장음표시 사용
201쪽
lumus, posse omnibus e l00is eis, quos in consi mandi praeceptione posuimus, fractari indignati, em num excis rebus, quae personis atque ne i iis sunt attribimine, quaevis amplifieati, ne ei indignati, nos nasci P0 Sim l. Sed tamen ea, quae separatim de indignatione pio ripi possunt, consideremus. Primus locus sumitur ab hiauctoritate eum commemoramus, quantae curae re casuerit is, quorum auctoritas gravissima debeat esse dis immortalibus, qui locus sumetur ex sortibus, ex oraculis, vatibus, ostentis, prodigiis, resp0nsis, similibus rebus; item maioribus nostris, regibus, civitatibus, gentibus,h0minibus sapientissimis, senatui, populo, legum eripi ribus secundus locus est, per quem illa res ad quos pertineat, eum amplificatione per indignati0nem stet
ditur. aut ad innis aut ad maiorem partem, quod uir cissimum est aut ad superiores, quales Sunt ei, quorum
ex nuctoritate indignati sumitur, quod indignissimum
est aut ad pari animo, fortuna, corpore, quod iniquis stinum est aut ad inferiores, quod superbissimum St. teritu locus est, per quem quaerimus, quidnam Sit Venturum, si idem ceteri faciant; et simul ostendimus, huic
Si concessum sit, multos nemulos eiusdem nudaein futuros, e quo, quid mali sit Venturum, demonstrabimus. quartu l0 8 est, per quem demonstramus multo ala 102cri exspectare, quid statuatur, ut ex eo, quod uni On-Ce88rim Sit, sibi quoque tali de re quid liceat, intellegere
POSSint quintus loeus est, per quem ostendimus CeteraS re Perperam constitutas intellecta Veritato commutatas
corrigi OSSe hanc esse rem, quae si sit semel iudicata, neque alio commutari iudicio neque ulla potestate corrigi P088it Sextu locus est, per quem consulto et de industria suetum demonstratur et illud adiungitur, OlUntario mulus 'io veniam dari non oportere, imprudentiae
Coneedi non numquam OnVenire. Septimus Oeu est, Per quem indignamur, quod taetrum, crudele nefarium, VPInnicum suetum esse dicamus, per vim manum Opillenta in J quae res ab legibus et ab aequabili iure remotis- Sima Sit octavus locus est, per quem demonstramus non Volgare neque faetitatum esse ne ab audacissimis
202쪽
l50 M. TULLI CICERONIS quidom hominibus id maleficium, de quo agatur atque id a foris hominibus et a barbaris gentibus et immanibus
bestiis esse remotum. nee erunt, quae in parenti8, liberos, Onil geS, OnSanguineos, Suppliees crudeliter facta dicentur, et deinceps Si qua proferantur in maioreS natu, in hospites, in vicinos, in amicos, in eos, quibu8- cum Vitam egeris, in OS, apud quos educatus sis, in eos, a quibus eruditus, in mortuos, in miseros et misericordia dignos, in homines claros, nobilis et honore SOS, in eos, qui neque laedere alium nee se defendere potuerUnt, ut in pueros, SeneS, mulieres quibus X Omnibus acriter excitata indignatio summum in eum, qui violarit10 horum aliquid Odium commovere poterit. Onu IOCUSe8t, per quem eum aliis peceatis, quae OnStant esse e cata, hoc, quo de quaestio est, comparatur, et ita per Contentionem, quanto atrocius et indignius sit illud, de quo agitur, Ostenditur destimus locu8 St, per quem Omnia, quae in negoti gerundo acta Sunt quaeque OSt negotium Consecuta Sunt eum unius cuiusque indignatione et riminatione conligimus et rem Verbi quamma Xime ante Oculos eius, apud quem dicitur, ponimu8,
ut id, quod indignum est, proinde illi videatur indignum,
ac si ipse interfuerit et praesens viderit undecimus locu est, per quem Ostendimus ab eo factum, a quo minime portuerit, et a quo, si alius faceret, prohiberi Conveniret duodeuimus loeus ost, per quem indignamur, quod nobis hoc primis aeciderit neque alicui umquam 105 Su Venerit tertius decimus oeus est, si cum iniuria contumelia iuncta demonstratur, per quem locum in Superbiam et adrogantiam odium coneltatur quartu deeimu locu est, per quem petimus ab eis, qui audiunt, ut ad Suas res nostras iniurias referant; si ad pueros
pertinebit, de liberis suis cogitent; si ad mulieres, de
uxoribus; si ad senes, de patribus aut parentibus quin- tu decimus locus est, per quom dicimus, inimici quoque et hO8tibus ea, quae nobis neciderint, indigna videri
80lere. 0 indignatio quidem his fero de locis gravissime
Conquestionis autum huius modi de rebus parti petere Op0rtebit. Conquestio est oratio auditorum misericordiam
203쪽
eaptans in hac primum animum auditoris mitem ei mis ri00rdum consuere portet, quo facilius conquestione mini noveri P0ssit id locis ommunibus in re re iubi per quos si tuna vis in vinis ei 0minum infirmitus ostenditur; qua ratione abitu graviter ei senteniis maxime demittitur animus t minum ei ad miseri rordium
comparatur, cum in alieno mulo in m infirmitatem --
siderabiti deinde primus locus si misericordiae, Per torquem quibus in bonis fuerint et unc quibus in mulis sint, stenditur secundus, qui in tempora tribuitur, per quem, quibus in malis fuerint et tui et suturi sint, de
monstratur tertius, ter quem unum qu que deplari tur incommodum, ut in morte filii pueritiae delectatio, amor, Spes, solatium, ducatio et, si qua simili in genero quolibet do inuo inmodo per conquestionum diei poterunt. quartus, Per quem res turpes et humiles et liberales
proseruntur et indignae aetate, genere, fortuna pri8tina, honore, beneficiis quae pa88 perpessuriVe Sint quintus, Per que ni omnia ante oculos singillatim incommoda ponuntur, ut videatur is, qui audit, videre et re quoque ipsa quasi adsit, non verbis solum ad misericordiam du-eatur. SeXtuS, per quem praeter Spem in miseriis de ius monstratur QSSe, et, Cum aliquid XSpectaret, non modo id non adeptum esse, sed in Summa miserias incidisse.
Septimus, per quem ad ipsos, qui audiunt, similem in causam convertimus et petimus, ut de suis liberis aut parentibus aut aliquo, qui illis carus debent esse, nos
cum Videant, reeOrdentur. OetaVus, per quem aliquid dicitur esse factum, quod non oportuerit, Ut non factum, quod oportuerit, hoe modo: non adfui, non Vidi, non POStremam Vocem eiu audiVi, non extremum Spiritum eius excepi.'item: inimicorum in manibus mortuus est, hostili in terra turpiter iacuit insepultus, a foris diu vexatus, Communi quoque honore in Orte earuit.' OnUS, Per quom ora 10sti ad mutas et expertis animi res referetur, ut ad equum, domum, eStem Sermonem alleuius udeommodes, quibus animus eorum, qui audiunt et aliquem dilexerunt, Vehementer OmmoVentur decimuS, per quem inopia, infirmitas, solitudo demonstratur. UndecimUS, Per quem aut liberorum aut parentum aut ui corporis Sepeliendi
204쪽
aut alicuius eius modi rei commendatio si duodecimus, po quem disiuncti deploratur ab aliquo, cum diducaris ab eo, quicum libenti8Sime ViXeris, ut a parente, filio, fratre, familiari tertius decimu8, per quem cum indignatione conquerimur, quod ab ei8, a quibus minime conveniat, male traetemur, propinquiS, amicis, quibus benigne fecerimu8, quo adiutore fore putarimus, aut nquibus indignum sit, ut servi8, libertis, clientibus, sup-b plicibus quartus decimus, qui per ObSeerationem sumiatur; in quo orantur modo illi, qui audiunt, humili ot
supplici ratione, ut mi8ereantur quintus deeimus, per Uem non OStraS, Sed eorum, qui nisi nobis oboni
esse, fortunas conqueri nos demonStramus. Sextu de- CimVS, per quem animum OStrum in alios misericordem esse Ostendimus et tamen amplum et Xeelsum et patientem ineommodorum esse et futurum 88e, quicquid aceiderit, demonstramus, nam Saepe Virtu et magnificentia, in quo gravita et auctorita est, plus proficit ad misericordiam commovendam quam humilitas et ob- Seeratio. Commotis autem animis, diutius in conquestionsemorari non oportebit; quem ad modum enim dixit holor Apollonius, aerim nihil citius arescit. Sed quoniam Satis, ut Videmur, de omnibus partibus orationis diximus et huius voluminis magnitudo longius processit, quae equuntur deinceps in Secundo libro dicemus.
M. TULLI CICEROΝIS RHETORICORUM LIBRI DUO QUI SUNT DE INVENTIONE RHETORICA.
LIBER SECUNDUS.Crotoniatae quondam, cum florerent omnibus copiis et in Italia cum primis beati numerarentur, templum IU- nonis, quod religiosissime colebant, egregiis picturi locupletare Voluerunt itaque Heracleoton Zeuxin, qui tum
longe ceteris excellere pictoribus existimabatur, magno pretio conductum adhibuerunt is et ceteras compluriStabula pinxit, quarum non nulla ars usque ad OStram
205쪽
mem inam propter sani religionem immansit, ei ut excellentem muliebris forma Vuleritudinem uia in suimago contineret Helenae pingere se simulacrum vello dixit quod Crotoniatae, qui cum muliebri in corpore pingendo plurimum aliis praestare saepe accepissent, libenter audierunt; putaverunt enim, si, qui in genero
plurimum P08set, in eo magno opere labora 880t, egre
rium sibi pus illo in sano relicturum; neque tum eos illa pinio sesellit num Zeuxis die quaesivit ab eis, quasnam virgines si m0sas haberent illi autem statim
hominem dedi urunt in palaestram atque ei pueros Stenderunt multos, magna praeditos dignitate etenim qui dum tempore Crotoniata multum omnibus corporum latibus et dignitatibus antestiterunt atque honestissimas ox
amico certamine victorias domum cum laude maxima rettulerunt. Cum puerorum igitur formas et corpora
magno hic opere miraretur, horum, inquiunt illi, s
rores Sunt apud OS Virgines; qua re, qua sint illac dignitate, potes ex his suspicari. praebet igitur mihi, quaeso, inquit ox istis virginibus formosissimas, dum pingo id, quod pollicitus sum vobis' ut mutum in simu-lnerum X animali exemplo veritas transferatui . tum Crotoniata publico de consilio virgines unum in locumc0nduxerunt et pictori quam vellet eligendi potestatum dederunt ille autem quinque delegit; quarum nomina multi poetae memoriae pr0diderunt, quod eius essent iudicio probatae, qui pulcritudinis habero verissimum iudicium debuisset neque enim putavit Omnia, Uae Uaereret ad Venustatem, uno Se in Orpore reperire POSSUideo, quod nihil simplici in genero omnibus X partibuSpersectum natura expolivit itaque, tamquam ceteris non sit habitura quod largiatur, si uni uneta ConeeSSOrit, aliud alii commodi aliquo adiuncto incommodo munera fur quod quoniam nobis quoquo voluntatis accidit, ut artem dicendi perscriberemus, non unum aliquod Prop
Suimus Xemplum, cuius omnes parteS, UOCumque CS-Sent in genere, exprimendae nobis noeessarie viderentur;
sed nutibus unum in lacum coactis scriptoribus, quod quisque coinmodissitne praecipere videbatur, Xeel PSimus et X variis ingeniis excellentissima quaeque libavi-
206쪽
mus ex ei enim, qui nomine et memoria digni sunt,no nihil Optime nec Omnia praeclarissime quisquam dicere nobis Videbatur qua propter Stultitia visa est nuta bene inventis alicuius recedere, si quo in vitio eius offenderemur, aut ad Vitia quoque eiu ineeedere, cuius aliquo bene praecepto duceremur quodsi in Ceteris quoque studiis a multis eligere homines Commodissimum quodque, quam Se8 uni alicui certo vellent addicere, minus in adrogantia offenderent; non tanto opere in vitiis perseverarent aliquanto leVius ex inscientia laborarent. ac si par in nobis huius artis atque in illo picturae solentia fuisset, fortasse magis hoc in Suo genere opus nostrum, quam in suo pietura illa nobilis eniteret ex maiore enim copia nobis quam illi fuit exemplorum ligendi potestas ille una ex urbe et ex eo numero Virginum, quae tum erant, eligere potuit nobis Omnium, quicumque fuerunt ab ultimo principio huius praeceptionis usque ad hoc tempus, eXpOSiti copiis, quodcumque si placeret, eligendi potestas fuit a Veteres quidem Scriptore artis usque a principe illo atque inventore Tisia re petitos unum in locum conduxit Aristoteles o nominatim
scripsit atque enodata diligenter exposuit; ne tantum inventoribus ipsis suavitate et brevitate diuendi praestitit, ut nemo illorum praecepta ex ipsorum libri cognOSeat,
sed omnes, qui quod illi praecipiant velint intellegero,
ad hunc quasi ad quendam multo Commodiorem XplieatO rem reVertantur atque hic quidem ipse et se ipsum
nobis et eos, qui ante se fuerunt, in medio Osuit, ut
cetero et Se ipsum per Se OgnOSceremus ab hoc autem
qui profecti sunt, quamquam in maximis philosophiae
partibus operae plurimum OnSumpserunt, Sicut et ipSe, cuius instituta sequebantur, fecerat, tamen permulta nobis praecepta dicendi reliquerunt atque alii quoque alio ex fonte praeceptores dicendi emanaverunt, qui item permultum ad dicendum, si quid ars proficit, opitulati sunt, nam fuit tempore eodem, quo AristoteleS, magnu et nobilis rhetor Isocrates; cuius ipsius quam OnStat 8Se
artem, non invenimus dis pipulorum autem atque eorum,
qui protinus ab hac sunt disciplina profecti, multa de
207쪽
nrte praccepto operimus lias durebus diversis sidus familiis, quarum altera eum versaretur in philos0phia, non nullam rhetoricae qui quo artis sibi curam adsumebat, altera vero omnis in distendi erui studio ei praeceptione
occupata, unum quoddam si consulum genus i P0si
rioribus, qui ab uirisque ea, quae minin id illi i vidi bantur, in sua striis contulerunt; qu0s ipsos simu atque illi, superi es nos u0bis annis, qu0ad suculius
tulit proposuimus i suo quoquo nihil in commune e intulimus qu0dsi n. quae in his libris exp0 buuntur, tanto per eligenda suerunt, quanto studio electa sunt prosecto neque uos neque alios industriae n0stri paenitebit; sin autem temere aliquid alicuius praeterisse aut non satis eleganter secuti videbimur, docti ab aliquos uelle et libenter commutabimus sententiam, non enim
Parum Cogno88e, Sed in parum cognito stulte et diu perseverasse turpe est, propterea quod alterum communi hominum infirmitati, alterum singulari cuiusque vitio Stattributum qua re nos quidem sine ulla adfirmatiori 10 simul quaerentes dubitantur unum quidque dicemUS, O,
dum par Vulum hoc consequamur, ut satis hae Commode
perscripsisse videamur, illud amittamus, quod maximum
est, ut ne cui rei temere atque adroganter adsenSerimUS.
Verum lio quidem nos et in hoc tempore et in mi vita studiose, quoad facultas feret, Consequemur, Iane Utem, ne longius Oratio progressa videatur, de reliquiS, Uae praecipienda Videntur esse dicemuS. Igitur primus liber, exposito genere huius arti et ii officio et sine et materia et partibus, genera ContrOVCPSin-rum et inventiones et constitutiones et iudieationes continebat, deinde partis orationis et in eas omnis Omnia Praecepta qua re eum in eo ceteris de rebus distinctius dictum sit dispersu autem de confirmatione et de reprehensione, nunc certos confirmandi et reprehendendi in singula ausarum genera locos tradendos arbitri mur, et quia, quo pacto tractari QOnveniret argumentationes,
in libro primo non indiligenter expositum est, hic tantum
ipsa inVenta unam quamque in rem exponentur Simpliciter sine ulla exornatione, ut e hoe inVenta ipsa, ex Superiore autem iXpolitio inVentorum letatur; qua re
208쪽
lineo, quae Une praeeipientur, ad confirmationis et reprehensioni parti referre portebit.
Omnis et demonstrativa et deliberativa et iudidialis
causa necesse est in aliquo eorum, quae ante exposita sunt, constitutionis genere Uno pluribUSV Versetur. hoe quamquam ita St, tamen cum communiter quaedam de
omnibus praecipi po88int, Separatim quoque aliae sunt cuiusque generi diversae praeceptiones aliud enim laus aut vituperatio, aliud sententiae dictio, aliud accusatio aut recusatio conficere debet in iudieiis, quid aequum sit, quaeritur, in demonstrationibus, quid honestum, in deliberationibus, ut nos arbitramur, quid honestum sit et quid utile; nam ceteri utilitatis modo finem in suadendo, et in dissuadendo Xponi oportere arbitrati Sunt quorum igitur generum fines et exitus diversi sunt, eorum
praeeepta eadem SSe non possunt neque nune hoc dicimus, non eadem in omnis incidere constitutiones, Verumtamen oratio quaedam ex ipso fine et ex genere causae naScitur, quae pertineat ad vitae alleuius demonstrationem aut ad sententiae diotionem, aut ac accusationem vel recusationem. qua re nune in Xponendis Ontro Orsiis, in iudiciali genere causarum et praeeoptorum VCΓ- Sabimur, e quo pleraque in Cetera quoque ausurum
genera simili implicata controversia nulla cum dis si ultate transferuntur; post autem separatim de reliquis di CemU8. 14 uno ab contueturali constitutione prosciscamur; cuius exemplum sit ho expositum in itinere quidam proficiscentem ad mereatum quendam et Seeum aliquantum nummorum ferentem est consecutus eum hoc, ut ferest, in via sermonem contulit e quo faetum est, Ut illud iter familiarius faeere vellent qua re eum in eandem tabernam divortissent, simul cenare et in eodem loco Somnum apere Voluerunt conati discubuerunt ibidem. CRUPO Rutem - nam ita diuitur post inventum, eum in alio malefidio seprehensus esset cum illum alterum, videlicet qui nummos haberet, animum advertis Set, Oetu P08tquam illos artius iam, ut fit, ex lassitudine dormire Sen8it, necessit et alterius eorum, qui sine nummi erat, gladium propter appositum e vagina eduxit et illum alte-
209쪽
rum edidit, nummos ii stulit, gladium munium in V:iginam recondidit, ipse se in suum lectum recepit illo autem, cuius gladio cessio erat sacta, mulio ante tacem surrexit, comitem illum suum inelamavi semel e sue litus illum s0mn impeditum non respondere existima ravit; ipse gladium ei eiura, quae secum attulerat, sustulit,s0lus Prosectus est caupo non multo post conclamat hominem esse celsum et cum quibusdam diversoribus illum, fui ante exierat, e sequitur in itinere hominem inprehendit, gladium eius e vagina educit, reperit erucam ituri homo in urbem ab illis deducitur ac reus sit in hac intenti et criminis; occidisti; depulsio: non Oc
cidi. quibus constitutio est id est quaestio eadem
in coniecturali quae iudicatio occideritne 3Nuue exponemus lOeOS, quorum pars aliqua in Omnem b niecturalem inlidit controversiam hoc autem et in horum locorum Xpositione et in Ceterorum oportebit
attendere, non omni in omnem nuSam OnVenire, num ut onme nomen e aliquibus, non ex omnibus litteris Scribitur, si Omnem in auSam non omni argumentorum copia, Sed eorum necessario par aliqua conVeniet. Omnis igitur e causa, X erSOna, ex faet ipS COniectura capienda St. Causa tribuitur in impulsionem et in ratiocinationem. 17 impulsio St, quae Sine cogitatione per quandam d- Detionem animi facere aliquid hortatur, ut amor, iraeUndia, aegritudo, Vinolentia et omnino omnia, in quibus animus ita videtur adfectus fuisse, ut rem perSpicere eum Onsili et cura non potuerit et id, quod fecit, impetu quodam animi potius quam cogitatione fecerit ratio 18cinatio est autem diligens et considerata faciendi aliquid aut non faciendi excogitatio ea dieitur interfuisse tum, cum aliquid faciendi aut non faciendi corta de causa
vita se aut Secutus esse animus videbitur, ut, si amicitiae
quid causa faetum dicetur, si inimici ulciscendi, si metus, si gloriae, si peeuniae, si denique, ut omnia generatim amplectamur, alicuius retinendi, augendi adipiscendive commodi aut contra reiciendi, deminuendi devitandivo
incommodi causa. nam in horum genus alterutrum illa
quoque incident, in quibus aut incommodi aliquid mai0ris
210쪽
adipiscendi commodi causa aut maioris vitandi incommodi suscipitur aut aliquod Commodum maioris adipiscendi comi modi aut maioris vitandi incommodi praeteritur hic locus sicut aliquod fundamentum Si huiu Constitutionis, nam nihil factum esse cuiquam probatur, niSi aliquid, qua re faetum sit, Stenditur ergo CeuSator, cum impulsione aliquid factum esse dicet, illum impetum et quandam commotionem animi adseutionemque Verbis et sententiis amplificaro debebit et ostendere, quanta vi sit amoris, quanta animi porturbatio ex ira eundia fiat aut X aliqua causa earum, qua impulsum aliquem id fecisse dioet hic et exemplorum commemoratione, qui simili impulsu aliquid commiserint, o similitudinum conlatione et ipsius animi adfectionis amplifieatione curandum est, ut non mirum videatur, si quod ad facinus tali perturbatione commotus
6 animus secesserit. Cum autem non impUlSione, Verum
ratiouinatione aliquem Commisisse quid dicet, quid commodi sit secutus aut quid incommodi fugerit, demonstrabit et id augebit, quam maxime poterit, ut, quoad eiuS
fieri possit, idonea quam maXime ausa ad peccandum hortata videatur: si gloriae causa, quantam gloriam On- seeuturam existimarit; item si dominationis, Si pecuniae,
si amicitiae, si inimicitiarum, et omnino quicquid erit, 21 quod causae fuisse dicet, id summe augere debebit othoe eum magno opere OnSiderare Oportebit, non quid in Veritate modo Verum etiam Vehementius, quid in opinione eiUS, quem arguet, fuerit nihil enim refert non fuisse aut
non esse aliquid commodi aut incommodi, si ostendi potest ei ViSUm Sse, qui arguatur. nam opinio dupliciter fallit
homines, cum aut re uti modo St, ne putatur, Ut non is Ventus est, quem arbitrati sunt res ali modo est tum, cum aut id, quod Oniam St, malum putant, aut contra, quod malum est, bonum, ut, quod ne malum est nec bonum, malum aut bonum, aut, quod malum 22 Ut bonum est, eo malum nec bonum hoc intellectu
Si qui negabit osso ullam pecuniam fratris aut amici Vita
aut deniquo officio suo antiquiorem aut SuaViorem, non hoc erit accusatori negandum; nam in eum culpa et Summum odium transferetur, qui quod tam vere et pie