장음표시 사용
91쪽
: in imum redeat an in reo pium rosectus occupet Moxandriam item deliberationes partim ipsae propter se consultandae sunt, ut ri delibere senuius, erepitu is ab hostibus redimat an ii in partim propior aliquam o traneum pausam veniunt iu deliberationem ei e insultati mnem, ut si delibere senatus bello staseivi, sies, alii Iegiabus Seipionem, ut eum lecat ante tempus consule fieri partim ei propter se si nil deliberanda ei magis
propter extraneam causam veniunt in consultationem, ut si deliberet senatus bello Italico sociis civitatem et annoti in quibus ausis rei natura uelut deliberali ,nom, inmis oratio ad ipsam rem adcommodabitur; in quibus extranea causa conseiu deliberationem, in is ex ea ipsa causa erint adaugendae aut deprimendae omnes
rationes. Cum qui Sententiam dicet, finem sibi convenio utili statis Proponere, ut omni eodem totius orationis ratio e seratur.
Utilitas in duas partis in civili consultation dividitur: ut uni honestam tuta est, quae consei instantis aut consequentis periculi vitationem qualibet ratione. haec tribuitur in vini et dolum, quorum iterum SOPIΓntim aut utrumque Sumemu Coniuncte. Vis discernitur per exercitus, classis, arma, tormenta, evocationes hominum
et alias huius modi res dolus consumitur in pecunia, pollieitatione, dissimulatione, maturatione, mentione et ceteris rebus, de quibus magis idoneo tempore loquemur. si quando de re militari aut de administratione rei publieae scribere velimus honesta res dividitur in rectum ei laudabile. Rectum est, quod eum virtute o offiei fit id dividitur in prudentiam, iustitiam, sortitudinem, modestiam: prudentia est calliditas, quae ration quadam potest di-loetum habere bonorum et malorum dieitur item prudentia solentia cuiusdam artificii et appellatur prudentiu
rerum multarum memoria et Sus Comphirium negotio-
92쪽
rum iustitia est aequita tu uni cuique rei tribuens pro dignitate cuiusque fortitudo S rerum magnarum appetitio et rerum humilium contemptio et laboris eum utilitatis ratione perpessio; OdeStia est in animo continens moderatio Cupiditatum. Prudontia partibus utemur in dicendo, si commoda
cum incommodis conferemUS, Cum alterum equi, Vitare
alterum Ohortabimur aut Si qua in re cohortabimur aliquid, cuius rei aliquam ad di8ciplinam solentiam poterimus habere, quo modo aut qua quidque ratione ori oporteat aut Si Suadebimus quippiam, cuius rei gestae
aut praesentem ut nuditam memoriam poterimus ha-bore qua in re facile id, quod Velimus, exemplo adlato
persuadere possimu8. 118titiae partibus utemur, si aut innoeentium aut supplicum mi8ereri dicemus oportere; si ostendemus bene merentibus gratiam referri convenire; si demonstrabimus uiuiso male meritos oportere; si fidem magnopere censebimus OnSerVandam Si leges et mores civitatis egregie dicemus Oportere Servari; si societates atque amicitias Studiose dicemus coli convenire; Si, quod tu in parente8, deos, patriam natura comparavit, id religiose colendum demonstrabimus; si hospitia, clientelas, cognationeS, adfinitates Caste Olenda esse dicemus; si ne pretio nec gratia ne periculone simultate a Via recta Ostendemus deduci oportere; si idemus in omnibus aequabile ius statui Convenire.
his atque huius modi partibus iustitiae si quam rem in
contione aut in consilio faciendam censebimus, iustam OSSe Stendemus, contrariis iniustam ita fiet, ut isdom locis ot ad suadendum et ad dissuadendum imus comparati. Si fortitudinis retinendae causa faciundum quid esse dicemus, Ostendemia re magnas et celsas sequi et
appeti oportere, et item res humilis et indignas viris fortibus vel viros fortes propterea contemnere oportereno idoneas dignitate sua iudieare; item ab nulla rohonesta periculi aut laboris magnitudine deduci oportere antiquiorem mortem turpitudine habere non ullo dolore ogi, ut ab officio recedatur nullius pro rei oritate metuere inimicitias quodlibet pro patria, parentibus,h08pitibus, amistis, eis rebus, quas iustitia colere cogit,
93쪽
At C. DERE CN Ill Ν. lndire perieulum ei quemlibet suscipere laborem modestiae partibus utuntur, si nimias libidines si inoris, e cuniae, similium rerum vituperabimus; si unum quamque rem certo naturae termino desiliemus; si quoad cuique satis sit. stendemus nimi sim pr0gredi dissuadebimus; modum uni cuique rei statuemus. Huius m0da partes sunt virtutis amplis nitae, M suadebimus, omnibus verbis attenuandae, si ili ut d
hortabimur, ut haec attenuentur, quae supra demonstravi. uana nemo erit, qui censeat a virtute recedendii in verum aut res uius modi distatur esse, ut virtutem possimus gregiam experiri, aut in contrariis potius rebus quam in eis virtus mustare, quae ostendan tur ita, si quo iii et Poterimus, quam is, qui contradidet, iustitium vocabit, nos demonstrabimus ignaviam esse et inertiam ac pravam liberalitatem quam prudentiam appellarit, ineptam et garrulam et Odiosam Selentiam esse dicemus quam ille modestiam dicet esse, eamni, inertiam et dissolutam neglegentiam esse dicemus; quam illo fortitudinem nominarit, eam nos gladiatoriam ei ne sideratam appellabimus temeritatem. Laudabile est, quod confies honestam et praesentem
et consequentem commemorationem. O non e Separa- ViniuS, imod artes, quae Subiciuntur sub vocabulum recti, hanc honestam commemorationem non dare Oleant, sed quod cum creet laudabile a Sentur, tamen in diuendo seorsum tractandum est hoc ab illo neque enim solum laudis causa recta sequi convenit, sed si laus consequitur, duplicatur recti appetendi Voluntas. Cum igitur erit dem stratum re tum esse, laudabile esse demonstrabimus aut ab idoneis hominibus, ut si qua res h inestiori ordini placeat, quae a deterior Ordine improbetur aut aliquibus foetis aut omnibus civibus, XteriS nationibus posterisque OStris. Cum huius modi divisio sit locorum in consultatione, breviter aperienda est totius tractatio causae. Xordiri
sidebit vel a prindipio vel ab insinuatione vel isdem rationibus, quibus iudicialem Causam. Si cuius rei narratio incidet, eadem ratione narrari oportebit quoniam in
huius modi causis finis os utilitas et ea dividitur in ra-
94쪽
tionem tutam atque hone Stam, Si utrumque poterimus ostendere, Utrumque pollicebimur nos in dicendo demonstraturos Sse: Si alterum, quod dicturi sumus, Ostendemus ne si nostram rationem tutum esse dicemus, divisione utemur in vim et consilium; nam, quod indoeondo ro dilucido magnificandae causa dolum appellavimus, id in dicendo honestius consilium appellabimus; si rationem nostrae Sententiae rectam esse dicemus
et Omne parte recti incident, quadripertita divisionuutemur, si non incident, quot erunt, Ot Xponemus indicendo confirmatione et confutatione utemur ut enim nostri loci, quos ante ostendimus, confirmandi sunt, contrarii sunt confutandi argumentationis artificiose tractandae ratio de secundo libro petetur sed si ne i-derit, ut in consultatione alteri ab tuta ratione, alteri ab honesta sententia sit, ut in deliberatione eorum, qui a Poeno circumsessi deliberunt, quid agant, tutam rationem sequi qui suadebit, his loclis utetur nullam rem utiliorem ess incolumitate virtutibus uti neminem pOSSe, qui suas rationes in tuto non conloearit; ne deos quidem esse uuXilio eis, qui se inconsulto in periculum mittant; honestum nihil oportere existimari, quod non Salutem pariat qui tutae rei praeponet rationem honestum, his locis utetur Virtutem nullo tempore relinquendam Vel dolorem, si timeatur, vel mortem, si ea formidetur, dedecore et infamia leviorem esse, considerare quae it turpitudinem consueutura ut non immortalitatem neque
aeternam ineolumitatem Consequi, nee SSe Xploratum
illo vitato periculo nullum in aliud periculum Venturum; virtuti vel ultro ad mortem proseisei esse praeclarum; fortitudini fortunam quoque esse adiumento Olere; Umtute Vivere, qui honeste Vivat, non, qui in praeSentinincolumis sit eum, qui turpiter vivat, inuolumem in Perpetuum 8Se non posse conelusionibus fero similibus in his et in iudicialibus causis uti solemus, nisi qu0d in his maximo conducit quam plurima rerum antege8tarum exempla proferre. Nunc ad domonstrativum genus auSne tranSenmUS.
iluoniam haec causa dividitur in laudem et vituperataOHem, quibus ex rebus laudem OnStituerimuS, CX COH-
95쪽
AD C. uERENNIUM II. 9 12. 43trariis rebus erit vituperatio e imparanda luus igitur
potus ussu rerum externarum, corporis, animi r rillia externarum sunt ea, quae casu ui si iuna secundustui adversa nucidere possunt genus, ducatio, divitiae, potestates, gloriae, civitas, intestiue ei qua liuius modi sunt et ea, quae his contraria corporis sunt ii, quae uatur: corpori attribuit ei mi, tu i ut in mini a veli ditas, vires, dignitas, valetudo ei quae c0nuaria sunt. animi sunt ea, quae eonsilio ei e , tutione nostra coimstant prudentia, iustitia, sortitudo, modestiti ei quae contraria sunt erit igitur hinc e0nfirmatio ei 0nsutatio nobis. lii huius modi ausa principium sumetur aut abis istra: i ut ili eius, de quo loquemur, aut ab eorum, qui rei dient, persona aut ab re ab nostra, si laudabimus aut 0meio ad e, qu0d causa necessitudinis intercedat aut studio, quod eius modi virtute sit, ut omnes Commemorare debeant velle aut quod rectum sit oculi iam laude ostendere, qualis ipsius animus sit si vituperabimus: aut merito a re, quod ita tractati simus aut studio,
qu0d utile putemus esse ab omnibus unicam malitiam atque nequitiam cognosci aut quod placeat Ostendi, quidi bis displiceat, ex aliorum vituperatione ab eius Or-Sona de quo loquemur, si laudabimus: Vereri OS, Ut
illius faeta verbis consequi possimus: omnis illius virtutes praedicari portere ipsa saeta omnium laudatorum
eloquentiam anteire si vituperabimus, en, quae id bimus Contrarie paucis verbis commutatis diei posse, Loemus, ut paulo supra exempli causa demonstratum St.
ab auditorum pers0na, si laudabimus, quoniam non apud Hiroto laudemus, nos monendi causa pauca dictum'; aut si erunt ignoti, ut talem virum velint OgnOSCere, Pelemus quoniam in eodem virtutis studio sint, apud quos laudemus atque illo qui laudetur, fuerit aut sit, sperare uos suesse eis, quibus velimus, huius saeta probaturos contraria vituperatio quoniam norint pauca
de equitia eius diei uos quod si ignorent, petemus ut
cognoscant, uti malitiam vitare possint quoniam dissimiles sint, qui studiant, atque ille, qui vituperetur, OS illius vitam vehementer improbaturos ab rebu8 ip8is,
96쪽
incertos esse, quid potiSSimum laudemus: Vereri, me, cum multa dixerimUS, plura praetereamu8, et quae Similis sententia. habebunt; quibus sententii contraria
y- moravimus, rationum, narratio non erit Ulla, quae QCeS-sario consequatur; sed si quid inciderit, cum aliquod faetum eius, de quo loquemur, nobi narrandum sit eum laude aut Vituperatione, praecepti narrandi de primo libro repetetur divisione hae utemur: XponemUS,AEUIS ros laudaturi simus aut vituperaturi deinde, ut quaeque quOVe tempore res erit gestu Ordine dicemus, ut quid quamque tute egerit, intellegatur deinde Xponere portebit animi virtutes aut vitia deinde commoda aut in-
Commoda corpori aut rerum externarUm, quo modo ab
animo traetata sint, demonstrare. Ordinem hune adhibere in demonstranda vita debemus ab externis rebus: genus in laude quibus maioribus natus sit; si bono genere, parem aut excel8iorem fuisse; si humili genero, ipsum in suis, non in maiorum virtutibus habuisse praesidium in vituperatione si bono genere, dedeeor maioribus fuisse; si malo, tamen his ipsis detrimento fuisse. educatio in laudo quam honeste in bonis disciplinis tempore totius lueritiae tueriti in vituporationes inde Ἀρ-
14 trahere oportet a corpori commodis in laude natura
si sit dignitas atque forma, laudi fuisse ea, non quem admodum ceteris, detrimento atque dedecori si vires atque Velocitas egregia, honestis exercitationibus se industriis en dicemus comparata Si valetudo, perpetua diligentia et temperantia cupiditatum in vituperatione: si erunt haec corporis commoda, de his usum dicemus, quae a Suet natura, tamquam quilibet gladiator habuerit; si non erunt, praeter formam omnia ipsius Culpa et intemperantia non fuisse dicemus deinde revertemur ad extraneaSros se in his animi virtutes aut vitia quae fuerint, Considerabimus divitiae an paupertas fuerit, et quae O-teState8, quae gloriae, quae amicitiae, quae inimicitiae
et quid fortitor in inimi itiis gerundis fecerit; cuiuS CRUSaSu8ceperit inimicitias qua fide benevolentia, Officio ge8
serit amicitias, in divitiis qualis aut in paupertate
97쪽
ΛI ERENNIUM ll. 3 10. 450uius nituli fuerit; quem ad n dum babuerit in i testu tibus gerundis animum si terierit cuius modi in , eius fuerit, euius m0di res in trium eius Si consecula. : id omnis nutum res, in quibus animus i minis maximo e insideratur, illae quattuor animi virtutes erunt redeon modandae ui a Iaudemus, aliud iuste, aliud si liter, aliud modeste, aliud prudenter taetum esse dieremus; si vituperemus, aliud iniuste, aliud ignave, aliud inimi deste, aliud stulte suetum praedicemus perspicuum 'Flium nimirum e bae dispositi ine, quem ad 0dum sit fruetunda tripertim divisio audis ei vituperati ,nis, si illud etiam adsumpserimus, non necesse esse uisbus artis in nudum aut in vituperationem transferre, Propterea qu0d saepe ue inest ui quidem, saepe iis tenuiter indidunt, ut non sint necessariae dictu qui propter eas uariis, quae firmissimae videbuntur, legere oportebit ei elusi inibus brevibus utemur, enumera
tione ad exitum ausae in tota causa crebras et brevis amplificati es interponere oportebit per locos Om-muuis. e hoe genus ausae, eo quod raro accidit in vita, neglegentius commendandum 8t, neque enim id, quod potest aeuidere, ut aciendum sit aliquando, non oportet velle quam commodissime posse facere; et si separatim Laee causa minus saepe tractatur, at in iudicialibus et in deliberativis causis saepe magnae parte versantur nullis aut vituperationis, qua re in hoc quoque CauSae genere non nihil industriae consumendum putarimu8. Xuno absoluta a nobis diffieillima parte rhetoricae, hoc μ inventione perpolit atque ad Omne auSae genUS adcommodata tempus est ad ceteras partis proficisci:
deindeps igitur de disp0siit e dicemus.
Quoniam disi sitio est, per quam illa, quae inveni 'mus, in ordinem redigimus, ut certo quidque Oe pronuntietur, videndum est, cuius modi ration in in disponendo habere conveniat generi dispositionum sunt
duo unum ab institutione artis profectum, alterum densum temporis adcommodatum ex institui lane artis disponemus, cum Sequemur eam praeceptionem, quam in primo libro exposuimus. hoe est ut utamur Prin-
98쪽
oipio, narratione, diVi8ione, Confirmatione, eonfutatione, conelusione, et ut liun Ordinem, quem ad modum praeceptum est ante, in dicendo Sequamur. item ex institutione artis non modo tota Cau8a per rationem, Sed singula quoque argumentatione diSponemus, quem admodum in libro secundo docuimus, id est expositionem,
1 plexionem haec igitur duplex dispoSitio est una per
OrationeS, altera per argumentationes, ab institutione artis profecta. est autem alia dispOSitio, quae, cum ab ordine artificioso secedendum est, Oratoris iudiei ad tempus adcommodatur, ut si ab narratione dicere incipiamus aut ab aliqua firmissima argumentatione aut litterarum aliquarum reeitatione aut Si Secundum principium Onfirmatione utamur, deinde narratione, aut Si quam eiusmodi permutationem ordinis faciamus; quorum nihil, nisi causa postulet, fieri oportebit. nam si vehementer aures auditorum obtunsae videbuntur atque animi defatigati ab adversariis multitudine verborum, Commode poterimus principio Supersedere, exordiri causam aut narratione, aut aliqua firma argumentatione, deinde, si commodum erit, quod non Semper nece88e St, ad principii senten- 10 iam reverti licebit; si causa nostra magnam difficultatem videbitur habere, ut nemo aequo animo principium possit audire, ab narratione eum inceperimus, ad principii sententiam revertemur, Si narratio parum probabilis erit, exordiemur ab aliqua firma argumentatione his commutationibus et translationibus Saepe uti necesse est, cum ipsa res artificiosam dispositionem artificiose com-18 mutare cogit in Onfirmatione et confutatione argumentationum dispositiones huius modi convenit habere: si missimas argumentatione in primis et in postremis CnuSae partibus conlocare, medioeris et neque inutilis ad
Edicendum neque necessaria ad probandum, quae, Si separatim ac singulae dicantur, infirmae Sint eum Cete
ris Coniunctae rinae et probabiles sunt, interp0ni in
medio conlocari portet: nam et statim re narrata CX- Spectat animus auditoris, ex qua re causa confirmari
P08Sit, quapropter continuo firmam aliquam Oportet inferre argumentationem, et re dicta quoniam nuperrime
99쪽
AD C. uERENNIUM ll. et B. 47dlatum adissimo mem0riue mandatur, utile est, eum Leere desinimus, recentem reliquum relinquere in ulmis auditorum bene firmum argumentali inem haec di linsitio locorum, tamquam instruelio militum, sudissimo in distendo, si in illi in Pugnando, parare P0ieri vis
Pronuntiationem uilli maxime utilem oratori dixerunt losso ei ad persuadendum Plurimum valere iis, quidem unum de quinque rebus plurimum ν0sse uelle dis
i inuis egregie magnam esse utilitatem in Pimnuntiati e studueiter eonfirmaverimus nam commoda inventi inesci oncinnae verborum elocuti, ne ei partium causae
artiselasae dispositisne ei horum omnium diligens in
moria sine pronuntiatione non plus quam in his rebus pronuntiatio Sesa valere poterit qua re ei quia nemotio ea re diligentur scripsit jam omnes vis OSS Pu tarunt te voce ut voltu et o estu dilueido scribi, cum eae
res nil sensus nostros pertinerent et quia magnopere ii nobis ad dicendum comparanda est, non neglegenter videtur tota res Consideranda.
Dividitur igitur pronuntiatio in Oes figuram, Corporis motum figura Oei est ea, quae Suum Uendam
p0ssidet habitum ratione et industria Comparatum. O 20 dividitur in tris partis magnitudinem, firmitudinem, Ollitudinem magnitudinem vocis maXime parit natura,
non nihil auget, sed maximo conservat cura firmitudinem vocis maxime comparat eura, non ilii adauget, sed maxime conservat ratio uelamationis mollitudinem vocis, hoc est, ut eam torquere in dieendo nostro Ommodo POSShnus, maximo facit moderatio declamationis:
quapropter de magnitudine odis et firmitudinis parte,
quoniam altera natura paritur, altera Cura comparatur, nihil nos attinet commonere, nisi ut ab eis, qui non in se ii sunt eius artiseii ratio curandae Oei petatur: de ea parte firmitudinis, quae conservatur ratione deeta 12 inuti is, ut de messitudine vocis, quae maTime neeeS-saria est oratori, qu0niam ea quoque Oderatione declamationis e paratuae, dicendum Videtur. Firmam ergo marime poterimus in dicendo Vocem 100ns Vare, in quam maxime sedata et depressa voce
100쪽
principia dicemus; nam laeduntur arteriae, Si antequam voce leni permulsae Sunt, aeri Clamore Compleantur; et intervallis longioribus uti conveniet recreatur enim Spiritu vocet arteriae reticendo acquiescunt; et continuum lamorem mittere et ad Sermonem transire oportet; commutatione enim faciunt, ut nullo genere vocis effuso in omni voce integri simus; et neutas vocis exclamationes vitare debemus ictus enim fit et volnus arteriae hac acuta atque attenuata nimis exclamatione et si qui splendor St Vocis, consumitur uno clamore uniVerSIIS; et uno spiritu continenter multa dicere in extrema Onvenit oratione fauces enim calefiunt et arteriae complentur et VOX, quae tractata varie est, reducitur in quendam sonum aequabilem atque constantem. Un Saepe rerum naturae gratia quaedam iure debetur, item accidit in linore: nam quae diximus ad Ocem SerVandum prodeSSO, eadem orationis enuntiationi serviunt, ut, quod nostrae 2 voci prosit, idem voluntati auditoris probetur utilo est ad firmitudinem vocis sedata vox in principio quid in-SUaVius, quam Clamor in exordi causae intervalla Vocem confirmant eadem Sententias concinniores divisione reddunt et auditori spatium cogitandi relinquunt. On- Servat Ocem continui clamoris remissio et auditorem
quidem varietas maxime delectat, cum aut Sermone animus retinetur aut XSuSeitatur Clamore. Quia XClamatio Oeem volnerat eadem laedit auditorem habet nimquiddam inliberal o ad muliebrem potius vociferationem quam ad virilem dignitatem in dicendo adcommoda
tum in extrema ratione Ontinen VOX remedio est VOei quid haec eadem nonne animum vehementissime
calefacit auditoris in totius conclusione causae 3 quoniam res igitur eaedem vocis firmitudini et pronuntiationis suavitudini prosunt, de utraque re simul erit in praesentia dictum, de firmitudine, quae divisa sunt, de Sua Vitate, quae coniuncta fuerunt cetera suo loco aut po8t dicemUS.
Mollitudo igitur vocis, quoniam omnis ad rhetoris
praeceptionem pertinet, diligentius nobis consideranda est. eam dividimus in sermonem, contentionem, ampliscationem. Sermo AES Oratio remissa et nitima cotidianae 13