장음표시 사용
231쪽
DEM ENTI l. 82- lil similibus rebus permulius tu stiri is ei persi quas esse, ii de his non modo non deesse sit, sed ne utile quidem, quum m0 iudieiuna stat, exspectare. 0cus oti munis accusat is in eum, qui, cum id, qu id arguitur,
negare non possit, tamen liquid sibi spei comparui ix iudidiorum perturbati0ne atque id utilitatis iudiei uni demonstratio ei de e mnquesti , qui supplicium dederii
indemnatus in eius autem, qui sumpserit, audaciam ei erudelitatem indignatii, ab desens e in eius, quem ultus si
sit, audaciam cum sui conquestione rem non X Omine
ipsius negotii, sed ex consilio eius, ilii securit, et causa et tempore considerari portere; quid mali futurum sitaui ex iniuria reui scelere licuius, nisi tanta et tam perspicua audacia ab eo, ad cuius sumam aut nil parentes aut ad liberos pertineret aut ad aliquam rem, quam
caram esse Inuibus aut necesse est aut Oportet 8Se,
vindicata. Rem0tio criminis est, cum eius intentio facti, quoi 29 ab adversario insertur, in alium aut in aliud demovettiae;
id fit bipertito num tum causa, tum re ipSR QmOVetur.
causae remotionis o nobis exemplo sit Rhodii quos frdam legarunt Allienas legatis quae8tore Sumptum, quem oportebat dari, non dederunt legati profecti non sunt; accusantur intentio est: proseise oportuit.' opulsio est: non oportuit.' quaestio St: Oportueritne 3 ratio est: sumptus enim, qui de publie dari solet, is ab quaestore non est datus.' infirmatio est: vos tamen id, quod publie vobis orat negotii datum, conficere oportebat.' iudi eatio est cum eis, qui legati erant, Sumptu8, qui debebatur de publico, non daretur, oportueritne eo conficere nihilo linus legationem hoc in genere primum, sicut in ceteris, si quid aut ex coniecturali aut ex alia constitutione sumi possit, videri oportebit; deinde pleraque et ex Comparatione et ex relatione criminis in hanc quoque
gausam OnVenire poterunt accusator autem illum, cuius sculpa id factum reus dicet, primum defendet, si poterit; Sin minus poterit, negabit ad hoc iudicium illius sodhuius, quem neeuSet ipse, culpam pertinere postea dicet Suo quemque Offici consulere Oportere nec, si ille PeeenSSet, hunc oportuisse peccare; deinde, si ille deli-
232쪽
180 M. TULLI CICERONIS querit, separatim illum sicut hunc accusari oportereo non cum huius defensione coniungi illius accusationem defensor nutem cum cetera, Si qua ex aliis incident constitutionibus, pertractarit, de ipsa remotione sic 89 argumentabitur primum, cuius acciderit ulpa, demonstrabit; deinde, cum id aliena culpa accidiSSet, ostendet Se aut non potuiSSe aut non debuisse id facere, quod accusator dicat portuisse quid potuerit, ex utilitatis partibus, in quibus est necessitudinis Vis implicata, quid debuerit, ex honestatis considerabitur; de utroque distinctius in deliberativo genere dicetur. deinde omnia facta esse ab se, quae in ipsius fuerint potestate; quod
minUS, quam Convenerit, factum sit, culpa id alteriusso accidisse deinde alterius culpa Xponenda demonstrandum St, quantum Voluntatis et studii fuerit in ipso, et id signis confirmandum huius modi ex cetera diligentia, ex ante factis aut dictis atque hoc ipsi utile fuisse facere, inutile autem non facere, et cum cetera vita fuisse hoc magi AEOnSentaneum, quam quod propter alterius 3 culpam non fecerit si autem non in hominem certum, Sed in rem aliquam causa demovebitur, ut in hac eadem re, Si quaeStor mortuus esset et idcirco legatis pecunia data non esset, Ceusatione alterius et culpae depulsione dempta ceteris similiter uti locis oportebit et ex concessioni partibu8, quae convenient, adsumere; de quibus nobiss dicendum erit loci autem communes eidem utrisque
fere, qui in superioribus adsumptivis, incident; hi tamen certissime accusatoris facti indignatio defensoris, cum
in alio culpa sit aut in ipso non it, supplicio Se adfici non oportere.
Ipsius autem rei fit remotio, cum id, quod datur crimini, negat neque ad Se neque ad Officium suum reus pertinuisse nec, si quid in eo sit delictum, sibi attribui Oportere id causae genus est huius modi in eo foedere, quod factum est quondam cum Samnitibus, quidam adulescens nobilis porcum sustinuit iussu imperatoris foedere autem ab senatu improbato et imperatore Samnitibus dedito, quidam in senatu tum quoque dicit, Aut 92 Oreum tenuerit, dedi oportere intentio est: dedi oportet. depulsio est: non oportet. quaestio est: Oporteatne Θ
233쪽
DEGNVENTI0NE l. li li:, 181 rutio est: non etiam meum si metum nec mea pol stas, eum et ii aetatis et privatus essem ei esse summa eum nucinritate et potestate imperati , qui videret, ut satis honestum Medus feriretur.' infirmati est: fit enim, qu0niam particeps tu saeius es in turpissimo si edere summae relicionis. ib id te miniunt.' iudieatio est eum
is, qui potestatis nihil habuerit, iussu imperat scin so0dere ei in tanta religione interfuerit, dedendusne silli istibus mediis hoc genus causa cum superiore iocdiffert, illiod in illo conoe di se reus oportuisse faeere id quod seri dicat accusator oportuisse, sed alicui rei aut 0mini causam attribuit, qua voluntati sua suerit impedimento sine concessionis partibus, animarum mniorquaedam Vi est, quod paulo post intellegetur in hoc sautem non aestusnre alterum ne eulpam in alium transferre debet, sed demonstrare eam rem nil ad se nec ad potestatem neque ad officium suum pertinuisse aut pertinere atque in hoc genere hoc aecidit novi, quod accusator quoque Saepe ex remotione criminationem Onficit, ut, si qui eum accuset, qui eum praetor OSSet in expeditionem ad arma populum Oearit, eum Consules OSsent; nam Ut in Superiore exemplo reus ab suo officio
et a potestate factum demovebat, sic in hoo ab eius offiei ac poteState, qui accusatur, ipse accusator factum removendo hac ipsa ratione confirmat accusationem in ilia ab utroque ex omnibus partibus honestatis et ex omnibus utilitatis exemplis, signis, ratiocinando, quid cuiusque officii iuris, potestatis sit, quaeri oportebit et, fueritne ei, quo de agetur, id iuris, officii, potestatis attributum necne locos autem communi eX PS re, si quid indignationis aut conquestionis habebit, sumi Oportebit. ConeeSSi est, per quam non faetum ipsum probatur 1 ab eo, sed ut ignoscatur, id petitur; Liu parte Sunt duae, purgatio et deprecatio purgatio St, per quam eius, qui accusatur, non factum ipsum, sed voluntas defenditur ea habet partis tris, imprudentiam, CISUm, necessitudinem imprudentia est, cum scisse aliquid i8 95 qui arguitur, negatur ut apud quosdam lex erat: nequis Dianae vitulum immolaret: nautae quidam Cum d-
234쪽
versu tempeState in alto laetarentur, Voverunt, Si oportu, quem OnSpiciebant, potiti essent, ei duo, qui ibi
esset, se Vitulum immolaturos eaSu erat in eo portu
fanum Diana eius, cui vitulum immolare non licebat: imprudentes legis, cum exi88ent, Vitulum immolaverunt: accusantur intenti est: vitulum immolastis ei deo, cui non licebat. depulsio est in conoeSSione OSita ratio est: nescivi non licere.' infirmatio est: tamen, quoniam fecisti, quod non licebat, ex lege supplicio dignusos. iudicatio est: cum id fecerit, quod non portuerit,9 et id non oportere nescierit, sitne supplicio dignus casus autem infertur in concessionem, Cum demonstratur aliqua fortunae vis voluntati obstitisse, ut in hac cum Lacedaemoniis lex esset, ut hostias nisi ad sacrifieium quoddam redemptor praebuisset, capital esset, hostias is, qui redemerat, cum aurificii dies instaret, in urbem ex agro coepit agere tum subit magnis commotis tempestatibus fluvius Eurotas is, qui praeter Lacedaemonem fuit. ita magnus et vehemens factu St. Ut ens traduci victimae nullo modo possent redemptor Suae voluntatis Ostendendae causa hostias constituit omnis in litore, ut, qui trans flumen essent, Videre OSSent: Cum omnes studio eius subitam fluminis magnitudinem scirent fuisse impedimento, tamen quidam Capiti areeSSierunt.
intentio est: hostiae, quas debuisti ad aurificium, praesto
non fuerunt.' depulsio est coneessio ratio: flumen enim subito auorevit et ea re traduci non potuerunt.'
infirmatio est: tamen, quoniam, quod te iubet, factum non est, Supplicio dignus es.' iudicatio cum in ea re contra legem redemptor aliquid fecerit, qua in re tudio ius subita fluminis obstiterit magnitudo, supplicio 32 dignusno sit necessitudo autem infertur, cum vi quadam reus id, quod fecerit, fecisse defenditur, hoc modo lex est apud Rhodios, ut, si qua rostrata in portu navis deprehenSa Sit, publicetur cum magna in alto tempestas eSSet, vis ventorum invitis nautis in Rhodiorum portumna Vem Coegit quaestor navem populi vocat navi dominu negat oportere publicari intentio est: rostrata navis in portu deprehensa est.' depulsi est OneeSSio. ratio: vi et necessario sumus in portum coaeti. infir-
235쪽
inutio Ost: navum ex lege tamen populi esse oportet.' iudieatio est cum rostratu in navem in ortu deprehensum publicari eumque lineo navis invitis nautis itempestatis in p0rtum coniueis sit, porteatne eam publieari h una trium generum idcirco in unum tacum con ustulimus exempla, qu id similis in ea praecepit argumen inrum truditur, nam in his omnibus primum, si quid res ipsa labit saeuitatis, coniecturum nil ut i ab accusatore rei tebit, ui id, quod voluntate actum negabitur, Onsuli saetum suspitione aliqui dem instretur deinde ii dueere definitionem necessitudinis aut casus aut imprim lentiae ei exempla ad eam definitionum adiungere, in quibus imprudentia fuisse videatur aut Casus aut neceSSitudo, et ab his id, quod reus inferat, separare, id est,
ostendere dissimile, quod levius, facilius non ignorabile,
11OI fortuitum, non necessarium fuerit; postea demonstrare potuisse vitari; et hac ratione provideri potuisse, si hoc aut illud fecisset, aut, nisi fecisSet, praeeaVeri; o desinitionibus ostendere non hanc imprudentiam aut
casum aut necessitudinem, sed inertiam, neglegentiam, fatuitatem nominari oportere ac si qua necessitudo tur 100pitu linem videbitur habere oportebit per locorum Ommunium implicationem redarguentem demonstrare quid-Vi perpeti, mori denique satius fuisse, quam eius modi necessitudini obtemperare atque tum ex eis locis, de quibus in nugotiali parto dictum est, iuris et aequitatis naturam oportebit quaerere et quasi in absoluta iuridiciali ter se hoc ipsum ab rebus omnibus Separatim Onsiderare atque hoc in loco si facultas erit, Xeniplis uti oportebit, quibus in simili excusatione non sit ignO- tum, et Ontentione, magis illis ignoscendum fuisse, et deliberationis partibus, turpe aut inutile esse concedi
eam rem, quae ab adversario Commissa Sit permagnam
esse et magno futurum detrimento, si ea res ab eis, qui potestatem habent vindieandi, neglecta sit defensor u 33tem conversis omnibus his partibus poterit uti, maxime autem in voluntate defendenda commorabitur et in ea re adaugenda, quae Voluntati fuerit impedimento; et se plu8, quam fecerit, facere non potuisse; et in omnibus rebia voluntatem spectari oportere; et se convinci non
236쪽
posse, quod a Sit a Culpa Suo nomine communem hominum infirmitatem posse damnari deinde nihil esse indignius, quam eum, qui Culpa careat, Supplicio non carere loci autem communeS: CeUSatoris in confessionem, et quanta poteSta peccandi relinquatur, si semel institutum sit, ut non de facto, Sed de facti causa quae- aha ratur defenSOri conqueStio St calamitatis eius, quae non culpa, Sed Vi maiore quadam acciderit, et de sortunae potestate et hominum infirmitate et, ut suum unimum, non Ventum Considerent, in quibus omnibus conqueStionem Suarum aerumnarum et crudelitatis adversariorum indignationem inesse portebit ne neminem mirari conveniet, si aut in his aut in aliis exemplis scripti quoque controver8iam adiunctam videbit quo de genere post erit nobis separatim dicendum, propterea quod quaedam genera eausarum simpliciter ex sua vi considerantur, quaedam autem sibi aliud quoque aliquod controversiae ge-103 nu Rd Sumunt qua re omnibus cognitis, non rit difficile in unam quamque auSam tranSferre, quod ex eo quoque genere conVeniet Ut in his exemplis concessionis inest omnibus Seripti controversia ea, quae e Scripto et Ontentia nominatur; sed, quia de Onee8Sione loquebamur, in eam praeoepta dedimus, alio autem loco de scripto et de sententia dicemus. nunc in alteram eonee88ioni partem considerationem intendemus.
3 Doprocatio est, in qua non defensio facti, sed ignoscendi postulatio continetur hoc genus vix in iudicio probari pote8t, ideo quod concesso peccato difficii est ab
eo, qui peccatorum Vindex SSe debet, ut ignoscat, impetrare qua re parte eiu generis, Cum causam non in eo constitueris, uti licebit ut pro aliquo claro aut forti Viro, cuius in rem publicam multa sunt beneficia, dicens possis, cum videaris non uti deprecatione, uti tamen, ad hunc modum: quod si iudices, hi pro suis beneficiis, pro u Studio, quod in O semper habuit, tali suo tempore Ultorum suorum recte factorum causa uni delicto ut ignosceretis postularet, tamen dignum VeStra mansuetudine, dignum virtute huius esset, iudices, a ObiS hanc rem hoc postulante impetrari. deinde augere beneficia licubi et iudices per locum communem ad igno-
237쪽
seendi istuntatem ducere qua ri 40 genus, quamquam 105 in iudieiis n0n versatur, nisi quadam C pario, tamen, quia ei pars haec ipso inducenda ui umquam si et in senatu aut in consilio saepe omni in genere fractanda, in id quoque praeceptu ponemus nam in senatu ii ut
in ei sis , ili Syphaeo illi deliberatum est; et de t. Numitorio Pullo apud L. Opimium ei eius consilium illi dictum est, ei magis in hi, quidem ignoseendi quam
cognoseendi P0stulatio valuit; nam semper animo bono se in populum si unum fuisse tam acile mi, bat, eum coniecturali constitutisne uteretur, quam ut Pimpie p0sterius beneficium sibi ignosceretur, cum deprestationis partis adiungeret. portebit igitur cum, qui os ibi ut ignoscatur, postulabit, e memorare, Si qua sua
poterit beneficia et, si poterit, Ostendere ea maior OSSO,
fluam haec, quae deliquerit, ut plus ab eo boni quam mali profectum esse videatur deinde maiorum suorum benefieta si qua X stabunt, proferre deinde Ostendere non odio neque crudelitate fecisse, quod fecerit, sed aut stultitia aut impulsu alicuius aut aliqua honesta aut probabili causa postea polliueri et confirmare se et Oepereat doctum et beneficio eorum, qui sibi ignoverint,
confirmatum, omni tempore a tali ratione futurum; deinde spem ostendere aliquo se in loco magno eis, qui sibi coneesserint, usui futurum postea, Si facultas erit 107Se aut OnSanguineum magnis et princi bus viris aut iam a maioribus in primis amicum esse demonstrabit et amplitudinem sua voluntatis, nobilitatem generis, OrUm, qui se salvum velint, dignitatem ostendere, et cetera ea quae perSoni ad honestatem et amplitudinem sunt attributa, cum conquestione sine adrogantia, in se S Se demonstrabit , ut honore potius aliquo quam ullo Supplicio dignus esse videatur deinde Ceteros proferre, quibus maiora concessa delicta sint a multum proficiet, si se miserieordem, in potestate propensum ad ignoscendum fuisse ostendet atque ipsum illud peccatum erit extenuandum, ut quam minimum obfuisse videatur
et aut turpe aut inutile demonstrandum tali do homine supplicium sumere; deinde loeis communibus misericor 108diam captare oportebit ex ei praeceptis, quae in primo
238쪽
bit nihil imprudenter, sed omnia ex crudelitate et mn-litia saeta dicet ipsum immisericordem, superbum fuisse; ot, si poterit, Ostendet Semper inimieum fuisse et amicum fieri nullo modo posse; si beneficia proferet, aut aliqua de causa facta, non propter benevolentiam do-
monstrabit, aut Osten odium SSe nere USeeptum, ut
illa omnia maleficiis esse deleta, aut leviora benefidia quam malefieta, aut, eum beneficiis honos habitus sit, 10 pro malefici poenam Sum Oportere deinde turpe esse aut inutile ignosci deinde, de quo ut potestas SSet Saepe Optarint, in eum potestate non uti Summam S Sestultitiam cogitare oportere, quem animum in eum et quod odium habuerint locus autem communis erit indignatio maleficii et alter, eorum misereri oportere, qui propter fortunam, non propter malitiam in miseriis sint. Quoniam ergo in generali constitutione tam diu propter eiu partium multitudinem Commoramur, ne forte varietat o dissimilitudine rerum diductus alicuius ani- mu in quendam errorem deferatur, quid etiam nobis
CX eo genere reStet et qua re restet, admonendum Videtur iuridicialem causam esse dicebamus, in qu aequio iniqui natura et praemii aut poenae ratio quaereretur; ea causas, in quibus de aequo et iniquo quaeritur, CX-3 posuimus restat nune, ut de praemi et de Oena X-Ρlicemus. Sunt enim multa CRUSae, quae e praemii alicuius petitione constant, nam et apud iudice de praemio Saepe neeusatorum quaeritur et a Senatu aut a Consilio aliquod praemium saepe petitur ne neminem Onveniet arbitrari nos, cum aliquod exemplum OnamVS,
quod in senatu agatur, ab iudiciali genere Xemplorum recedere; quicquid enim de homine probando aut improbando dicitur, cum ad eam dictionem sententiarum quoque ratio adcommodatur, id non, si per sententiae dictionem agitur, deliberativum est; sed quia de homine
statuitur, iudiciale est habendum omnino autem qui diligenter omnium causarum vim et naturam Cognoverit, genere et prima conformatione eas intelleget dissidere, Ceteri autem partibus aptas inter se omnis et aliam in
239쪽
DEGNVENTIONE I. 09 ita s87 Nun de praemiis consideremus L. Liuinius Crassus consul quosdam in est Ar Gallia nullo inlustri neque
certo duce neque eo immine neque numero praeditos, ut
digni essent, ilia hoste populi i muni esse dicerentur, qui tamen Mursionibus et tau iniis insestum provinciam redderent, e sectatus est et consedit u mam redit, triumphum ab senum P0stulat hic et in depre
i ulli in nihil id nos attinet rati ibus et infirmati, Lbus rationum suppinendis ad iudicationem pervenire, propterea qu0d, nisi alia quoque incidui constiti tio aut pars institutionis, hi lex erit iudicatio et in quaesilan ipsa continebitur: in deprecati0ne, huiusmodi re teretne poena adfici in praemii petitione huius in0di oporteatne dari praemium nunc ad praemii quae 112stionen apposito loco exponemus ratio igitur praemii in quattuor est in partis distributa in beneficia, in hominem, in praemii genuS, in facultates beneficia ex unxi e tempore, X animo eius, qui fecit, e CaSu On- Siderantur ex sua vi quaerentur hoc modo magna an
parva, facilia an difficilia, singularia sint an volgaria,
vera an falsa quadam exornatione honestentur e tempore autem, Si tum, eum indigeremus, cum ceteri non possent aut nollent opitulari; Si tum, cum Spes deseruiS-Set ex animo, Si non sui commodi causa, si eo consilio fecit omnia, ut hoc conficere OSSet e ca8u, Si non
fortuna, sed industria factum videbitur aut si industriae fortuna obstitisse in hominem autem, quibus rationibUS 113 ViXerit, quid Sumptus in eam rem aut laboris inSumpSerit; ecquid aliquando talo fecerit; num alieni laboris aut deorum bonitatis praemium sibi postulet Dum aliquando ipse talem ob causam aliquem praemio adfici negarit Oportere aut num iam Satis pro eo, quod fecerit, honos habitus sit aut num necesse fuerit ei facere id, quod fecerit aut num eius modi sit factum, ut, nisi fecisset, supplicio dignus esset, non, quia fecerit, praemio aut num ante tempus praemium petat, et spem incertam Certo Vendite pretio aut num quod supplicium aliquod Vitet, eo praemium postulet, uti de se praeiudicium factum esse videntur in praemii autem genere, quid et 39 quantum et quam ob rem postuletur et quo et quanto
240쪽
quaeque re praemio digna Sit, considerabitur deinde, apud maiores quibus hominibus et quibus de causis talis honos habitus sit quaeretur , deinde, ne is honos ni-1umium perVOlgetur atque hic eiu8, qui contra aliquem praemium postulantem dicet, locus erit communis praemia virtutis et officii sancta et caSta 8se oportere neque ea aut eum improbis communicari aut in mediocribus hominibus pervolgari et alter minus homines virtutis cupidos fore virtutis praemio perVOlgato, quae enim rara et ardua sint, ea experiendo pulera et iucunda hominibus videri et tertius: si exsistant, qui apud maiores noStros ob egregiam virtutem tali honore dignati sunt, nonne de Sua gloria, cum pari praemio talis homines adfici videant, delibari putent et eorum enumerati et
Cum eiS, quo contra dicas, comparatio eiu autem, qui
praemium petet, facti sui amplificatio eorum, qui prae-
11 mi adflaeti sunt, cum suis factis contentio deinde ceteros a virtutis studio repulsum iri, si ipse praemio non sit adfectus facultates autem conSiderantur, Cum liquod pecuniarium praemium postulatur; in quo, utrum copiane it agri, Vectigalium, pecuniae, an PenUrin, ΟΠ- sideratur loci communes facultate augere, non mi-ΠUere Oportere, et impudentem esse, qui pro beneficio non gratiam, Verum mereedem OStulet contra autem de peeunia ratiocinari sordidum esse, cum de gratia referunda deliberetur; et, se non pretium pro facto, Sed honorem ita, ut factitatum sit, pro beneficio postulare. a de constitutionibus quidem satis dictum est: nunc de ei Controversiis, quae in Scripto Versantur, dicendum videtur. 40 In Scripto versatur controversia, cum ex ScriptioniS
ratione aliquid dubii nascitur id fit ex ambiguo, ex
Scripto et sententia, e contrariis legibus, ex ratiocinatione, ex desinitione ex ambiguo autem naS itur On-trOVersia, cum, quid Senserit Scriptor, obseurum St, quod scriptum duas plurisve res significat, ad hunc O- dum paterfamilias, cum filium heredem faceret, a SO-rum argenteorum centum pondo uxori suae sic lega-Vit: HERES MEUS UXORI MEAE VASORUM ARGENTEORUM PONDO CENTUM, QUAE VOLET, DATO. post mortem eiu VRS magni -