장음표시 사용
91쪽
SECUNDA PARS. , ARTICUL Us CXX.
uom oproducatur ab Amorec Cupra et a VP Assio autem quae constantius producit hunc effectum est Amor vi clius Cupiditati rei cujus acquisitio non concipitur ut post bilis in
praes nil Nam amor adco occupat animam in consideratione obj ccii amati, ut adhibeat omnes seiritus qui sunt in cerebro ad ejus imaginem sibi repraesentandam , desistat omnes motus glandis qui non in scrviunt huic effectui. Ac observandum de Cupiditate, proprictatem quam ciattribui reddendi totum corpus mobilius, ipsi non convenire nisi cum desideratum objectum tale concipitur ut illo ipso tempore possit aliquid fieri quod ei acquirendo inserviat. Nam si contrario concipiatur impossibile tum esse quicquam facere quod eo consserat, omnis agitatio cupiditatis manci in cerebro, nullo modo transiens inici vos S penitus occupata in confirmanda dea objecti desiderati, residuum corpus inguidum relinquit. ARTICU LU I.
Eum posse etiam proficis ab aliis a s ovibus.
Virum quidem est, Odium , Tristitiam ac ipsi nam et I aetitiam etiam post aliquem Lan Euorem inducere, cum admodum violantae sunt; quia occupant penitus animam in consideratione sui obitari, praesertim ubi rei alicujus Cupiditas, cui acquirendae nihil contribui potest in praesciatiarum , illis adjungitur. Sed quoniam magis attenditur ad cacbjecta quae quisque sibi voluntate conjungit, quam ad illa quae a se separat, aut ulla alia, nec languor pendet ex inopinato occursu , sed petaliquo tempore ut formetur , reperitur magis in Amore quam in aliis omnibus Affcctibus. ARTiCUL Us CXXII.
Ipo: hymia sive animi Dcliquium non multum distat a morte: morimur enim cum ignis qui m corde est plane extinguitur, scd in thymiam incidimus cum ita suffocatur ut adhuc aliquid residui caloris maneat, quo postea rursus accendi potest. Sunt autem plures assectio- nes
92쪽
s . DEPAss Io NI Busne corporis quae cilicere possitnt ut ita in eis othymiam incidatur. V rum inter Passiones observatur non nisi laetitiam extremam id posse. Modus vero, quo credo eam hunc pectum producere est, quod aperiens extraordinari orificia cordis, sanguis venarum illud subeat tanto impetu S ea quantitate, ut ibi non possit rarefieri sat cito a calore, ad removendas pelliculas sive valvulas quae claudunt ostia harum venarum; qua ratione suffocat ignem, quem conservare solet cum cor non subit ni
Cur Deliquium animi ex Tri itia nonsequatur. vl cxx quidem magnam Tristitiam, quae ex inopinato advellit,de
dere sic contrahere onscia cordis, ut ejus quoque ignem possit extinguere tamen non observamus id accidere, aut si accidat, rarissimum cli cu us rei hanc credo esse rationem, quod non possit tam parum sanguinis messe cordi quinio Sciat ad ejus conservandum calorem, cum illius orificia serme clausa sunt. ARTICU Lus CXXIV.
et Isiis consistit in eo quod sanguis qui venit excavitate dextra cordis per venam arteriosam infans subito pulmones, iteratis vicibus emcit ut aer quem continent cogatur exire cum impetu per asperam arteriam in qua format vocem inarticulatam sonoram; ream pulmones clinantiando, quam hic aer exeundo Impellunt omnes musculos diaphragmatis,postoris, lutturis qua ratione movent musculos vultus qui aliquam cum illis connexionem habent. Atque haec sola vultus actio, cum illa voce inarticulata&sonora, Risus nuncupatur. ARTICUL Us CXXV. Cur non comitetur maximas Laetitias.
I si autem Risus videatur unum extrareipuis signis Lamtimeum tamen producere non potest nisi demum tibi mediocris fuerit, sitisti habuerit admirationis vel odii admixtum. Nam experientia o stat, quod in summo gaudio nunquam ejus causaesticiat ut lacu ino
93쪽
Onnii autem duas observare possum causas quae ita subito insent pulmonem. Prima est inopinatus occursus Admirationis, qui unctus Laetitiae tam cito aperire porcst orificia cordis, ut ni sim copia san- euis ingrediens simul jus dextrum latus per venam cavam ibi rarcitat, transiens inde per venam arteriosam in i ct pulmonem. Alicratast commixtio cujusdam liquoris qui aurumc rarci actionem languinis Nec magis idoneum ad id cperio , quam luidiorem partem illius qui ccliene venit; quae pars sanguinis ubi ad cor propulsa lucrit ab aliqua levi commotione dii, tram juvat inopinatus Admirationis occulsus, sese in eo mis uerit cum sanguine qui venit ex aliis corporis partibus, quem Laetitia abunde introducit, potest cilicere ut ille sanguis ibi dila tetur multo magis solito I odem modo quo vidcmus mulios alios liquore signi impolitos instar subito cum vas in quo sunt parum aceti infunditur. Nam quidior pars sanguinis qui x lienes ,:ait, natura similis est aceto Expcrientia quoque nobis ostendit, in omnibus occasionibus, quae pollunt producere hunc risum solutum qui ex pulmone venit sem; et subest aliquam leviorem causam odii aut salicita Admirationis Acilli quorum ira non admi tum sanus est obnoxii sunt non solum majori Tristitiae quam caeteri, sed tiam per dilucida intervalla majoii Laetitiae Risui quoniam liene mittit duplicem san uinem ad cor unum valde
crassume densum , qui producit Tristitiam , alterum valde fluidum subtilem qui Laetitiam excitat. Et saepe post multum' in naturaliter propendemus ad Tristitiam, quia cum fluidior pars sanguinis cliene
quae si ictus causa in Di gnati c. Q Joad Risum qui aliquando comitatur Indignationcm, ut plurimum cst artificialis,lictus; scd ubi natur is cst, videtur oriri ex
94쪽
Laetitia inde conceptas quod videamus nos ab eo malo cui indignamur non posse offendi hin super quod nos occupatos sentiamus novitate inopinata inius mali; Adeo ut Laetitia, Odium ladmiratio ad eum
producendum concurrant Attamen credere volo, posse etiam produci absque aliqua Laetitia, a solo motu Aversionis, qui mittit sanguinem cellene ad cor, ubi raro fit,in propellitur inde in pulmonem, quem facile inflat, ubi eum ferme vacuum reperit. Et in genere omne id quod subito potest inflare pulmonem hoc modo res cit actionem externam Risu nisi cum Tristitia eam mutat in actionem gemituum ijulatuum qui lachrymas comitantur. Q iam ad rem de se ipso Vivcs scribit lib. s. de Anima, cap. de Risu ubi diutius jejunus fuisset, prima frusta quae in os ingerebat sibi risum excussisses cujus rei causa poterat esse quod cius pulmo vacuus sanguine, propter descet tam nutrimenti celeriter instabatur primo succo qui transibat ex stomacho ad cor, quem sola
comedendi imaginatio eo poterat deducere, antequam succus ciborum quos comedebat eo pervenisset. ARTICUL Us CXXVIII.
De origine Lachrymarum. SIcut Risus nunquam oritur ex maximis Caudiis, ita nec Lachrymae
promanant ab extrema Tristitia, sed solum a mediocri, hquamae mitatur vel sequitur aliquis sensus Amoris aut etiam Laetitiae. Ut vero bene intelligatur earum origo, observandum est, quod etsi continuo multi vapores prodeant ex omnibus nostri corporis partibus, nulla tamen sit ex qua plures egrediantur quam ex oculis, propter magnitudinem nervorum opticorum, multitudinem parvarum arteriarum per
quas eo veniunt Ac sicuti sudor solis constat vaporibus, qui cum egrediuntur ex aliis partibus, convertuntur in aquam in illarum superficie, ita lachrymae fiunt ex vaporibus qui egrediuntur ex oculis. ARTICU Lus CXXIX.
uomodo Vapores in aquam mutentur. Icut antem scripsi in Meteoris, explicando quomodo Vapores aeris mutentur in pluviam, id inde evenire, quod sint minus agitati,aut solito copiosiores ita credo, cos qui exeunt ex corpore, cum solito minus sunt agitati, etsi tam copiosi non sint, tamen converti in aquam Unde
95쪽
SRCUNDA PAR s. s de fiunt sudores frigidi, qui quandoque ex debilitate oriuntur cum exrotamus. Existimo itidem, cos cum multo copiosiores sunt, modo insuper non magis agitentur, pariter etiam in aquam conveni id quod cum producit sudorem qui exercitium comitatur. Ac tunc oculi non sudant, quia inter corporis exercitia, maxima parte spirituum ingrediente musculos qui ei movendo inserviunt, minus cx illis per nervum opti- cum it ad oculos. Denique eadem est omnino materia ex qua sit sanguis dum cs in venis aut in arteriis Vspiritus cum est in cercbro, in nervis, aut in musculis; hvapores, cum inde prodit instar acris si lenique sudor aut lachrymae, cum in aquam condensatur in superficie corporis vcl
ARTICUL Us CXXX. uomodo id uo oculo dolorem acer eum et lachr mandum excitet. Porro non nisi duas causas observare possum quae facim ut vapores qui ex oculis prodeunt mutentur in lachrymas Prima est cum ligura por ortam per quo transeunt immutatur ex quocunque accidenti hoc enim retardans motum istorum vaporum, ex ordinem eorum mutans,
clancere potest ut in aquam abcant Sic vel festuca lux in oculum incideri sunt cici quibusdam lachrymis ex illo exprimendis, quoniam in eo dolorem excitando mutat dispositionem pororum ipsus, ad coit nonnullis angustioribus saetis, parvae vaporiim partes creos minus cito transeant,et pro eo quod antea exibant aequaliter a se in icem distantes,&ita separati manc bant, sibi mutuo occurrant, quia ordo horum pororum turbatus est qua rationes una jungunt,mita in lachrymas
uomodo prae Tristitia chr memur.
A Llcra causa est Tristitia, quam sequitur Amor, aut Laetitia, vel in et gentre quaelibet causa quae ciscit ut cor propclla multum sanguinis per arterias Tristitia requiritur, quia refrigerans omnem sanguinem contrahit oculorum poros. Sed quoniam eos contrahendo diminuit pariter quantitatem vaporum quibus transitum dare dc bent, id non siis cit ad elicicndas lachrymas, nisi quantitas horum vaporum eodemia tempo-
96쪽
s DEPAs SIGNIBUS tempore augeatur ab aliqua alia causa. Nihil vero si quod eam magis augeat quam sanguis qui emittitur versus cor in Passione Amoris. Sic videmus, eos qui tristes sunt non jugiter lachrymari, sed solum per intervalla, cum aliquam novam reflexionem faciunt versus objecta quae
ARTICUL Us CXXXII. De Gemitibus qui comita tur Ochomas. L Unc vero pulmones quandoque momento inflatitur copia sanguinis qui eos subito qui inde expellit aerem quem continebant, qui per guttur egrediens gignit gemitus&clamores, qui solent comitari ccbrymas L hi clamores ordinario acutiores sunt illis qui comitanturritum,etsi fere eodem modo producantur; quoniam nervi qui in serviuntesilatandis aut contrahendis organis vocis, ad eam magis gravem vel acutam sive graciliorem reddendam, juncti cum illis qui aperiunt orificia cordis an Laetitia, ea contrahunt in Tristitia, essiciunt ut haec organa dilatentur aut contrahantur eodem tempore. ARTICUL Us CXXXIII.
Cur infantes Osine acile lacis mentur.3 fantes senes ad lachrymandum magis propendent quam qui sunt
ames tatis, sed diversis de causis Senesta e lachr mantur ex Amore&Gaudio nam hi duo Affectus simul juncti multum sanquinis propellunt ad cor eorum, Vinde multos vapores ad oculos hamationem horum vaporum frigiditas illorum naturalis adeo remoratur uti cile in lachrymas convertantur, etsi nulla Tristitia praecesserit. Quod si quidam senes etiam facile lachrymentur prae taedio vel ira, ad id non tam temperamento corporis sui quam animi disponuntur Et id accidit
us solis qui tam debiles sunt, ut se patiantur penitus superari a vis
doloris causis, metus, aut commiserationis Idem evenit insanibus qui raro ex Laetitia lachrymantur, pius ex Tristitia, etiam ouam Amor non comitatur semper enim sat sanguinis habent ad producen-
97쪽
Cur ali ut infantespotiuspalleant quam achr mentur.
Uni tamen nonnulli qui potius pallent quam lachrymantur cum ira- oti sunt quod indicio in ipsis esse potest judicii e animositatis extraordinariae; cilicet cum id inde oritur quod considerant magnitudinem mali, te ad brtem resistcntiam parant, eodem modo quo aetate prC- vectiores. Verum frequentior nota est pravae indolis, nimirum, im i inde fit quod ad Odium proclives sint aut ad Metum nam isti affectus imminuunt materiam lachrymarum. Et contra videmus cos qui facile plorant propensos esse ad Amorem Mad Commiserationem. ARTICUL Us CXXXV. De Sulpirras. Ausa Suspiriorum a causa lachrymarum valde differt, ctiamsi praesupponant ut lix Tristitiam. Nam pro eo quod impelluntur homines ad lachrymandum cum pulmones picni sim sanguine; ad suspit a ducenda incitantur cum serem destituuntur,in quaedam imaginatio Spei aut Laetitiae aperit oriticium arteriae venos , quod Tristitia contraxerat. Tum enim paullulum illud sanguinis quod restabat in pulmonibus, decidens momento in laevum cordis latus per hanc arteriam venosam, eoque impulsum cupiditate perveniendi ad illam Laetitiam, quae codem tempore agitat omnes musculos diaphragmatis e pectoris, aeruclerrime per propellitur in pulmones, ad replendum locum quem deserit
ille sanguis Et id est quod dicitur stetrare.
Unde enim essectus sonum quae quibusdam hominibus
peculiare sunt. Eterum uisuppleam hic paucis omne id quod posset addi circa varios effectus aut diversas causas Affectuum, mihi unaciet repetere Principium cui omnia quae de illis scripsi innituntur nimirum talem nexum inter Animam e nostrum corpus esse, ut cum semel unximus quandam actionem corpoream cuidam cogitationi, neutra carum unauam se postea offcrat, quin alteras quoque exhibeat; nec semper eas
98쪽
demis' actioncs quae iisdem cogitationibus junguntur. Id enim sussicit reddendae rationi omnium corum quae unusquisque potest observare specialia vel in se vel in aliis, circa hanc materiam , quae hic explicata non fuerint. Etenim exempli gratia, facile est cogitare, miras quorundam aversiones, per sillas nequeunt ferre odorem rosarum, aut praesentiam selis, aut silmilia, non aliunde proficisci quam quod ab initio suae vitae valde fuerint laesi a similibus quibusdam objectis, aut quia compasses sunt sensu matrum suarum , quae gravidae cum essent, a talibus laesae
fuerint Certum enim est relationem dari inter omnes Matris motus, motus Infantis quem gestat in utero, ita ut quod uni contrarium est alto laetiam noceat. Et odor rosarum potuit Infanti magnum capitis dolorem attulisse cum adhuc in cunis esset, aut selis potuit eum valde perterresecisse nemine animadvertente , ac ipso nullam ejus rei memoriam postea conservante quamvis idea aversionis quam tum pro illis rosis aut pro illos cle conceperat, impressa manserit ejus cerebro usque ad vitae finem. ARTICU Lus CXXXVII.
De Usu quinque Passionum hic explicatarum, prout
ad corpm referuUtur. P Ropositis definitionibus Amoris odii Cupiditatis, Laetitiae, Tristitiae, rexplicatis omnibus motibus corporeis qui ros flectus
producunt aut comitantur , solus eorum usus superest considerandus. De quo observandum est, quod secundum institutum Naturae reserantur omnes ad corpus, nec animae imputentur nisi quatenus corpori juncta est adeo ut corum usus naturalis sit incitare animam id consentien dum contribuendum iis aes ionibus quae in scrvire possunt conservando corpori aut illi aliquatenus persectius reddendo. Eo vero sensu Triustitia laetitia primae adhibentur Anima tenim non aliter immediate monetur de rebus quae corpori nocent, quam sensu doloris, qui producit in ipsa, primum Passionem Tristitiae, &tum Odium ejus quod hunc dolorem excitat, tertio loco Cupiditatem se ab illo liberandi prout etiam anima non immediate edocetur de rebus corpori utilibus aliterquam specie quadam titillationis, quae in ca excitans Laetitiam deinde producit Amorem illius rei quae ejus este causa creditur indenique Cupiditatem id acquirendi quod ei cere potest ut in hac Laetitia continuet , aut adhuc postea simili fruatur. Unde constat illas omnes quinque
99쪽
SECUNDA PAR s. ciquinque utilissimas esse respectu corporis imo Tristitiam qua lantenus priorem e magis necessariam esse Laetitia, d Odium Amore, quia magis rcfert repellcre quae nocent destruere possunt, quam ea acquirere quae aliquam periectionem addunt, qua tamcn carere possumu, ARTICu Lus CXXXVIII.
De eorum dejec ibus, di mediis ti bis corrigantur.
quamvis hic usus Passionum sit maxime naturalis, nec omnia ani malia bruta dirigant vitam suam aliter quam per corporeos motus, similes iis qui solent in nobis eas sequi, d ad quibus consentiendum nostram animam incitant; non semper tamen bonus est , cum multa sint
corpori noxia, quae nullam ab initio producunt Tristitiam, imo quae aliquam Laetitiam praebent e alia dentur ipsi utilia , quamvis primo obtutu incommoda e tristia sint. Praeterea isere semper ostendunt tant bona quam mala quae repraesentant multo majora e majoris momentiquam revera sunt ita ut nos incitent ad illa quaerendae haec sueti cnda majori cum servore e cura quam par stu prout cliam videmus, bestias saepe decipi periscam, e ad vitanda minora mala praecipites ferri in majora. Idcirco experientia uti debemus deratione, ad distinguendum bonum a malo, deorum justum valorem cognoscendum, ne unum pro alio sumamus, aut quidpiam cum excessu sectemur. ARTiCUL Us CXXXIX.
Deus earundem Passonum quatenus pertinent ad animam. Et primo de Amore. Tque ita sussiceret,si nihil praeter corpus haberemus,aut ipsum meliorem nostri partem constitueret: verum quoniam nostri pars minima est, debemus praecipue considerare Passiones quatenus ad Animam pertinent, respectu cujus Amor eli Odium oriuntur ex notitia, praecedunt Laetitiam ac Tristitiam,nis cum duae hae ultimae tenent locum cognitionis, cujus e species sunt. Et cum illa coenitio veracst, id est, cum res ad quas mandas nos incitat revera bonae sunt,e revera illae malae ad quarum odium nos invitat Amor est multo melior odio, neque nimius esse potest e semper producit Laetitiam. Dico, hunc Amorem valde bonum esse quia nobis vera bona jungens nos tanto perscctiores reddit. Dico quoque nimium csse non posse ad summum enim inten-
100쪽
issimus Amor nihil amplius Scere potest, quam ut nos tam persecte. is bonis jungat, ut Amor quo speciatim in nos ipsos ferimur nullam in eo ponat distinctionem quod credo nunquam malum esse posse. Eum necessario sequitur Linitia , quia nobis repraesentat id quod amamus, ut bonum quod ad nos pertinet. ARTICUL Us CXL. De Odio. Dium contrario tam remissum esse nequit quin noceat, innunquam sine Tristitia est. Dico nimis parvum aut remissumisso non polie, quia ad nullam actionem incitamur ex Odio mali, ad quam longe melius non possimus incitari ab Amoro boni cui contrarium est, saltem ubi hoc bonum ioc malum satis nota sunt. Concedo enim o- ciuil mali quod solo dolore innotescit necessarium esse respectu corporis; sed hic solum loquor de eo quod ex clariori cognitione procedit, quodque ad solam animam refero Dico quoque nunquam illud sine Tri- uim esse, quia cum malum nil nisi privatio sit, concipi non potest abs que aliquo subjecto reali cui insit, nihil reale est quod in se non habeat aliquam bonitatem; Atque adeo odium quod nos abducit ab aliquo malo, nos simul removet a bono cui junctum est; &cum privatio huius boni representatur animae instar defccius ad eam pertinentis, in illa excitat 1 altitiam. Exempli gratia, Odium quod nos alienata cuiusdam malis moribus, nos simul ab ejus conversatione removet, in qua alias pollemus repeiure aliquod bonum, quo privari nos male habet. Et sic
in alias omnibus odiis observare possumus aliquam Tristitiae causam. ARTICUL us CXLI.
De Cupiditate, Laetitia, o Tristitia.
Uod ad Cupiditatem, liquet eam cum procedit ex vera notitia s lam esse nequire, si modum non excedat, hab eadem notitia diri gatur. Evidens quoque est Laetitiam non posse non bonam seri Tristitiam malam respectu animas quoniam in Tristitia consistit omniqmcommoditas quam anima patitur a malo, In Laetitia omnis posses sio boni quod ad ipsam pertinet Ita ut, nisi corpus haberemus, auderem daccre nos non posse nimis indulgere Amori laetitiae vel ii rius mare Odrum&Tnstitiam Verum motus corporei qui Ast