장음표시 사용
101쪽
At C. HERENNIUM III. 22 25 49li, ti0ut 00ntonii est ratio steris ei ad ei si mandumo ad consutandum de inimi, tuta ampliseatio est ruila, quae aut in ira eundium induet aui ad miseri mi ilium
trahit auditoris uni numi sermo dividitur in artis quat tuor dignitatem, dum instrati inum, narrationem, tacuit mnem dignitas est ratio cum reliqua gravitate dem ii stratio est ratio, quae d0eet, quo m0d quid fieri pi fuerit aui non potuerit narratio est rerum gestarum aut proinde in gestarum expositio iocatio est ratio, quae Ox reliqua re risum pudentem ei liberalem potest comparare. 00ntentio dividitur in e0ntinuas inem o in distria
butii em ei tinuatio est rationis enuntiandae adceleratio elamosaJ distributio ost in contentione oratio frequens eum raris et brevibus intervallis aeri vocis orati0nH. mpliscatio dividitur in cohortationem et con 21 questionem cohortatio est ratio, quae aliquod peccatum amplificans auditorem ad iracundiam adducit conquestio est ratio, quae incommodorum amplificatione animum
auditoris ad misericordiam perdueit. quoniam igitur
mollitudo vovis in tris partis divisa est, et hae partes ipsae sunt in Octo partis alias distributae, harum Octo partium quae cuiusque idonea pronuntiatio sit, demonstrandum Videtur. Sermo cum est in dignitate, plenis 14
faucibus quam sedatissima et depressissima Oce uti conveniet, ita tamen, ut ne ab Oratoria consuetudine ad iis ricam transeamus eum autem est in demonstratione, VOee paululum attenuata crebris intervallis et divisionibus oportet uti ut ipsa pronuntiatione eas res, qua demonstrabimus, inserere atque inseparo videamur in animis auditorum cum autem est sermo in narratione, VOCUm varietate opus Sunt, ut, quo quidque pacto geStum sit, ita arrare Videamur strenue quod volumus ostendere suetum, celerius te dicemus, at liud otiose, retardabimus deinde modo acriter, tum clementer, maeste, hilare in Omnis partis ommutabimus ut verba ita pronuntiationem si qua inciderint in narrationem dieta, rogata, O- Sponsa, Si quae admirationes, de quibus Os narrabimus, diligenter animum advertemus, ut omnium perSonarum
in iocatione, deviter tremebunda Voce cum par a Signi-
102쪽
sentione risus, Sine ulla suspitione nimia Caeliinnationis, leniter oportebit ab Sermone serio torquere ad liberalem
iocum Oeem. Cum autem Contendore Oportebit, quoniam
id aut per continuationem aut per distributionem faciendum est, in continuatione adauet medioeriter sono ocis verbis Continuandi Vocem quoque iungere oportebit et
torquere Onum, et celeriter cum Clamore Verba conficero,
ut vim volubilem rationis vociferatio conssequi possit in distributione autem ab imis faucibus Xelamationem quam clarissimam adhibere oportet et quantum spatii per ingula eXClamationes Sumpserimus, tantum in singula intervalla spatii consumere debebimus in amplisentione eum
Cohortatione utemur Oee attenuatissima, Clamore leni,
sono aequabili commutationibus crebris , maXim Celeritate in conquestione utemur voce depressa, inclinato sono, crebris intervallis, longis Spatiis, magnis commu- 1 tationibus de gura vocis satis diutum est: nune de corporis motu dieendum Videtur. 20 otus est corporis gestus et Oltu moderatio quaedam, quae pronuntianti convenit et probabiliora redditen, quae pronuntiantur. OnVenit igitur in Voltu pudo
Spiciendam, ne turpitudinem es8e, ne ut histriones aut operarii videamur esse ad easdem igitur partis, in quasvo est distributa, motus quoque Orporis ratio Videtures Se dcommodanda: nam si erit Sermo cum dignitate,
stantis in vestigio levi dexterae motu loqui oportebit,
hilaritate, tristitia, medioeritate Voltus ad Sermoni Sententias adcommodata; sin erit in demonstratione Sermo, paululum corpus a Corvistibus demittemus, nam est hoc natura datum, ut quam proXimo tum Voltum admOVeamus ad auditores, si quam rem doeere eos et Vehementer instigare velimus; in erit in narratione Sermo, idem O-
tu poterit idoneus esse, qui paulo ante demonstrabatin' in dignitate; sin in iocatione, voltu quandam debebimus 27 hilaritatem significare sine commutatione gestus. Si Ontendemus per continuationem, brachio celeri, mobili voltu, aeri RSpectu utemur; sin contenti set per distributionem, porrectione celeri brachii, inambulatione, pedis dexteri rara Supplosione, aeri et defixo aspectu uti portebit si
103쪽
utemur amplificatione per obortati tuum, Paulo tardiuro et consideratiore gestu conveniet uti, similibus steteris rebus atque in 00utenii in per mulinuationem; sin vi mur amplificatione per conquesti inem, seminis luim re C cupitis ictu, ui numquam sedam ei mustans gestu, maesto ei conturbato testu uti portebit. n sum uescius, quantum 'usceperim ne iii, qui
motu corporis exprimere verbis ei unituri seriptura conii tu sim voces verum nee 0 00ussus sum P088 steri,
ut de bis rebus satis e0mmode scribi P0sset, nec, si id fieri non posset, hoc, quod sedi s re inutile putabam, propterea quod hic diu ero voluimus, quod p te
reliqua trademus exercitati0ni: hoo seire oportet Pronuntiationem bonam id perfuere, ut res ex animo agi videntur.
uno ad thesaurum inventorum atque omnium par itium rhetoricae artis custodem memoriam tranSenmUS.
meumria utrum habeat quiddam artificiosi an omnis ab natura prosciscatur, aliud dicendi tempus idoneum dubiatur nunc proinde atque constet in hac re multum alere artem et praeceptionem, ita de ea re loquemur placet enim nobis esse artificium memoriae qua re plueent, aliaSostendemus in praesentia cuius modi sit ea res, periemus. Sunt igitur duae memoriae una naturalis, ulternariiseiosa naturalis est ea, qua nostris animi insita est et simul cum cogitatione nata artifieiOS est ea, quam confirmat inductio quaedam et ratio praeceptioniS; Sed
qua in ceteris rebus ingenii bonitas imitatur saepe doctrinam, rex Porro naturae commoda confirmat et auget; item fit in hae re, ut non numquam naturali memoria,
si cui data est egregia, similis sit linio artificiosae, Orro 'haec artificiosa naturae eommoda retinent et amplificetrati e doctrinae; quapropter et naturalis memoria TRO-ceptione musa manda est, ut sit egregia, et haec, quae doctrina datur, indi et ingenii ne hoc magis aut minus in hac re, quam in ceteris artibus sit, ut ingenio doctrina, praeceptione natura nitescat qua re et illis, qui natura memores sunt, utilis haec erit institutio, quod tute paulo post poteris intellegere et si illi freti ingenio nostri non indigerent, tamen iusta causa daretur, qua re ei8, qui
104쪽
minus ingenii habent, adiumento velimus esse nune de artificiosa memoria loquemur constat igitur artificiosa momoria ex locis et imaginibus locos appellamus eos, qui breviter, perfecte, inSignite aut natura aut manu Sunt absoluti, ut eo facile naturali memoria comprehendere et amplecti queamus, ut aediS, intercolumnium, angulum, fornieem et alia quae his Similia sunt imagines sunt formae quaedam et notae et Simulacra eiu rei, quam meminisse Volumus, quod genu equi, leones, aquilae quorum memoriam Si Olemus habere, imagine eorum locis certis conlocare nos portebit .so Nunc Cuius modi locos invenire et quo pacto reperireo in locis imagines tonstituere oporteat, Stendemus.1 quem ad modum igitur qui litteras seiunt, possunt id,
quod dictatum est, scribere et recitare, quod SeripSerunt, item qui nemonica didicerunt, possunt, quod audierunt, in locis conlocare et ex his memoriter pronuntiare loci cerae aut chartae simillimi sunt, imagines litteris, dispositio et conlocatio imaginum Scripturae, pronuntiatio lectioni oportet igitur, si volumus multa meminisse, multos locos nobis comparare, ut in multis locis multas imagines conlocare possimus item putamUS Oportere ex ordine hos locos habere, ne quando perturbatione ordinis impediamur, quo Setius a quoto quoque loco libebit, vel ab superiore vel ab inferiore parte, imagines equi et ea,
18 quae mandata loci erunt, edere OSSimus nam ut Si in ordine stantis notos compluris viderimus, nihil nostru intersit, utrum ab Summo an ab imo an medio nomina
eorum dicere incipiamus, item in locis ex ordine conlocatis eveniet, ut in quamlibet partem a quoto quoque
loco libebit, imaginibus commoniti dicere possimus id,
s quod locis mandaverimus qua re placet et ex ordine loco comparare, et IOCOS, quo SumpSerimu8, egregia re Commode notare oportebit, ut perpetuo nobis haerere
POSSint nam imagines, sicuti litterae, dolentur, ubi nihil
utimur; loci, tamquam cera, remanere debent; et, ne forte in numero locorum falli possimus, quintum quemque placet notari, quod genus, si in quinto Oe manum auream Onlocemus, in decimo aliquem notum, cui praenomen sit Decimo, deindes facile orit deinceps similis
105쪽
AD C. LIERENNIUM ll. 30 33. 53 i ta quinto quoque Meo conlacare item commodius 19es in derelieis quum in celebri regi, ne i000 comparare, stri,pterea quod frequentiu ei obambulatio bominum mimini ui ei infirmat imaginum notus, s0litudo e ser ut integra i simulacrorum figuras praetore: dissimiles si via atque natura taei comparandi sunt, ut distincti tale ridere possint; nam si qui multa utercesuvinii sumpserit, ei turbabitur similitudine, ut m iret, quid in qu0que loco conl0earit; et magnitudine modisti et mediocris lae0s
habere oportet; nam et praeter modum ampli vagas imagines reddunt et nimis angusti saepe non videntur OSSecapere imaginum conlocati inem tum ne nimis inlustris aeue vehementer obscuro locos habere oportet, ne aut cauuentur tenebris imagine aut splendore praefulgeant intervalla locorum mediocria placet esse, fere paulo pluSulli minus pedum trinum; nam ut aspectus, ita cogitatio minus valet sive nimis procul removeris Sive Vehementer
prope admoveris id, quod oportet Videri sed quamquam facile est ei, qui paulo plura OVerit, et quamVis multos et idoneos locos comparare, tamen si qui satis idoneos invenire se non putabit, ipse sibi constituat quam volet multos licebit cogitatio enim quamVis regionem
p0test amplecti et in ea situm loci cuiusdam ad suum arbitrium fabricari et architectari qua re licebit, si hac
prompta Opin contenti non erimus, nosmet ipsos nobisCOOtatione nostra reaionem constituere et idoneorum locorum commodissimam distinctionem comparare de locis satis diutum est; nunc ad imaginum rationem tranS-
Omnium rerum similis imagines esse oportet et ex 20 Omnibus verbis notas nobis similitudines eligere debemus duplices igitur similitudines esse debent: una rerunt, ulterae Verborum rerum similitudines exprimuntur, Cum Summatim ipsorum negotiorum imagines Omparamus Verborum Similitudines Constituuntur, eum uniuscuiusque nominis et oeabuli memoria imagine notatur. rei totius memoriam saepe una nota et imagine simplici comprehendemus hoc modo, ut, si necusator dixerit, ab re hominem veneno necatum et hereditatis causa factum arguerit et eius rei multos dixerit testis et conscio esse;
106쪽
54 CORNIFICII RHETORICOBI Msi hoc primum, ut ad defendendum nobis expeditum sit, meminisse Olemus, in primo loco rei totius imaginem conformabimus aegrotum in lecto cubantem faetemus ipsum illum, de quo agetur, Si formam eius detinebimus;
si eum non OgnOVerimUS, liquem aegrotum non dominimo loco sumemus, ut cito in mentem Venire possit, et reum ad leotum eius astituemus dextera poeulum sinistra tabulas medio testiculos arietinos tenentem hoc modo et ostium et hereditatis et Veneno eoati memo- si iam habere poterimus item deinoeps cetera crimina Xordine in locis ponemus; et quotienseumque rem meminisse Volemus, si formarum dispositione et imaginum diligonti notatione utemur, uelle ea, quae VolemUS, Q-21 moria Consequemur eum Verborum similitudines imaginibus exprimere Olemus, plus negotii Suscipiemus et magis ingenium nostrum exercebimus id nos hoc modo facere oportebit: iam domuitionum reges Atridae parant in uno loco constituere manus ad caelum tollentem Domitium, cum a Rogibus Marciis loris caedatur hoc erit iam domuitionum rogos; in altero loco Aesopum et Cimbrum subornari ' ut ad Iphigeniam in Agamemnonem et Menelaum . hoc orit Atridae parant. hoo
modo omnia Verba erint expressa sod hae imaginum Conformatio tum valet, si naturalem memoriam exsuseita Veximus a notationo, ut versu posito ipsi nobiseum primum transeamus bis aut ter eum VerSUm,
deinde eum imaginibus orba exprimamUS. O modo
naturae suppeditabitur Ootrina nam utraque niter Separata minus erit firma, ita tamen, ut multo plus in doctrina atque arte praesidii sit quod Oeere non gra-Varemur, ni metueremias, ne eum ab instituto nostro re eSSiSSOmUS minus ommode servaretur hae dilucida
brevitas praeoeptioniS. 35 uno quoniam solet nouidere, ut imagines partim firmae et ad monendum id non sint, partim imbecillae et infirmae, quae Vix memoriam possint Xestare, qua de
ea VS utrumque fiat, considerandum est, ut cognita CRUSne qua Vitemus et quas Sequamur imagines, Scire OSSi-22 mus docet igitur nos ipsa natura, quid oporteat seri;
107쪽
AD L HERENNIUM ll. 31- M. Doliuiu a qua re in vita videmus parvus, usitatus, minilianas, meminisse u0n 0lumus, propterea qu0d nulla non ova nec admirabili re commovetur animus; it siquid videmus ut audimus egregie turpe reui honestum, inusitatum, magnum, in edibile, ni lieulum, id diu in
minisse consuevimus itemque, quas rus ante oro ridemus aut qu0d recens audivimus, obliviscimur plerumque quae reddiderunt in puerilia, meminimus optime saepe nec hoc tilia de ausu 0tus aecidere, nisi quod usitatae res ita esse e memoris labuntur, insignes et u ne manent diutius bolis ius, cursus, censu nemo admiratur, Ii;
propterea qu0d cotidie fiunt a stetipsis solis mirantur
i lilia raro accidunt, ut Solis eclipsis magis mirantur quam lunae, Propterea quod line crebriores sunt docet ergo se natura volgari et usitata re non exsuscitari, novitate et insigni quodam negotio commoveri imitetur ars igitur naturam et, quod ea desiderat, inveniat, quod ostendit, sequatur nihil est enim, quod aut natura extremum invenerit aut oetrina primunt; sed rerum principia ab imgenio profecta sunt, Xitu di8eiplina Comparantur ima grgines igitur nos in eo genere constituere oportebit, quod genus manere in memoria diutissimo potest haec res ea aceidet, si quam maXimo notatas similitudines constituemus; si non mutas nec vagas, sed aliquid agentis imagine ponemus; si gregiam pulcritudinem aut unicam turpitudinem eis attribuemus; si aliqua re XornabimuS, ut Si coronis aut Veste purpurea, quo nobis notatior sit similitudo aut si qua re deformabimus, ut si cruentam aut caeno oblitam aut rubrien delibutam inducemus, quo magis insignita sit forma aut si ridicula res aliquas imaginibus attribuemus; nam ea res quoque faciet, Ut sacilius meminisse possimus nam qua re Vera facile meminimus, easdem fictas et diligenter notatas meminisse non diffidito est sed illud neero oportebit, ut identidem primos quosque locos imaginum renoVandarum causa celeriter animo eoagemu8. Scio plerosque Graecos, qui de memoria seripserunt, δ eis se ut multorum Verborum imagines conscriberent,
uti qui ediscere vellent, paratas haberent, ne quid in
quaerendo Consumerent operae; quorum rationem aliquot
108쪽
de causis improbamuS: primum quod in Verborum innu- morabilium multitudine ridiculum est mille verborum magines comparare quantulum enim poterunt hae Valere, cum ex infinita verborum copia modo aliud modo aliud nos verbum meminiSS Oportebit deinde cur volumus ab industria quemquam remOVere, Ut ne quid ipse quaerat, nos illi omnia parata quaesitaque tradamuS praeterea similitudine alia alius magis commoVetur; nam ut Saepe, formam si quam similem cuipiam dixerimu esse, non
omnis habemus adsensores, quod alii videtur aliud, item fit in imaginibus, ut quae nobis diligenter notata sit, eas parum videatur insignis aliis qua re sibi quemque suo
commodo convenit imagines Comparare. OStrem praeceptoris est docere, quem ad modum quaeri quidque Onveniat, et num aliquod aut alterum, O Omnia, quae eius generis erunt, exempli a USa Ubieere, quo res OS-
sit esse dilucidior quem ad modum eum de prooemiis quaerendis disputamus, rationem damus quaerendi, non mille prooemiorum genera conscribimus, item arbitramurdo imaginibus fieri OnVenire. 24 Nunc, ne forte verborum memoriam aut nimis difficilem aut parum utilem arbitrere, ipSurum rerum memoria contentus sis, quod et utilior sit et plus habeat aditi
talis, admonendus es, qua re Verborum memoriam non
improbemUS: nam putamus oportere eos, qui Velint res faciliores sino labore et molestia facile meminisse, in rebus difficilioribus esse ante exercitatos nec OS Ino Verborum memoriam inducimus, ut versus meminisse possimus, sed ut hae exercitatione illa rerum memoria,
quae pertinet ad utilitatem, confirmetur, ut ab hac difficili consuetudine sine labore ad illam facilitatem transire 40 OSSimus. Sed eum in omni disciplina infirma est artis
praecepti Sine summa adsiduitate exercitationis, tum vero in nemonieis minimum valet doctrina, nisi industria, studio labore, diligentia comprobatur quam plUrimo locos ut habeas et quam maxime ad praecepta adeommodatos curare poteris imaginibus conlocandis exerceri Cotidie conveniet; non enim, sicut a ceteri StU- dii abducimur non numquam occupatione, item ab haeremo pote8 causa deducere aliqua numquam Si enim,
109쪽
AI C. uERENNIUM ll. I sili. 2. 57 quin illi siti l memoriae tradere velimus ei tum maximo, eum aliquo maior negotio detinemur illa: re eum sit
utile facile meminisse, ni,n te salsit, qu0d unti ere uinusit, quanto labore Si appetendum: Hieris existimare utilitate eo ita pluribus verbis ad eam te adhortari, est sententia, ne aut tuo studio dissisi aut minus, quam res postulat, dixisse videamur de quinto parte rhetoricae desimceps distemus tu primus quasque partis in animosequenta
et quod maxime necesse est, exercitati e confirma.
CORNIFICII RHETORICORUM AD C. HERENNIUM
LIBER IIII. . iam in hoc libro Herenni, de locutione scripsi inius et quibus in rebus pia fuit exemplis uti, nostris exemplis usi sumus et id fecimus praeter consuetudinem Graecorum, qui de hac re Scripserunt, necessario faciendunt est, ut paucis rationem nostri consilii domus atquelio nos necessitudine facere, non studio, satis erit igni, quod in superioribus libris nihil neque ante rem neque praeter rem locuti Sumus nune, Si pauen, quae CSpostulat, dixerimus, tibi id, quod reliquum est artis, ita ut instituimus, persolvemus. Sed facilius Ostram rationem intelleges, si prius, quid illi dicant, cognOVeris. Compluribus de causis putant Oportere, eum ipsi praeceperint, quo pacto oporteat ornare loeutionem, uniuScuiusque generis ab oratore aut poeta probato Sumptum ponere exemplum et primum se id modestia commotos facere dicunt, propterea quod videatur e8Se Stentatio quaedam non satis habere praecipere de artificio, sed etiam ipsos videri velle artificioso gignere Xempla hoc
est, inquiunt, Stentare Se non Stendere artem qua re pudor in primis est ad eam rem impedimento, ne nos Solo probare, O amare, alios contemnere et deridere Videamur etenim cum possimus ab Enni Sumere aut a Graecho exemplum, Videtur esse adrogantia illa relinquere et ad sua devenire praeterea Xempla testimoniorum locum obtinenti id enim. quod admonuerit et
110쪽
leviter fecerit praeceptio, exemplo siqui testimonio comprobatur: non igitur ridiculus sit, si quis in lito aut in iudicio domestico testimonio pugnet sic suo ipsius testimonio, qui uum dederit Xemplum, abutatur ut enim testimonium, Sic exemplUm rei Confirmandae causa Sumitur non ergo portet hoc nisi a probatissimo sumi, ne, quod aliud confirmare debeat, egeat ipsum confirmationis etenim neceSSe Si aut se Omnibus anteponant et sua maxime probent Ut negent Optima S Se Xempla,
quae a probatissimi Oratoribu aut poeti Sumpta sint. si se omnibus anteponunt, intolerabili adrogantia sunt; si quos sibi praeponant et eorum Xempla suis exemplis non putent praeStare, non po8Sunt dicero, qua re sibi illos anteponant quid ipSa uetoritas antiquorum non eum res probabiliores tum hominum studia ad imitandum ala oriora reddit immo erigit omnium cupiditatos et aeuit industriam, eum spes inieeta est posse imitando Gracchis aut Crassi Consequi facultatem postremo hoc ipsum summum est artiseium res Varias et disparis in tot poematis et orationibus sparsas et vage disiectas ita diligenter eligere, ut unum quodque genu eXemplorUm sub singulos artis locos subicere possis hoc si industria solum fieri posset, tamen essemus laudandi, cum talem laborem non fugissemus nunc Sine Summo artifiei non potest fieri quis est enim, qui eum non Summe tenent artem, OSSit ea, quae iubeat ars, do tanta et tam diffusa
Scriptura notare et separare Ceteri, eum legunt orationes bona aut poemata, probant Oratore et poeta S, neque intellegunt, qua re commoti probent, quod Seire non OSSunt, ubi sit, ne quid sit, ne quo modo factum sit id, quod os maxime deleutat; at is, qui et hae omnia intellegit et id non maxime eligit et omnia in arte maxime scribenda redigit in singulas ratione prae-Ceptionis, necesse est eius rei summus artifex sit hoc igitur ipsum maximum artificium est in arte sua OSSe
Hau illi eum dicunt, magis nos sua auetoritate Om-moVent quam ratione disputationis illud enim eremur ne cui satis sit ad contrariam rationem probandam, quod
ab en teterint ei, qui ct inventores huius artificii fuerint