장음표시 사용
111쪽
TERTIA PAR s. SARTICU LU CLXI.
omodo Generosita acquiri possit.
I in notandum est , Virtutes, vulgo sic dici solitas esse habitus in
anima qui eam ad certas cogitationcs disponunt, ita ut sic disterant ab illis cogitationibus, ut tamen eccas producere Creciproce ab illis produci possitiat Observandum quoque has cogitationc produci posse ab anima sola, scd saepe evenire ut insuper aliquis motus spirituum casconfirmet atque tum simul sunt actiones virtutis V Passiones animae: sic etsi nulla sit virtus cui magis praeclara natalia consci re videantur, quam ea per Uam nemo se ultra suum justum valorem aestimat e credibile sit, omnes animas quas Deus indit corporibus nostris, non aeque nobiles e tortes csse; quapropter hanc virtutem nominavi inu secundum usum nostrae linguae Callicae , potius quam agit inimitatem secundum usum scholae,in qua parum cognoscitur certum si tamen, bonam Institutionem multum inservire ad corrigendos natalium dese-inisce eum qui saepe se occuparit in attenta consideratione liberi arbitrii e quantum emolumenti situm sit in firmo proposito eo bene utendi, ab alia parte quam ance inutiles sint omnes curae quae ambitios ia cruciant polle excitare in se Passionem, e exinde acquirere virtutem Generositatis quaecum sit quasi clavis omnium aliarum virtutum, hisc- medium generale omnibus Affectuum vitiis, vi ictu haec consideratio
ARTICUL Us CLXII. De Venerat Ue.
Fneratio sine laus est inclinatio animae , non solum ad aestimandum objectum quod veneratur, sed etiam ad se illi subjiciendum
cum aliquo timore ejus favoris demerendi gratia Adcoque non veneramur nisi causas liberas, quas posse nobis vel bene vel male facere judicamus, ctiamsi nesciamus utrum sint facturae Amore e Devotione prosequimur potiusquam simplici Veneratione cos a quibus nil nisi bonum cxpectamus odimus vero cos a quibus nil nisi malum praestolamur: L nisi judicaverimus, causam hilius boni vel mali liberam cste, illi nos metipsi non subjicimus ad ejus savorem nobis conciliandum. Sic cum I linici Vcneratione prosequcbantiu silvas, sontes, aut montcs, non
112쪽
DEPAss Io NIBUS proprie illas mortuas res venerabantur, sed Numina quae illis praeesse putabant. Et motus spirituum qui excitat hunc Affectium, componitur tum ex eo qui Admirationem excitat, tum ex eo qui excitat Timorem.
De Dedignationc.CI militer quod voco D rationem, est inclinatio animae ad spernen- dam causam liberam judicando eam, etsi natura sua capax sit bene vel male faciendi, tamen adeo infra nos ut nobis neutrum facere posse sit. Et ininus spirituum qui cana excitat, componitur ex illis qui excitant Admirationem, decuritatem, aut Audaciam. ARTICU LU CLXIV.
Deusu harum duarum Passonum. Encrositas vero Imbecillitas animi sive Abjectio determinant
Ibonum malum usum harum duarum Passionum. Quo enim anima nobilior&generosior fuerit, eo major inest ei inclinatio reddondi cuique quod suum est Atque sic non solum habetur profundissima Humilitas respectu Dei, sed etiam absque repugnantia praestatur m ni Honor Cultus qui hominibus dcbetur, unicuique secundum ordinem authoritatem quam in mundo obtinet, nihil praeter vitium contoninitur. Contra vero qui sunt animi abjecti Mimbecillis solent per excessum peccare, quandoque cum reverentur 'iment res solo contemptu dignas,' quandoque cum dedignantur insolenter ea quae plus reverenutiae merentur. Et saepe celerrime transeunt ab extrema impietate ad ii perstitionem miterum a superstitione ad impietatem, ita ut nullum si vitium nullaque inordinatio animi cujus capaces non sint. ARTICU LU CLXV.
De Spe es IIctu.CPejos dispositio animae ad sibi persuadendum id eventurum ouod is &Desideri inter se permixtis Et Metus est alia animae dispositioque aps persuadet, id ipsum non eventurum. Ac observandum et
113쪽
TrnTTA PARS, sduas Passiones, licet sibi contrarias, tamen posse simul alicui inesse nimirum ubi simul objiciuntur menti diversae rationes , quarum quaedam suadent eventum Cupiditatis acilem esse, aliae dissicilem eum
Inquam autem altera harum Passionum comitatur Cupiditatem quin alteri quendam locum relinquat. Cum enim Spes satis ita firma est, ut plane expellat Metum , mutat naturam se vocatur Secimtas sive Fiduciari Et cum quis persuadetur, id quod cupit, eventurum, etsi continuet velle ut eveniat, desinit tamen agitari ab Assectu cupiditatis, quae ejus eventum exquiri faciebat cum in quictu ne scuti cum Metiuadeo extremus est ut omnis spes decollet, sese convertit in De perationem, S haec Desperatio exhibens rem ut impossibilem, extinguit plane Cupiditatem, quae nonnisi in possibilia sertur. ARTICUL Us CLXVII.
De Zeloypia. Elat pia est species Metus qui spectat Cupiditatem sibi conservandi
posscssionem cujusdam boni nec tam procedit ex vi rationum,quae iudicare faciunt illud amitti posse, quam ex magno aestimio in quo est; quod Scit ut examinentur vel minimae suspicionis causae e sumantur Pro rationibus maximi momenti. ARTICU LU CLXVIII.
In quo haec aissi honesta esstpossit.
T quoniam major habenda est cura conservandorum bonorum quae majora, quam quae minora sunt, haec Passio in quibusdam occasionibus honestat usta esse potest sic exempli gratia militiae Dux qui urbem maximi momenti scrvat, jure movetur Zelotypia pro ipsa, id est metuit omnia illa quibus occupari sintercipi posset nec honesta mulier vituperatur quod sui honoris sit relotypa id est non soluma malefaciendo abstineat, sed quoque studiose viici vel minimas obtrectati,
114쪽
DE PAssIONIBUS ARTICU Lus CLXIX.
Si ridetur Avarus, cum clotypia ducitur pro suo Thesauro, idost , cum illi oculis incubat, nec ab illo unquam recedcre vult, nequis cum furctur nec enim pecunia merctur tanta cura asservari. Et contemnimus virum qui suae uxoris elotypus est, cum indicio sit, eam ab ipso non amari uti par erat,& quod vel de se vel de illa male opinetur. Dico quod illam non recte diligat: nam si vero Amore eam prosequeretur, nulla ratione ad sequius de illa suspicandum propenderet Ac proprie eam non amat , sed solummodo bonum , quod in coitum arbitratur ut solus eam possideat: nec metueret jacturam hujus boni, nisi eos indignum aut suam uxorem infidelem esse judicaret. Caeterum haec Passio non nisi ad suspiciones diffidentias refertur proprie enim non est Zelotypia conari aliquod malum vitare, cum ejus metuendi justa causa subesti ARTICU LU CLXX. De Animi fluctuatione. Nimi ctitatio est quoque species eius. Quae dum retinet Ani--omam quasi in dubia lance inter plures actiones quas facere potest, in causa est ut nullam exequatur, ic habeat tempus ad eligendum antequam sedcterminet In quo revera habet quendam usum qui bonus est Verum cum ulterius durat quam par est, hillud tempus delibe rationi impendit, quod requirebatur ad agendum, pessima est. Dico autem eam esse speciem Metus quamvis accidere possit, cum datur optio plurimarum rerum, quarum bonitas valde aequalis apparet, ut incerti luci uantes haereamus, etsi nullus propterea subsit Metus Haec enim species fluctuationis procedit solum a subjecto quod se offert, non autem ab ulla commotione spirituum. Qtiare Affectus non est , nisi inquantum metus errandi in clectione ejus auget incertitudinem. Verum hic metus tam ordinarius&tam vehemens est in quibusdam , ut saepe, etsi nihil occurrat cligendum, nec nisi unica res sese offerat vel sumenda vel omittenda, costamen detineat, civessiciat ut inutiliter subsistant in aliis exquirendis. Et tum est excessus Fluctuationis ortus ex nimio Desiderio bene agendi, Vimbecillitate Intellectus, qui destitutus notionibus
115쪽
TrRTi P bus perspicuis o distinctis, nonnisi multas confusas habet mare remedium contra hunc excessum erit, assuescere sormandi judiciis certis determinatis de omnibus rebus quae sese offerunt,ocens re sic pcr, ossicium praestari, cum fit quod melius cssejudicatur, is sorte pessime de cojudicetur. ARTICU Lus CLXXI. De Immo itate est et acta.ANimositas cum Assectus cst , non habitus vel inclinatio naturalis, est certus quidam calor sive agitatio quae disponit in imam ad egendum viriliter in executione rerum quas meditatur, cujuscunque natui sint. Estque Auitura Animositatis spccies, quae disponit animam dic scas xequenda quae plus periculi habuerint. ARTICU LU CLXXII. De AZmularion . Sique Diiulatio pariliter jus quaedam species sed alio scias ae potest enim Animositas considerari ut genus, quod dixi litur in tot species quot cxtant diversa obiecta, Vin tot alias quot causas habet Prio ri modo Audacia ejus species est , posteriori aemulatio. Haec vero nihil aliud est quam calor qui disponit animam ad suscipiendas res quas sibi successuras sperat, quia aliis eas bene succedere vidct, atque sic st species Animontatis, cujus causa externa exemplum est. Dico causam externam; quia insuper dcbet semper alia quaedam interna subesse , quae in eo ita est quod corpus ita sit dispositum , ut Cupiditas: pc maj rem vim habeant in sanguine copioso ad cor propcllendo, quam ctus aut Desperatio in eo impediendo. ARTi Cutius CL XXIII. uomodo Audacia a pependeat. motandum enim, quod licet objectum Audaciae sit dissicultas quam vulgo sequitur Metus aut etiam Dcspcratio, ita ut in rebus periculosoribus&desperatioribus plus Audaciae: Animositatis ad hi atur debeat tamen spcrari vel certo credisnem qui intenditur succcssurum, ut tartiter occurrentibus dissicultatibus res statur. At hic finis differt ab
illo objecto nurenim simul potest dari Certitudo. Dcsperatio ejus
116쪽
8 Assio NIBUS dem rei eodem tempore. Sic cum Decii in consertos hostes irruebant, currebant ad mortem criam, objectum Audaciae ipsorum erat dissicultas conservandae vitae in hac actione , pro qua dissicultate nil nisi Desperationem habebant, mori certissimi Sed corum finis erat animare milites suo exemplo,, ipsis consequi victoriam quam sperabant; aut etiam finis eorum erat gloriam post mortem consequi, cujus cer
De usi nimitate est Conseruatione. PUsillanimitas directe Animositati opponitur estque languor sive igus quod impedit animam ne feratur ad ea peragenda quae facereti isto Affectu careret. Et Consernatio , quae contraria est Audaciae , non solum frigus est, sed etiam perturbatio&stupor animae, qui ipsi aufert facultatem resistendi malis quae proxima esIeputat. ARTICU Lus CLXXV.
Deus P granimitatis. Uamvis autem mihi persuadere nequeam, Naturam indidisse liminutibus ullum Affectum qui semper vitiosus sit nullumque usum
bonum laudabilem habeat, tamen vix conjicere possum cui bono hi duo queant inservire. Mihi solummodo videtur Pusillanimi atern quendam unum habere, cum homines eximit a suscipiendis laboribus ad quos ferendos incitari possent verisimilibus quibusdam rationibus, nisi aliae certiores rationes ex quibus inutiles judicantur, excitassent hunc Affectum. Nam praeterquam quod eximit animam ab his laboribus inservit quoque corpori in eo, quod retardato motu spirituum , impedit uominus Uus vires dissipentur. At vulgo&ut plurimum admodum noxius est quia abducit voluntatem ab actionibus utilibus. Quoniam vero non oritur aliunde quam ex eo quod non satis habetur Spei aut talpiditatis
illi cortigendo sussiciet hos duo Affectus in se ipso intendisse, auxisse ARTIcULus CLXXVI Deus Consternationis. Uod attinet Consternationem, non video qui unquam laudabilis. vel utilis esse possit nec Affectus specialis est, sed merus exces iis Pusillani-
117쪽
TERTIA PARS. . qPusillanimitatis, Stuporis&Metus, qui semper vitiosus est sicuti Audacia excessus est Animositatis, qui semper bonus habetur, modo sinis qui intenditur sit bonus. Et quia praecipua causa Consternationis est inopinatus incursus, nihil melius est illi praecavendo quam uti preme statione, seque ad omnes eos eventus praeparare quorum nactu, cum pro ducere potest. ARTICU Lus CLXXVII.
De morsu Conscientiae. MO Conscientiae est sis cies Tristitiae ortae ex dubitatione sive scrupulo qui injicitur num id quod sit vel iactum est bonum sit, necne. Et necessario praesupponit dubitationem Nam si plane constaret, id quod fit, malum est, ab eo faciendo abstineretur, quoniam voluntas non sertur nisi in ea quae aliquam bonitatis speciem praeses crunt. Et si constaret, id quod factum cst malum esse, eius pct- nitentia qui secit tangeretur non sinplici morsu. Usus autem hujus l-sccaus est, quod iliciat ut expendaturium res de qua dubitatur sit , nane ne, impediat ne fiat alia vice , quamdiu non constat bona ni csse scd quia malum praesupponit, praestaret nunquam jus senti cndi causam dari ac praeveniri potest iisdem mediis quibus luctuatio potest excuti. ARTICULO CLX XVIII. De Irrbione. Tir bis spicies Laetitiae mixtae cum odio quae inde oritur, quod des prchendatur leve aliquod malum in persona quae eo digna putatur: odio habetur illud malum gaudetur in illo reperiri qui co dignus est. Vt cum ex inopinato id accidit, repentina occupatio Admirationis causa est cachinnorum , juxta ea quae dicita fuerunt supra de natura Risus. crum illud malum leviculum esse debet si enim magnum fuerit, credi non pores eum qui illud patitur eo dignus inesse, nisi simus pravae admodum indolis aut ipsum nimio odio prosequamur.ARTiCULus CLXXIX.
Cur ImperfecIi mi quieues an maximi Irrisores esse.
L in videmus, cos qui cscctus habent perin ignes, cxempli gratia qui claudi sunt, monoculi gibbos, aut qui aliqua contumelia vel
118쪽
infamia publice affecti sunt, specialiter proclives ad irrisionem esse; Cum enim cupiant caeteros omnes in pari gradu videre, laetant ur ob mala quae ipsis eveniunt, Meos illis dignos existimant. ARTICULUS CLXXX.
Uod attinet ocum modestum, qui reprehendit utiliter vitia, ea ridicula repraesentandi, jocantibus ipsis interea nec ridentibus nec ullum Odium cs antibus in personas Assectus non est, sed qualitas honesti viri, quae indolis ejus alacritatem denotati animae tranquillitatemn quae notae virtutis sunt; saepe quoque dexteritatem ingenii, inco quod possit dare speciem aliquam jucundam rebus quas irridet.
Ec turpe est ridere cum iocos audimus aliorum imo tales esse po
sunt, ut morositatis nimiae foret, de illis non ridere. Verum cum ipsi ocamur, magis decet abstinere risu me videantur derepente hinopinato occurrere res quas dicimus, vel nos ipsi videamur mirari dexteritatem nostram in illis inveniendis Quin ita fit, ut eomao is ex inopinato occupent auditoreS. ARTIcULU CLXXXII.
De Indidia. Vae vulgo dicitur Inridia est vitium situm in perversitate indolis, qua fit ut quidam doleant de bono quod evenire vident aliis hominibus. At hic utor illa voce ad significandam Passionem quae semper vitiosa non est. Invidiae igitur quatenus Affectus, species est Tristitiae ixtae odio, quae inde procedit quod videmus bonum accidire iis quos eo indignos arbitramur. Quod de solis sortunae bonis cum ratione putari potest. Nam quod attinet bona vel anima , vel etiam corporis, quatenus eas nativitate habentur, satis videtur habere is ad illa dignitatis, qui ea accepit a Deo antequam ullius mali perpetrandi capax es et . ALT
119쪽
Quomodo Iusa et M ubi esse pessiit
Caed cum fortuna alicui bona submittit quibus revera indignus est, nec alia de causa Invidia in nobis excitatur , nisi quod naturaliter aman-t Justitiam indignamur eam non observari in distributione horum bonorum, clus est excusabilis praesertim cum bonum quod aliis invidetur, ejus est naturae ut in malum abire possit in eorum manibus, ut si fuerit aliquod munus vel omcium in cujus exercitio male versari possint. Imo cum quis sibi ipsi appctit idem bonum, nec potest illud consequi quod ab aliis qui illo indigniores sunt polsideatur, ita redditur hic Passio violentior, nec tamen ideo desinit excusabilis cis modo odium quod continet solum respiciat pravam distributionem boni quod invidetur, non personas quae illud possident aut distribuunt. Sed pauci admodum adco justi e generosi sunt, ut nullo odio prosequantur eos, a quibus praeveniuntur in acquisitione boni quod pluribus communicabile non est, quodque sibi exoptaverant,etsi qui illud acquisiverunt illo sint aeque digni vel etiam digniores. Quod vero frequentius invidetur, Eloria est quamvis enim aliorum gloria non impediat quominus ad eam possimus aspirare, ejus tamen accessum dissi iliorem reddit, Intendit pretium.
A mic , , CLXXXIV. Unde stat ut In idi plerumque in colore Ur .
Eicrum nullum est vitium quod aeque obsit elicitati humana ac Invidia Nam praeterquam quod qui ea laborant se ipsos excruciant, conturbant insuper quantum possunt voluptatem aliorum. Et ut
plurimum coloris sunt lividi id est pallidi, mixti flavi nigro,S quasi
contuso sanguine unde sit ut Invidia Latine vocetur Hrer. Quod optime convcnit cum iis quae supra dicta sunt de motibus sanguinis in Tristitia odio. Nam hoc Scit ut sava bilis quae venit ex parte inferiori iecoris, citra quae venit ex liene sese diffundant ex cordeic arterias in omnes venas Lilla facit ut sanguis venarum minus habeat caloris lentius fluat solito quod susscit faciendo colori livido Sed quia bilis tam sava quam atra potest quoque submitti in venas ab aliis plurimis causis, nec Invidia illas co propellit satis copiose ad mutandum vultus
120쪽
colorcii, iis ocri intensissima diuturna, non censendi sunt omncs illi in quibus iste color apparet ad eam proclives esse. ARTICU LU CLXXXV. De Commiseratione. Unimis sest species Tristitiae, Amori mixtae aut benevolentiae erga illos quos aliquid mali pati videmus, quo eos indignos iudicamus. Atque sic contraria est Invidiae, ratione sui objecti, drrisioni, quia illud alio modo considerat. ARTICU Lus CLXXXVIa ui sui maxime Miserico es. Lli qui se valde debiles sentiunt obnoxios adversae fortunae
Muraliis propensiores ad hunc Affectum; quia sibi representant Titum malum ceu quod sibi quoque queat evenire, sic ad Miserico clam moventur magis ex Amor sui quam aliorum. ARTi CD Lus CLXXXVII. uomodo Generosores hoc A rara avgaratur. A tamen Generosiores, qui sunt animo fortiori, ita ut nihil malij sibi metuant,&st supra fortunae imperium statuant, non en Commisseratione cum vident infirmitatem aliorum hominum, rum querelas audiunt Pars enim est Generositatis, bene velle unicuique Aerumhubus Commiserationis Tristitia amara non est, sed instarcius quam producunt casus tragici qui in Theatro repraesentari dentur, ina est in exteriori&insensu, quam in ipsa anima ouae intitur amictis Atquem hoc dissei, quod cum vulgus misereatur eor:m qua queriintUr, quia putat, mala quae patiuntur vat gravia ThrecipuUm contra objectum Commiserationis maximorum betallitas eorum quos queri vident, quia censent, nullum accides sic dari quod tam grave sit malum ac Pusillanimitas eorum est oti et non possunt constantem quamvis odio habeant vitia, non menoderunt eos quos illis vident obnoxios, sed solum eorum minentur