Nicolai Tulpii Amstelodensis exconsulis Observationes medicæ

61쪽

MED I CARUM. L i R. I. Syri ante diem sextum, potentiam quocunque ambulandi s dummodo fuerit diem audiens. Quae promissa, dici ViX potest, quantam eX- citaverint spem recuperandae simitatis: & quam morigerum reddiderint ipsum, in admittiendis remediis, atrae bili destinatis. Qua ConVenienter ex Corpore depulsa, exsolvimus & nos facile fidem nostram: jubentes ipsum surgere, recubili: in quo integram hiemem decubuerat.

Verum cum ea lege, ut durataXat insisteret pedibus , neque procederet Vel latum Unguem. Secus si faceret,penes se culpam futuram SeXto vero die, me veniam ipsi daturum, quocunque deambulandi. Modo rite obtemperaret arti . Quae certe montra eo fuere rigidiora, quominus expediit ipsi dolum hunc resciscere. Qui quo magis lateret, continuavimus teche, in medicamentis Catharticis Sed appropinquante jam secundo triduo ostendimus Coram promissi veritatem. Facta non tantum Venia, ambulandi per conclave, sed etiam in publicum prodeundi, & obeundi jugiter, qualiacunque,

sani hominis, mUnia. Qua libertate tantopere gavisus fuit ; ut ignoraverit quibus encomtis extolleret sinitatis suae Praesidem. Admiratus hinc artis potentiam; illinc detestatus sitam dissidentiam. Quod tam diu denegasset fidem: a qua tam salutare recepisset consilium.

Vidit quidem hic aeger robur ossibus suis re-

62쪽

g 8 OusERvATIONUM stitutum: vidit rediviva crurum ossicia: vidit expeditum incessium: vidit alia: sed stultam hanc, totius hiemis imaginationem Clanculum sibi eripi, nec vidit, nec sensit, homo Caeteroquin minime stupidus, sed in arte sua abunde sagax, re vix ulli secunaUS.

CAPUT XIX. ola img usiris. od ipsum inventum , non minus feliciter quoque cessit uxori Salomonis Galent . Quae credebat, in Vulva sua, contineri molam viVam, interimendam a medico . Quam operam siquidem ipsi denegasset, satagens rationibus potius, quam sagaci aliquo si ratagemate, sententiam illam evellere, operam perdidisset, neque vel tantulum profuisses aegrae, Quam praestitit clam circumvenire, quam pa

Monita itaque fuit, haberet exactam excretorum rationem: & si quae conspiceret atra: vel

nigrae fuligini simillima , crederet firmiter jam tum expelli molam sibi ingratissimam. Quibus verbis fidem haberis,admisit haud gravate, modo Veratrum nigrum , modo Consectionem ha- mech, aliave expellendae ejuscemodi insaniae apta. Quorum Ope, atra bile eXCreta, non dubitavit amplius de molae suae internoctone certa

uti credebat ex ejus occisae colli quatione, sev

63쪽

MEDICARUM LIB. I. gyqui nigram illam dejectionem: in quam praedixeram dissolutum iri, vivum illud monstrum squod imaginabatur vulvae suae inclusum. A quo licet id temporis feliciter evaserit: incidit tamen haud diu post, in simillimam insaniam, sed priore multo graviorem: Credens firmiter, se fato functam, ea conditione, a Deo in

mundum remissam, Ut Viveret deinceps CXCors

Corde enim suo, a Deo, retento, doluit impense, aliam esse sibi, quam aliorum mortalium vitam : quam tamen imaginationem, nulla cum auferrent stratagemata; affixit quidem ipsam aliquandiu, haec tristitia: sed tandem quoque, licet tardius, discessit: juxta illud elegantissimi Justi Lipsi: Illos ab atra bile,curat dies,& quies.

X venenato canis rabidi morsit oritur terribilis, ac exitialis ille aquae metus 3 quem v c*octarum appellant Graeci In qUo siti enecantur, nec tamen bibunt aegri. Cujus miseriae unicum remedium est, (siquidem credimus Celso, lib. V. Cap. XXVI I.) nec opinantem in piscinam projicere. Praesertim eo si dCVeniant, antequam aquam metuant: alias foret spes in angusto, ex

eodem Celso, Avicenna ac Caelio Aureliano: imo ipso usu, essicacissimo, omnium rerum, magistro. CAPUT X X.

Aquin metus.

64쪽

Quod ipsum auxilium, tanti, in hoc morbo fit nostratibus, ut eo solo ferme contenti, ViX expetant aliud. Neque sane injuria. Sanat quippe mare quoscunque. Neque vidi hactenus quenquam (licet viderim plurimos cui tempestive in mare projecto, quicquam sinistri, postmodum evenerit. Sed salutari hoc reme-cio, vel flocci facto, vel tarde, ac timide adhibito : dedere multi, irreparabiles, supinae suae incuriae poenas: obsessi jam tum penitius, oblongiorem moram, quam ut ulla arte dis elleretur inevitabile strangulationis periculum Viro aestuanti, ac summe irrequieto, incensum Cum foret guttur, utique impedita deglutitio : intenta praecordia ; spiritus dissicilis; sitis inexhausta ; & vibrans arteriae pulsus: impera, batur confestim sanguinis detractoto: praeter clysterem, & potiones frigidas: quae duo postrema auxilia, Ceu humida, expavescebat tam evidenter, ut moverit suspicionem hydrophobiae , quam deinceps confirmavit certo adesse, exile aliquod vulnusculum: quod ante quintum mensem inflixerat rabida canicula. Quo neglectui habito, neque tanti facto, ut vel convenienter inde CXtraheretur ConCept imvirus , Vel propterea proscisceretur mature ad mare: proserpsit sane haec labes tam alte, Ut infectis viseeribus, degeneraverit in efferam ra-b erri, & furorem adeo indomitum , ac bellulinum, ut nullis coerceretur repagulis: quin poes

65쪽

MEDICARUM LIB. I. fixtius miserabiliter pessundaret hominem, cum

per terribiles nervorum Contractiones , tum per incendium, ne toto quidem mari, retinguendUm.

Adeo ut opus non fuerit, nec huic, nec aliis aegris , (quos equidem vidi satis frequentes)mortem maturare, sive per stragula, sive peiculcitram (uti loquitur vulgus ori impositam. Pereunt quippe. per se, satis celeriter: Utpote raro superstites, cum aquae formidine, in diem, vel tertium, vel quartum. Quibus addo, quod

equidem neminem hactenus, vel audiverim latrare, Vel viderim mordere 3 nedum cuiqUam detrimento fuisse rabidorum sputar quae tammen , ne forte nocerent, jussi nihilominus, Curiose mari semper abluere: territus eXemplo illius sariricis, quam Caelius Aurelianus i. m. RCUt. morb. Cap. IX scribit tertio die, in rabiem Conversam: quod lingua tetigisset, pannorum suturas, a rabido morsit Conspurcatas.

CAPUT XXI

Senex rabiosus. T Auta septuagenarius, demorsuS a Cane ra- i. bido, elicuit minus mature virus, brachiostio impressum : neque demisit se ita in aquam: ut invitus ea satiaretur: in quo tamen Corne

lio Celso, hujus auxilii summa. Sed blandius, Proptra aetatem, a liberis habitus, perfundeba-C e tur

66쪽

et Ons ERvATIONUM tur Tya fluvio, non minus leniter, ac si solius cutis immunditiem detersum venissent. Quum tamen expediisset, & penitus submergere, ecinopinato illo terrore, integre eXpellere, aqua metum , ipsum alius Certo OCCisurum. Uti etiam, haud diu post, contigit proserpente paullatim veneno: & inses ante ejus acrimonia , primum quidem brachium lacistum: sed mox etiam alas, illi adpositas aquarum aestu tibi accenderetur cor, occupavit ipsum illico,

non tantum febris, sed tam vehemens faucium siccitas: ut immensum sitiret : neque tamen vel tantulum biberet, ob formidinem, ConCC-Ptam non tantum ex aquae intuitu, sed eX qualicunque ejus mentione. Hinc torreri viscera, & prae fervido ardore, tantas intus eXCitari angustias, ut demorsius senex rejiceret modo strangula sibi imposita, modo vero exsiliret nudus, ex lecto: CXClamans stentorea voce, ardentius sibi esse incendium,& urgentiorem sitim: quam ut postet ab homine tolerari. Quem tamen servorem, siquidem satageret bibendo compescere,contremiscebant protinUS omnia membra: & sentiens brachii nervos minus firmos, ad retinendum pocialiam, ratioCinabatur secum, adinstar illius Philosophi, qui apud intium, tet. I I. serm. I I. Cap. XXIV, devieribitur se ipsum rogare quid Cani cum balneo. Quod si vero, tantulum liquoris sorberet,

67쪽

MEDICARUM LIn. I. 3 decidere illico poculum a manibus,& exhorrescere usque adeo corpus universum, Ut CXClamarit , non semel, o homines quid me cogitis, ad ea, quae naturae meae tantopere adVCrsa. Tantum itaque profuit huic seni blandior haec aquae ablutio: ut potuerit interdum, licet moleste, bibere: Praesertim circa postremOS Vitae dies, in quibus licet biberit astatim, nequittamen extinguere incendium,nimis diu inveteratum : multo minus iupprimere convulsiones,

quae haud diu post ipsi im jugularunt. CAPUT XXII.

Catelepsis ex umo m.

JUvenis Britannus, impensius sui solet illa

aetas, amori indulgens, perculsus fuit adeo Vehementer CX inopinata matrimonii repulsa: ut obriguerit instar stipiis , sedens in sedili suo κατοχ , sive detentus, sive congelatus, per integrum diem: retinensque continentor OUndem situm, & oculos non minus apertOS , at que olim simillimum adfectum delineavit Galenus, Comm. II. in prorii. Cap. L.V. A qua figura, ne latum quidem Cum i CCCdCret unguem: jurasses certo, te statuam potiusquam hominem videre. Adeo quippe fuere Omnia non modo rigida, sed plane immobilia. Verum ubi exclamaretur, alta voce s rem ipsius meliori esse loco, & cupitam habiturum amicam ;

68쪽

Onse Ru ATIONUMCam: modo ad se reverteretur, prosiliit cons

stim ex sedili, & quasi excitatus ex profundiore somno, rediit actutum ad se, disruptis protinus illis vinculis, quibus ipsum arcte illigaverat,

tenacissima haec catoche.CAPUT XXIII. Pollicis Tremor, a detractione sanguinis. FAbro cuidam ferrario , nunquam feriebatur brachii vena, quin contremisceret promtinus, Vel manus integra: vel saltem pollex ejus lateris, e quo sanguis fuit emissus. Cujus tremoris Caussa,procul dubio fuit,cum a spiritibus evanidis, tum ab innata, humidioris cerebri, imbecillitate: quae duo in hoc aegro fuere tam magna, ut ipsium tandem praecipitaverint in lethalem apoplexiam. Cujus indicium, uti hic fecit pollicis tremor, ita alibi designat eandem, vel palpebrae, vel labii palpitatio. Vere itaque, si vir ingeniosius Actuarius: Tremor fit a natu-,, ra, partim Victrice, partim Vero victa. Lib. I.

Cognoscenda itaque medicis, non tantum, communis, sed praecipue, propria cujusque natura: t)-υuic ael sau vocant Graeci: quam qui perspectam habet, is demum Vere medetur. Penetravit quippe ad naturae penetralia: & edoctus, ex simili scintilla, ingens incendium in iisdem aedibus, aliquando recitatum: Cont mmnit

69쪽

MEDICARUM LIB. I. gymnit haud facile parva initia: sed metuit inde magnos progressus: & conspicit provide,quasi ex altiori specula, eX tremulo pollice, eXitiale . morbi attoniti, periculum. CAPUT XXIV.

HUmor capitis hydropem induetiirus, inflat , & extendit interdum tam late nobile

hoc mentis palatium: Ut in aetate tenella, nonnunquam recedat magnitudinem virilem. Delitescente aqua, non minus mira, qllam intra Calvariam: &utrobique, modo supra, modo infra membranas: Obvolventes, Vel cerebrum,

vel calvariam ipsi circumpositam. Puer quinquennis, disiectus in valetudinario publico, congesserat in capite tantum liquoris, ut Vitiata naturali figura, tantopere inter se desciscerent dissoluta ossa : ut dilatata ipsorum compages, haud parum discreparet, a virili magnitudine. Cui oneri impar cum foret, exile Corpusculum , Cogebatur, vel perpetuo desidere ; vel assiduo incumbere cubili: saltem eousque, dum finem miseriae imponeret mos S. Qua defunctus, ostendit, in capite suo det;-neri , quin ue aquae libras: quibus effusis, fuere

Omnia adeo vacua, ac inania: Ur iplerique memdicorum praesentium, sed praepropere, judica, verint hic consipici, caput sine cerebro . At OCuli aciet s

70쪽

6 OusERVATIONUM li acie,illuc penitus directa, vidimus satis perspicue, cerebrum non defuisse: sed amissa figura globosa, induisse formam convexi fornicis: &ab eXuberante aqua, sequacem ipsius medullam adeo fuisse distentam: ut instar alicujus

crassioris membranae, adhaeresceret Undique, arcuatae,dissolutorum ossium, Circumferentiae.

Mirabantur autem summopere, qui sectioni intererant, Medici, qui, ex tam deformi cerebro, ec medulla adeo eXtenta, ac irrigua, prodierint (quod tamen sancte adseverabatpueripatet: integra mentis in uni a. Quum in aliis,vel solius figurae vitium,inducat, sive morbiIm attonitum,sive lethargum, Vel fatuitatem, Vel insanabilem siliquam amentiam.

Aliis vero suggessit, confusa haec, intricari cerebri, congeries, ineXptagnabile argumentum, adversus distincta illa loca: quae nonnulli adsignant, cuilibet animae facultati. Alii victissim credebant, hic confirmari dogma Aristotelis: asserentis cerebrum, non mentis ergo, sed refrigerandi cordis causa , constructum. Et

prout quisque, Vel amore, vel studio fuit, in hanc, illamVe partem ; pro eo, etiam eXtulit, rejecitve, vel hujus, vel illius sententiam. Sed exercitatiores , confugiebant, ad ingenuum illud : Quantum est, quod nescimus luelut namque in aliis, sic certe credibile est, potissimum nos Caecutire, in genuino cerebri regimine: cujus opera multo fortassis fiunt divinio