장음표시 사용
21쪽
ὸς Hier. Zunthi, Phil. ac Med. m.
quibussam Hsserentijs Balneorum. cap. II.
NAτvRALE quae, quae Medicatam aliquam ex quibusvis
mixturis metallicis conceperint qualitatem , communiter Balnea Naturalia aquarum sponte E locis subterraneis scaturientium a Graecis θερμὰ dictae, Thermales quoque a recentioribus nuncuripanturr quonia omnes istae scaturigines aquarum Medicatarum siue eruptiones ealidae sunt vel actu scilicet calore naturali, ab igne subterraneo an suo ortu , dc tamen virtus, ac facultas earum est frigida, vel potentia
sunt cal1dae,licet actu sint frigidae: Disserunt tamen per magis ac minus, siquidem aliae prosiliunt e terra subtepidae, aliae tepidae, aliae seruentissimae: Reperiuntur tamen aliquae,quae frigidae nascuntur,licet paucissimi, arte iii calefactae bibuntur, & ad alios, & alios usus accommodantur in Medicina, eum habeant facultatem cateiaciendi, vel contemperandi ;- & hoc est,quod dixit Gal.3. de tuenda A. agens de balneis, quoci triplex est usus balneorum aquarum dulcium, primo calefactarum, secundo frigidarum, tertio sponte natarum. Qirarum aquarum sponte natarum aliqmediae t unt temperie, aliae feruentes, aliae tepidae aliae omnino sunt frigidae : unde Orib. Io. collech. cap. s. ex Herodoto mentionem facit de aquis modo calidis, modo frigidis synte nascentibus. Aristot. quoque 24. Proble. II. & a. Meteor. cap. de salsedine maris, dicit aliquas aquas erumpere frigidas, & tamen esse medicatas e credendumque est, ut inquit speculanti sis. Fallop. cap. I.& 7. qudd tales aquae actu frigidi in suo principio, hoc est in canalibus ipsius, silae cuniculis subterraneis remo tis a superficie terrae,calidae & ipsae sint aliquo modo, de quamuis cominue eleuentur vapores aliqui,diu tamen c5seruatur: Tanta enim est adeo optima mixtio, ac elegantissima,rerum quas in se contineut, proueniens ab intense, & validinmo calore digerente, ac concoquente, ut nec a magna commotione, agitationeque, nec temporis diuturnitate valeat di solui , commutari, atque corrumpi, ut congenita, & uniformis sit , gratia diuinitus accepta: amittunt vero caliditatem tum per longum iter, quod faciunt, antequam e terra res liant, & erumpant, tum per loca frigida, per quae iranseunt, tum per continuam exhalationem vaporum
calidorum ab msseleuatorum : Exemplum notorium est de aqua Aquariana, quae in sua origine exit seisida asstia, seruatur tamen incorrupta ,& integerrima extra proprium Iocum multis annis, atque defertur in
longinquas partes : Et Patauij supra portam Hospiti; , & Tabemae com munis balnei Apponitani, scriptum est literarubra, ut saepe legi, adiuersis in longinquas terras fuisse portatam, atque etiam ibi a quimam ill
strissimo Viro potatam, manentem semper incorruptam ,&seruantem easdem qualitates, ac virtutes, ut Fallop. loco dicto bibes hanc aquam
22쪽
Aquarij extra proprium fontem,gustansque diligenter eam, non potu rit cognoscere quod in ipsa esset immutatum. opinionem cofirmat Trincauella lib. a.consit. nu. mihi s s. Nihil refert inquit si Aquariana aquae bibantur in suo naturali solo, aut alibi, quoniam non staturiunt calidae,& eas aut ibi, aut alibi, cum bibuntur,oportet ad ignem calefacere, at semper ut dicam infra) obturetur vas, ne amittantur & exhaleniatur vapores, ac spiritus natiui. Talem profecto optimam ac elegantissimam mixtionem mineralium in hac aqua Therm. medicate, Balnei LGmniani in Dueatu Parmensi reperiri certum est siquidem & ipsa longissimo tempore seruatur extra proprium sente, siue dicas puteum , incorrupta, immutata, atque integerrima; ut ego periculum feci ad tres &quatuor annos 3 Scatet frigida a visceribus terrae, guttatim descendens, seu erumpens in puteum quendam antiquitus a Romanis lateribus arte constructum, atque fabricatum : quod postea a Rubeis fuit renouatu , atque restauratum, ut audietis,ob multas virtutes, Sc facultates in sanania dis diuersis morbis corporum naturalium, sed brutorum quoque, ut via di, etiam fieri ex aqua Apponitana in neruis contra stis, & gummatibus equorum ex nimio labore ortis , & notorie non solum canes, sed alia animalia,& homines scabie laborantes ex aqua Puzola supradicta sanantur: ut ex balneo Reginae in agro Pisano, &Dalneo S. Michaelis in agro Volla terrano: quod venit obseruandum contra aliquos negantes Animalia ab aquis Therm. auxilia sumere,cum ipsa Animalia nobis multa balnea utilia notificauerint, ut supra dictum fuit de Bobus.
mora mixtionu mineriatum, quae continentur in aquΠThermalibus. Cap. III.
UM aquae Therm. ex natura sua essentiali non sint simplices, sed composi tae, ac mixtae, ex aliqua metallica materia, sequitur quod persectio atque bonitas ipsarum aquarum medicatarum proprie, vereque cognoscatur, atque iudicetur ex optima mixtione rerum, quae in ipsis reperiuntur; ita ut praestantior atque melior censo, tur illa aqua Therm. medicata,quae longe plura atque diuersa secum habeat mineralia, seu metallica mixta, non tamen venenosa: varios enim de plures morbos , longeque difficiles sanatu, talis aqua apta nata erit superare, atque curare, prout a rationali usu, & experientia confirmata
administrabuntur. Tres modo sunt modi, & gradus mixtionis in ipsis aquis Therm.cum rebus, quas in se continent. Prunus,quando res illae,
quae in aquis continentur, sunt adeo commixtae, ut cum fiat unum compus, non possint separari, ab aquae substantia, nisi longissimo tempore,
validissimaque etiam superueniente concoctione, agitatione,atque mutatione ,
23쪽
tatione Et tales aquae diu perdurant extra proprium fontem, & Ioesi incorruptae,ac ab omni mutatione virtutis alienae; ut aquae Lucenses,qua
dam Patauinae, calderiae, Transcheria in oppido Bergami, Aquariana in Ducatu Mutinensi, Pontana Bononiensis, Aquae balnei Parmensis de Lixiniano, ripae Alique Puetola in Marchionatu Tabiani, ae multet aliae in diuersis locis Mundi continue reperiet, ut nuperrimὸ aqua Graia-gnant. Secundus mixtionis modus est, quando metalla non verὸ commiscentur cum substantia aquae, sed potius confunduntur, ita ut non possit ex Metallis, vel aliis rebus, & aqua fieri unum corpus,& una eadeformat Cuius signum est, quia tales aquae quodammodo euomunt, excernunt, atque relinquunt metalla in se mixta, cum primum erumpunt atque resiliunt a terra, eiusque origine, atque a principio. Qtiod certe non eueniret si quaelibet aquae portio minima mixta esset cum minima quoque particula metalli, ut de natura est ipsius verae mixtionis rerum. Tales sunt aquae nonnullae Patauinae, ut Apponitanae, & D. Petri, in
quorum riuulispersaepe collegi silphur,& calcharium lapidem, & qu
dam alia ramenta, quando voluptatis gratia talia balnea visitabam,dum ibi studebam. Tertius modus constat ex dictis, nam quaedam aquae Τher m. continent certe plura mineralia, sed aliqua ipserum habent in se confusa, aliqua optime sunt mixta 3 ut Apponitana aqua, quae continet at vere mixtum, & lapidis calchari j succum confusum eum Fallop. Causae harum disserentiarum & varietatum pendent ex tribus causis, ex calore debili vel forti, ex debito tempore & opportuno ad talem cocti nem,& vltimo ex aptitudine materiae ad cliquationem, S mixtionem
cum aqua. St. n. calor agens in visceribus terrae non sit tantus, quantus
requiritur, sed deficiat; neque tamdiu moretur, & materia non sit apta, sit confusio quaedam ipsorum metallorum cum substantia aquae, non autem vera de persecta mixtio ipsorum. At si calor agens in locis subterraneis sit multus, fortis, & vehemens, tam diuque agat concoquendo, Avalide, ac potenter, ut ipsium minerale cum aqua comisceat, nec citius, quam conueniat aquae,e terra erumpat, tunc vera ac perfecta fiet harum aquarum Therm. mixtio;disscitisque erit separatio rerum contentarum
in ipss aquis. Sed sciendum est,q, dantur aliquae res adeo durae atque theliquabiles, quae nunquam possunt cum aqua vere misceri, ut aurum, argentum, ferrum,aes, &c. Aliquς possunt eliquari quidem, sed tardὸ admodu. Aliet licet possint liquari,siua tamen unctuositate,&oleoginositate nunqua cum aqua vere misceri valent, veluti sulphur, de bitumen. Sunt&allae materiae, quae eliquantur certe, facile concoquuntur, de facilὰ misceri possunt oes succi concreti, ut alumen sal,& quaedam speties terri,
de quibus in sequenti. & si quis plura scire cupit,legat Hip. lib. de aere,
aquis,& loc. anu. Io. usque ad a I. Arist.de sensu ac sensili,& Ioan . Agri. lib. proprio de accid.cii semp aptitudo materis regratur in vera mixtione.
24쪽
De Aqua Lixignani, os luto Barb.
te materijs quae cum aqua medicata naturaliter miseri 'possunt. Cap. III L
Vi N E sunt genera rerum,quae in cauitatibus atqueribus terrae latitant, reperiunturque a fotaribus 1, per has aquet fluentes,ac transeuntes continue aliquid abstergunt,abradunt, de attrahunt, simulque cum ipsis commiscentur, & confunduntur, scit cet vapores, seu exhalationes, multi succi, variae metallorum speties, I pides pretiosi, atque communes, ultimo terrae Omnes. Hae varias in aqua congenerant qualitates, pro natura suas mul, vel divisim mixta. Nam q. Meteor. ex Aristot. vapores sapiunt naturam rei, a quaeseuantur; dc aquae referunt qualitates vaporum ac aeris ipsius loci unde generantur rquod etiam dixit lib. de sensu, ae sensili cap. de sapore. Talis est sapor
aquae, qualis est terra, per quam tran sit ; de hoc facile experitur cum aqua tran siens per cineres reddatur amara, & marina aqua si per terram a gilosam percolatur dulcescit. te varietas saporum in fontibus v riatur ob materiam in qua sunt. & labuntur continuE. Ex quibus om-
Mibus multae aquae excedentes ac superantes naturam aquae simpl. atque potabilis, Thermales& medicatae aquae vocantur, cum varios, atque diauersos edant effectus in sanandis corporibus. Inter vapores de exhalationes a terra egredientes, qui cum aquis mia centur, enumerantur vapores noxij, maligni, seu venenosi, quos in praesentia, & semper omittam, tanquam obnoxios naturae humanae. Aditini quoque vapores benigni, atque salubres ,& hi vel sunt bituminosi, uel sulphurei, bituminosos ostendit manifeste atque dilucide satis aqua nostri fontis ac voraginis, vulgo, te Barbole ita vocatς ab incolis, quia continuὸ ebullit & fortiter, distat a puteo medicato Liriniani, spatio duorum milliarium. Haec aqua usque adeis bituminosis vaporibus eleuatis a massa similis alimenti terrae pinguioris, bullientis in locis illis subterraneis & canalibus quibusdam, remotis a superficie terrae est reserta, ut ex tenuissima scintilla, vel flamma ignis vix sibi admota,ut oleum supernatans accendatur, ardeatque bitumen a longinquoque noctu videtur et neque postea aqua ista sic Meensa extingui potest aqua, aliove liquore simili, sed Blum vento pannove aliquo superatur. Simile etiam accidit in alio mole Parmensi sub oppido Bercelli Ill. D. Rubeorum Sancti Secundi, in villa Paginani, siue Castellongo, in loco quodam fertili, qui vocatur ab incolis Boia inferno, ibi palea posita accenditur sine auxilio ignis, &flamma ad distans videtur, quod de scriptum reperitur alijs flammis mucantibus in diuersis montibus, de quibus Fallopius, Baccius, &alij men
25쪽
tionem faciunt: Miscetur quoque sulphureus vapor, & melius ae facilius omnibus aliis cum aqua ipla: 9ru vaporu cauia illa aqua praestati& facit in corpore nostro effectus sulphuris. Sed semper animaduertendum, quod aquae istet repraesentantes odore sulphuris ac habente; sulphureos vVores,& exhalationes reru,facile amittunt vir tutem sulphuris duinealescunt artificialiter, ac refrigerantur; &ob id clause semper vase calefieri debent. Non est tamen negandum cum Fallop.ac alijs non posse repetiri aliquod aliud genus vaporum benignorum, de malignorum, qui eum aquis mineralibus possint commisceri. Succi vero qui perinpetud continentur in aquis, secumque miscentur ac reddunt ipses medicatas, vel sunt concreti, vel liquidi; concretus siue durus potest vocari quaelibet materia facile liquabilis ab humido, habens in se nitorem seu luciditatem, ac splendorem quendam, ut sal,alumen, scisile, rotundum,ac omne genus calchanti; liquidus succus vocatur a Pallopio quaedam materia mixta ac composita in visceribus terrae, humidique substantis, ut alumen liquidum,naphta, seu bitumen, & succus quidam lapideus quasi eliquatus. Horum succorum alij sunt benigni, & amici naturae humanae , alij venenosi atque maligni, cum non selum animalia bruta, sed rationalia destruant atque interimant. Quare istis omissis quoque
dicamus de benignioribus, quorum mixtione aqua varios usias, & vitiales praestat humano generi, praecipue in fugandis morbis. Inter bonos ergo succos mixtos cum aquis Thermalibus medicatis, reperitur humor quidam seu succus optim E elaboratus,&ccustus, genitus ex materia lapidosii, quae eum refrigeratur siccescens concrescit, in lapidem 6ue vertitur. Atque hic succus vel vere miscetur cum aqua, vel confunditur; Alter succus benignus est bituminosus vel naphticus,sed cum sit oleaginosus non potest verε persecteque cum aqua misceri. Consul ἀditur ergo, atque ita quandoque confunditur, ut dissicile sit ipsum ab aquis separare. Talem succu bituminosum & oleaginosum pollidet balneum in Ducatu Parmensi, seu potius vorago Barboliorum supranominatorum,soueae quaedam Ripaealtae aquae Miani, &quidam salsi malo ris; sicut aliae in Ducatu Mutinensi, puteus quoque Lixiniani aliquando habet, sed in minima quantitater Vitruvius lib. 8 .c.3. Plin lib. it. cap. a.de alijs meminere, ac nonnulli Moderni, ut videre est apud Ba cium lib. . Tertio succedit succus salis,qui miscetur cum aquis medicarutis r At sciendum quod ultra substantiam compactam, densam, duram ιfriabilem ac minutam assignantur tres salium speties,prima est aeris valde ac maxime salita, secunda species non ita acris est, sed mitior, tertia es mitissima& veluti insipida r Hinc sequiturqubd cum variae sint filium speties, variae quoque aquarum salitarum medicatarum erunt differentiae, ut altera aqua sit magis salsa; alia mitior, alia mitissima, ut vix
gustu percipiatur salsedo. Qictae omnes differentiae facile cognoscuntur
26쪽
De Aqua Lisignani. die luto Barb. Ir
ab habitatoribus, sed magis a salinarijs in territorio salsi maioris ac minoris Serenissimi Ducis Farnesij, ubi multi ac multi adsunt putes antiquissimi, a diuersis se is sumptibus fabricati, ex quibus continue hauriuntur aquae salsae, qu .ae in vasis aeneis infusae, lignis ardentibus percoctionem consumpto liquore, densantur, ac refrigeratae colligitur sal in maxima quantitate, sine quo vita humanior nequit degere, ut transierit intellectus ad voluptatem animi quoque cum Plinio eo lib. II. cap.7. Qirario loco venit luccus nitri, qui & ipse potest esse mitis valde, vel acris admodum, ita tamen ut aquae hoc succo participantes inter se differantialiae enim erunt acerrimae, erodentes, aliae e contra placidae, mites.
Quanto multae aquae habent secum mixtum succum aluminis, sed c ius spetiei sit alumen difficile est admodum cognoscere, non enim v bique concrescit. Sextbmiscetur cum aquis succus calchanti, secundum masis, ac minus, & habent eundem fere saporem, quamuis sint diueris speties. Ultimo loco miscetur cum aquis succus quidam accidus,qui a Fallop. experimentatore diligentissimo diiudicatur non esse diuersus ab alijs, sed tenet istam aciditatem pendere, vel ex calchanto purissim , α aliqua ex parte amato, vel ex puro alumine, sed aliquantulum ex sto: praeter dicta visum est aliquibus Medicis, nonnullas Therm .aquas di medicatas continere in se aliqua metalla, non tamen verὰ mixta, sed confusa semper, ut aurum, argentum, ac ferrum, &c. quibus Fallopius non adhaeret, maxime de auro, licet dicat,qubd metalla in locis subterraneis, &proprijs venis non sint ita solida,&dura, ut insuperficie terraeposita. Contrarium tamen tenet ac ostendit clarissime Antonius Maria venustus in suo lib. consit. medicinal. Baccius, Frascatus,& ali; qui mouentur hoc dicere ex Hip. lib. de aere, aqua&loc. nu. I 3. vocante has quas minerales duras; non enim aurum, ut auru, nec argentum, ut argetu miseetur cum aquis, sed bene per suos vapores, ac principia minera-liu virtus imprimitur in aquis, dum per terram, in qua adsunt, aquae diaetae percolantur. Nec praetereundum , quδd sulphur inter metalla illa quae cum aquis confunduntur primum obtinet locum, nec de hoc alia
cui est dubium, sed memorandum quod aliquae aquae habent in se sutas alitiam, & ramenta sulphuris confusi,& proprie dicuntur sulphureae; aliae habent tantum vapores. sulphureos, fuliginoses, siccos & exustos, aliae habent sulph.sed humidos,& quae habent vapores improprie dicuntur sulphure . Alia metalla media dicta, ut stibiu,auripigmentum, sandaracha, sunt& lapides ut marmor, calchatius, gipsum pariter quoque,
terrae vi argilla rubrica, Iulea &omnia quae in cauernis terrae reperiuntur, super quς aquς labuntur, vel per mixtionem, vel per confusionem
Per magis ac minus, constituunt varias facultates, ac virtutes aquarum
Thermalium, ut notum est in Medicina ; etsi mixtura erit bona, utilis quoque erit aqua, ut Paulus libro primo dicit cap. sa. ut quaedam sit B et nitrosa,
27쪽
nitrosi, quςdam salsuginosa, qu dam aluminosa, alia sulphurulenta, alia ferrea, & quq ex his componuntur.
4uomodo cognosiatur quid unaquaeque aqua Them. Media
MI s s A naturali separatione, dum erumpunt aquae Therm. eorum quae secum miscentur, ut aliquando inspicitur, atque cognoscitur in meatibus atque canalibus per quos fluunt, ac
transiriant aquae ipsae, concrescente atque remanente in eis aliqua materia. Dico qu6d tres sunt modi potissimum cognoscendi quid unaquaeque
aqua Therm. in se contineat, separando omnia ea, quae cum aqua ipsa erunt mixta: scilicet coctio, evaporatio leuis, & destillatio per alembi- cum vitreum: Coquitur ergo quantitas cuiussi bet aquae Thermalis ad consumptionem medietatis, aliquando ad tertias partes in vase vitreo, vel testaceo vitriato, bene cooperto, &clausor quo facto cognoscentura& crassa corpora, de tenuissima, quae in aqua illa miscentur. Si corpora erunt crassa,seruabunt odorem saporemque naateriae mixtae, v. g. sulphuris, aut bituminis: secus non, si corpora sunt tenuissima, quia vapores cito, & facile evanescunt. Sed sciendum,qubd aqua illa sic eoeta Gebeo per duos aut tres dies ad minus derelinqui in vase, ut quicscendo deponat 'ces, deinde decolatur absque agitatione, seli ut dicitur decantatur; post filtro inciso, & acuminato, seu panno, vel lichinio ex lana retortas cuius una νrs madefacta prius aqua frigida extra vas ponatur, ut gutta tim aqua Therm. exeat; siccum Aule. lib. doch. in fine separatur aqua a sedimento,& porbene 'ces cognoscuntur,quales erunt i Euap ratione quoque leui cognoscuntur,ponendo vas vitreum Flenum aqua Therm. in alio vase pleno arena, &soli exponitur, cauencio a pulueres sensimque evaporata aqua sole, remanebunt in fundo vasis faeces, quae denuo laceati debent soli ,&nea puluere offendantur,cooperiantur aliuquo velo. Tettio modo cognoscuntur elambicatione sicca, ponendo vis narium plenum aqua Therm. in aliquo vase vitreo, vel testaceo cum arana, vel cineribus secundum artem , & supra urinarium posito capello clausis omnibus fissuris eum albumine oui & calce, igne extrahatur tota aqua, derelictis steibus, quae stres postea radijssetis exponantur, ut si centur,aut balneo mariae,seu et labieatione humida,cum vasis vitreis seni er destillamus aquam, quae via tutior, & breuior est iudicanda, licetit laboriosa: Qusrecum volumus uno die magnam aquae quantitatem dissoluere & et lambicate, possumus eodem die exacte aquam separareas cibus, ut quicquid cum aqua sit mixtum oculis subi jciatur. Primus modus sumitur a Gal. . . in o.epid. ao. in fine, ut per decoctionem cor
28쪽
De Aqua Lixignani, os luto Barb. I
pora grauiora,cum fit refrigerata aqua,in fundo resideanti & tune declinando vastota aqua abijcitur. Moderni sublimationem hane magis amant, quare eum sola aqua erit destillata atque consumpta soli, faeces aesidentes in fundo vasis iterum seli exponuntur, ut siccentur smundum artem. Tuncque per quatuor sensus erit discurrendum odoratu , visu, gustu, tactui Atque primo quidem admovemus nasum oti bociae, calta dis adhuc sedimentis, de olfaciendo facile cognoscitur argilla, terra r brica &c. visu cognoscimus mixta multa, seli exponendo feces supra in bellam, ut sal nitrum, sulphur, atque concretos lapides: Metalla dis icile cognoscuntur; sunt enim aliquando ita confusa, ut sensum effugiant, nec gustu cognoscuntur, quia modo illius, modo alterius saporem percipiemus. Hinc aliqui veniunt ad aliud experimentum, ponendo feces pra laminam ferri ignitam,aliquς enim acquirunt colorem candidum, ec non exuruntur, alis ruborem, aliς eliquantur, alis scintillant cum crepitu, vel sine crepitu, alis ardent, comburunturque. Reliqua verom talla non hoc modo cognoscuntur, sed infundendo seces in aceto stillato, mutantur atque corrumpuntur in propria excrementa. inae cognoscuntur concreta supersedimentum: atque alumeia cognoscitur ex Fallopio, si coquatur aqua, ac in fine addatur modicum gallarum con tu saiarum , illico enim eu et aqua nigra, ut atramentum, sed luminosa. Ta 'ctu quoque cognoscitur, tenendo portiunculam faecum refrigeratarum inter digitos: si aderit in faecibus andaracha, sulphur, auripigmentum fit nitrum, alumen, dum digitis agitantur facile cognoscuntur: scutdicta gustu cognoscuntur, sic sulphur odore sentitur; verum odor, desipor cum varius sit,in aquis Thermalibus quid certi haberi non potest. Sed ultra modum cognoscendi materiam contentam in aqua medic mentosa a Fallopio cap. 8.ac alijs traditum, nos alium experti sumus in aqua Tetutii, ac Lixiniani, capiendo separatim pondus librae uniuscum dimidia utriusque, M in vitreo vase, urinario dicto, cum capello igni valde lento destillamus, donec plus duarum partium fueritconsumptu, quod remansit positum fuit in cyatho communi urinae,&denubfuit expositum soli spotest etiam poni igni in donec plus duarum partium fuiteonsumatumidc rursus iaces in cyatho communi soli exposuinius , d iste omnino fuerunt siccatae,quas postea siccatas cum aqua putet,vel sonitis destillata dissoluimus; inde cum frustro filiti spissi,aut pani lanei figurati ut supra in acutum ex uno latere, de altera parte latiori m Uetalla aqua, & posita in vase, separata fuit aqua Elara a partibus crassioribus ac seculentis, quas partes crassas, seu fices soli exposuimus tectas panno, ne puluis permisceretur, & in vesperis abstuli in iis ob aerem nouurnu, donec omnino fuerunt siccatae. Aqua postea clara sfiltrata posita in cyathis denuo soli evaporata fuit, donec terita pars fuit siccata. Et ite-ium feces mixtae cum aqua graminis destillata suit. & fuerunt potatae in
29쪽
iae in loco frigido: Nitrum redactum fuit ad figuram cannularum , alumenque in figuram rotundam cum colore albiori. Ac partes crassiores , de faeces soli exsiccatae, oleo communi in crucibulo mixta fuerunt porrustae igni , donec liuescerent ; postea cum modico aceti per aspersionem seu insumationem separatus fuit sal, sulphurque pallidum ab alijs mineralibus, quae ultimo borace fundentur, & hoc modo possunt ponderari omnia contenta in aqua medicamentosa. Sic me docuit Gaspar Pallautiacinus Ferrariensis destillator Selenissimi Ducis octauij Farnesii, dum procurabam cognoscere mixtionem, & contenta nostrorum balneorum de Lixiniano, atquedestillauimus di aquam Tetulit in uno vase,& Lixiniani aqua in altero, omniaque contenta separauimus. s. Aluminis partem unam, salis partes tres & sulphuris parum in aqua nostra Lixin. Min aqua Tetviij habuimus aluminis partem unam &semis, fatis unam, sulphuris parum.
Medicatae sunt calidae, aliae frigidae. 'Cap. VI.
Ri s T. cum obseruasset aquas Therm .erumpere saepe feruentes, c0gnouissetque aquas omnes in suo principio & suapte na - tura esse frigidiuimas, nullamque hac ratione proportione ad talem tantumque reruorem adesse, iudicauit reddi tales a validissim agente,& a causa feruentissima. Hanc censuit a'. probi. I . non ess aliam, quam ignem hunc nostrum inferiorem actualem in subterraneis terrae partibus, ac cauitatibus conclusum: qui est veluti summus futuor ipsius ignis Mementaris puri, ac sinceri omnino existentis, in sublimiori loco sti ex Alex. Aphrod. a.quaest. naturai. cap. II. Quod vero hic n ster ignis in visceribus terrae reperiatur, & existat, ipse Aristoteses et .m teor. cap.3. in fine ostendit, dicens ignes bullientes sub terra esse causam varis saporis fontium, ac fluuiorum: idem amrmat cap.q. loquens de ventis,& cap. 8. ubi de terremotu agit: quare ignis inferior, in pen tralibus terrae conclusus causa est caliditatis aquarum Therm. & omissis multorum opinionibus, haec mihi videtur vera certaque opinio tenenda de caliditate balneorum medicatorum,quam confirmauit Seneca lib. II. epist. nu. 86. dicens ignibus, quos multis in locis terra opertos t git, aqua calefit, si subiecti sunt solo, per quod aquae transcurrunt. Redaitur modo calida aqua ex permixtione vaporum calidorum , atque eKrauitatibus ipsis terrae calidis, per quas transit.. Sed conseruatur, nec non perpetuatur continue hic ignis subterraneus calefacicti aquas Therm. ac fouetur a diuersis pabulis, & materijs proportionatis,quae ibi cotinue adsunt,& regeneramur continuo pabula consequentia ignem ipsum,modis
30쪽
De MO Lixignani, os luto Barsi. I s
λ metallico sulphure, modo a bituminoso, veI eius spetie aliqua oleaginosa, pingui,ut naphta. Quare alimentum seu materia, & pabulum conseruans igne hunc subterraneum & ssamam calefacientem aquas Therm. erit sulphur ex Arist. a . Probi. vlt.&alibi;quia in multis aquis Therm. eonspicitur sulphur ebullire,ac in parietibus balneorum quandoque purissimum colligitur, vel saltem odor sulph. conseruatur in aquis, obva potes & exhalationes exustas, habentes colorem ipsius sulphuris. Agricola lib.de caus subterraneorum, & Fallop. cap. s. & ΙΑ. uolunt conse tiari etiam abitumine contento in locis subterraneis, quod diu flamma conseruet uenam multae aquae habent in se a primo ortu aliquid pingus dinis reserentis verum odorem, ac saporem bituminis, quod ardet in aqua, ac si esset tota illa pinguedo extra eam. Et hoc manifeste conspiciis tur in aqua foueae nostrarum Barboliarum, cum a viatoribus aliquando dedita opera accendatur ignis, qui in nocte longὸ clare conspicitur,&conseruatur per longum tempus, prout ego quoque aliquando periculum feci. Utraque ista materia sulphurea ac bituminosa perpetuo tanta regeneratur, quan in requiritur pto pabulo nouo ignis calefacientis aquas Thermales, non enim deest materia ex qua possit gigni & regignitate pabulum in subterraneis locis, nec de hoc est dubitandum: quare omnes aquae si non immediate, saltem mediate incalescunt ratione bituminis, vel sulphuris, aut puri,aut cum propria terra commixti, conseruantis ignem subterraneum in penetralibus terrae, quae tu sint calida, de necessitate& aquae transeuntes per dicta loca, vel commorantes, & ipsae erunt calidae, si breui trai tu & tepore erumpant. Ortu habuit hie ignis subterraneus calefaciens has aquas Therm. vi colligitur ex Arist. a. nasteor. cap.de terrimotu,ab aliquo vapore, siue spiritu , & exhalatione calida , & sicca, casia conclusa in concauitatibus terrae, & locis, ubi metallaeontinuὸ generantur, siue sulphurea, siue bituminosa; quaerensque exiatum &non inueniens, agitata, attrita,&rarefactaprae caliditate accenditur atque inflammatur, & cum ibi sit semper materia bituminosa atque sulphurea Duens, & conseruans ipsum ignem, tanquam pabulum, accenditur & ipsa materia, hinc perpetua conseruatio harum aquarum. Quomodo vero aquae Therm. incalescant ex flamma ista in metallis sulphureis, & bituminosis recepta, docet Empedocles, Seneca sequitur,dcconfirmat Vitruvius, vel quia transierunt per saxosa loca,quibus subtus est igni s ardens in materia sulphurea, vel bituminosa, aut eorum aliqua spetie I aut tantus est calor, quantus potens est, atque sufficiens saxa Maquas caisfacere solum proportionali tamen distantia ,& eum debito tempore durationis caloi is pro vera mixtione, vel incalescunt, quia transeunt periplammet metallum sulphureum,&bituminosum,accensam, atque ignitum, ut voluit Agricolar quare ex multitudine, Vel paucitate, ac distantia, de ex tempore morae ignis per masis & minus, quo incal