur raro, nisi sub initium Veris. Reliquo tempore, siquidem quiescat squod tamen interdum sit

revertitur facillime. Sive vitio alimenti, sive ob aeris inclementiam. In qua interdum hic morbus prolongatur in I statis medium , antequam ex toto desinat. QuCm terminum eXCedens , remanet facile per integram Hiemem : neque finitur, ante blandientis Veris accessum. Febrem autem hanc statuit quidem Hippo- se crates, longam; sed securam,ac facilem, lib. I. epid &Celsus ipsius interpres asserit lib. m. M Cap. XV. quartanam neminem jugulare. Subintellige si viscera fuerint integra. Uti satis distincte monet Galenus. comm . III. lib. I, epidis textu Iv. illis enim vel inflammatis, vel aliter male valentibus, enecat quartana quam plurimos. Sive per aquam intercutem: sive ob omnimodam cibi, ac potus abstinentiam. Quadduo perinde perniciosia si mi febri quartana . Aquam vero intercutem, Ut producunt in

flammatum jecur, induratus lien, ac uberior

292쪽

a 68 Ons ERvATIONUM frigidae potus. Sic Ar et stu, sive morbidum cibi fastidium, laesio superioris orificii, ventriculi. Quo a febre vehementer offensio, tollitur omnis indigentiae sensus: sive ipsa fames. Qua ventriculo subducta, nec expetit homo

alimentum: nec fruitur oblata. Sed exsiccatum consumit miserrimus marcor. Quod mortis genus, equidem vidi frequenter quartanariis intervenisse: sed potissimum senibus, & magis in producta, quam incipiente febre Uti etiam observatum, a Brassavola , comm . in

aph. XXXII. lib. II.

Janus Hasius, vir macer, sed procerus, attritus aliquandiu a quartana brumali, devenit tandem eo infirmitatis: ut cogeretur, prae magnitudine febris, etiam vacuo tempore, in C bili decumbere: neque unquam sub diVo ambulare, quod tamen quartanarios mirifice reficit.

EX qui, exhausti corporis, lassitudine, incidit paullo post, in omnimodam cibi abstinentiam. Non tantum, sub tempus febris: sed etiam diebus intermediis. In quibus tamen CX- pedit , quartanarios modicum cibum sumere. Quo sustineant facile, quod sustinendum diu.Quanto enim tardius incedit morbus , tanto quoque pleniore victu, indiget aeger. EXaph. VII. lib. I. Concidentibus itaque viribus, vidimus hanc abstinentiam, non tantum huic , sed

etiam aliis quartanariis fuisse exitialem.

293쪽

MEDICARUM LIB. III. et CAPUT LIV.

Error naturae compe situs.

IMpervestigabilis, industriae naturae, solertia

quamvis occurrat ubique locorum et eminet tamen potissimum in illis corporibus : quae quasi muneris sui oblita, vel hoc, vel illo frustravit membro. Quem errorem, suffusa deinde, quasi aliqua verecundia, compensat iterum munifica liberalitate. Mulier Britannica, nata brachiis, ac cruribus adeo distortis: ut videretur cuicunqUe Opemri inepta. Nacta fuit tamen ab officiasa natura, eam dreteritatem: ut potuerit lingua ne-re s & eadem expedite trajicere filum, per angustum acus foramen: & solo ipsus flexu, constringere arctissimum illud nodi genus, quod teXtorium Vocant nostrates. Eadem lingua scribebat utique elegantissime; inter alia, nomen filii mei, Petri Tulpii, quod etiamnum penes me adserVatur. CAPUT LV. Incredibile, corporis humani,

PI ex quinquennis delatus ex Geldria, &Amstetredaini bilanci impositus, pendem bat centum, & quinquaginta libras. Corpore quiPm

294쪽

E O OBSERvATIONUM quippe erat tam pingui, ac amplo: ut lumbi ipsius non Cingerentur, nisi sesquiuinae longitudine. At nates luxuriabant tam uberi carnis mole , Ut Viderentur quadruplices. In brachiis

vero, ac manibus posuerat tantum roboris exu-herans ipsius natura: Ut manum meam non minus fortiter ferierit : ac si egisset vigesimum

aetatis sum, annUm.

Vt rus Indicus. OUamvis extra forum medicum, atteXam tamen huic telae, Satyrum Indicum ; nostra memoria ex Angola delatum: & FredericoHenrico, Arausionensium Principi, dono datum. Erat autem hic Satyrus quadrupes: sed ab humana specie, quam prae se fert, vocatur Indis orang-outang: sive homo sylvestris, uti Africanis quoias moreou. Exprimens longitudine puerum trimum , Ut Crauatie sexennem. Corpore erat nec obeso, nec gracili, sed quadrato : habilissimo tamen, ac pernicissimo. Artubus vero tam strictis, & mustulis adeo vastis: ut quidvis de auderet, & posset. Anterius Undique glaber: at pone hirsutus, ac nigris Crinibus obsitus. Facies mentiebatur hominem: sed nares simae, de aduncae, rugosiam, & eden

Aures vero nihil discrepare, ab humana

serm

296쪽

Ons Est v A TIONUM

forma. Uti neque pectus , ornatum utrimque mamma praetumida (erat enim sexus foeminini) venter habebat umbilicum profundiorem ;& artus, cum superiores, tum inferioreS, tam exactam cum homine similitudinem: ut vix ovum ovo videris similius. Nec cubito defuit requisita commissura: nec manibus digitorum ordo: nedum pollici figura humana: vel cruribus surae: vel pddi calcis fulcrum. Quae concinna, ac decenS membrorum forma, in caussa fuit, quod multoties incederet erectus: neque attolleret minus gravate, quam transferret facile, qualecunque, gravissimi oneris, pondUS. Bibiturus prehendebat canthari ansam, manu altera , alteram vero vasis fundo supponens, abstergebat deinde madorem labiis reli- sextam, non minus adposte, ac si delicatissimum vidisses aulicum. Quam eandem dexteritatem observabat utique cubitum iturus. Inclinans quippe caput in pulvinar , & corpusistragulis Convenienter operiens, velabat se haud aliter, ac si vel mollissimus illic decubuisset homo.Quin imo narravit aliquando asses nostro , Samueli Blomartio, Rex Sambacensis, Satyros hosce, praesertim mares, in Insula Bomaeo, tantam habere animi confidentiam, & tam validam mnsculorum compagem: ut non semel impetum secerint , in viros armatos: ne'

297쪽

MRDICARUM LIB. III. et 3 dum in imbellem, foeminarem , puellarumve, seXum. Quarum interdum tam ardenti flagrant desiderio : ut raptas non semel constuprarint.

Summe quippe in Venerem sunt proclives, Huod ipsis, cum libidinosis veterum Satyris commune) immo interdum adeo protervi, ac salaces: ut mulieres Indicae, propterea Vitent, cane prius & angue, saltus, ac lustra, in quibus delitescunt impudica haec animalia. Quae omnia ut verissime referuntur de hocce Satyro: sic sane nihil verisimilius, quam ad ejus imitationem, effetum fuisse Satyrum veterum. Quem lectoribus suis delineaturus Pli-,,nius, scribit expresse, animal esse quadrupes,,,in subsolanis Indorum montibus, pernicissi-simum s humana effigie, sed pedibus caprinis s,,toto corpore villosiuri s Nihil habens mo-,,ris humani ; gaudens sylvarum latebris , & fu--iens hominum commercia. lib. VII. Cap. m. vide Pausaniam lib. I.

A quibus notis, licet aliquantisper discrepet

Satyrus beati Hieronymi: Convenit tamen ut-,,cunque, cum figmentis Poetarum. Erat, in-,,quit,homo naribuS aduncis ec,fronte cornubus Masipera ; desinentibus corporis eXtremiS, in ca--rarum pedes . uam eandem formam,eXpresssuri dilucidius poetae, appellant Satyros suos, lascivos, impudicos, biformes, bicornes, & interdum , petulantia vivarum numina.

298쪽

a M OBSERVATIONUM.

Quae veterum epitheta, siquidem ad veritatis explores amussim, videbis ipsos non plane errasio. Reperitur quippe etiamnum lascivum hocce animal, in subsolanis Indiae montibus : uti quoque in Africa intra Sterram Lionam, & promontorium montis, ubi forte illa loca, quae Plinius lib. v. Cap. v. asserit noctibus micare crebris ignibus A gipanum, SPUrorumque lascivia. gaudet confragosis recesssibus: fugit humana consortia, neque audit immerito salax, villosum, quadrupes, speciem humanam praeferens: & preditum naribus ad

Sed nec pes ipsius habet ungulas ; nec frons

Caprarum Cornua , nedum corpus ubique pilos , Sed duntaxat Caput, humerus, aC dorsum. Reliqua ut sunt glabra: sic aureS nequamquam acutae, velut perperam finxit Horatius; verum flexuosiae, & ut verbo dicam, vere humanae. In summa, vel nullus est in rerum natura Satyrus: vel si quis est, erit procul dubio illud animal, quod in tabella , hic a nobis depictum. Cujus descriptionem molitus suit sorte Plinius. Sed quo minus id potuerit, obstitere fortassis Viro diligentissimo, hinc ingeniosa

Poetarum figmenta, circaeis illecebris ita fucata: ut nescio quos non fallerent sensius. illinc vero eXOticae gentes, tam longinque dissitae:

ut necesse fuerit, per aliena vestigia ire: eo

tius

299쪽

MRDi CARUM LIB. III. et stius facile approbare, quam CurioSe inquirere in naturam rei narratae , & ab omnibus jam

Cui fidem qui derogat, is facile incidit in

Calumniae murices: & elevat auth oritatem suae historiae, discrepantis a recepta opinione. QValem injuriam olim sibi illatam , necdum propemodum concoxit Herodotus, scriptor alioqui non inconcinnus. Quo ad ejus itaque, in tantis tenebris fieri potuit, selegit quidem Plinius potiores observationes s sategitque satyrum suum quam verissime posteritati relinquere. Sed serviendum fuit famae: neque nimis libere recedendum, ab inveterata sententiat nedum Commentitiis poetarum fab UliS. QUO rum spissam caliginem, discutiet fortassis inclarescens, Indici hujus Satyri exortus. Cave sis tamen hac voce intelligas promiscua Panum, rugipanum, Faunorum, ac sylvanorum nomina: e quibus, licet arαν, κίγιπά assFaunus inter se invicem conveniant, discrepat tamen ab illis Sylvanus, & ab omnibus Satyrus: audi Virgilium Lib. I. Georg.

Pan ovium custos. --

ta paulo post:

Et temeram ab radice ferens s Mane cupressum, Lib. II. Georg. - Deos qui novit mr es.

soror b

300쪽

e quibus clare liquet, Pana , qui idem cum A gipane (uterque enim media sui parte caprae similis est distingui expresse a Sylvano (licet aliter visium Plutarcho & ab illo reliquisque omnibus quem hic oblatum venimus , Saty

rum.

Quem similiter (siquidem in sacris conjecturae locus designant non uno loco Moses,& Esaias per voces Sagnir, & Segnirim, quibus non tam denotatur Daemon, ut quidamanterpretantur, quam animal sylvestre, ac instar caprarum hirsutum, saltans non modo in sylvis , verum quod sociis suis etiam acclamat. Cui ipsi sacerdotes ac altaria dicitur constituisse Rex Hieroboamus. quod ipsum ani

mal Moses Deut. Cap. XXXII. VCI s. XVII. VO

cat cum Chaldaeis Schedim,a terrore quem Obviis incutit. Quae omnia quum viderint Interpretes Britanni , ad amussim Convenire cum Satyro, eX- posuere fortassis haud male apud Esaiam Prophetam Sagnir per vocem Satyri. Vide Levit.

Cap. XVI I. VCrs. VI I. o ChroniC. Cap. XU, Vers. XV. Esaiae cap. X m. Vers. XXI. & Cap. XXXIV. Vere. XIV.