장음표시 사용
461쪽
Iam assequor laudem. Homines enim imperiti facilius μοIsulte dixeris, reprehendere, quam quo pieuter tacuem,
laudare possunt. Hic quantum sit mali. si iratum sino tul
tum,sinon leuem testem lom. Dabet enim γ voluntatem nocendi in iracundia, oe vim in ingenio, oe pondus in ita Nec si hoc brassus non committit,ideo non multi sage committui. Quo quidem mihi videri turpius nihil olet,
quam cum ex oratoru dicto aliquo, aut re 'o ,aut rogam sermo issesequitur, ' Occissit ille' viuersariumne Immo vero aiunt, si, m eum quem defendit. Hoc crassus non putat nisi erfidia accidere pose: ego autem saepissime video in caussu aliquid mali facere, homines mInime malos. '' cui P istud quουupra dixi, solere me cedere. c v la nius dicam, fugere ea quae valde caussam meam fremeret cum id non faciunt a , versanturi. in hostium castris, ae
sua praesidia dimittunt: mediocriterne caussu nocent, cum aut aduersariorum adiumenta confirmant, aut '' ea quae sanare nequeunt, exulcerant' '' Quid' cumpesonarum
quas defendunt,rationem non habent' Si quae sunt tu his inuidiosa non mitigant extenuando, si laudando γ es rendo inuidiosiora faciunt, quantu est in eo tandem mali
' Quid sit, homines charas iudicibini iucundos sine γlia
praemunitione orationis acerbius in contumelisub inuebare nonne abs te iudices abalienes ' ut 'si quae γitia aut incommo a sunt in aliquo iudice uno, o luribus, ea tis in aduersarip expro rando, non intellari te in iudices inuebi, mediocrepeccatum est' '' Quid se cum pro altero Acri, litem tuam facias, aut laesus eserare iracundia, caussam relinquas,nihilne noceas' in quo ego,non quo libenter masse audiam a quia ego caussam nota libenur relinqua,niamiam
462쪽
IN II. DE ORAT miumpatiens lentus existimor: ut cuni te ipsῖm Sulpiti . obiurgabam,quo ministratorem e teres,no aduerserium.
Ex quo etiam i ta assequor, τt si quis mihi maledicate tulans aut plane in us ese Ἐideatur. V In inis autem a gumentis si quidposueris aut aperte fuissim, aut ei quod Lxeris, dicturi uesis, contrarium, aut genere ipse remotum ab Uu iussiciorum, acfro,nihilne noceas' Qui multa fomnis cura mea silet in hoc τersari per sdicam enim se
nus, Ῥt certe ne quid mali. '' Itaque nunc istuc re eo Catu le,in quo tu me paulo ante lautaba adorinem,collicationemque rerum ac locorum cuivi ratio en duplex. Altera, quam ascra natura causarum: altera, quae oratorum iudicio G pru entia comparatur. Nam *t aliquia ante rem dicamus, deinge ut rem exponamus, post ut eam robemus nostrivrasidi s confirmandis, contra se refutandis, Linge τt concludamus, atque ita peroremus, hoc dicendi genus natura ipsapraescribit. M a ero statuamus ea quaeprobano .li, Jocendi,persuadendi causi dicendasunt, quemadmodum componamus, id e i vel maxim e proprium oratoris
prudentiae. Multa enim occurrunt argumenta,multa qua
in Iicendo profutura xi eantur sed eorum partim ita loni uut, i contemnendasset: partim etiam si quid habent alumenti unt nonnunquam eis Oili, ut insit in que alia
quia xiij, neque tanti sit illuI quo rarissi videatur, ut
cum aliquo malo coniungatur. Quae aut sunt Ptilia ais
Ilama, si ea tamen 'saepe se valde multa sunt, ea quae ex ,s aut leuisita sunt, aut alijsgrauioribus consimilia, s
cerni arbitror oportere,atque ex oratione remoueri. Quiadem cum colligo argumenta caussarum,noniam ea num
463쪽
. rare soleo, quam expendere. '' Et quoniam, quo si petam
dixi,tribus rebus omnes ad nostra entetiam perducimus aut docendo, aut conciliando,autpermovendo una ex triabus hu rebus resprae nobis est serenda, xt nihil aliudni sidocere Ἐelli videamur reliquae duae cui sanguu in corporibus, sic ilia inperpetuis orationibus use esse debebunt. Nam principia,m caete partes orationis, e quibus pausiplost pauca dicemus, habere hanc riim magnopere debent, i ad
eorum mentes apud quos agetur,mouenda fremanere ossint. '' Sed his partibus orationis, quae etsi nihil docent a gumentando , persuadendo tamen O commouendo pro Aciumplurimum,quanquam maximeproprius in locus, in exordiendo, inperorando: Agressi tamen ab eo quod prosueris ais agas,fermovendorum animorum caussa; evtile est. stas velnarratione expositasaepe daturaa commouendos animos digrediendi locus, vel argumentis notris confirmatis,vel contrari s refutatis,vel viros loco,vel omnibus,
si habet eam caussa dignitatem ais copiam,recte tolera potest baei causs sunt ad agendum, madornandum grauisi AE atspleni imae quaepturimos exitus dant Meiusmodi
digressionem,ut his locis τώ liceat,1uibus animorum impe rus eorum qui audiunt, aut impegantur, aut refectantur.' Gos etiam in illi reprehendo eos, qui quae minime'ma sunt,ea prima collocant. A quo illos quoque errare arbitror,
qui si quando ut quod mihi nunquam placuit plurei adhi
bent patronos, ii quems eorum minimum putant esse, ita eum primum τolunt dicere. Res enim hocpostula ut eorum expectationi qui audiunt,quam celerrime occureatura. cui
si uitissatisfactum non sit multo plussit in relisu causse lalorandum. Male enim si res habet, quae non statim ut 4
464쪽
ci coepta est, melior feri videtur. '' Ergo νt in oratore o Lmus quisi sic in oratione lamissimu qui is sit primum
dum istud tamen in 'viros teneatur, ut ea quae aeque excetalant, eruentur etiam adperorandum si quae erunt mediocria nam vitiosis nussuam esse oportet locum in mediam
turbam,ais in gregem conjciantur.
i Antonius iucunde quas discedit 1 conuiuio Caesaris ,&transtum licit ab inuentionis tripertita doctrina ad dispositionis doctrinam forensem in tractandis caussis ciuil ibus: una autem generalis & uniuersa est dispositionis doctrina mnibus rebus disponendis & collocandis conueniens.& in regulis syllogismi dc methodi posita,eaque pars est propria dialecticae, non rhetoricae: qua tamen non contenti Rhetores excogitarunt quasdam disponendi lepes ad genera clusium causarum singulariter astricta ,non omnino quidem inutiliter,sed tamen imp rite: nam ut una Grammatica ad quiduis loquendum &scribendum satis est,nec opus est Grammaticam sacere aliam ciuilem, allain Philosophicam, sic una doctrina dispositionis Dialectica ad omnes res disponendas satis est, nec opus est singularem dispositionis artem ad caussas ciuiles astringere. 1 Prima disposutionis prudentia , t ait Antonius) est,ut ea maxime dicantur, quae prosint,& quae obsint, maeis ciuimulentur: sic Scipio a Petiliis accusatus, criminibus non respondit,sed de suis erga Rem p. meritis copios Istine disputauit: quia commemoratio meritorum magis suae cauilae prodera quam depulsio criminum. Hoc t men dispositionis praeceptum proprium non est , sed potius ad uniuerse caussae considerationem pertinet: nec enim docet quomodo res inuentae docendae sint, sed quid in caussis dicendum & non dicendum sit: atque hoc etiam latius patet extra ciuilem &forensem dicedi prudentiam: nam in omni vita haec cautio perpetuo adhibenda est,ut nihil unquam vel a nobis dicatur vel agatur, quod nobis aut his,quorum agi mus caiissam,obsit 5c noceat. 3 Hae duae leges obseruationis ex superiore pendent, & eam interpretantur: una, ut argumento dissicili i terdum nihil resipondeamus,prielertim clim difficilis sit eius solutio& resutatio: quod Antonius in caussa Norbani recte praestitit. altera, o non tam consider mus,ne prosimus cauit e,quam ne quid obsimus: quia offensio vel minima plus affert detrimenti causs e, 'iam commodum magnum prosit. Allegoria esta strenuis militibus, qui cum ab hoste premuntur, nec clypeum abiiciunt in te ram. nec post tersum reiiciunt, sed simulant se velle pugnare, o pedetentim c
dendo commodiorem locum occupent. ς Haec quas est reuocatio sutipsus: ut aliis qui disputationi itersunt, quaerendi locus & facultas detur. Caesar igitur assumit ex generali praecepto a umentum laudandi Antonii,&confirmat testia monio Crassi. 6 Quia Crastus supra Antonium addiderat oratorem esse improbum,qui aliquid mali in caussa dicere Crassi dictum ab Antonii dicto distinpui tur,quod lle de oratore perse io,hic de mediocri sentiati ut perfectus orator se improbus si quid mali faciat: mediocris autem parum cautus & prudens existimetur,si quid dicat quod obsit sitae caussae. 7 Similitudo ex apophthegmate Themistoclis inducitur ad illustrandam proximam distinctionem. Quemadmodum propter Themistoclis responsum non est negligenda memoriae cura&doctrina: sic neque propter admirabilem Crassi prudentiam contemnenda est haec cautio, Nequid obsis: De Themistocie idem est in Lucullo Ciceronis. a Metaphora a vasis que insusum liquorem ita retinentiri nihil hinc effluat:
465쪽
continet , ut ex eius mente nihil me dat. 9 Declarat septem modos, quibu per imprudentiam possit orator obesse C aissae: que inductio pertinc ad Ilustrandum generale praeceptum prius postum. io primus Oeensionis locus est ciet cate siem,ne temere eum lacessat orato qui ii s lacessitus non laessset. ii ii Priniit per ψw1ςViermonem vulgi de oratore, qui per imprudentiai licendi caulsam ana ilem. ia Secundus ostensonis modus tractatur dillim ii collat. one: Soleo cedere argumento molesto & dissicili: at multi non cedendo caui amperdunt & produnt. i3 Metaphora ab imperitis chirur is, cui si saepe vulnus attingunt, iaciunt deterius εἰ acerbius. 14 Tertius modus est, clim cliens nimis laudatur qui potius ad eleuanda inuidiam extenuari debuerat. Quartus modus, cum acerbe inuehitur in eos orator, qui a iudicibus diliguntur. 16 Quintus,cum in aduersariis ea vitia cxprobrantur. quae sunt in aliquo iudice: quomodo peccauit Philipeus irridens testem pusilluni: runt enim: edebat Aur sex iudex breuior etiam,quam ipte testis. i7 Sextus,cum orator suam magis quam litigatoris caussam agit: in quod vitium Cicero videtur incidit se in Gratione pro Sestio. Is Septimus est in areuincti vitio, clim aut aperte mentitur orator, aut pugnant 1 dici traut ea quae abhorrent ab usu&consuetudine iudiciorum. i' Dispositio forensis diuiditur in duo genera num artis,alterii prudentiae non et in arte non sit prudentia omnis enim regula artis,insula prudentiae est sed q contra communem artem nonnunquam prudeliae viribus tantum nitamur. Dii ostio artis definitur ex ordine partium orationis, ut prim si si exordium secunda narratio, ertia confirmatio, quarta refutatio, postreina peroratio: qui ordo ut naturae conseritaneus,sic artificiosus est: dispositio prudentiae in collocandis argumentis 5 affectibus maxillae cernitur, nec omnino artis expers est:
nani & monitiones habet senerales, si appellatur dispositio prudeliae ovia in delectu arsumentorum 6cati ectuum maxima hominis prudcntia consistiti nec illi prior artis resula semperauhibetur. Prima igitur admonitio de argumentis est, ut leuia &vitiosa rei ciant, grauia &utilia suiliant: qui delectus syllogismi est Aiudicii, non methodi,cu:us Propr um est videre quae primo,quae medio, uae postremo loco disponeda sint. zo Secunda prudentiae monitio est de assecti busi qui comparantur languini:,t enim sanetiis vim suam comm unicat omnibus rari bus,nec tamen multum appareris castedius possunt esse in omni parte oratio ni frita tamen ut orator iudice tantum docere, non et ana mouere velle , ideatur. ii Tertia monitio est de praecipuis locis assectuum qui sunt exordium,perorat o&digressio a narratione, vel confirmatione, e re oratione: idem praecipitCicero in Partitionibus. 12 Quarta monitio duplo est, die leuissima quaeque argumenta primo loco sunto, Ne infimus quisque patronus Primus caussam a lito. 13 Accessio est ad interpretandam quartam monitionem, ut arsumentarma in primo & secundo loco dἱsponantur, mediocria in medio: Tabius tamen hunc ora inem non omnino proba censetque are umenta prout ratio caussae Po. sulabit esse ordinanda, uno excepto, ne a potentissimis decrescat oratio.
' osce omnibus rebus con sideratis, tum denis ' id quod
primum est dicendum, postremo soleo cogitare , quo tarem, dis . Nam si quando i primum inurnire Volui, nullam
mihi occurrit, iusiaut exile, aut nugatorium, aut vulgare, ais commune. principia autem dicens emper cum accurata, acuta in structasententiis,apta verbis,tum vero
466쪽
euissarum propria esse debent Trima est enim quasi cuniatis γ commendatio orationis in principis quae continuo ea qui audi permulcere ais allicere debet. In quo admirari leo, no equissem istos qui nullam huic rei operam degerunt, Asia hominem in primis distrium atque eruditum Misipis ui ita Flet addicedum surgere, νt quoIprimum ver biturus sit,nstat ait idem,cum brachium concalfecerit, tumst silere pugnare nes attendi eos i s Ἐπ- δε hocsimile ducat,i asprimo hastas ita iactare leniter, ut G xenustati vel maxime'uiant, reliquis xiribus sis conflant. Nes est dubium, quin exorgum dicendi vehe
mens oepugnax non sepe esse debeat si si in js illo et
diatorio vitae certamine, quo ferro decernitur, tamen ante
congressium multa sunt quae non ad vulnus, sed adste eni*alere τideantur: quanto hoc magis in oratione evectandum est, in quata non τὰ potius, sed delectatis populatur' ' 'Nihil in suis in natura rerum omnium,quoJ se uniuersem profundat, quod totum repentis euolet sic omni quaesunt, quaei Vntur acerrime, lenioribus principiis natura ipsapraetexuit. Haec autem in ilicen o non extrinis secus alicunde quaerendastia ex ipsis visceribus caussae μ- menda sunt. IIcirco tota cau apertentata atque persecta, locis omnibus inuentis atque infructis, confiiderandum est quo principia sit utendum c enim Iacile reperietur. Suis
mentur enim ex js rebus quae erunt uberrimae, vel in argumentis , vel in ip partibus ad quas dixissigredi pe vortore. Ita momenti aliquid a serent, quumeruntpene ex intima Hfensione deprompta: O Vparebit ea non mo sonon esse comunia,nec in alias caussasposse transferri,feo nisui ex ea caussa quae tu agatur, eo xisse. J Omne autem
467쪽
M4 AVD. TAL E X P L I C. principium,aut rei totius quae agetu gnificationem bab re debebit, aut altum adca communionem, aut quoddam ornamentum dignitatem. Sessoportet, ut aegiabus ac templis 'pestibula G aditus , se causi principia proportione rerum potiere. Itas in paruis aissequentibus caussu ab ipsa re est exordiri aere commodius. Sed cum erit utendumprincipio quo flerunque erit aut ex reo,aut exaduersario,aut ex re,aut ex eis apud quos agitur, tentio duci Iecebit. Ex reo reos etpelli,quorum res est quaesignia frent , rum bonum,quae liberalem,quae calamitosem, quα misericordia dignum, quae valeant contra salsam crimina tionem. Ex aduersario,, em ex locis fere contraria. Ex re,
scrudelis,si infanda braeter opinionem immerito, simistra si ingratast indigna, i noua,siquae restitui sanaris nop it. Ex js autem apud quos agetur, ut benevolos beneque existimantes esciamus: quod edo licitur melius, quam rogando. Est id quidem in totam orationem confundendum,nec minime in extremam tamen multa principia
ex eo genere gignuntur. 7 Nam attentum monent G
ci, urincipio faciamus iudicem docilem: quaesiunt vitalia sed non principiν magis propria,quam reliquarum par tium faciliora etiam in principi ,quod attenti tum maxime sunt,cum omnia expectant dociles magis initi s ef
fossunt. illustriora enim punt quae inprincipi s, quam quae
in messi s causu Acuntur aut arguedo,aut refellinari ci xima autem copia principiorum aY iudicem aut assicie dum,aut incitandum ex in locis trahitur, qui admotus animorum conficiendos inerunt in caussa: quos tamen totos in
principis explicari non oportebit, se tantum impelliprimo iussicem leuiter, ut iam inclinato reliqua incumbat oratio.
468쪽
IN IL DE ORAT. 4ri nnexum autem ita sit principium consequenti orationi, H non tanquam citharaia, prooemium a ctum aliquo se cohaerens cum omni corpore, membrum esse videatur. Nam nonnulli cum illud meditati ediderunt sic ad reliqua transeunt, ut audientiam sibiferi veste *ueantur. . tque eis odi illaprolusio debet effici,non ut Sannitum, qui via Maut hastas ante pugnam, quibus in pugnando nihil utun
turm ut ipsissentent se quibusproluserunt velpugnarepossent. Narrare vero rem quod breuiterlubent si breuitas appellanda est,cum verbum nullum redunde breuis est L. Grasn oratio. sin tum in breuitas, cum tantum verborum
est,quantum necesse est: aliquando Vopus instobe obes Ni maxime in narrando, non Flum quod obseuritatem affert, sed etiam quod eam virtutem quae narrationis in m xima, N iucunda, O adpersuadendum accommodat si tollit xidelicet illa, Nam is postquam excessit ex ephoebis, quam longa in narratio ' mores adole'ntis ipsius, u lis per talis,mors cor di vultus, forma, oe lamentati roris, reliqua peruarie iucundet narrantur.quod si hanc breuitatem quae stet,ETertur,imus,adsepulchrum Uenimus, In ignem posita est: in his fere decem xersiculis totum conficerepotuisset: quo quam hoc ipsium, Oertur,imus,concisium ess ita, ut non bre
uitati fruitumsit, magis venustati Quod si ibi uisu
nisi tu ignem posita est: tamen res tota cognostis facit epotus sit sed festivitatem habet narratis distinisaper senis, interpunctis sermonibus .m inprobabilius quo id messe dica ci/m quemadmodum alta P,exponas muti
469쪽
to apertius a lintelligendum est isse consistitur aliquori,
ac non ista breuitatepercurritur. '' pertam enim nar rationem tam esse oportet, quam caeteras: G hoc magis in
hac elaborandum est, quo discibus est non esse Ο
rum in re narranda, quam aut inprincipio, aut in argumento,aut In purgando,o erorando maiore periculo haec pars orationis obscura e i,quam caeterae vel quia siquo alis in loco in dictum quid obscurius, tantum id perit
quod ita dictum est: narratio ob cura totam obcaecat orationem: υ quod aliarissu, siemel obcurius dixeris, dicere
alio loco planius narrationis unus est in causa locus. '' rit autemscis icua narratis,siverbis usi itatu, iordine tem Iorum conseruatosino interrupte narrabitur. '' Se quando utendumst, aut non sit narratione, id est consi*. Nesent i nota res est,nec si dubiumsit qui gestam se narra ri oportet nec si aduersarius narrauit,mseisi restestemm: desquando erit narrandum, ne illa quaesuilicionem O cri
men efficient, contras nos erunt, acriter persequamur,
quicquidpoterit detrahamus ne it ud quod Crasseisiqua d at perfidia, nostultiti eri putat, τt caussae noceamus,
accidat. Nam adfmmam totius caussae pertinet,caute,aucontra demo rata res sit: quod omnis orationis reliquae fons est narratio. '' Sequitur, ut causa ponatuK. in quo videndum est quid in controuersiam veniat. Tunc=ggere asiunt firmameta caussae coniuncta, cor infirmandu contraros, ruis confirmandis. Nams νna in causis ratio quaedam eIi
eius orationis quae adprobandam argumentatio lem valet.
Eu autem oe confirmat:onem γ reprehisionem quaenised quia ne is reprehendi quae contra dicuntur,possent,nisi tua confirmes: net haec confirmari, nisiilla reprehendine id ,
470쪽
INII. DE O R AT.co haec Ο natura,s υtilis ite, tractatione colunctasiunt. Omnia autem concludentia pleruns rebus augendis elin-
summando iudice, vel mitigando: omniat quumseuperioribus orationis locis, tum maxime extremo a mentes iugia cum quammaximepermovens, m ad utilitatem nostram
ocandas, conferenda uni. 'ε Nessune iam caussa videtur esse cursicemamus eapraecepta,quae desi/asionibus tradenda siunt, aut laudationiLus. Sunt enimpleras communia
sed tamen suadere aliquid aut dissuadere,grauissimae mihi videtur essepersonae. Nam γ sapientis in consilium explicareseuum de maximis rebus m honesti disterii,*t mentepi quidere, auctoritate probare, oratione persuadere possit. At I, haec in senatu minore apparatu agen 62nt. Sapiens enim ea consilium,mubseque aliis dicendi relinquendus locis vitanda etiam ingen, ostentationis sufflucis. concio
capit omnem vim orationis, O grauitatem varietatemque
Lysiderat. ' Ergo insuaden δε nihil en optabilius, quam rignitas. Nam qui Vtilitatem putat, non quid maxime velithuasi fled quid interdum magisequatur,videt. Nemo euenim, praesertim inclara riuitate, quia putet expetendam maxime Ignitatem: stia vincit utilitasplerunque, quum subest ille timor, ea neglecta ne Hgnitatem quidempesse
retineri. Controuersia autem inter hominum sintentiati aut in illo Hi, utrum sit utilius: aut etiam quum id conue nis,certatur vim honestaripotius,an *tilitati consulen umsit. Quae quia pugnaresaepe interse identur qui utilitatem
defendet,euumerabit commodatacis,opum,potenti pecuniae, vectigabum ,praesidi', militum, utilitates caeterarum rerum, quarumstuctum τtilitate metimur itemsistam