Nicolai Tulpii Amstelodensis exconsulis Observationes medicæ

41쪽

Mn Di CARUM L I R. I. t tcicatrice, reseraretur hiatus, exhalandis fuliginibus , a natura destinatus. En praeeuntem naturam, o Chirurge , monstrat ipsa, quasi digito, salutarem, inuitorum ulcerum , usum: ex tam a tua erit, im o ex usu aegrorum, si hanc sequaris ducem. Prosunt ulcera arthritidi s expellunt lippitudinem; sed neminem eruacius juvant quam, morbo Commitiali, obsessos. A quo utique adsertum vidi aurifabrum, per squamosas quasdam crustas, foedum in modum pedis cutem exasperantes, quibus scalpelli apice dextere ablatis, destillare protinus per exilia cutis ulcuscula, freqens, ac aCer humor, qui per anfractuosas ambages ad pedes delatus, eo procul dubio descendit sive a capite, genuino hujus mali fonte , sive ab hepate, aliove aliquo inaccesso fomite, secreto alicubi latitante. C A P U T I X. Morbus comitialis o splene Ex acri, quarumlibet partium, Uapore, Cem

rebrum vellicante, morbum comitialemeXcitari, novum non est. Sed parti alicui, tam exquisitum inesse sensum: ut attacta duntaxat, levi, digitorum, apice, protinus Contrahat nervos , id certe summe rarum est. Et praeter unum Fernelium ( qui ex simili occipitis a tactu, vertiginem vidit obortam vix cuiquam fortassis observatum.

42쪽

Juvenis Patritius, annorum Circiter quindecim, doluit ex pube, tam intolerabiliter , extra omnem suspicionem calculi: ut tibi dem loci, neque litum olei amygdalini , neque linteolum eodem madens, foret ferendo. Sed converso, post mensem, omni doloris impetu, a pube,Versus latus sinistrum, unde fortassis descenderat, desiit, ex toto, illius partis cruciatus : & ilico male habuit lien: N ex ipsius consortio, Cerebrum . Non secus ac aliis, ex pede vulva ; ex lie ne ventriculus , & a ventriculo caput , instar Cucurbitae, universo Corpori, impositum.

Noxiam autem materiam, a liene, per Venas iliacas, ad ilia, ac pubem descendere, vidit olim vir oculatissimus Hippocrates: sed innuit ,, id, adeo tecte, ut a paucis observetur. Qui ni-,, gra inquit vomunt, ad pubem dolent. Lib. Praed. Expulsa videlicet illuc, acri sanguinis

faece. Unde certe est, quod melancholicis fiant,maximi morbi, ab ilibus. De quorum molesta dilaceratione, non minuS quoque Convqueruntur, scorbulo qui obnoxii: quibus propterea videntur ilia rumpit cum ob continuam humoris erosionem , tum propter urgentem, dilaceratarum menbranarum, distentionem. Inquirendum itaque curioie medicis, innaturam humoris, a natura expulsi: & Cavendum obnixe , ne facile regurgitet, a loco

ignobili, in partem principem. Satius quippe est, pestilentem ejuscemodi frugem in semine

43쪽

MEDICARUM Lin. i. is mine comprimere; quam adultam demetere

messem.

Sed ad rem . lien a turgido hoc, atrae bilis, fermento, jam tumidus, diffudit. ilico, ex se,uaporeS Cerebro tam inimicos: ut Juvenis protinus concideret, in vehementissimos, morbi Comitialis , insultus: excitatOS non tantum a Causssa interna; sed subinde quoque, ab eXterna. Nam pressa, vel solo digito, regione lienis, Contrahebantur ilico, omnes nervi: dc sequebatur confestim, miserabilis, universi corporis, distentio: laedens, iteratis suis circuitibus, uoque eo, mentem jam aliquoties labefachatam:& cumprimis, vim ipsius imaginatricem: ut crederet, se nescio, quem regem et distribueretque, non minus largiter, qualiacunque mune ras imo integras regiones , ac si revera, rerum potitus fuisset. Insidente ipsi, hac, conceptae majestatis, opinione, adeo profunde: ut summe excandes Ceret , Corripereturque gravissima epilepsia: si quis majestaris oblitus, ipsum compellasset nomine usitato. Ceu inferius dignitate sua ratus- alio, quam regio insigniri titulo. Impositis interim familiae sua: (quae erat amplissima) promiseuis, quorumcunque animalium, nominibus. Quae semel data (quod melancholicis proprium ) tam firmiter memoriae mandavit: ut nunquam deinceps, inde exciderint: licet vel longissime quis peregre abfuisset.

44쪽

- OBSERVATIONUM.

Quod si vero quis, loco ursi, fetis, canis, draconis , aut leopardi, desideraret proprium sibi

restitui nomen, eum reddebat ilico, voti compotem : modo donaretur aliquo munere. quas acilitate, ab amicis, servata, redemere, plerique omnes, ignominosa illa nomina. Eaque donis ipsorum imposita, retinuit invicem, tam stricte: ut etiam post plures menses, recondaretur nominatim, quod quisque, vitandae ignominiae ergo, obtulisset munus. Inusitato autem huic morbo, plurima quidem nobiscum opposuit, felicissimus Medicus, Joannes Fontanus: sed nihil praeponderavit,vel

vino chalybeato , vel veratro nigro. Quorum primum, posteris quo commendaret Cornelius Celsus, scribit expresse, animadversum esse, ea animalia, quae apud fabros ferrarios educuntur, exiguos habere lienes. Constabat autem hoc vinum, ex sequentibus. 't. Radic althaeae, asparagi, singularum uncias duas; decoquantur, ex aceto vini, & infum de colaturae, limaturae chalybis, libram unam, cum dimidia, deinde insolentur, Vel maCerentur, per biduum, in cineribus calidis, addendo, chalybi exsiccato, & tenuiter trito, vini Rhenani libras quatuor: aquae melissae libras duas; ligni Majaci rasi unciam mediam, CortiCum ramdicum capparum, tamarisci, ceterach, serpilli, singulorum dragmam, croci Britannici, scrupulum, coocutiantur cottidie fortiter, in i

45쪽

MRDICARUM LIB. I. Ergena vitrea , & ex colatura fiat, vinum chaly

beatum,

Post cujus usum, inurebatur cruri sinistro ulcus, sed vix deciderat ipsius crusta di, quin ese fervesceret usque eo, turgida bilis: ut nihil differret a furibundo. Cantillans noctu, tacitudinus interdiu, cum vultu semper truci, mentes ierturbata, fame instatiabili,& obstructione ginae, tam pertinaci, ut vix ullis remediis reseraretur iterum: nisi forte, per clysteres crebrius infusos: utique veratrum nigrum, dejectionis causa, aliquoties, potui datum. Corticum radicum capparum, tamarisci, foeniculi, singulorum, unciam. Herbarum fuismariae, mel ista, boraginis singularum manipulum . Seminum melonum, linionum, anisi, singulorum dragmas duas, radicum veratri nigri, dragmas sex, uvarum passarum Corinthiacarum Uncias quatuor. Decoque ex aqua hordei ad libras duas, ta dissolve in colatura, Sirupi rosaces cum sena , Uncias quatuor, misce, fiat potio Cuj iis medicamenti beneficio, licet uberius deponeretur atra bilis Et peperit tamen ingratus ipsius sapor, tantum fastidii: ut necesse fuerit, eo derelicto, praeparare insequens Catharticum: quod etiam siummopere, ipsi in rem fuit.'c. Foliorum senae mundatorum a stipitibus dragmas duas, radicum veratri nigri, scrupulos duos, seminum limorsum, &foeniculi, singulorum scrupulum, infunde per noctem, in

46쪽

decocto fumariae viridis, adde deinde colaturae, confectionis hamech draginas duas, Syrupiros acet solutivi, unciam cum dimidia, fiat potiuncula.

Qua aliquoties propinata, ejecit Continenter tantum atrae bilis: ut tandem ad se redierit: debellato coutumacissimo hoste, & expulsa, gravissimae epilepsiae, materia, attamen non sine aliqua mentis labe. Quae tamen tanti non fuit; quin potuerit deinceps, & litteris rite operam dare: & alia peragere non secus, atque sanisse

CAPUT X. Morbus comitialis, si Tuis MUlierem praegnantem conjecit malignus vulvae Vapor, in tam acerbas fervorum contractiones: ut pepererit. Ignara tamen partum illum, a se, editum: derogans ad haec fidem, amicis, id uno ore adseverantibus. Ea quippe fuit hujus distentionis vehementia: ut extenderit se, ultra horas novem. Quibus reactis,corripuere ipsam febris, ac sopor adeo torpidus, a sanguine impetuosius sursum rapto : ut tali vena aliquoties fuerit ferienda , antequam iterum descenderent ipsi menstrua: & cessaret, ex toto, febris, vehementer ipsem eXagitans. In quem inscium partum, ab eodem vulvae

consortio, incidit utique, haud diu post, assinis nostra, Maria Corvina. Sed privabatur haec

praem

47쪽

MEDICARUM. L I B. I. 23 praeterea visu. Licet foris nec hebetudinem acies: nec aliud aliquod vitium , ostenderet externa oculi tunica. Quam caecitatis speciem

Areocuporimu Veteres E, dc guttam serenam appellant recentiorum nonnulli.

Quod vitium ut insanabile habetur, siquidem insidet ipsi cerebro: sic curatur etiam disericillime, quantumvis fiat, ex aliarum partium consensu. Ac proinde nequiit etiam in hac aegra tolli, nisi per remedia valentissima. In quibus

excelluere ampla vesicatoria, internis feminibus admota. Quorum ope retrahebatur, tam potenter, sanguis, sursum VergenS: Ut recuperata, gratissimi luminis, usiira: evaserit feliciter perniciosissimam illam caecitatem: quam plerique Medicorum judicaverant habere certam desperationem. Sed circumspecti Medici est, praesagire quidem pericula: sed interim non omittere,quae ars requirit. Et cur quaeso,desperaret quis fieri possse, quae hic facta sunt incipe animose, perge prudenter, & annuet forte coeptis tuis Deus.

Epi psa, sexies cottidie, accedens. O Uod in mari est aestus, ac recessus: id

in morbis vocatur reciprOCUS CirCUitUS. Quem quo comprehendis minus: eo admiraris

magis Latet quippe plerumque ipsius caussa. Et absconditi ordinis ratio,defatigat etiam am-

48쪽

et O B s E R v A TIO N U Mtissima ingenia. Praesertim quorundam morborum, ea cum sit conditior ut Cottidie, non semel, atque iterum ,sed interdum quinquies, vel sexies accedant, recedantque. Idque non aliquot menses 3 sed integros subinde annos, se vante quolibet insultu, exactum, reciprocantis periodi, momentum. Uti id nonnunquam videre est, vel in interpolato capitis dolore: vel reciproco artuum tremore, sed nullibi evide

tius, quam in periodica illa epilepsia, quam hic

inseram. Matronae locupleti, interVenere, CX Venim

diutius adstricto, non modo horror, ac febris 3 verumetiam frequens animi deliquium: accedens primum quidem promiscue, & indisti che ; sed mox ordinate, cum in accessione, tum in recessione. Quod tamen. reciprocans animi deliquium destitit ex toto, post duos menseS. Sed ea cum lege, ut illi, e vestigio successerit admirabilis quaedam epilepsia: insurgens Cot tidie, modo ternis, modo quinis, modo senis Circuitibus. quorum impetus fuit subinde adeo efferus: ut opus non semel fuerit , ipsam detineri a quotuor mulieribus. Suppressa interim (qualibet accessione voce , Occoecatis oculis , obsurdescentibus auri bus, & cessante tam diu, sensuum internorUm, functione: donec post horam quartam (is enim terminus cuilibet periodo fuit praefixus) ad se everteretur: mentis iterum compos: di prodixin

49쪽

tinus apta respondere, ad quaecunque interrogata. Quae animi praesentia mansit illi semper immola: usque dum recurreret, iterum noVUs insultus: aboliturus denuo & interiores, & exteriores sensus. Quem tamen reciprocum ordinem immutarunt subinde, vel aeris in clementia , vel anim iadfectus, vel inopinatum aliquod infortunium. Et prout vel leniretur, vel exacerbaretur hic morbus , pro eo etiam, vel tolerabilius, vel deterius sese habuere utique ipsius accessiones: modo leves , modo peris nunc plures, mOX paucioreS. Quin imo, deficiente fomite, defecit nonnunquam integer aliquis insultus. Sed commoto iterum Corpore, rediit utique facillime: vcrum Cum novo invadendi, ac remittendi ordine. Qua recidiva frequentius ipsi inxervenien- e , ViX ausa fuit propterea, mutare unquam Cum bile suum nisi forte sub horam , Venienti S aC- cessionis e si sectis faceret, praecipitaretur denuo, ex motu illo, in novum circuitum. Qui plerumque eXcurrebat, ultra quartum, quintumVe mensem, antequam ipsam iterum dese

reret.

Unde factum, ut circa summum morbi incrementum , epilepsia haec habuerit, senos Ci Cultus et shatis horis, cottidie, & accedentes, &recedentes. Quarum poriodorum frequentia, exagitavit usque eo, defatigatum hocce Corpum

50쪽

di 6 Ons EnvATIONUM Culum : ut tandem inciderit, in accessionem longissimam: continuantem Cottidie, sine ulla intermissione, ullove, vel cibi, vel potus usu, ad horam circiter vigesimam.

Cui oneri impar, credebat ipsit, jam ad ultima ventum. Sed re plane desperata ; apparuit nec opinanti, quasi, eX machina, Deus. Et sedata, post diem quintum , intolerabili hac temperiate, sustulit, ex toto, productum illum paroxysimum, relictis duntaxat in locum ipsius, duobus insultibus: quorum alter durabat ab octava matutina, in horam undecimam: alter vero, a secunda pomeridiana, in quintam vespertinam. Donec decrescente paulatim fomite, usque eo decreverit utriusque longitudo: ut tandem vix mediam excesserint horam. Qua utique declinante, vidimus, post annum secundUm,COnflagrato jam omni igne, terribile hocce incendium , integre fuisse extinctum. Debellata, ex toto, perniciosissima illa epilepsia, quam, triregesimo ochavo aetatis anno, quem,id temporis, agebat aegra ceu invincibilem, cum omni antiquitate , crediderat, tota nostra Ci VitaS. Sed summe admirabamur , nunquam ipsi intervenisse, novum instillum: quin evidenter ipsum praesagierint, vel concitatae temporum

arteriae: vel floridus, manuum, ac malarum rumbor. Quibus praesciis signis, tantam fidem habuit aegra : ut iis apparentibus, certo semper