Nicolai Tulpii Amstelodensis exconsulis Observationes medicæ

81쪽

MnDICARUM LIB. i. si Sed Aetio, ac Cornelio Celso, vocatur idem

vitium recta, histris tumor vidi licet,ob magnum qinflamationis metum , oculos sede sua pro- pellens Celsius lib. VI. Cap. vi. Verum addit Ae- tius, procidere usque eo Oculum , ut a palpe-

bris contegi haut possit imo vergere interdum ad malus,& ipsa supercilia. Lib.VII. cap. XX I V. Ex suppressis menstruis, inciderat filia cujussedam vitriarii, in immodicum narium profluvium: quo intempestive, ab iracundia, subpresso, convertebatur protinus, omnis, impediti sanguinis, impetus, in oculum deXtrum; qui inde usque adeo intumuit: ut sede sua propulsus, deformaVerit, mirum in modum, totam faciem. Cu jus vitium uti auferret, nihil non nobiscum molitus fuit, vir jure magni nominis, Vopiscus Plempius; sed successu minus prospero.

Induerat quippe jam tum naturam Carcin malis, cum cute livida,tubere inaequali, & pure tam acri: ut vitiata forent inde narium ossa , &Vires praeterea, adeo fractae: ut nihil profuerint etiam saluberrima consilia : nisi forte lubuisset oculum eXcidere: quod tamen crudele auXil lium, licet succedat nonnunquam feliciter: e quidem haud facile suaserim: nisi constent vi

At enim, sublata e vivis aegra, vidimus evidenter procidentiam hanc originem traxisse, ex inmore pone oculum delitescente: quo adaper-

82쪽

sS Ons RavATIO NOM to , occurrebant passim venNlacerae ; membranae distentari ossa carie infecta ; de tantum sam

guinis cum extra, tum intra cerebrum, effusum: ut nulli mirum videretur, periisse virginem , tot hostibus CircumVentam.

Inconsiderate itaque agit, quisquis satagit

distinguenda sunt caute loca: & vitanda obnixe, quae hic signantur, brevia: satius enim naturam liberare, quam onerare: & praestat interdum, sanguinem aliquamdiu fluere: quam

indiscriminatim inhibere

Quod si vero procidentia haec originem tra-Xerit ex lue venerea suti interdum fit) ex re aegrorum fuerit, aqua mercuriali, aliove aliquo Mercurii litu, partem attinger Cujus deforme vitium felicissime hoc remedio superatum iri videbis. CAPUT XXIX.

Encanthis cancros .F'ricuus .c est Cornelio Celso, ac Paulo AEginetae, tuberculum, enascens, in oculi angulo : quem nominat, Ruffus Ephesius lib. II. cap, V. dividitur autem in benignam, ac Concrosam. Illa ut occurrit frequenter, sic haec non nisi rarissime Vidimus tamen eam, luce clarius in naupego Homino: cui, ex fluxu lachrumali per oleum vitrio-

83쪽

MEDICARUM LIB. I. Syvitrioli, intempestive suppresso , usque eo luxuriavit glandula, a narium parte, oculis adposita: ut ejus excrescentia Cooperierit,non tantumulatam: sed degeneraverit quoque in perniciosissimum carcinoma. Quod tentavit quidem filo comprehendere, & convenienter ferro CX- indere Cornelius Sasboutius, lithotomus, aetchirurgus satis felix: sed acquisiverat jam tum eam malignitatem hic tumor: ut vix potuerit attingi, quin protinus, profunderet plurimum sanguinis: ac proinde necessse fuit solis lenientibus uti: quibus exitium aegri magis fuit dilatum, quam ablatum. Viderint itaque illi, quibus acria medicamenta infrequenti usu : quam facile committatur error: nulla arte deinceps emendabilis. e

CAPUT XXX. Vulnus pupillae sanatum. O Uantumvis raro, vidit tamen indefessus

naturae perscrutator Galenus, renasci homini , aqueum humorem 2 eX oculo, per VulnUS effusium : lib. I. sympl. CaUL. Cap. II. Videre

ipsum deinceps & alii: sed feliciores utrisque sunt illi, id in se, qui vident ipsi Sagitta decidens ex altiori loco, discidit cujusdam equitis filio, tam late pupillam : ut ese

funderetur non tantum aqua,oculo inclusa: sed concideret quoque membrana xivear hebescente in

84쪽

OnsgRvATIONUM te inde usque eo visus acie, ut ne admotum quidem candelae conspiceret lumen. Unde Plurimum consternari parentes , refrequentius ingemiscere familiares: sed prostratos haud parum ereximus, eorum exemplorquibuS regenerata aqua, restituisset, amissiluminis,usuram, ac proinde non adiciendum animum : sed ex aliis exemplum capiendum, no bis quod ex usu siet. Non minus virium esse

natura: nunc, Dam olim. Eandem manere rem

rum faciem , secula quidem, & personas interim re ; sed causas, & eventus identidem recurrere. Quae profecto monita, tantum Valuere , ampud aegrum: ut nihil non admiserit remediorum : inter quae primas facile tenuere, collyria, Cum anodyna, tum exsiccantia: quibus similiter usque adeo benedixit Deus : ut inducta vulneri cicatrice, brevi succreverit iterum Ocumlo , aqua deperdita: & pulsa caligine, redierit rursus, gratissimum visus, ossicium : verium naturali imbecillius: ob cicatricem , meae, a Vul

relictum CAPUT XXXI.

Caecitas a Teneuo.

Nier caecitatis genera , eminet evidentera ruric, sive obscuratio visius. Quae dupli est; altera cerebro propria; altera Vero, a Cosortio aliarum partium: prior specis, ut AE

85쪽

plane immedicabilis , sic contra Curatur interdum posterior. Potissima autem, hujus Caecita ris , caussa statuitur, humor turgens: vel a bile flava, aut atra; vel a veneno potui dato. -- nente in hac caecitate, pupilla semper clara, ac pellucida: licet interim nihil cernat oculus: ob vitium,nervo visorio, intrinsecus objectum: vel ab humore eo uberius affluente, vel a cerebro, plus sequo, agitato. Non temere ergo Dictator noster, Hippo

ον Oculi occlusio, in acutis, mala. Siquidem enim a bile flava, Vera, plerorumqu*RCutorum morborum, CausSa, laedatur Cerebrum , non modo, qua similarer verum obturentur, quoque organa, visui destinata: videbis ejuscemodi aegro, aut raro, aut nunquam restitui, ademptum visus lumen. Vultis hanc rem clarius, legite, sed non

maniae induxit bilis atra, privare hominim, o- mni, lucis, usura Quippe άμauear ipsi appella- xur, non quodlibet obscurum: sed, quod vel extinctioni est proximum; vel quod caret omnis lumine. Non secus ac LucianUS, αμαυeoν λυχνι- διον , deficientem lucernam: & ipse Hippocra res, Tu Evμα άμοι- ον, spiritum ita obscurum, &qvanidum; ut sit verus, mortis, iudex

86쪽

Vir olim splendidus, sed, id temporis, inops,

exceptus hilariore convivio , incaluit usque adeo, a vino: ut instar musti, dolia sua rumpentis, quoquo Versus eXitum molirentur humores, plus nimio, in ipso concitati. Quaerentes CXitum, modo per Vomitum, modo per dejectionem alvi s modo vero per nares 1 e quibus ut effuse perfluxit sanguis: sic doluit impense caput: cum febre intensa; praecordiis aestuantibus f spiritu gravi ; oculis flammeis, & mente tam Vehementer pertUrbata: ut vel Caecus vidisset, bilem ipsi summopere tUrgere. Cujus impetuosum, quo infringeremus, raptum, infudimus ilico Clysterem ; &exsoluta prius brachii vena, propinavimUS medicamen-ia,Cum Cathartica,tum in temperiem corrigentia. Quorum ope, inhibita quidem fuit, sed non tam stricte, effera haec vis 3 quin Converterit se nihilominus, in nervum OptiCUm: inducendo illi pessimam illum caecitatis speciem:

Silam άμοιuptari' nominant Graeci. In qua,licet omnia oculo sint pura, nihil tamen vident aegri . Vide Galenum comm . II. in prorii. Cap. II. &

Aetium terr . II. serm. III. Cap. XLV I I I.

Cui pertinacissimo vitio, quantumVis protinus, animose, cum Roberto Verhoevio, ac Ni- Colao Fontano, obviam itum: cum per ferrum candens s tum per stibium potui datum; utique per cucurbitulas scarificatas;sternutamenta

valida; filum, per cervicem, trajectum i & san-

87쪽

MEDICAR UM. L i n. I. 62guisiugas , assiXas non minuS Lemporum, quam oculorum venis . Nequit tamen redintegrari

visus: sive ob morbum penitius jam impresse sum: sive ob vehementiam alicujus veneni: quod aeger adseverabat medicis, a se adsumtum. Cujus, licet voluerit, exactam haberi r

tionem et nequiit tamen eo unquam perduci, ut ejus exprimeret naturam , nedum a quo datum : satagens clam potius mussitare,quam palam detegere, injuriam sibi illatam. CAPUT XXXII.

Dolor capitis, a natura dedictus.

Cornelius Tector, vir pleni habitus, eXCarnificatus aliquandiu, ab intolerabili capitis

dolore et contorquebatur tandem, tam VChC- menter , a Contractione nervorum: ut nihil proficiente arte medica, necesse fuerit implorare natura opem ; quae etiam tam sedulas tulit

suppetias; ut pulso, per nares, Plurimo Pure, brevi liberaverit hominem, non tantum a dOlore 3 Verum etiam a pertinaci, horribilis illius Convulsionis, Causa. Juxta illud Hippocratis : Capite dolenti, & vehementer laboranti, pus- vel aqua, vel sanguis, per nares, aut auris es sfluens, morbum solvit lib. v I. aph. R. Quod ipsum, benignae naturae, auxilium,

etiam aliis vidimus allatum: cum per porrigi Dcm, tum per vermes, a naribuS, here M

88쪽

OvsRRvATIONUM Quos hic licet silentio praeterierim,non possum tamen non meminisse, salutaris illius porriginis, quae assinem Casparis Bariari, summi, nostri seculi, cum Oratoris, tum Poetae, liberavit ossiciose , ab inveterata Cephalaea: expulsa, per insensibilia cutis foramina, viscida pituita: adlis rescente, instar glutinis, capillorum radicibus:& producente, paullatim, veram porriginem defaedantem quidem caput sed vindicantem interim ipsum, a dolore, alias invincibili Discant hinc medici, naturam imitari, &observare, cum judicio ; quantopere, in capitis dolore, ex usu sint, cum sternutamenta, in ltempore mota , tum ulcera Capiti, mature in-

usta : natura quippe dux optima : nec facile errat, ipsius qui insistit vestigiis. Illa flante, prospere navigat aeger: & interdum, ipsa duce incredibilia peragit medicus. Uti scite Se- si neca: Naturam sequentibus omnia facilia, & ,, expedita sunt: contra illam viventibus, non ita alia vita est, quam contra aquam naviganti

Dolor, inter caput, ac pedem, reciprocus.

Apores a pede, ad cerebrum adscendere,

ibidemque morbum Comitialem prodU-cere , nOVUm non est. Sed eundem dolorem, a

pede, in caput, & a capithidentidem in pedem,

89쪽

MEDICARUM LIB. I. reciproco Cursu, revolvi: id certe, non nisi pati cissimis observatiam. Uxorem fabri lignarii, excruciavit aliquandiu acerbissimus dolor: proserpenS, Cum manifesto caloris sensu, modo a pede, in caput , modo Vero, a capite, in pedis pollicem: in quem ubi descendistet, jussimus ilico, Cucurbitulam illic imponi: ad eliciendum volaticum illuni spiritum: qui tam pernici cursu, permemerat

Cottidie corpus universunt: eoque extracto, vidimus ilico cessare reciprocos illos circuitus: dc aegram multo Convenientius liberatam, quam rusticos illos,quos Galenus, lib. III. de loc. asECap. Vo. testatur evasisse mortem: amputato

illo, quem vipera momorderat, digito.CAPUT XXXIV. Pedes Talpini, Capiti humano, innati.

INeffabilem, dissimilium, similitudinem , Se

uniformem, diversorum formam, offert quidem nobis aliquatenus, mundus universus: Sed multo, evidentius, incomprehensibilis conse sus f & admirabilis, singularum partium, inter se, harmonia. Cujus ea vis est: ut terrestria aquatilium; oc volatica, terrestrium imitentur naturam. Neque quicquam sit uni elemento ita proprium: quin id ipsum, communicet utique cum aliis obsequiosa natura. Sic exh ibet mare coralli arborem avium ph

90쪽

nium; pulmonem, pulmonaria; testes, Satyrium, & colem,phallus. At homo, animal perfectissimum, licet contineat in se, omnium animmantium,formas : raro tamen fert, prae se, aliorum figuras. Nisi forte, vel erante natUra, inprima conformatione: Unde fiunt monstra: vel

eadem irritata, a diutinis abscessibus, ouorum s tredo offert nonnunquam medicoriam ocuis, mirificas, imo prodigiosas rerum figuras. Velut videre est, apud Galenum, lib. XIV.

meth. Cap. XII.

Pauperculse, ab Ecclesia, enutritae, obsid batur caput undiquaque, a manantibus, ac sordidis illis ulceribus, quae re GraeciS VO- Cantur. Quibus summam cutem disrumpentibus, Conspurcantur omnia sanie. Sed quod summe admirabile, excrevit hic, ex quolibet ejuscemodi ulcere, nescio quae durior cartilago : figura, ac colore, talpae pedi, ad admussim similis: cooperiens capitis cutem, instar porriginis. Quam deformitatem, quo auferret ars, Usafuit praeter cathartica, ac fomenta, partim CX- siccantia, partim detergentia, ipse ferro candente : cujus beneficio, demetebat, instar falcis, luxuriantem hanc messem. Quae tamen

Paulo post , iterum repullulavit : sedea fuit

inopis hujus mulieris sordites: ut maluerit retinere deforme hoc vitium, egestati suae forte